Đánh giá độ ổn định của viên nén diltiazem giải phóng theo nhịp

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ ĐỘ ỔN ĐỊNH CỦA VIÊN NÉN DILTIAZEM<br /> GIẢI PHÓNG THEO NHỊP<br /> Nguyễn Văn Bạch*; Phạm Thành Suôl**; Vũ Thị Lê***<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định được thời hạn sử dụng của viên nén diltiazem (DIL) 60 mg giải phóng<br /> theo nhịp trên cơ sở đánh giá độ ổn định của chế phẩm này theo quy định của FDA và Tổ chức<br /> Y tế Thế giới. Phương pháp: định lượng DIL bằng phương pháp quang phổ hấp thụ tử ngoại tại<br /> bước sóng 273 nm; đánh giá độ hòa tan của DIL từ viên nén DIL 60 mg theo phương pháp của<br /> 0<br /> USP 30; đánh giá độ ổn định của viên nén DIL 60 mg ở điều kiện thường (nhiệt độ 30 ± 1 C, độ<br /> 0<br /> ẩm 75%) và điều kiện lão hóa cấp tốc (nhiệt độ 40 ± 1 C, độ ẩm 75%). Các chỉ tiêu đánh giá<br /> gồm: hình thức viên, hàm lượng DIL, độ hòa tan và thời gian tiềm tàng Tlag (Lag time). Kết quả:<br /> trong 18 tháng bảo quản ở điều kiện thường và 6 tháng bảo quản ở điều kiện lão hóa cấp tốc,<br /> các chỉ tiêu chất lượng (hình thức, độ hòa tan, hàm lượng, Tlag) của viên nén DIL 60 mg giải<br /> phóng theo nhịp hầu như không thay đổi. Kết luận: với sự trợ giúp của phần mềm R2.14.0, dự<br /> đoán thời hạn sử dụng của viên nén DIL 60 mg giải phóng theo nhịp là 43 tháng. Theo quy định<br /> của FDA, đề xuất thời hạn sử dụng của chế phẩm tối thiểu là 30 tháng.<br /> * Từ khóa: Diltiazem; Viên giải phóng theo nhịp; Độ ổn định.<br /> <br /> Evaluation of Stability of Diltiazem Pullsatile Release Tablets<br /> Summary<br /> Objectives: To determine the shelf-life of diltiazem 60 mg pulsatile release tablets through<br /> evaluation of stability following the guidelines FDA and WHO. Methods: Determination of DIL by<br /> UV spectroscopy method at 273 nm; evaluation of solubility of DIL was carried out by using<br /> 0<br /> USP 30; stability was studied in normal condition (temperature 30 ± 1 C, relative humidity 75%)<br /> 0<br /> and accelerated condition (temperature 40 ± 1 C, relative humidity 75%); form, dissolution, drug<br /> content and lag times (Tlag) were evaluated. Results: During 18 months storage at normal<br /> condition and 6 months at accelerated condition, quantitative norms (form, dissolution, drug<br /> content, Tlag) were found no significant variation. Conclusion: By the aid of R2.14.0 software,<br /> predictions showed the shelf-life of DIL 60 mg pulsatile release tablets will be 43 months.<br /> According to FDA regulations, it proposed the shelf-life of tablets at least 30 months.<br /> * Key words: Diltiazem; Pulsatile release tablets; Stability.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Diltiazem là dược chất có tác dụng chẹn<br /> kênh canxi, làm giãn động mạch vành và<br /> mạch ngoại vi. Trong điều trị, thường sử<br /> <br /> dụng DIL để dự phòng và điều trị cơn<br /> đau thắt ngực [1]. Một số chức năng của<br /> hệ thống tim mạch (huyết áp, nhịp tim,<br /> tốc độ máu…) đều có nhịp sinh học.<br /> <br /> * Học viện Quân y<br /> ** Trường Đại học Y Dược Cần Thơ<br /> *** Đại học Y - Dược Thái Bình<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Văn Bạch (bachqy@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 02/03/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 12/05/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 26/05/2016<br /> <br /> 7<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> Hiện nay trên thế giới, các nhà khoa học<br /> đã và đang nghiên cứu bào chế những<br /> chế phẩm giải phóng theo nhịp để đáp<br /> ứng yêu cầu điều trị. Thuốc giải phóng<br /> theo nhịp là hệ thống phân phối dược<br /> chất “đúng nơi”, “đúng thời điểm” và<br /> “đúng liều”. Những chế phẩm này phải<br /> phù hợp với nhịp sinh học của cơ thể và<br /> chu kỳ phát triển của bệnh [2, 4]. Chúng<br /> tôi đã nghiên cứu bào chế thành công<br /> viên nén DIL 60 mg giải phóng theo nhịp.<br /> Chế phẩm đạt tiêu chuẩn cơ sở theo các<br /> tiêu chí về viên nén của DĐVN IV và tiêu<br /> chí của dạng thuốc giải phóng theo nhịp.<br /> Để xác định thời hạn sử dụng của thuốc,<br /> tiến hành đánh giá độ ổn định của chế<br /> phẩm ở điều kiện thường và điều kiện lão<br /> hóa cấp tốc.<br /> <br /> - Cân phân tích mettler có độ chính<br /> xác 0,1 mg (Thụy Sỹ).<br /> <br /> NGUYÊN VẬT LIỆU, ĐỐI TƢỢNG VÀ<br /> PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> + Điều kiện thường: nhiệt độ 30 ± 10C<br /> và độ ẩm 75 ± 5%. Thời gian bảo quản 18<br /> tháng.<br /> <br /> 1. Nguyên liệu, thiết bị và đối tƣợng<br /> nghiên cứu.<br /> * Nguyên liệu và hóa chất:<br /> <br /> - Các dụng cụ khác đạt tiêu chuẩn<br /> phân tích.<br /> - Phần mềm R 2.14.0.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Phương pháp đánh giá độ ổn định:<br /> Đánh giá độ ổn định theo quy định của<br /> FDA [3] và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)<br /> [6, 7].<br /> - Đối tượng đánh giá: viên nén DIL 60 mg<br /> giải phóng theo nhịp của 3 lô bào chế<br /> khác nhau (mỗi lô 3.000 viên) đạt tiêu<br /> chuẩn cơ sở (TCCS). Viên mỗi lô được<br /> ép trong vỉ nhôm (10 viên), đóng trong<br /> hộp carton.<br /> - Điều kiện và thời gian bảo quản:<br /> <br /> + Điều kiện lão hoá cấp tốc: nhiệt độ:<br /> 40 ± 1°C và độ ẩm: 75 ± 5%. Thời gian<br /> bảo quản 6 tháng.<br /> <br /> - Diltiazem hydrochlorid chuẩn: hàm<br /> lượng 99,9%, số kiểm soát 060909 do<br /> Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương<br /> cung cấp.<br /> <br /> - Thời điểm lấy mẫu: sau khi bảo quản<br /> 1, 3, 6, 9, 12, 18 tháng (đối với điều kiện<br /> thường) và 1, 3, 6 tháng (đối với điều kiện<br /> lão hoá cấp tốc).<br /> <br /> - Viên nén DIL 60 mg giải phóng theo<br /> nhịp, bào chế theo phương pháp bao<br /> phim, đạt tiêu chuẩn cơ sở [5].<br /> <br /> - Các tiêu chuẩn đánh giá: hình thức,<br /> tỷ lệ hoà tan, thời gian tiềm tàng (Tlag) và<br /> hàm lượng DIL trong viên.<br /> <br /> - Kali dihydrophosphat: đạt tiêu chuẩn<br /> P.A (Merck, Đức).<br /> * Thiết bị:<br /> - Máy quang phổ UV-VIS Cintra 40<br /> (Australia).<br /> - Máy đo độ hòa tan SR8 Plus<br /> (Handson Research, Mỹ).<br /> - Tủ vi khí hậu Binder 115 (Đức).<br /> 8<br /> <br /> - Tính toán, dự đoán tuổi thọ của<br /> thuốc: sử dụng phần mềm R 2.14.0 của<br /> FDA. Các tiêu chuẩn khác được đánh giá<br /> theo quy định của WHO.<br /> * Phương pháp đánh giá tiêu chuẩn<br /> chất lượng:<br /> - Hình thức viên: viên nén bao phim,<br /> bề mặt nhẵn, màu trắng ngà.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> - Định lượng DIL:<br /> + Pha dung dịch DIL chuẩn có nồng độ<br /> khoảng 10 µg/ml trong môi trường đệm<br /> phosphat pH 7,2. Tiến hành ghi phổ trong<br /> vùng có bước sóng từ 200 - 400 nm. Sau<br /> đó so sánh với phổ của dung dịch DIL<br /> chuẩn với phổ của dung dịch hỗn hợp tá<br /> dược để kiểm tra tại λmax của DIL.<br /> + Xây dựng đường chuẩn: pha dung<br /> dịch DIL chuẩn trong môi truờng đệm<br /> phosphat pH 7,2 có nồng độ: 4, 6, 8, 10<br /> và 12 µg/ml. Đo mật độ quang của các<br /> dung dịch trên tại λmax của DIL với mẫu<br /> trắng là dung dịch đệm phosphat pH 7,2.<br /> Đánh giá đường chuẩn dựa vào hệ số<br /> tương quan (R2) và đánh giá độ lặp lại<br /> của phương pháp dựa vào giá trị RSD.<br /> + Nồng độ của dung dịch DIL thử<br /> được tính theo công thức sau:<br /> <br /> Cx <br /> <br /> Ca  E x<br /> Ea<br /> <br /> Trong đó: Cx, Ca: nồng độ dung dịch<br /> DIL chuẩn và dung dịch thử (µg/ml); Ea,<br /> Ex: mật độ quang của dung dịch DIL<br /> chuẩn và dung dịch thử.<br /> <br /> (nồng độ của DIL chuẩn và thử phải<br /> nằm trong khoảng nồng độ chuẩn 4 - 12<br /> µg/ml. Nếu mật độ quang lớn, phải pha<br /> loãng và nếu mật độ quang bé, sử dụng<br /> phương pháp thêm chuẩn).<br /> Hàm lượng viên từ 90 - 110% hàm<br /> lượng ghi trên nhãn [5].<br /> - Phương pháp đánh giá độ hòa tan<br /> của DIL: theo phương pháp của USP 30<br /> với các điều kiện thử như sau:<br /> + Thiết bị: máy 2 cánh khuấy.<br /> + Tốc độ khuấy: 50 ± 2 vòng/phút.<br /> + Nhiệt độ: 37 ± 0,5oC.<br /> + Môi trường hòa tan: 900 ml dung<br /> dịch đệm phosphat pH = 7,2.<br /> + Thời điểm lấy mẫu: 5, 15, 30, 45 và<br /> 60 phút.<br /> + Yêu cầu: sau 5 giờ, tỷ lệ (%) giải<br /> phóng ≤ 10%, sau 7 giờ tỷ lệ (%) giải<br /> phóng ≥ 80%.<br /> - Phương pháp xác định thời gian tiềm<br /> tàng (Tlag time): Tlag được xác định là thời<br /> điểm xuất hiện vết nứt trên viên bao. Sau<br /> đó lấy mẫu ở các thời điểm 5, 15, 30, 45,<br /> 60, 90 và 120 phút sau khi nứt màng [2].<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. ết quả xây dựng đƣờng chuẩn.<br /> Kết quả ghi phổ của dung dịch DIL chuẩn có nồng độ khoảng 10 µg/ml trong<br /> môi trường đệm phosphat pH 7,2 được trình bày ở hình 1.<br /> <br /> Hình 1: Phổ UV của dung dịch hỗn hợp tá dược và dung dịch DIL<br /> trong đệm phosphat pH 7,2.<br /> 9<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> Trong khoảng 200 - 400 nm, dung dịch<br /> DIL chuẩn có một đỉnh cực đại hấp thụ tại<br /> bước sóng 237 nm, tại bước sóng này,<br /> phổ của dung dịch hỗn hợp tá dược<br /> không xuất hiện đỉnh hấp thụ, chứng tỏ<br /> hỗn hợp tá dược không ảnh hưởng đến<br /> độ hấp thụ của DIL. Do đó, chúng tôi sử<br /> dụng phương pháp quang phổ hấp thụ tử<br /> <br /> ngoại tại bước sóng 237 nm để xác định<br /> nồng độ DIL trong quá trình đo độ hoà<br /> tan.<br /> Kết quả đo mật độ quang của các<br /> dung dịch DIL chuẩn được thể hiện ở<br /> bảng 1 và đường chuẩn của dung dịch DIL<br /> trong môi trường đệm phosphat pH 7,2<br /> được trình bày ở hình 2.<br /> <br /> Bảng 1: Kết quả đo mật độ quang của dung dịch DIL trong đệm phosphat pH 7,2<br /> (n = 6).<br /> Nồng độ (g/ml)<br /> Mật độ quang<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> E<br /> <br /> 0,2325<br /> <br /> 0,3209<br /> <br /> 0,4154<br /> <br /> 0,5141<br /> <br /> 0,6060<br /> <br /> RSD (%)<br /> <br /> 1,35<br /> <br /> 0,88<br /> <br /> 0,94<br /> <br /> 1,34<br /> <br /> 1,11<br /> <br /> 0.7<br /> y = 0.047x + 0.0417<br /> R2 = 0.9997<br /> <br /> Mật độ quang<br /> <br /> 0.6<br /> 0.5<br /> 0.4<br /> 0.3<br /> 0.2<br /> 0.1<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> 14<br /> <br /> Nồng độ (µg/ml)<br /> <br /> Hình 2: Đường chuẩn của dung dịch DIL trong môi trường đệm phosphat pH 7,2.<br /> Kết quả xây dựng đường chuẩn cho<br /> thấy: trong khoảng nồng độ khảo sát 4 12 µg/ml, đường chuẩn của DIL thu được<br /> là một đường thẳng tuyến tính, có<br /> phương trình hồi quy: y = 0,047x +<br /> 0,0417, hệ số tương quan R2 = 0,9997 và<br /> các giá trị RSD từ 0,88 - 1,35% (< 2%).<br /> Như vậy, có sự tương quan tuyến tính<br /> giữa mật độ quang và nồng độ dung dịch<br /> trong khoảng nồng độ khảo sát. Do đó, có<br /> thể sử dụng phương pháp quang phổ hấp<br /> 10<br /> <br /> thụ UV tại bước sóng 237 nm để định<br /> lượng DIL giải phóng trong quá trình khảo<br /> sát độ hoà tan.<br /> 2. ết quả đánh giá độ ổn định của<br /> viên nén DIL 60 mg giải phóng theo<br /> nhịp.<br /> * Về hình thức:<br /> Các viên nén bảo quản 18 tháng ở<br /> điều kiện thường và 6 tháng ở điều kiện<br /> lão hoá cấp tốc không thay đổi so với thời<br /> điểm ban đầu.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2016<br /> <br /> * Về độ hoà tan:<br /> Bảo quản ở điều kiện thường: kết quả<br /> đánh giá độ hòa tan từ viên nén ở 3 lô<br /> <br /> bào chế sau 18 tháng bảo quản ở điều<br /> kiện thường được trình bày ở bảng 2,<br /> bảng 3 và bảng 4.<br /> <br /> Bảng 2: Độ hoà tan của DIL từ viên nén DIL 60 mg giải phóng theo nhịp (lô số 1)<br /> bảo quản ở điều kiện thường (n = 12).<br /> Tỷ lệ (%) DIL đƣợc giải phóng sau pha tiềm tàng<br /> <br /> Thời<br /> gian<br /> (tháng)<br /> <br /> Tlag (giờ)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5 (phút)<br /> <br /> 15 (phút)<br /> <br /> 30 (phút)<br /> <br /> 45 (phút)<br /> <br /> 60 (phút)<br /> <br /> 5,71 ± 0,32<br /> <br /> 5,98 ± 0,36<br /> <br /> 34,96 ± 1,45<br /> <br /> 79,55 ± 3,18<br /> <br /> 98,37 ± 4,21<br /> <br /> 99,24 ± 3,67<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5,43 ± 0,60<br /> <br /> 7,38 ± 0,26<br /> <br /> 28,54 ± 0,83<br /> <br /> 78,46 ± 2,21<br /> <br /> 99,16 ± 1,15<br /> <br /> 99,72 ± 3,24<br /> <br /> 3<br /> <br /> 5,62 ± 0,42<br /> <br /> 6,25 ± 0,78<br /> <br /> 31,38 ± 0,83<br /> <br /> 81,21 ± 3,63<br /> <br /> 98,12 ± 3,64<br /> <br /> 100,45 ± 1,17<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,68 ± 0,53<br /> <br /> 7,49 ± 0,62<br /> <br /> 30,13 ± 0,94<br /> <br /> 82,22 ± 1,39<br /> <br /> 99,56 ± 3,23<br /> <br /> 101,89 ± 2,34<br /> <br /> 9<br /> <br /> 5,72 ± 0,41<br /> <br /> 6,77 ± 0,81<br /> <br /> 29,68 ± 0,87<br /> <br /> 83,79 ± 1,54<br /> <br /> 98,19 ± 3,91<br /> <br /> 99,89 ± 1,15<br /> <br /> 12<br /> <br /> 5,79 ± 0,28<br /> <br /> 5,87 ± 0,12<br /> <br /> 30,26 ± 0,39<br /> <br /> 79,27 ± 1,81<br /> <br /> 99,24 ± 2,67<br /> <br /> 101,87 ± 1,47<br /> <br /> 18<br /> <br /> 5,85 ± 0,31<br /> <br /> 6,85 ± 0,79<br /> <br /> 29,12 ± 0,57<br /> <br /> 79,85 ± 1,97<br /> <br /> 97,14 ± 4,82<br /> <br /> 99,56 ± 2,93<br /> <br /> Bảng 3: Độ hoà tan của DIL từ viên nén DIL 60 mg giải phóng theo nhịp (lô số 2)<br /> bảo quản ở điều kiện thường (n = 12).<br /> Tỷ lệ (%) DIL đƣợc giải phóng sau pha tiềm tàng<br /> <br /> Thời<br /> gian<br /> (tháng)<br /> <br /> Tlag (giờ)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5 (phút)<br /> <br /> 15 (phút)<br /> <br /> 30 (phút)<br /> <br /> 45 (phút)<br /> <br /> 60 (phút)<br /> <br /> 5,52 ± 0,55<br /> <br /> 6,41 ± 0,25<br /> <br /> 37,32 ± 1,38<br /> <br /> 85,37 ± 2,62<br /> <br /> 99,89 ± 2,45<br /> <br /> 100,15 ± 1,54<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5,56 ± 0,33<br /> <br /> 6,45 ± 0,64<br /> <br /> 31,48 ± 0,77<br /> <br /> 82,91 ± 3,55<br /> <br /> 99,24 ± 1,15<br /> <br /> 101,12 ± 4,31<br /> <br /> 3<br /> <br /> 5,65 ± 0,43<br /> <br /> 6,42 ± 0,18<br /> <br /> 31,25 ± 0,92<br /> <br /> 88,71 ± 3,91<br /> <br /> 98,52 ± 4,33<br /> <br /> 99,65 ± 2,39<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,61 ± 0,35<br /> <br /> 6,47 ± 0,75<br /> <br /> 34,63 ± 1,07<br /> <br /> 88,12 ± 3,66<br /> <br /> 99,22 ± 4,28<br /> <br /> 100,83 ± 2,45<br /> <br /> 9<br /> <br /> 5,82 ± 0,43<br /> <br /> 6,49 ± 0,88<br /> <br /> 30,17 ± 0,76<br /> <br /> 81,25 ± 3,29<br /> <br /> 98,69 ± 2,43<br /> <br /> 99,32 ± 1,54<br /> <br /> 12<br /> <br /> 5,75 ± 0,27<br /> <br /> 5,48 ± 0,32<br /> <br /> 31,73 ± 0,86<br /> <br /> 78,11 ± 2,64<br /> <br /> 98,26 ± 4,35<br /> <br /> 99,91 ± 1,96<br /> <br /> 18<br /> <br /> 5,90 ± 0,30<br /> <br /> 5,16 ± 0,42<br /> <br /> 31,79 ± 1,02<br /> <br /> 78,44 ± 3,87<br /> <br /> 97,84 ± 4,48<br /> <br /> 101,19 ± 3,73<br /> <br /> 11<br /> <br />