Đề tài:Tìm hiểu về hoạt động rửa tiền trên thế giới và đề xuất cho Việt Nam

Chia sẻ: Bluesky_12 Bluesky_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

178
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên thế giới, rửa tiền đã thịnh hành từ lâu, đặc biệt đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi hoạt động của các băng đảng tội phạm có tổ chức, mafia tại Mỹ, Italia, Nhật Bản… Năm 1984, Interpol lần đầu tiên đã phát hiện và điều tra đường dây rửa tiền quy mô lớn 60 triệu USD từ hoạt động buôn bán ma túy thông qua các ngân hàng ở Mỹ, Thụy Sỹ và Italia.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài:Tìm hiểu về hoạt động rửa tiền trên thế giới và đề xuất cho Việt Nam

Đề tài tham dự cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học năm 2011 Tìm hiểu về hoạt động rửa tiền trên thế giới và đề xuất cho Việt Nam
DANH M C T VI T T T Ngân hàng Phát tri n Châu Á (Asian Development Bank) ADB Ch ng ho t ñ ng r a ti n và tài tr cho kh ng b (Anti-Money Laundering/Counter-Financing of Terrorism) AML/CFT H i ñ ng ch ng r a ti n (Anti Money laundeing Council) AMLC Nhóm châu Á Thái Bình Dương (Asia Pacific Group) APG ð o lu t B o m t Ngân hàng (Bank Secrecy Act) BSA Nhóm Tư v n BSA(Bank Secrecy Act Advisory Group) BSAAG Chuy n ti n ñi n t (Electronic Fund Transfer) EFT L c lư ng ñ c nhi m tài chính v ch ng r a ti n (Financial Action Task Force on Money Laundering) FATF Cơ quan tình báo tài chính (Financial Intelligence Unit) FIU Chương trình ðánh giá Khu v c Tài chính (Financial Sector Assessment Program) FSAP Chương trình Ch ng R a Ti n Toàn C u (The Global Programme against Money Laundering) GPML H th ng ñào t o áp d ng lu t qu c t ( Illinois Law Enforcement Alarm System) ILEAS Qu ti n t qu c t (International Monetary Fund) IMF
Cơ quan ch ng các ch t gây nghi n qu c t (International Narcotics Control Strategy Report) INCSR Cơ quan Phòng ch ng ma túy và t i ph m Liên H p Qu c (United Nations Office on Drugs and Crime ) UNODC Ngân hàng th gi i ( World Bank ) WB T ch c thương m i th gi i (World Trade Organization) WTO BðS B t ñ ng s n Liên h p qu c LHQ NðT Nhà ñ u tư Ngân hàng c ph n NHCP Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam NHNNVN Ngân hàng thương m i NHTM H th ng ngân hàng Vi t Nam NHVN Phòng ch ng r a ti n PCRT Trách nhi m h u h n TNHH Thành ph H Chí Minh TP.HCM Th trư ng ch ng khoán TTCK
DANH M C B NG BI U Hình 1.1: Mô t khái quát chu trình r a ti n………………………………………11 B ng 1.2: Báo cáo v các hành vi ñáng ng (Suspicious Activity Report-SAR) trong các ho t ñ ng gi i trí M (1/3/1996 – 31/12/2004)………….......................19 B ng 1.3: T ng s ti n ph m t i ñư c “s ch hóa” M năm 2006………………20 Bi u 2.1: Tăng trư ng tín d ng 10 năm tr l i ñây, t 2001 – 2010……………...45 B ng 2.2: Top 10 nư c ñ u tư (FDI) nhi u nh t vào Vi t Nam năm 2009.............50
M CL C DANH M C T VI T T T DANH M C B NG BI U ð U ......................................................................................................... 1 L IM Chương I: NH NG V N ð CƠ B N V “R A TI N”................................ 4 1. Tóm t t l ch s c a các ho t ñ ng r a ti n............................................... 4 2. Cơ s lý thuy t- ñ nh nghĩa v các ho t ñ ng r a ti n ........................... 6 2.1. ð nh nghĩa theo quan ñi m các nhà t i ph m h c ......................................6 2.2. ð nh nghĩa theo quan ñi m kinh t h c .......................................................6 2.3. ð nh nghĩa theo cơ s pháp lu t ................................................................. 7 3. Quy trình r a ti n ....................................................................................... 10 4. Phương th c, th ño n r a ti n................................................................. 12 5. H u qu chung c a “r a ti n ..................................................................... 14 6. Thông tin chung v n n r a ti n t i m t s qu c gia trên th gi i ........ 17 6.1. M - qu c gia có n n r a ti n xu t hi n s m nh t trên th gi i.................. 17 6.2. R a ti n – Hi n tư ng toàn c u .................................................................. 29 Chương II: TÌM HI U HO T ð NG R A TI N T I VI T NAM .............. 32 1. Khái quát chung .......................................................................................... 32 2. Các phương th c, th ño n r a ti n ñi n hình di n ra t i Vi t Nam .... 33 2.1. Phương th c r a ti n c a b n t i ph m qua h th ng ngân hàng Vi t Nam ............................................................................................................ 33 2.2. Phương th c r a ti n c a b n t i ph m thông qua th trư ng b t ñ ng
s n ...................................................................................................................... 36 2.3. Phương th c r a ti n c a b n t i ph m thông qua các hình th c tài tr thương m i ...................................................................................................................... 38 3. Các v án r a ti n và nghi ng có d u hi u r a ti n ñư c phát hi n Vi t Nam ............................................................................................................ 41 3.1. V án t i ph m nư c ngoài vào Vi t Nam ñ l a ñ o tín d ng .................. 41 3.2. Hành vi r a ti n trong v tham ô xăng d u t i Công ty Ch bi n kinh doanh các s n ph m d u m (ñơn v ch qu n c a Xí nghi p xăng d u d u khí Vũng Tàu) .................................................................................................... 41 3.3. V án t i ph m nư c ngoài dùng ch ng t gi m tài kho n t i các NHVN ñ th c hi n các giao d ch chuy n ti n ................................................................... 42 3.4. V án r a ti n xuyên qu c gia ñ u tiên t i Vi t Nam ................................. 42 4. Nguyên nhân ................................................................................................ 43 4.1. Do ñ c ñi m n n kinh t Vi t Nam .............................................................. 43 4.2. Do cơ ch ho t ñ ng c a th trư ng ch ng khoán còn l ng l o ................. 48 4.3. Do h th ng pháp lu t tài chính, ngân hàng còn chưa ñư c hoàn thi n .................................................................................................................... 48 4.4. Do m t s qu ñ u tư nư c ngoài vào Vi t Nam còn m ám, chưa ñư c công khai, minh b ch................................................................................................... 43 5. Lu t áp d ng trong cu c chi n ch ng n n r a ti n t i Vi t Nam .......... 51 5.1. B i c nh ra ñ i ngh ñ nh 74 v phòng ch ng r a ti n .............................. 52 5.2. M t s nh n xét v ngh ñ nh 74 ................................................................. 53 6. T ng k t........................................................................................................ 57
Chương III: M T S BI N PHÁP GÓP PH N PHÒNG CH NG T I PH M R A TI N HI N NAY ðANG ðƯ C ÁP D NG TRÊN TH GI I VÀ NH NG KI N NGH V I VI T NAM ...............................................................58 1. M t s bi n pháp góp ph n ch ng t i ph m r a ti n hi n nay ñang ñư c áp d ng trên th gi i .........................................................................................58 1.1. Các bi n pháp kĩ thu t và ñào t o ................................................................58 1.2. Các sáng t o h tr ña phương ....................................................................60 1.3. Xây d ng các t ch c qu c t v phòng ch ng r a ti n ..............................62 Vi t Nam và ñ nh hư ng 2. S c n thi t c a lu t pháp v ch ng r a ti n phát tri n ch ng r a ti n .............................................................................63 2.1. S c n thi t c a lu t pháp v ch ng r a ti n Vi t Nam ............................63 2.2. ð nh hư ng phát tri n ..................................................................................66 3. Các ki n ngh v i Vi t Nam ........................................................................70 3.1. V i Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam .............................................................70 3.2. V i h th ng Ngân hàng Thương m i Vi t Nam .........................................71 K T LU N ........................................................................................................85 TÀI LI U THAM KH O PH L C
1 ðU L IM 1. Tính c p thi t c a ñ tài B t kì s phát tri n nào cũng ñ u có m t trái c a nó và quá trình toàn c u hóa cũng v y. M t trong nh ng v n ñ tiêu c c ñó là ho t ñ ng r a ti n – m t v n n n m i ñang ñ c khoét và ngày càng tr nên nh c nh i ñ i v i h u h t các n n kinh t trên toàn c u. R a ti n t nh ng ngu n thu nh p phi pháp là hành vi ñã xu t hi n t lâu, nhưng trong vòng 40 năm g n ñây v n ñ này m i ñư c nghiên c u, xem xét và quy ñ nh trong Lu t m t s qu c gia trên th gi i. V i v r a ti n ñ u tiên xu t hi n M năm 1920, cùng v i quá trình toàn c u hóa và s phát tri n liên t c c a công ngh thông tin, hành vi r a ti n di n ra ngày càng l n v m t quy mô, ña d ng, tinh vi v cách ti n hành và mang ñ m tính qu c t hơn bao gi h t. Hành vi r a ti n ñư c xem là m t t i ph m “không biên gi i” – m t t i ph m qu c t ñi n hình. Trên th gi i, ho t ñ ng c a t i ph m r a ti n ñư c tìm hi u, nghiên c u khá s m. B ng ch ng là có khá nhi u các bài báo, các t p chí kinh t hay các báo cáo nghiên c u c a các t ch c tài chính v v n ñ r a ti n ñã xu t hi n khá s m như tác ph m “Money Laundering: ñăng Muddying the Macroeconomy” ca Peter J. Quirk trên website http://www.imolin.org vào năm 1997... Nhi u tác ph m trong s ñó ñã ñư c d ch và xu t b n t i Vi t Nam. Ví d c th như t các báo cáo nghiên c u c a các t ch c tài chính th gi i v t i ph m r a ti n như c a Ngân hàng th gi i, Qu ti n t th gi i, hay c a m t s ñ nh ch tài chính khác. Tiêu bi u là tác ph m “Toàn c nh th gi i- Ramses 2001”- m t công trình nghiên c u th trư ng tài chính th gi i do Thierry de Montbrial và Pierre Jacquet ch biên ñã phân tích và gi i thích ngu n g c c a t i ph m r a ti n theo quan ni m kinh t cũng như tác h i c a ho t ñ ng r a ti n t i n n kinh t các qu c gia mà nó xâm nh p. Thêm vào ñó là m t s lư ng l n các văn b n, b lu t c a các qu c gia phát tri n (tiêu bi u là M - nơi xu t hi n các v án liên quan t i t i ph m r a ti n ñ u tiên trên th gi i) là cơ s cho s phát tri n h th ng lu t pháp v phòng ch ng
2 r a ti n Vi t Nam nói riêng và th gi i nói chung. T i Vi t Nam, tuy m i ti p c n v i lo i hình t i ph m r a ti n trong th i gian g n ñây nhưng ñã có m t s các bài nghiên c u v v n ñ này, ví d như :“S c n thi t ph i ban hành ngh ñ nh ch ng r a Vi t Nam” c a Th c sĩ Nguy n Th Ph ng ñăng trên T p chí Ngân hàng s ti n 7/2002 hay như bài “Chính sách nh n bi t khách hàng, m t chính sách ch ng r a ti n M ” c a Minh Nghĩa ñăng trên T p chí Ngân hàng s 11/02, bài “R a ti n- hi u qu m i hi m h a d u m t” c a th c sĩ Nguy n Th Thu H ng ñăng trên t p chí Kinh t ñ i ngo i s 8 (6/2004) … Khi nghiên c u các công trình trên, có th nh n th y ña s các quan ñi m c a các tác gi ñ u d a trên quan ñi m pháp lu t ñ ti n hành tìm hi u v n ñ và thư ng ch d ng l i d ng bài nghiên c u ng n (bài báo ñăng trên t p chí khoa h c, ho c các bài luân văn, …). M t khác, thông qua các tác ph m - công trình nghiên c u trong nư c và ngoài nư c v ho t ñ ng r a ti n, có th nh n th y r ng ho t ñ ng r a ti n ñã và ñang bùng n trên toàn c u, gây nhi u h u qu nghiêm tr ng v kinh t và xã h i, ñ c bi t các nư c ñang trong quá trình phát tri n. V i các tác h i mà nó mang l i, n u không kh ng ch ñư c, n n r a ti n có th ăn mòn tình hình tài chính c a m i qu c gia do gây ra nh ng nh hư ng b t l i t i t giá, lãi su t và tác ñ ng tiêu c c ñ n h th ng tài chính toàn c u. Nó không ch gây thi t h i nghiêm tr ng cho các n n kinh t mà còn có nh ng nh hư ng ñ n an ninh t ng qu c gia, tác ñ ng nghiêm tr ng ñ n s trong s ch và hoàn ch nh c a h th ng tài chính toàn th gi i. Vì nh ng lí do này mà vi c t p trung nghiên c u v ho t ñ ng r a ti n và ch ng r a ti n ñang là m t yêu c u c p bách ñư c ñ t ra ñ i v i h u h t các qu c gia trên th gi i trong ñó có Vi t Nam. Cũng vì l ñó, nhóm tác gi quy t ñ nh ch n ñ tài “Tìm hi u v ho t ñ ng r a ti n trên th gi i và nh ng ñ xu t cho Vi t Nam” làm ñ tài nghiên c u. 2. M c tiêu nghiên c u: Thông qua tác ph m, nhóm mu n cung c p cái nhìn toàn di n nh t cho ngư i ñ c v ho t ñ ng r a ti n trên th gi i v i cơ s lý lu n bao hàm c v khía c nh kinh
3 t và pháp lu t c a v n ñ . T ñó, phát tri n lên các ñ xu t áp d ng cho Vi t Nam trong cu c chi n ch ng l i t i ph m r a ti n ñ dành ñư c th ng l i trong th i gian s m nh t. 3. ð i tư ng nghiên c u + ð i tư ng nghiên c u là th c tr ng ho t ñ ng r a ti n và ch ng r a ti n trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng. + Ph m vi nghiên c u: t p trung nghiên c u theo ñ c ñi m c a hai nhóm qu c gia là các nư c trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng. Trong ñó nhóm các qu c gia trên th gi i ñi sâu phân tích ho t ñ ng c a M - qu c gia xu t hi n t i ph m r a ti n s m nh t. 4. Phương pháp nghiên c u Phương pháp nghiên c u ch y u là t ng h p, phân tích, th ng kê, so sánh s d ng các s li u nghiên c u th c p. K t h p cùng phương pháp mô hình hóa s d ng b ng bi u, ñ th , sơ ñ ñ khái quát và làm rõ v n ñ . 5. C u trúc Ngoài l i m ñ u, k t lu n, danh m c t vi t t t, danh m c tài li u tham kh o và các ph l c, n i dung chính c a bài nghiên c u g m 3 chương ►Chương 1: Nh ng v n ñ cơ b n v “r a ti n”. ►Chương 2: Tìm hi u ho t ñ ng r a ti n t i Vi t Nam. ►Chương 3: M t s bi n pháp góp ph n phòng ch ng t i ph m r a ti n hi n nay ñang ñư c áp d ng trên th gi i và nh ng ki n ngh v i Vi t Nam .
4 CHƯƠNG I: NH NG V N ð CƠ B N V “R A TI N” 1. Tóm t t l ch s c a các ho t ñ ng r a ti n Các v án liên quan t i r a ti n xu t hi n t nh ng năm 1920 t i M . Khi ñó, trư ng ñua ng a và trò chơi x s là hai trong s các hình th c r a ti n sơ khai nh t. T i ph m b ti n mua l i vé trúng thư ng c a ngư i th ng cu c khi tham gia chơi x s hay cư c ñua ng a v i giá cao r i l y vé ñó ñi lĩnh ti n thư ng. Tuy nhiên, theo Billy Steel, m t chuyên gia nghiên c u r a ti n c a Anh, ph i ñ n năm 1973,c m t “money laundering” (r a ti n) l n ñ u tiên m i xu t hi n trên báo chí M trong v bê b i Watergate và ñ n năm 1982 thì chính th c ñư c s d ng trong m t s văn b n pháp lu t. Vào năm 1994, theo s li u c a Financial Times ra ngày 18/10/1994, s ti n ñư c r a hàng năm trên th gi i ñư c th ng kê v i con s x p x kho ng 500 t USD. D a trên báo cáo năm 2000 c a Cơ quan ch ng các ch t gây nghi n qu c t (International Narcotics Control Strategy Report- INCSR) cho t i th i ñi m này s các nư c có tình tr ng r a ti n m c ñ ñáng lo ng i ñã lên t i m c hai con s . C th , chia m c ñ ho t ñ ng r a ti n các qu c gia thành 3 m c ch y u: Nhóm m c ñ lo ng i cao; Nhóm m c ñ lo ng i trung bình và Nhóm ñư c theo dõi. S phân chia này d a trên các tiêu chí: (1) có hay không có nh ng cơ quan tài chính c a qu c gia ti n hành các giao d ch có liên quan tr c ti p ñ n lư ng ti n thu ñư c t nh ng t i ph m nghiêm tr ng; (2) ph m vi c a ho t ñ ng xét x hay b t c p nh hư ng ñ n r a ti n; ñó có hay không có (3) b n ch t và qui mô c a tình tr ng r a ti n t i qu c gia (ví d : dính dáng ñ n ma tuý hay nh ng ho t ñ ng buôn l u);
5 (4) nh ng cách th c mà m i qu c gia quan tâm ñ n tình hình c th khi có chi nhánh qu c t ; (5) Nh ng tác ñ ng hi n t i mà m i qu c gia quan tâm; (6) Có hay không vi c gi i h n các hành vi b o v pháp lu t ñư c phép ch ra nh ng v n ñ c th ; (7) Có hay không có vi c thi u th t c cho phép ho t ñ ng và b sót các trung tâm buôn bán và tài chính nư c ngoài; (8) Có hay không gi i h n c a pháp lu t ñang th c thi ngày càng có hi u qu ; và s h p tác qu c t trong vi c ch ng r a ti n các qu c gia. D a trên các tiêu chí này, INCSR ñã ñưa ra b ng danh sách các qu c gia/ nhóm m c ñ lo ng i v r a ti n năm 2000 (xem b ng 1– ph l c). T i năm 2001, theo s li u c a Qũy Ti n t Qu c t (International Monetary Fund- IMF), con s ư c tính v lư ng ti n tham gia quá trình “r a ti n” n m trong kho ng 2-5% t ng GDP toàn c u. T i năm 2002, theo tính toán c a Ngân hàng Th gi i thì trong năm 2002, lư ng ti n ñư c r a ñã n m trong kho ng 645 ñ n 1612,63 t USD (cao hơn c GDP c a qu c gia ñ ng th 10 trên th gi i là Mexico v i 637,2 t USD) và g p 18 l n GDP Vi t Nam năm 2002 (35,11 t USD). ð c bi t, lư ng ti n ñư c r a qua các năm ngày càng cao theo s phát tri n c a kinh t th gi i nói chung và kinh t t ng khu v c riêng l nói riêng. Có th nói, v n ñ r a ti n không ph i là m t v n ñ m i mà nó ñã t n t i r t lâu trên th gi i và có r t nhi u v n ñ ph c t p c n ph i nghiên c u.
6 2. Cơ s lý thuy t- ñ nh nghĩa v các ho t ñ ng r a ti n 2.1. ð nh nghĩa theo quan ñi m các nhà t i ph m h c Theo quan ñi m c a các nhà t i ph m h c, r a ti n là ho t ñ ng mà b n t i ph m ti n hành ñ che gi u ngu n g c b t h p pháp c a nh ng ñ ng ti n t i l i. Ho t ñ ng r a ti n là hành vi h p th c hoá nh ng kho n ti n thu ñư c t ho t ñ ng ph m t i. M c ñích c a ho t ñ ng r a ti n là t o ra m t kho ng cách xa nh t gi a tài s n b t h p pháp và ch s h u nh ng tài s n ñó. Hình th c bi u hi n l i nhu n có ñư c ban ñ u thông thư ng là ti n, nhưng sau các giai ño n chuy n ñ i ñ h p pháp hoá ti n ñã có các hình th c bi u hi n khác như: Ngân phi u, th tín d ng, b t ñ ng s n... Nhìn chung các hình th c bi u hi n l i nhu n c a ho t ñ ng r a ti n bao g m nh ng l i ích kinh t c a ho t ñ ng r a ti n mang l i ñư c quy là “s n ph m c a t i ph m” 1. nh ng nư c khác nhau có nh ng quy H th ng lu t pháp phòng ch ng r a ti n ñ nh khác nhau. Có qu c gia ch rõ nh ng hành vi ph m t i c th như: Pháp lu t Malaysia li t kê 18 t i danh, Thái Lan 24 t i danh, Australia 180 t i danh,... Có qu c gia (như Vi t Nam) không xác ñ nh rõ ngu n ti n ñư c sinh ra t hành vi ph m t i nào c th , mi n ñó là thu nh p t hành vi ph m t i. 2.2. ð nh nghĩa theo quan ñi m kinh t h c Ho t ñ ng r a ti n ñư c xem là m t hành ñ ng kinh t và n i dung khái quát nh t c a các ho t ñ ng r a ti n chính là “ho t ñ ng kinh t siêu vĩ mô”. Nghiên c u “ho t ñ ng kinh t siêu vĩ mô” chính là nghiên c u v “ti n o”, bao g m: s n xu t ti n o và bi n ti n o thành tư b n; t ñó v ch ra ñư c hình thái c a H c thuy t m i v phát tri n. ð hi u rõ “ti n o” là gì có th s d ng ví d sau: N u m t cá nhân, doanh nghi p hay t ch c nào ñó tham gia trong m t t ch c kinh t tuyên b r ng mình có m t kho n ti n nào ñó g i chi nhánh nư c ngoài c a m t ngân hàng nào ñó mà ñư c nh ng cá nhân, doanh nghi p hay các t ch c ch u s chi ph i Theo Công ư c Strasbong 1990 c a H i ñ ng Châu Âu 1
7 c a ch th ñ u ch p nh n, thì kho n ti n ñó, dù là không có, là o, cũng tr thành ti n th t. Ti n thu v ñư c h p pháp hoá hoàn toàn, có giá tr như các ñ ng ti n th t. T ñây có th nh n th y “r a ti n” cũng chính là m t b ph n c a ho t ñ ng kinh t siêu vĩ mô, trong ñó t i ph m thông qua quá trình t o ti n o t i các trung tâm tài chính nư c ngoài ñ th c hi n ho t ñ ng r a ti n c a mình. Trong tác ph m “Th gi i toàn c nh - Ramses 2001” có ñ c p t i v n ñ này thông qua ví d sau: “Ngân hàng Hawala: ñư c thành l p d a trên s ph i h p gi a m t s nhóm dân t c. M t ngư i s d ng m t kho n ti n có ngu n g c không rõ ràng do ngư i khác trao cho ñ ñ u tư. Ngư i g i ti n b o ñ m là có ñư c m t kho n ti n tương ñương trong tài kho n m t ngân hàng nư c ngoài. Ti n thù lao s tr d n thông qua các giao d ch thông thư ng”.2 ðây có th coi là m t trong s r t nhi u cách ñ t i ph m l i d ng nh m r a ti n “b n” trên cơ s kinh t h c. ñây, không t p trung áp ñ t các ñ nh nghĩa kinh t h c vào cho quá trình r a ti n b i l r a ti n ch là m t ph n r t nh c a kinh t h c siêu vĩ mô mà quan tr ng nh t, các công c kinh t không ñ s c m nh ki m soát nó. B i v y, ñ có th ñ nh nghĩa ñúng hơn v n ñ , c n xem xét trên quan ñi m pháp lu t v v n ñ r a ti n. 2.3. ð nh nghĩa theo cơ s pháp lu t 2.3.1. Theo các quy ñ nh c a ð o lu t B o m t Ngân hàng (Bank Secrecy Act- BSA) c a Mĩ M c ñích c a r a ti n là ñ che gi u hành vi b t h p pháp, bao g m các hành vi ph m t i ñ thu ñư c s ti n ñó, ch ng h n như buôn l u ma túy. T ñó che ñ y ngu n g c c a các kho n ti n b t h p pháp ñ ti n có th s d ng mà không b phát hi n ngu n g c t i ph m. Trên các tài li u liên quan t i pháp lu t, có các ñ nh nghĩa khác 2 Thierry de Montbrial, Pierre Jacquet (ch biên) (2001); Th gi i toàn c nh Ramses 2001 ; Nhà xu t b n Chính tr qu c gia. Hà N i, trang 205
8 nhau v r a ti n, trong ñó cách hi u ph bi n nh t là: r a ti n là hành ñ ng chuy n l i nhu n thu ñư c t nh ng ho t ñ ng ph m pháp thành l i nhu n h p pháp thông qua các giao d ch tài chính b t h p pháp. Ho t ñ ng ki m ti n do buôn bán ma tuý thư ng ñư c coi là ki m ñư c r t nhi u l i nhu n b t h p pháp, m t s ho t ñ ng khác như buôn l u vũ khí, buôn l u nh ng tác ph m ngh thu t b ñánh c p. Còn m t thu t ng khác v khái ni m r a ti n, ñó là “chuy n v n tư b n” hay còn g i là “v n bay” (flight capital). ðây là v n ñư c rút m t cách c p t c kh i m t nư c do s m t lòng tin vào Chính ph khi t i nư c ñó, x y ra nh ng bi n ñ ng v kinh t , chính tr ; m t khái ni m khác ñư c hi u là “ti n nóng”, ti n ñư c chuy n t m t ñ a ñi m này ñ n m t ñ a ñi m khác do s lo ng i v các chính sách c a Chính ph . Trong nhi u trư ng h p, r t khó có th phân bi t ti n h p pháp và ti n b t h p pháp. Nh ng b ph n h p pháp c a “v n bay” thư ng là nh ng dòng ti n sau thu t m t qu c gia này sang m t qu c gia khác, và nó thư ng ñư c ghi vào trong s sách và ñư c lưu gi ñ báo cáo. Trong khi nh ng b ph n h p pháp này thư ng ñư c chuy n ñi m t cách an toàn, công khai thì nh ng b ph n b t h p pháp c a “v n bay” thư ng ñư c che gi u ñi. Ngoài ra, còn m t thu t ng khác thư ng liên quan tr c ti p t i ba giai ño n c a quá trình r a ti n, ñó là Smurfing (ñư c ñ t tên theo nh ng nhân v t ho t hình luôn luôn hành ñ ng m t cách lén lút). Smurf là nh ng nhân v t giúp chuy n ti n t m t t ch c này sang m t t ch c khác, ho c t qu c gia này sang qu c gia khác. Ho t ñ ng c a các smurf thư ng liên quan ñ n ngư i c m ñ u, g i là papa smurf, ngư i tr c ti p ch ñ o các smurf g i ti n thu ñư c t buôn bán ma tuý t i nhi u các ngân hàng v i s lư ng nh hơn s lư ng t i thi u mà các t ch c tín d ng ñư c yêu c u ph i báo cáo. Ho t ñ ng r a ti n thư ng ñư c th c hi n t i các ñ a ñi m có lu t bí m t ngân hàng, có nh ng quy ñ nh v tài chính, lu t pháp l ng l o và các quan ch c, nhân viên các t ch c tín d ng d b mua chu c. Tuy nhiên, ho t ñ ng r a ti n x y ra t i t t c
9 các nơi trên th gi i, bao g m c M và Anh, nơi có lu t phòng, ch ng r a ti n nghiêm ng t nh t. Các t ch c tài chính - bao g m h th ng các công ty cung c p d ch v tài chính ñang ngày càng m r ng - ñã và ñang là nh ng thành ph n vô tình ho c c ý tham gia vào các ho t ñ ng r a ti n. Các ngân hàng thư ng là ñ i tư ng chính c a ho t ñ ng r a ti n b i vì ngân hàng cung c p nhi u lo i hình d ch v và phương ti n ti n t ña d ng, bao g m séc b o chi, séc du l ch và chuy n ti n ngân hàng. Nh ng d ch v này có th b l i d ng ñ che gi u ngu n g c c a các kho n ti n b t h p pháp. Tương t , b n t i ph m thư ng l i d ng nh ng công ty cung c p các d ch v v thư chuy n ti n, chi phi u du l ch, séc b o chi, tr ti n m t l y séc, ñ i ti n và th mang giá tr - ñ che gi u ho c ng y trang ngu n g c c a các kho n ti n có t ho t ñ ng b t h p pháp. 2.3.2. Theo Ngh ñ nh s 74/CP v phòng ch ng r a ti n có hi u l c t ngày 1/8/2005 c a chính ph Vi t Nam Ngày 7/6/2005, Chính ph ban hành Ngh ñ nh s 74/2005/Nð-CP v phòng, ch ng r a ti n. Trong ñi u 3, kho n 1 c a Ngh ñ nh này, l n ñ u tiên thu t ng r a ti n ñư c s d ng và gi i thích như sau: R a ti n là hành vi c a cá nhân, t ch c tìm cách h p pháp hóa ti n, tài s n do ph m t i mà có thông qua các ho t ñ ng c th sau ñây: a. Tham gia tr c ti p ho c gián ti p vào m t giao d ch liên quan ñ n ti n, tài s n do ph m t i mà có; b. Thu nh n, chi m gi , chuy n d ch, chuy n ñ i, chuy n như ng, v n chuy n, s d ng, v n chuy n qua biên gi i ti n, tài s n do ph m t i mà có; c. ð u tư vào m t d án, m t công trình, góp v n vào m t doanh nghi p ho c tìm cách khác che ñ y, ng y trang ho c c n tr vi c xác minh ngu n g c, b n ch t th t s ho c v trí, quá trình di chuy n ho c quy n s h u ñ i v i ti n, tài s n do ph m t i mà có.
10 Như v y, thông qua các quan ñi m kinh t , pháp lu t trên th gi i và t i Vi t Nam, có th t ng quát khái ni m v r a ti n như sau: R a ti n b n ch t là quá trình chuy n ñ i các ngu n ti n b t h p pháp (ki m ñư c do t các ho t ñ ng b t h p pháp: buôn bán thu c phi n, ma túy,…) thông qua các kênh tài chính ñ che gi u ngu n g c, khi n chúng có th tái tham gia th trư ng m t cách h p pháp . Thông qua các s li u và báo cáo qua các năm c a các t ch c kinh t l n trên th gi i, có th kh ng ñ nh ho t ñ ng r a ti n ñã vư t qua gi i h n ki m soát c a các chính sách kinh t và tr thành m t ho t ñ ng ph m t i th c s , c n thông qua các bi n pháp pháp lu t ñ phòng ch ng. 3. Quy trình r a ti n ð c p t i quy trình r a ti n, trên các tài li u, có th b t g p r t nhi u cách chia giai ño n như: s p x p - chia nh - pha tr n,… nhưng xét trên cơ s t ng quát, có th chia m t chu trình r a ti n cơ b n bao g m 3 giai ño n: phân ph i, dàn tr i, h i nh p. - Giai ño n phân ph i (placement): Phân ph i ngu n ti n t các ho t ñ ng phi pháp vào các ñ nh ch tài chính mà không b phát hi n b i các cơ quan lu t pháp. Các t i ph m r a ti n th c hi n ñ u tư phân tán b ng cách chia các kho n “ti n b n” thành nhi u kho n ti n nh dư i m c quy ñ nh (c th hi n nay theo Ngh ñ nh 74/CP, các ngân hàng t i Vi t Nam ñang áp d ng là 200 tri u Vi t Nam ñ ng (v i giao d ch ti n m t) hay 500 tri u Vi t Nam ñ ng (v i giao d ch ti n g i ti t ki m), t c là v i các giao d ch có s ti n dư i m c trên thì không c n có gi y t ch ng minh ngu n g c kho n ti n tham gia giao d ch). - Giai ño n dàn tr i (layering): Ti n ñư c chuy n t t ch c tài chính này sang t ch c tài chính khác ñ che gi u ngu n g c và ch s h u c a ti n. Th c ch t ñây là quy trình t o ra m t chu i các giao d ch nh m m c ñích che ñ y các ngu n ti n t các ho t ñ ng phi pháp và làm cho chúng ngày càng xa ngu n g c ban ñ u.
11 - Giai ño n h i nh p (integration): Ti n ñư c ñ u tư vào nh ng ho t ñ ng kinh doanh h p pháp. B ng nh ng quá trình này, t i ph m chuy n ngu n ti n có ñư c t nh ng ho t ñ ng b t h p pháp thành ti n v i ngu n g c có v h p pháp. Quan ni m này có v chưa ph n nh ñ y ñ khái ni m "r a ti n " b i m i ch ñ c p ch y u t i ho t ñ ng "r a ti n " liên quan t i h th ng tài chính. Tuy nhiên, cũng gi ng như quan ni m ban ñ u, nó cũng ph n ánh ñư c b n ch t c a "r a ti n" là bi n các ngu n ti n thu nh p b t h p pháp thành ngu n thu có v h p pháp . M t mô hình khái quát v chu trình r a ti n ñư c mô t t i hình sau. Hình 1.1: Mô t khái quát chu trình r a ti n
12 4. Phương th c, th ño n r a ti n a) Thông qua l i d ng các giao d ch b ng ti n m t Qua các giao d ch tr c ti p b ng ti n m t: ðây là phương th c r a ti n truy n th ng và ch y u c a b n t i ph m. Năm 1999, m t qu y ñ i ti n Pari ñã phát hi n hành vi kh nghi c a m t ngư i Pháp trong th i gian ng n ñã ñ i 1,7 tri u Frăng Pháp sang Mác ð c. K t qu ñi u tra cho th y, k tình nghi có quan h v i m t nhóm t i Tây Ban Nha, ð c, Pháp, và ñang tìm cách ñ i ti n sang Mác ph m buôn bán ma tuý ð c ñ tiêu th . Cơ c u l i: ðây là hình th c t y r a ti n liên quan ñ n nhi u cá nhân, m i ngư i gi v i m t lư ng ti n nh ho c mua h i phi u ngân hàng dư i 10.000 USD. Phương pháp này thông d ng M và Canada. ð i ti n: ðây là d ch v c a ngân hàng mà khách hàng có th mua ngo i t và chuy n nó vào tài kho n nư c ngoài hay thông qua bưu ñi n. M c dù m i ngân hàng ñ u có gi i h n mua ngo i t t i m i phiên giao d ch nhưng có r t nhi u cách mà t i ph m có th s d ng ñ r a ti n b ng con ñư ng này. Mua tài s n: B n chuyên r a ti n thư ng mua nh ng ñ v t ñ t ti n như ô tô, tàu thuy n, máy bay ho c b t ñ ng s n do chúng không yêu c u nêu ngu n g c ngu n ti n giao d ch, th t c ñơn gi n và ñ c bi t là có th nhanh chóng bán ñi ñ thu l i ti n m t cách h p pháp. Trong nhi u trư ng h p b n t i ph m có th s d ng b t ñ ng s n trên, nhưng thư ng ñăng ký b t ñ ng s n này dư i tên ngư i khác. ð c bi t hơn, b n r a ti n có th tho thu n v i ngư i bán tài s n ghi trên hoá ñơn giá tr th p hơn giá tr th c t và h i l kho n chênh l ch cho ngư i bán. B ng cách này b n t i ph m r a ti n có th mua m t tài s n có giá tr l n v i giá th p. Sau khi gi tài s n trên m t th i gian thì b n r a ti n bán ra v i giá tr th c c a tài s n ñó ho c cao hơn. R a ti n trong các sòng b c: Thông qua hình th c cá cư c, ñánh b c, ti n th ng b c có th ñư c coi như có ngu n g c h p pháp.
13 Kinh doanh h p pháp: ðây là cách mà t i ph m ngày càng hay áp d ng. Dư i hình th c này, b n t i ph m mua nh ng nhà hàng, quán bar, h p ñêm, khách s n, qu y thu ñ i ti n, các hãng máy móc, ñi m r a xe... Trong quá trình ho t ñ ng, nh ng công ty ng y trang này có th ti p c n v i nh ng ngu n ti n b t chính và nh ng ngu n ti n m c ñ th p hơn t giá th này bao c p toàn b s n ph m và d ch v c a công ty trư ng, tăng doanh thu mà th c ch t chính là ti n ñư c r a. b) Thông qua các công c tài chính như: ñ u tư g i ti t ki m, mua tín phi u, trái phi u… T i ph m s g i ti t ki m vào ngân hàng ho c mua tín phi u, trái phi u...l àm cho ñ ng ti n n m im trong m t th i gian phù h p v i quy ñ nh c a m i nư c. Sau ñó, ngư i g i ti n có th rút ra toàn b g c và lãi ho c rút m t ph n, bi n s ti n ñó thành ti n h p pháp. Qua th trư ng c phi u: Là hình th c mà b n r a ti n thông qua ngư i môi gi i c phi u dùng ti n m t ñ mua m t s lư ng c phi u l n và sau ñó chúng tr thành c ñông c a các công ty c ph n - ch s h u h p pháp. Chuy n ti n b ng ñi n tín ho c thư chuy n ti n: Phương th c này cho phép chuy n ti n t nơi này sang nơi khác ho c sang qu c gia khác mà không ph i mang ti n ñi. C th , sau khi t i ph m r a ti n s d ng ti n ph m pháp ñ ñ i ti n hay mua gi y t có giá (ch ng t , c phi u, trái phi u,…), t i ph m r a ti n s thông qua các d ch v chuy n phát g i s ti n ho c gi y t có giá này t i ñ a ñi m khác và khi s ti n hay gi y t có giá này t i ñó, chúng tr thành hoàn toàn h p pháp. Qua h th ng ngân hàng “ng m”: T i m t s nư c, h th ng ngân hàng ho t ñ ng kém hi u qu , ñ t ñ mà l i quan liêu. Do ñó, trong c ng ñ ng nh ng ngư i nư c ngoài t i các qu c gia này t n t i h th ng ngân hàng không chính th c g i là ngân hàng “ng m”. H th ng ngân hàng ng m này ho t ñ ng và luân chuy n tài chính như các ngân hàng chính th c nhưng v i chi phí d ch v r hơn, bí m t hơn các ngân hàng