Đáp ứng miễn dịch với chủng ngừa viêm gan siêu vi B ở trẻ nhũ nhi có mẹ bị viêm gan siêu vi B

ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH<br /> VỚI CHỦNG NGỪA VIÊM GAN SIÊU VI B<br /> Ở TRẺ NHŨ NHI CÓ MẸ BỊ VIÊM GAN SIÊU VI B<br /> Đặng Thị Hà *,Trần Thị Bích Huyền*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Chúng tôi thiết kế nghiên cứu ñoàn hệ tiền cứu. Xác ñịnh tỷ lệ ñáp<br /> ứng miễn dịch và phân tích các yếu tố liên quan ở các bé có mẹ HBsAg dương tính ñã<br /> ñược chủng ngừa vắc xin viêm gan siêu vi B theo phác ñồ( 0-1-2-12).<br /> Phương pháp: Trong thời gian từ tháng 3 năm 2007 ñến tháng 12 năm 2009,<br /> tại bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 2. Chúng tôi theo dõi quá trình chủng ngừa viêm<br /> gan siêu vi B theo phác ñồ( 0-1-2-12) ở 138 trẻ có mẹ HBsAg dương tính từ lúcsanh,<br /> ñến lúc bé ñược 12 tháng tuổi. Kiểm tra nồng ñộ kháng thể Anti-HBs lúc bé ñược 6 và<br /> 12 tháng tuổi.<br /> Kết quả: Qua mẫu nghiên cứu 138 trẻ nhũ nhi, tỷ lệ ñáp ứng miễn dịch sau<br /> chủng ngừa viêm gan siêu vi B lúc 6 tháng và 12 tháng tuổi là 92,1% và 96,6% .<br /> Định lượng nồng ñộ Anti-HBs, kiểm tra HBsAg của mẹ bằng test ELISA với ñộ<br /> nhạy và ñộ chuyên >95%. Chúng tôi không tìm thấy mối liên quan giữa ñáp ứng miễn<br /> dịch với các yếu tố: cân nặng, cách sinh, giới tính, ñược bú mẹ hay không bú mẹ.<br /> Kết luận: Chúng tôi không tìm thấy các yếu tố liên quan, do ñó sau chủng<br /> ngừa cho bé nên kiểm tra nồng ñộ kháng thể của bé lúc 6 và 12 tháng tuổi ñể phát<br /> hiện ra các bé không có ñáp ứng miễn dịch, cho bé tái chủng lại, từ ñó nâng cao ñược<br /> tỷ lệ miễn dịch ngăn ngừa bệnh viêm gan siêu vi B của bé trong cộng ñồng.<br /> Từ khóa: Đáp ứng miễn dịch- Chủng ngừa viêm gan siêu vi B- Các bé có mẹ<br /> HBsAg dương tính- nồng ñộ kháng thể Anti-HBs.<br /> SUMMARY<br /> THE RESPONSE OF IMMUNITY TO IMMUNIZATION HEPATITIS B VIRUS<br /> FOR INFANTS, WHO HAVE HBSAG- POSITIVE MOTHER<br /> Dang Thi Ha , Tran Thi Bich Huyen<br /> Objective: We design is prospective cohort study. Determine the rate of<br /> immunity and analyze involved factors of the infants of the HBsAg-positive mothers,<br /> who have been immunized by vaccine for hepatitis B virus in the schedule of (month<br /> 0-1-2-12).<br /> Methods: In the period from March, 2007 to December, 2009, at Hospital of<br /> Medical University, branch 2.We follow the process of immunization for hepatitis B<br /> virus by schedule (month 0-1-2-12) to infants of the HBsAg- positive mothers, from 01<br /> month old to 12-month-old .After that checking strength of the Anti-HBs of infants at<br /> the six-month- old or 12-month-old.<br /> Results: There are 138 cases were studied, the rate of immunity response<br /> after immunization for hepatitis B virus of infants at the six-month- old or 12month-old is 92.1 and 96.6 percent. Quantify strength of Anti-HBs, check HBsAg of<br /> the mothers by ELISA test with high sensitivity and specialized > 95%. We found no<br /> * Khoa ĐDKTYH, Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh<br /> Liên hệ : Ths.Bs. Trần Thị Bích Huyền- ĐT: 0913122840Email: huyenbssk@yahoo.com<br /> <br /> 2<br /> relationship between immunity response with other factors: weight, method of birth,<br /> gender, breast-feed or no breast-feed.<br /> We did not find the involved factors, so after immunization for child we<br /> should check the strength of Anti-HBs of baby at 12 months old to find out the<br /> infants, who have not immunity response, to be re-immunization. Since, we improve<br /> the rate of immunity to prevent hepatitis B virus of the baby in the community.<br /> Keywords: Response of immunity- To immunization hepatitis b virus- infants<br /> have hbsag- positive mother- strength of the Anti-HBs.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Viêm gan siêu vi B (VGSVB) ñang là một mối quan tâm của cộng ñồng khi có<br /> ñến 20% trường hợp bị nhiễm siêu vi B mãn tính sẽ tiến triển thành xơ gan và có ñến<br /> 2,5% số bệnh nhân xơ gan mỗi năm có nguy cơ bị ung thư gan. Khi ñã mắc bệnh thì<br /> việc ñiều trị khá phức tạp, tốn kém, nên việc tiêm ngừa ñược nhiều nước trên thế giới<br /> ñưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia[1].<br /> Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết hiện nay trên thế giới có hơn 2 tỉ người<br /> ñã từng bị nhiễm siêu vi B. Trong ñó có 350-400 triệu người ñang mang siêu vi B<br /> mãn tính. Hằng năm có khoảng 500.000-700.000 trường hợp tử vong vì các bệnh có<br /> liên quan ñến nhiễm siêu vi B mãn tính là xơ gan, ung thư gan[2].<br /> Khu vực có tỉ lệ nhiễm siêu vi B cao nhất hiện nay là châu Phi, Đông Nam Á,<br /> Tây Thái Bình Dương, với khoảng 8-20% dân số. Tại những vùng này, con ñường lây<br /> nhiễm VGSV B nhiều nhất là từ mẹ sang con, kế ñến là lây nhiễm ở lứa tuổi dưới năm<br /> tuổi. Trong khi ở các vùng khác, nguy cơ lây nhiễm chính lại là qua quan hệ tình dục,<br /> qua các dụng cụ bén nhọn có dính máu và dịch tiết làm rách da, niêm mạc. Lây qua<br /> máu và các loại huyết phẩm ngày càng giảm dần do các cơ sở y tế ñã kiểm soát tốt[3].<br /> Việt Nam là vùng lưu hành VGSVB cao, với tỉ lệ mang HBsAg khoảng 8-20%<br /> dân số. Mỗi năm, nước ta có khoảng 2 triệu phụ nữ mang thai, trong ñó số phụ nữ<br /> mang thai ñang mang mầm bệnh khá nhiều nên nguy cơ lây nhiễm cho trẻ sơ sinh cao.<br /> Hầu hết trẻ sơ sinh bị nhiễm siêu vi B từ mẹ sẽ trở thành người mang mầm bệnh mãn<br /> tính, và có nguy cơ tiến triển ñến xơ gan, ung thư gan trong tương lai. Vì vậy, biện<br /> pháp phòng chống làm giảm tỉ lệ nhiễm bệnh hiệu quả là chích ngừa văcxin[5].<br /> Ở Việt Nam chủng ngừa viêm gan B ñược ñưa vào chương trình tiêm chủng mở<br /> rộng từ năm 1997[2]. Với ñiều kiện của Việt Nam chỉ mới phổ cập tiêm ngừa VGSVB<br /> cho trẻ sơ sinh vì nó mang lại rất nhiều lợi ích: phòng ngừa bệnh cho cả một thế hệ,<br /> trẻ bị nhiễm ở lứa tuổi sơ sinh rất dễ chuyển thành mãn tính và trở thành nguồn lây[8].<br /> Hiện nay, ña số các trường hợp, người ta áp dụng lịch chủng ngừa: 0-1-6, có<br /> nghĩa là hai mũi tiêm ñầu cách nhau một tháng ñể tạo miễn dịch cơ bản ban ñầu, còn<br /> mũi thứ ba tiêm nhắc lại cách sáu tháng tính từ mũi ñầu tiên. Tuy nhiên, một số<br /> trường hợp ñặc biệt cần kích thích nhanh ñáp ứng miễn dịch của cơ thể, nhất là ở trẻ<br /> sơ sinh có mẹ bị nhiễm siêu vi B mãn tính, người ta tiêm 4 mũi theo lịch: 0-1-2-12, có<br /> nghĩa là 3 mũi ñầu cách nhau một tháng ñể tạo miễn dịch cơ bản, còn mũi thứ tư cách<br /> mũi ñầu tiên 12 tháng là mũi tiêm nhắc lại[10]. Tại các nước có tần suất mắc bệnh cao<br /> trên 8%, WHO khuyến cáo nên tiêm liều ñầu tiên ngay sau sinh. Đặc biệt là con của<br /> những bà mẹ có HBsAg dương tính thì liều ñầu tiên cần ñược tiêm ngay trong vòng<br /> 24 giờ ñầu sau sinh và chỉ dùng văc-xin ñơn giá, không ñược dùng văc-xin phối hợp.<br /> Việc tiêm ngừa sớm văcxin phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ ñầu<br /> có thể ngăn chặn hầu hết các trường hợp nhiễm viêm gan B Chúng tôi áp dụng lịch<br /> <br /> 3<br /> chủng ngừa VGSVB (0-1-2-12) cho trẻ nhũ nhi có mẹ HBsAg dương tính và tuân<br /> thủ tiêm mũi ñầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh[12].<br /> MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> Mục tiêu chính: Xác ñịnh tỷ lệ ñáp ứng miễn dịch ở trẻ nhũ nhi có mẹ bị<br /> viêm gan siêu vi B ñược chủng ngừa Viêm gan siêu vi B theo phác ñồ 0- 1 -2- 12 tại<br /> Bệnh viện ĐHYD cơ sở 2.<br /> Mục tiêu phụ: Phân tích các yếu tố liên quan ñến khả năng ñáp ứng miễn dịch<br /> của bé: các yếu tố kinh tế- xã hội của mẹ, tình trạng bé lúc sinh, cân nặng lúc 1 – 2 –<br /> 12 tháng tuổi.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Trong thời gian từ tháng 3 năm 2007 ñến tháng 12 năm 2009, chúng tôi thực<br /> hiện một nghiên cứu ñoàn hệ tiền cứu ở 138 trẻ nhũ nhi tại bệnh viện Đại học Y<br /> Dược cơ sở 2<br /> Mẫu nghiên cứu ñược chọn theo cách không xác suất, chọn mẫu liên tiếp.<br /> Chúng tôi chọn các bé có mẹ viêm gan B ñến sanh tại Bệnh viện Đại học Y Dược cơ<br /> sở 2.<br /> • Các bé ñều ñược chích ngừa viêm gan mũi thứ 1 lúc mới sanh.<br /> • Nếu mẹ chỉ có HBsAg (+), HBeAg (-) chích bé 1 mũi Hepabig.<br /> • Nếu mẹ có HBsAg (+) và HBeAg (+) thì chích bé 2 mũi Hepabig, rồi mới<br /> cho bú mẹ.<br /> Chúng tôi chọn bé vào mẫu nghiên cứu, phỏng vấn các yếu tố liên quan. Chúng tôi<br /> áp dụng lịch chủng ngừa VGSVB( 0-1-2-12) và theo dõi bé ñến 6, 12 tháng tuổi lúc<br /> bé ñến chích ngừa thì ngay sau khi bé chủng ngừa chúng tôi lấy máu bé xét nghiệm<br /> ñịnh lượng Anti- HBs.<br /> Mẫu ñược tính theo công thức :<br /> Z² (1-α/2). p. (1-p)<br /> N= <br /> d²<br /> Z= 1,96 ở ñộ tin cậy 95%<br /> p= 0,91 ( theo các nghiên cứu tỷ lệ ñáp ứng miễn dịch từ 91 → 98%)<br /> d= 0,05 sai số cho phép<br /> α = 0,05 xác suất sai lầm loại 1<br /> Tính ra n = 126, ước tính tỷ lệ thất thoát mẫu là 10%, chúng tôi chọn cỡ mẫu<br /> là 138.<br /> Lúc bé 6 và 12 tháng tuổi chúng tôi lấy 2ml máu tĩnh mạch ở tay hoặc chân<br /> bé, gởi phòng xét nghiệm ñịnh lượng anti-HBs bằng phương pháp ELISA với ñộ nhạy<br /> và ñộ chuyên biệt >95%. Nếu bé nào không ñáp ứng miễn dịch chúng tôi tiến hành<br /> xét nghiệm tìm HBsAg lúc bé 12 tháng tuổi.<br /> Số liệu ñược nhập và phân tích bằng phần mềm SPSS 15.0.<br /> Nghiên cứu không vi phạm y ñức vì:<br /> <br /> 4<br /> + Các bà mẹ và người nhà ñược giài thích rõ mục tiêu nghiên cứu, ñọc và ký tên<br /> vào bảng ñồng thuận.<br /> + Biết ñược mẹ bé có nhiễm viêm gan siêu vi B hay không và khả năng ñáp ứng<br /> miễn dịch của bé sau ñợt chủng ngừa.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Trong thời gian nghiên cứu, chúng tôi chọn ñược 138 trẻ nhũ nhi vào mẫu.<br /> ĐẶC ĐIỂM CỦA BÉ<br /> Bảng 1: Phương pháp sanh<br /> Phương pháp<br /> sanh<br /> Sanh thường<br /> Sanh hút<br /> Mổ lấy thai<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> N<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> 81<br /> <br /> 58,7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 5,8<br /> <br /> 49<br /> <br /> 35,5<br /> <br /> 138<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Trong mẫu nghiên cứu, kết quả cho thấy có 138 trường hợp trong ñó<br /> sanh thường là 58,7%> riêng sanh mổ và sanh hút chiếm tỷ lệ lần lượt là 35,5 % và<br /> 5,8%.<br /> Bảng2: Phân bố cân nặng trẻ lúc mới sanh<br /> Trọng lượng<br /> thai nhi(g)<br /> 2300- 2500<br /> >2500- 3000<br /> >3000- 3600<br /> >3600- 4000<br /> <br /> Tổng cộng<br /> Nhận xét:<br /> <br /> N<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> 12<br /> <br /> 8,7<br /> <br /> 39<br /> <br /> 28,3<br /> <br /> 68<br /> <br /> 49.3<br /> <br /> 19<br /> <br /> 13,7<br /> <br /> 138<br /> <br /> 100<br /> <br /> 5<br /> Trong mẫu nghiên cứu, kết quả cho thấy có 138 trường hợp trong ñó cân nặng<br /> từ >3000- 3600g chiếm tỷ lệ cao nhất là 49,3%.<br /> Bảng3: Phân bố giới tính trẻ lúc mới sanh<br /> Giới tính<br /> Trai<br /> Gái<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> N<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> 78<br /> <br /> 56,5<br /> <br /> 60<br /> <br /> 43,5<br /> <br /> 138<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nhận xét:<br /> Trong mẫu nghiên cứu, kết quả cho thấy có 138 trường hợp trong ñó con trai<br /> chiếm tỷ lệ 56,5 , trong khi ñó con gái chỉ có 43,5%.<br /> Bảng4: Phân bố trẻ có bú mẹ<br /> N<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 92<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> Không<br /> <br /> 46<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 138<br /> <br /> 100<br /> <br /> Bú mẹ<br /> <br /> Nhận xét:<br /> Trong mẫu nghiên cứu, kết quả cho thấy có 138 trường hợp trong ñó có` bú<br /> mẹ chiếm tỷ lệ 66,7 , trong khi ñó không bú mẹ tỷ lệ 33,3%<br /> Bảng5: Phân bố cân nặng trẻ lúc 1, 2, 12 tháng<br /> Số tuổi của<br /> Cân nặng<br /> trẻ nhũ nhi<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> 2500- 3500<br /> 1 tháng ( g)<br /> <br /> >3500 - 4500<br /> <br /> 14,6<br /> <br />