Đông Nam Á: Sự hình thành một cộng đồng văn minh

§¤NG NAM ¸:<br /> Sù H×NH THµNH MéT CéNG §åNG V¡N MINH?<br /> <br /> D. A. Mosjakov. Jugo-vostochnaja Azija:<br /> Formirovanie covilizacionnoi oshchnosti?.<br /> Vostok, No2/2008, st. 5-10.<br /> Vò Xu©n Mai<br /> dÞch<br /> <br /> <br /> <br /> T r−íc khi ®i vµo néi dung chÝnh cÇn<br /> ph¶i x¸c ®Þnh c¸ch hiÓu kh¸i niÖm<br /> nÒn v¨n minh. NÕu chóng ta hiÓu nÒn<br /> Trªn c¬ së cña c¸ch tiÕp cËn ®ã cã<br /> kh¶ n¨ng nhãm l¹i ®−îc rÊt nhiÒu c«ng<br /> tr×nh nghiªn cøu vÒ lÞch sö vµ v¨n ho¸<br /> v¨n minh lµ mét céng ®ång nµo ®ã, g¾n cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ vµ lµm râ<br /> bã víi nhau bëi toµn bé lîi Ých c¬ b¶n vµ ®−îc Ýt nhÊt lµ hai quan niÖm chÝnh<br /> liªn kÕt víi nhau b»ng t− t−ëng chÝnh ®ang phæ biÕn réng r·i trong giíi nghiªn<br /> trÞ hoÆc t«n gi¸o th× lËp luËn vÒ nÒn v¨n cøu vÒ khu vùc nµy.<br /> minh §«ng Nam ¸ ph¶i cã mét sè minh<br /> chøng. NÕu chóng ta hiÓu nÒn v¨n minh<br /> Nh÷ng ng−êi theo quan niÖm thø<br /> lµ mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vÒ v¨n ho¸<br /> nhÊt xuÊt ph¸t tõ chç, §«ng Nam ¸ - ®ã<br /> vËt chÊt vµ tinh thÇn vµ ph¸t triÓn x·<br /> lµ mét khu vùc hçn t¹p, kh«ng ®ång<br /> héi th× lËp luËn vÒ nÒn v¨n minh §«ng<br /> nhÊt, mµ tõ ngµy xöa ngµy x−a ®· ®Æc<br /> Nam ¸ ®ßi hái nh÷ng minh chøng kh¸c.<br /> tr−ng bëi sù pha t¹p nÒn v¨n minh. Hä<br /> NÕu coi c¸c yÕu tè cña mèi thiÖn c¶m v«<br /> coi §«ng Nam ¸ nh− lµ sù hçn hîp cña<br /> ý vµ tÝnh vÞ tha cña c¸c céng ®ång cã<br /> c¸c d©n téc vµ ng«n ng÷, sù hçn hîp cña<br /> quan hÖ víi nhau lµ c¬ së cña kh¸i niÖm<br /> c¸c t«n gi¸o, chñng téc, c¸c nÒn v¨n<br /> nÒn v¨n minh th× l¹i cÇn nh÷ng minh<br /> minh, c¸c nÒn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ý<br /> chøng kh¸c n÷a.<br /> kiÕn chung cña hä lµ ë chç cho r»ng,<br /> Sù ®a d¹ng nh− vËy cña c¸c quan §«ng Nam ¸ bÞ chia thµnh c¸c khu vùc<br /> niÖm khoa häc vÒ b¶n th©n thuËt ng÷ chÞu ¶nh h−ëng cña nÒn v¨n ho¸ Ên §é<br /> nÒn v¨n minh” g©y ra nhiÒu khã kh¨n vµ Trung Quèc, vµ trong khu vùc kh«ng<br /> cho viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò, bëi v× chóng cã kh«ng gian v¨n ho¸ chung, kh«ng cã<br /> ta gÆp ph¶i viÖc sö dông cïng mét kh¸i phong c¸ch nghÖ thuËt thèng nhÊt, mµ ë<br /> niÖm trong nh÷ng ng÷ c¶nh kh¸c nhau nh÷ng khu vùc kh¸c ®ã chÝnh lµ c¸i<br /> vµ th−êng lµ Ýt ®èi chiÕu so s¸nh ®−îc. chøng tá sù thèng nhÊt vÒ nÒn v¨n<br /> T«i ñng hé c¸ch ®Þnh nghÜa nÒn v¨n minh. Ngoµi ra, ®èi víi §«ng Nam ¸,<br /> minh thø nhÊt, bëi ®Þnh nghÜa nµy thÓ rÊt khã t×m ®−îc mét t− t−ëng chung<br /> hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt néi dung cèt lâi cña nµo xuyªn suèt chÆng ®−êng lÞch sö cña<br /> kh¸i niÖm nÒn v¨n minh trong bèi c¶nh nÒn v¨n minh ®−îc biÕt ®Õn chót Ýt nµy<br /> lÞch sö cña nã. (Xem 2,3,6 vµ 8).<br /> §«ng Nam ¸: sù h×nh thµnh... 47<br /> <br /> Quan niÖm nµy còng g¾n víi mét sè Thùc chÊt cña quan niÖm nµy lµ ë chç,<br /> c¸ch tiÕp cËn kh¸c mµ theo ®ã, lÞch sö mÆc dï cã sù ®a d¹ng vÒ d©n téc, ng«n<br /> §«ng Nam ¸ ®−îc xem lµ sù ®èi ®Çu ng÷, t«n gi¸o nh−ng ë §«ng Nam ¸ vÉn<br /> kh«ng døt vµ cuéc chiÕn tranh cña c¸c cã mét c¸i g× ®ã chung vµ c¸i ®ã ®ang<br /> quèc gia néi t¹i, lµ khu vùc xung ®ét cña g¾n kÕt tÊt c¶ c¸c téc ng−êi ®ang sinh<br /> c¸c t«n gi¸o thÕ giíi. TÊt nhiªn, nh÷ng sèng ë ®©y l¹i víi nhau.<br /> ng−êi ñng hé c¸c quan ®iÓm nµy thËm Trong lÜnh vùc kinh tÕ - ®ã lµ nÒn<br /> chÝ cßn kh«ng muèn nghe vÒ sù tån t¹i kinh tÕ lóa n−íc mµ nh©n d©n c¸c vïng<br /> liªn tôc cña mét nÒn v¨n minh ®Æc biÖt ch©u thæ c¸c s«ng lín vµ võa ®· lµm tõ<br /> §«ng Nam ¸. Cho ®Õn nay hä vÉn thêi xa x−a.<br /> th−êng nãi vÒ sù kh«ng bÒn v÷ng cña<br /> Trong lÜnh vùc x· héi - ®ã lµ céng<br /> c¸c qu¸ tr×nh liªn kÕt trong khu vùc, sù<br /> ®ång thuÇn tuý mang tÝnh søc m¹nh,<br /> tån t¹i c¸c m©u thuÉn nghiªm träng<br /> dùa trªn kiÓu ho¹t ®éng kinh tÕ chung<br /> gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN, vÒ<br /> cho tÊt c¶ - trång lóa. C¬ cÊu céng ®ång<br /> viÖc kh«ng thÓ h×nh thµnh mét sù ®ång<br /> ®· sinh ra nhãm x· héi v« cïng quan<br /> nhÊt §«ng Nam ¸ míi nµo.<br /> träng vµ ®«ng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c<br /> §iÓm yÕu cña tÊt c¶ nh÷ng quan n−íc trong khu vùc - nhãm nh÷ng ng−êi<br /> niÖm nµy lµ ë chç, thùc tÕ kh¸ch quan n«ng d©n tù do. §«ng Nam ¸ lu«n ®Æc<br /> 40 n¨m gÇn ®©y trong lÞch sö c¸c n−íc tr−ng bëi tÝnh linh ho¹t x· héi cao, n¬i<br /> §«ng Nam ¸ ®· kh«ng chøng thùc mµ ng−êi n«ng d©n cã thÓ trë thµnh<br /> nh÷ng kÕt luËn nµy. Trong nh÷ng n¨m chiÕn binh, quan chøc hoÆc lµ tu sÜ.<br /> ®ã, §«ng Nam ¸ ®· chuyÓn tõ vÞ trÝ lµ Trong lÜnh vùc tinh thÇn - ®ã lµ c¸c<br /> vïng ngo¹i vi cña thÕ giíi thµnh mét truyÒn thèng, tËp tôc, c¸ch nhËn thøc,<br /> trong nh÷ng khu vùc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ sù thê cóng tæ tiªn. ChÝnh tõ<br /> nhanh nhÊt thÕ giíi. Giíi l·nh ®¹o ë ®©y nh÷ng c¸i nµy mµ cho ®Õn nay con<br /> ®· biÕt x©y dùng nh÷ng môc tiªu, nh÷ng ng−êi, dï theo ®¹o Håi, ®¹o PhËt, hay<br /> lîi Ých vµ nh÷ng nguyªn t¾c liªn kÕt Thiªn chóa gi¸o, ®Òu ®ang nhËn sù<br /> chung vµ trªn c¬ së ®ã, ®· tiÕn ®−îc ph¸n xÐt chÝnh vÒ hµnh vi cña m×nh.<br /> nh÷ng b−íc dµi trong liªn kÕt, gi¶i quyÕt Mét nh©n tè kh¸c kh«ng kÐm phÇn<br /> mét c¸ch hoµ b×nh nh÷ng xung ®ét khu quan träng lµ sù t«n thê th−êng thÊy ë<br /> vùc ®· tån t¹i nhiÒu n¨m. NÕu kh«ng cã ®a sè c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ ®èi víi<br /> c¬ së cña sù thèng nhÊt bªn trong th× c¸c vÞ thÇn tinh thÇn cña céng ®ång.<br /> nh÷ng n−íc cã d©n ®i theo c¸c t«n gi¸o §©y lµ sù t«n thê cao h¬n møc ®é gia<br /> kh¸c nhau, mµ ®«i khi c¹nh tranh víi ®×nh, th−êng g¾n víi mét céng ®ång -<br /> nhau (PhËt gi¸o, Håi gi¸o, Thiªn chóa lµng x· nµo ®ã vµ kh«ng liªn kÕt vµo c¸c<br /> gi¸o), cßn kiÓu chÝnh quyÒn nhµ n−íc th× kÕt cÊu phøc t¹p h¬n. Ngay c¶ hiÖn nay,<br /> cã c¶ chÕ ®é d©n chñ (Philippines), chÕ ®é trong sè nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu vÒ t«n<br /> céng s¶n (ViÖt Nam) hoÆc chÕ ®é qu©n sù gi¸o - v¨n ho¸, sù t«n thê tæ tiªn vµ<br /> (Myanmar), kh«ng thÓ ®¹t ®−îc nh÷ng thÇn linh kh«ng chØ lµ h×nh thøc t«n<br /> kÕt qu¶ nh− vËy. gi¸o cæ x−a, mµ cßn lµ mét h×nh thøc tÝn<br /> ng−ìng vµ hµnh ®éng t«n gi¸o vÉn ®ang<br /> Cã thÓ gäi quan niÖm mµ t«i ®−a ra tån t¹i bÊt chÊp mäi t¸c ®éng.<br /> lµ quan niÖm sù thèng nhÊt ban ®Çu.<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2009<br /> <br /> H¬n n÷a, ë cÊp ®é quyÒn lùc, sù t«n ®êi, mµ d−êng nh− t×m thÊy ®−îc thÕ<br /> thê nµy ®· biÕn thµnh sù t«n thê tæ m¹nh cña m×nh, khi x¸c ®Þnh hµnh vi<br /> tiªn cña vua, còng nh− vÞ vua thiªng trong lÜnh vùc kinh doanh vµ quan hÖ<br /> liªng vµ trong mét sè tr−êng hîp, lao ®éng.<br /> thµnh sù t«n thê vÞ vua ®· ®−îc thÇn<br /> Trong lÜnh vùc quan hÖ gia ®×nh vµ<br /> th¸nh ho¸. Sù t«n thê c¸c vÞ tæ tiªn -<br /> c«ng viÖc, ®iÓm chung ®èi víi toµn khu<br /> thÇn linh vµ cïng víi nã lµ sù t«n thê<br /> vùc - ®ã lµ hÖ thèng coi träng nh÷ng<br /> nhµ cÇm quyÒn ®· ®−îc thÇn th¸nh ho¸<br /> ng−êi hä hµng c¶ hai bªn néi ngo¹i, sù<br /> ®ang t¹o nªn nÒn t¶ng t− t−ëng - tinh<br /> gióp ®ì truyÒn thèng trong céng ®ång,<br /> thÇn chung ban ®Çu mµ nã cã thÓ dÔ<br /> th«ng lÖ th«ng qua quyÕt ®Þnh sau khi<br /> dµng ®−îc t×m thÊy trªn thùc tÕ ë kh¾p<br /> th¶o luËn kü víi sù tham gia cña tÊt c¶<br /> mäi n¬i §«ng Nam ¸.<br /> mäi ng−êi, vµ nh÷ng ng−êi tham gia<br /> VÒ sau c¸c t«n gi¸o thÕ giíi (ban kh«ng theo ®uæi môc ®Ých tranh c·i<br /> ®Çu lµ ®¹o PhËt, sau ®ã lµ ®¹o Håi vµ hoÆc chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña<br /> sau n÷a lµ Thiªn chóa gi¸o) ®· ®−îc ®Æt m×nh, mµ lµ nh»m ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ<br /> trªn nÒn t¶ng nµy. ë ®©y, c¸c t«n gi¸o vµ tho¶ thuËn.<br /> thÕ giíi kh«ng hÒ chÌn Ðp vµ lÊn ¸t Cã thÓ coi ®Æc ®iÓm chung ®èi víi<br /> nh÷ng sù t«n thê truyÒn thèng mµ c¸c n−íc trong khu vùc - tÝnh yÕu kÐm<br /> d−êng nh− cßn bæ sung chóng, më réng vµ kh«ng bÒn v÷ng cña c¸c giíi chÝnh trÞ<br /> m¹nh mÏ ph¹m vi thÕ giíi quan vµ - lµ minh chøng cho sù thèng nhÊt vÒ<br /> tr×nh ®é v¨n ho¸ tinh thÇn cña c¸c téc mÆt lÞch sö cña c¸c n−íc trong khu vùc.<br /> ng−êi ë §«ng Nam ¸. C¬ së linh thiªng MÆc dï v¨n ho¸ cña giíi chÝnh trÞ cã vÎ<br /> nÒn t¶ng - sù t«n thê c¸c vÞ tæ tiªn vµ trang träng, cã h×nh t−îng vµ biÓu<br /> thÇn linh - hiÖn vÉn ®ang tiÕp tôc tån t−îng ®Þa vÞ, nh−ng c¬ chÕ gi÷ v÷ng ®Þa<br /> t¹i vµ th−êng ®−îc l−u l¹i d−íi h×nh vÞ, sù kÕ thõa ®· kh«ng ®−îc x¸c lËp, vµ<br /> thøc truyÒn miÖng (d©n gian, truyÖn ë nh÷ng n¬i ng−êi ta cè g¾ng x¸c lËp<br /> thÇn tho¹i, nghÖ thuËt quÇn chóng). chóng th× kÕt qu¶ d−êng nh− lµ mang<br /> Cßn c¸c t«n gi¸o thÕ giíi vµ c¸c tËp tÝnh tiªu cùc. Cã thÓ nãi r»ng, trong lÞch<br /> qu¸n v¨n häc, nghÖ thuËt g¾n liÒn víi sö tr−íc kia, ë khu vùc nµy gÇn nh−<br /> chóng th× dùa trªn ho¹t ®éng viÕt l¹i vµ ch−a cã bé phËn quý téc víi t− c¸ch lµ<br /> ®−îc x©y dùng xung quanh c¸c ®o¹n v¨n mét tÇng líp, c¸c triÒu ®¹i ®−îc thay ®æi<br /> thiªng liªng. Sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a kh¸ th−êng xuyªn vµ giíi chÝnh trÞ ®−îc<br /> hai nh©n tè nµy lµm n¶y sinh c¸c h×nh h×nh thµnh trªn c¬ së nh÷ng ng−êi cã hä<br /> thøc hçn hîp, kÕt hîp c¶ tËp qu¸n hµng gÇn víi nhµ cÇm quyÒn. Giíi chÝnh<br /> truyÒn miÖng lÉn tËp qu¸n ghi l¹i vµ nã trÞ ë ®©y lµ líp ng−êi hä hµng th©n cËn<br /> cho thÊy kh¶ n¨ng néi t¹i cña c¸c nÒn víi nhµ cÇm quyÒn vµ nh÷ng ng−êi phôc<br /> v¨n ho¸ b¶n ®Þa trong viÖc du nhËp tri vô ng−êi n¾m quyÒn. Toµn bé tµi s¶n<br /> thøc míi mµ kh«ng ph¸ vì tri thøc cò. cña giíi nµy lµ ®−îc chu cÊp tõ ®Êt ®ai<br /> §iÒu nµy thÓ hiÖn ngay c¶ lóc nµy khi cña nhµ n−íc hoÆc n¬i cã thu nhËp cña<br /> mµ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ - hÊp thô nhµ n−íc (thuÕ c¶ng, thu c¸c kho¶n<br /> nh÷ng ý nghÜa cña nÒn v¨n minh nép) vµ quyÒn h¹n ®èi víi chóng phô<br /> ph−¬ng T©y - kh«ng lo¹i bá nh÷ng quan thuéc vµo t−íc vÞ.<br /> niÖm t«n gi¸o - tinh thÇn ®· cã tõ l©u<br /> §«ng Nam ¸: sù h×nh thµnh... 49<br /> <br /> ë ®©y kh«ng thÓ kh«ng ®Æt ra c©u ®· nãi r»ng, sù yÕu kÐm cña §«ng Nam<br /> hái, liÖu nh÷ng vÝ dô nªu trªn cã ph¶i lµ ¸ lu«n n»m ë chç, c¸c d©n téc cña khu<br /> dÊu hiÖu cña mét nÒn v¨n minh chung vùc nµy kh«ng nhËn thøc ®−îc sù thèng<br /> hay vÉn chØ lµ mét nÒn t¶ng lÞch sö nµo nhÊt cña m×nh vµ sù gÇn gòi vÒ v¨n<br /> ®ã, kh«ng thÓ phï hîp víi mét nÒn v¨n ho¸, vµ, mét môc ®Ých chung nµo ®ã<br /> minh ®Ých thùc. VÊn ®Ò lµ ë chç, kh«ng hoÆc mét t− t−ëng t«n gi¸o chung nµo<br /> thÓ phñ nhËn thùc tÕ r»ng: ë §«ng Nam ®ã ®· kh«ng liªn kÕt hä l¹i víi nhau.<br /> ¸, sù t«n thê truyÒn thèng kh«ng hÒ ¤ng kh¼ng ®Þnh r»ng, nÕu c¸c quèc gia<br /> biÕn thµnh quan niÖm thÕ giíi quan vµ §«ng Nam ¸ muèn cã mét vÞ trÝ xøng<br /> t«n gi¸o chung mang tÝnh toµn cÇu nµo ®¸ng trªn thÕ giíi th× cÇn ph¶i kh¾c<br /> ®ã mµ cã thÓ nªu bËt tÝnh thèng nhÊt phôc sù yÕu kÐm nµy vµ x©y dùng t−¬ng<br /> hay tÝnh ®éc lËp tù chñ cña khu vùc. ë lai theo m« h×nh cña Liªn minh ch©u<br /> ®©y, c¸c t«n gi¸o thÕ giíi ®· ®−îc tiÕp ¢u. Theo Nurdin Sofine, ®Ó thùc hiÖn<br /> thô ®−îc ®Æt trªn nÒn t¶ng cña chÝnh môc tiªu ®ã, cÇn ph¶i “®−a” céng ®ång<br /> nh÷ng sù t«n thê ®ã. Cho ®Õn nay, §«ng Nam ¸ trë thµnh mét nÒn v¨n<br /> nguyªn nh©n g©y ra ®iÒu ®ã vÉn ®ang lµ minh hiÖn ®¹i ®Ých thùc cã c¸ch nh×n<br /> ®èi t−îng cña c¸c cuéc bµn th¶o s«i næi, chung vÒ thÕ giíi, cã sù t−¬ng ®ång<br /> nh−ng ®èi víi t«i, sù thùc sau míi lµ chung vµ cã m«n thÇn tho¹i häc lÞch sö<br /> quan träng: ë §«ng Nam ¸ kh«ng xuÊt chung, cã c¸ch hiÓu chung vÒ c¸c môc<br /> hiÖn nÒn v¨n minh kiÓu nh− nÒn v¨n tiªu vµ c¶m nhËn chung vÒ vËn mÖnh<br /> minh Trung Quèc hay nÒn v¨n minh Ên chung, cã thÞ tr−êng chung, c¸c nguyªn<br /> §é, tøc lµ nÒn v¨n minh cã kh¶ n¨ng tù t¾c vµ ph−¬ng ch©m chung.<br /> h×nh thµnh nªn nh÷ng t− t−ëng vµ quan<br /> niÖm t«n gi¸o míi. §óng h¬n lµ cã thÓ Mét chÝnh trÞ gia næi tiÕng kh¸c ë<br /> nãi vÒ 3 d¹ng c¬ cÊu x· héi-chÝnh trÞ: §«ng Nam ¸, nhiÒu n¨m gi÷ chøc Chñ<br /> ViÖt Nam (phong kiÕn-quan liªu), M· tÞch Quèc héi Campuchia - Chia Sim -<br /> Lai hay duyªn h¶i (qu©n sù-phong kiÕn) ®· nhËn ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nh− sau:<br /> vµ Java - §«ng D−¬ng ( nhµ n−íc-phô “Chóng ta (ng−êi Kh¬ Me) cÇn ph¶i v−ît<br /> quyÒn) (1,tr. 60-73). Do ®ã, khi nghiªn qua nh÷ng ®Þnh kiÕn cò vÒ ng−êi<br /> cøu lÞch sö §«ng Nam ¸, sÏ cã c¶m gi¸c Thailand vµ ng−êi ViÖt Nam, kh«ng<br /> vÒ mét nÒn v¨n minh ch−a ®−îc x©y ®−îc qu¸ nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÒu bùc<br /> dùng hoµn chØnh, vÒ mét ng«i nhµ nµo béi mµ cÇn ph¶i chó träng nh÷ng ®iÓm<br /> ®ã mµ ë ®ã, phÇn mãng ®· ®−îc x©y chung ®ang liªn kÕt chóng ta l¹i víi<br /> xong nh−ng phÇn nhµ vÉn ch−a ®−îc nhau”.<br /> hoµn thiÖn.<br /> Quan niÖn cho r»ng, ý thøc vÒ lÞch<br /> Ngoµi ra, sù c¶m nhËn nµy xuÊt sö vµ nÒn v¨n ho¸ chung cÇn ph¶i ®−îc<br /> hiÖn kh«ng chØ ë ng−êi quan s¸t lµ phæ biÕn ®Õn tÊt c¶ c¸c d©n téc §«ng<br /> ng−êi bªn ngoµi - ng−êi Ch©u ¢u - mµ Nam ¸, ®· nhiÒu n¨m chiÕm −u thÕ<br /> cßn ngay chÝnh c¸c nhµ chÝnh trÞ vµ c¸c trong quan ®iÓm cña giíi trÝ thøc vµ ®êi<br /> nhµ khoa häc ë c¸c n−íc §«ng Nam ¸. sèng tinh thÇn cña khu vùc. Ch¼ng h¹n,<br /> Tr−íc ®©y, Nurdin Sofine, l·nh ®¹o ngay tõ n¨m 1981, c¸c nhµ sö häc vµ<br /> Trung t©m ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc cña chÝnh trÞ häc cã tiÕng cña c¸c n−íc<br /> Malaysia, trong cuéc nãi chuyÖn víi t«i ASEAN ®· ®−a ra ý kiÕn r»ng: “Mét nÒn<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2009<br /> <br /> v¨n ho¸ ASEAN ph¶i xuÊt hiÖn, nã ph¶i thµnh c«ng nh»m ph¸t triÓn trao ®æi vµ<br /> mang tÝnh duy vËt nh−ng còng ph¶i th−¬ng m¹i qua l¹i còng nh− c¸c dù ¸n<br /> tu©n thñ nh÷ng ¶nh h−ëng mang tÝnh v¨n ho¸ vµ kinh tÕ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu<br /> kiÒm chÕ cña ®êi sèng tinh thÇn ch©u ¸, nµy ®ang khiÕn ng−êi ta ph¶i nh×n theo<br /> nã ph¶i mang tÝnh khoa häc nh−ng c¸ch míi vÒ vÊn ®Ò h×nh thµnh nÒn v¨n<br /> kh«ng ®−îc thï nghÞch víi ®êi sèng t«n minh kh«ng cã sù nç lùc cã ý thøc cña<br /> gi¸o vµ c¸c truyÒn thèng, nã ph¶i mang nh÷ng ng−êi mang nã vµ s¸ng t¹o ra nã.<br /> tÝnh duy lý nh−ng còng ph¶i quý träng<br /> nghÖ thuËt nh©n d©n, c¸c phong tôc vµ T«i muèn nãi chi tiÕt h¬n mét chót<br /> tËp qu¸n”. Sù phæ biÕn v¨n ho¸ chung vÒ tæ hîp c¸c biÖn ph¸p h×nh thµnh sù<br /> nµy vµ sù t−¬ng ®ång chung g¾n liÒn víi t−¬ng ®ång chung, bëi v× vÊn ®Ò nµy lµ<br /> nã ph¶i diÔn ra theo c¸ch gièng nh− c¸c cÊp thiÕt ®èi víi thÕ giíi hiÖn ®ang bÞ<br /> t«n gi¸o thÕ giíi ®· ®−îc x¸c lËp trong chia rÏ bëi c¸c m©u thuÉn vµ còng ®Æc<br /> thêi gian tr−íc kia vµ trong khu«n khæ biÖt quan träng ®èi víi n−íc Nga, n¬i<br /> nguyªn t¾c tiÕp biÕn chung ®èi víi §«ng mµ vÊn ®Ò sù t−¬ng ®ång vÒ nÒn v¨n<br /> Nam ¸, trong mäi tr−êng hîp sù phæ minh cña tÊt c¶ c¸c céng ®ång v¨n ho¸-<br /> biÕn nµy ®Òu kh«ng ®−îc lÊn ¸t tÝnh téc ng−êi thuéc Céng hoµ Liªn bang<br /> ®ång nhÊt cña d©n téc vµ nhµ n−íc (4, Nga vÉn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt.<br /> p.327; 5, p.217).<br /> ViÖc x©y dùng nÒn v¨n minh hiÖn<br /> Hy väng vÒ sù thµnh c«ng cña ®Ò ¸n ®¹i ë §«ng Nam ¸ ®−îc dùa trªn sù<br /> nµy ®−îc cñng cè thªm bëi mét hÖ thèng nhËn thøc râ rµng cña giíi chÝnh trÞ c¸c<br /> míi c¸c quan ®iÓm vµ sù tù ®ång nhÊt n−íc trong khu vùc vÒ sù cÇn thiÕt cña<br /> ®ang ®−îc ¸p dông trong bèi c¶nh c¸c qu¸ tr×nh nµy. B¸o “The Straits Times”-<br /> céng ®ång ë §«ng Nam ¸ cã nh÷ng mét trong nh÷ng tê b¸o cã uy tÝn nhÊt<br /> chuyÓn biÕn râ rÖt. Nh÷ng thay ®æi x· trong khu vùc - ®· nhËn ®Þnh r»ng, “sù<br /> héi to lín (sù gia t¨ng tÇng líp trung liªn kÕt vµ hîp t¸c kinh tÕ trong lÜnh<br /> l−u vµ d©n thµnh thÞ), nh÷ng biÕn ®æi vùc an ninh lµ kh«ng thÓ nÕu kh«ng t¹o<br /> ®¸ng kÓ trong lÜnh vùc gi¸o dôc (sù gia nªn sù c¶m nhËn chung cña c¸c n−íc<br /> t¨ng sè l−îng ng−êi am hiÓu biÕt vµ cã thµnh viªn ASEAN vÒ ý thøc v¨n ho¸ -<br /> tr×nh ®é häc vÊn cao), nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi chung cña hä” (7). Trong qu¸<br /> sèng vµ lao ®éng kh¸c cña hµng triÖu tr×nh h×nh thµnh sù c¶m nhËn chung<br /> ng−êi - tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã râ rµng lµ nµy cã thÓ nªu ra 2 nhãm qu¸ tr×nh: a)<br /> ®ang thóc ®Èy viÖc ¸p dông c¸c quan c¸c qu¸ tr×nh g¾n trùc tiÕp víi nh÷ng<br /> niÖm vµ t− t−ëng míi. §«ng Nam ¸ ®· thay ®æi trong nÒn chÝnh trÞ quèc gia vµ<br /> ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu râ rÖt trªn b) c¸c qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi nh÷ng thay<br /> con ®−êng liªn kÕt. §ã còng lµ ý thøc ®æi trong ý thøc x· héi cña c¸c céng<br /> céng ®ång khu vùc vµ ®oµn kÕt mµ tÊt ®ång d©n téc.<br /> c¶ c¸c n−íc ®· thÓ hiÖn trong thêi gian<br /> x¶y ra cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi Nhãm thø nhÊt gåm c¸c qu¸ tr×nh<br /> chÝnh 1997-1998 vµ niÒm tù hµo vÒ viÖc xÝch l¹i gÇn nhau vÒ chÝnh trÞ vµ kinh<br /> ASEAN trë thµnh mét trong nh÷ng tæ tÕ, sù kÝ kÕt c¸c v¨n b¶n vÒ ph¸t triÓn<br /> chøc quèc tÕ thµnh c«ng vµ cã ¶nh th−¬ng m¹i chung vµ phèi hîp chÝnh trÞ<br /> h−ëng nhiÒu nhÊt, vµ nh÷ng nç lùc ®èi ngo¹i.<br /> §«ng Nam ¸: sù h×nh thµnh... 51<br /> <br /> Nghiªn cøu nhãm c¸c qu¸ tr×nh thø bÇu kh«ng khÝ hîp t¸c vµ hiÓu biÕt c¸c<br /> hai, vèn g¾n liÒn víi sù x©y dùng nÒn n−íc l¸ng giÒng còng ®−îc chó ý. N−íc<br /> v¨n minh vµ sù h×nh thµnh tÝnh t−¬ng l¸ng giÒng - ®ã lµ nh÷ng ng−êi hä hµng<br /> ®ång khu vùc, lµ rÊt ®¸ng chó ý. §Æc gÇn gòi - ®ã lµ ph−¬ng ch©m cña ®a sè<br /> biÖt chó ý lµ t− t−ëng vÒ sù tho¶ hiÖp c¸c s¸ch gi¸o khoa lÞch sö ®−îc x©y<br /> víi tÝnh c¸ch lµ mét phÈm chÊt v¨n dùng trªn quan ®iÓm sù gÇn gòi vÒ lÞch<br /> minh toµn cÇu nµo ®ã vèn cã cña tÊt c¶ sö - v¨n ho¸ cña c¸c n−íc trong khu vùc<br /> c¸c n−íc §«ng Nam ¸. Sù tho¶ hiÖp nµy vµ h−íng tíi thÓ hiÖn sù céng ®ång nµy.<br /> thÓ hiÖn ë chç kh«ng can thiÖp vµo c«ng<br /> ViÖc thùc hiÖn dù ¸n x©y dùng sù<br /> viÖc néi bé cña c¸c n−íc khu vùc, tõ bá<br /> t−¬ng ®ång chung cña nh÷ng c− d©n<br /> viÖc ®Æt ra c¸c tiªu chÝ kh¾t khe ®èi víi<br /> §«ng Nam ¸ dang diÔn ra d−íi sù kiÓm<br /> sù tu©n thñ c¸c quyÒn con ng−êi hoÆc<br /> so¸t cña Uû ban vÒ ho¹t ®éng x· héi vµ<br /> tÝnh chÊt cña chÕ ®é chÝnh trÞ ë n−íc<br /> v¨n ho¸ cña c¸c n−íc ASEAN, còng nh−<br /> nµy hay n−íc kh¸c. Mét sè nguyªn t¾c<br /> cña Uû ban vÒ c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin<br /> chung ®−îc kh¼ng ®Þnh trong chÝnh<br /> ®¹i chóng. Sù më réng hîp t¸c gi÷a c¸c<br /> s¸ch cña giíi l·nh ®¹o c¸c n−íc ë khu<br /> n−íc ®−îc tµi trî tõ Quü v¨n ho¸ ®Æc<br /> vùc nµy lµ: mäi viÖc ®Òu cã thÓ ®−îc gi¶i<br /> biÖt, ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1978.<br /> quyÕt th«ng qua ®µm ph¸n; lu«n cã thÓ<br /> t×m ®−îc sù tho¶ hiÖp mµ c¸c bªn ®Òu MÆc dï ch−¬ng tr×nh nµy ®· ®¹t<br /> chÊp nhËn ®−îc vµ ®i ®Õn sù nh−îng bé ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ vµ ®· ®−îc c©n<br /> lÉn nhau. nh¾c kü l−ìng, nh−ng kh«ng thÓ kh«ng<br /> chØ ra nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn to lín cã<br /> Sù s¸ng t¸c c¸c c©u chuyÖn thÇn thÓ ®e do¹ kÕt qu¶ chung. Nh÷ng nguy<br /> tho¹i mét c¸ch cëi më vÒ qu¸ khø chung c¬ nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i do viÖc giíi<br /> cña c¸c n−íc trong khu vùc còng ®ãng trÝ thøc vµ chÝnh trÞ kh«ng muèn ®Èy<br /> vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng. m¹nh qu¸ tr×nh liªn kÕt hoÆc kh«ng<br /> Ng−êi ta kh¼ng ®Þnh r»ng, c¸c gi¸ trÞ muèn ch¬i qu©n bµi quèc gia. Nh÷ng<br /> chung chÝnh lµ c¬ së ph¸t triÓn lÞch sö th¸ch thøc chÝnh ®èi víi qu¸ tr×nh h×nh<br /> ban ®Çu cña c¸c n−íc nµy. C¸c cuéc thµnh sù t−¬ng ®ång §«ng Nam ¸ diÔn<br /> chiÕn tranh ë §«ng Nam ¸ diÔn ra ra ë bªn ngoµi, tõ phÝa c¸c nÒn v¨n<br /> kh«ng h¼n lµ gi÷a c¸c quèc gia, mµ chñ minh kh¸c, mµ tr−íc hÕt lµ nÒn v¨n<br /> yÕu lµ gi÷a c¸c nhãm phe ph¸i trong minh Trung Quèc vµ nÒn v¨n minh Håi<br /> ph¹m vi mét ®Êt n−íc. TÊt c¶ nh÷ng g× gi¸o.<br /> liªn quan ®Õn sù céng ®ång vËn mÖnh<br /> (vÝ dô, cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa Nguyªn nh©n lµ ë chç, trong thêi<br /> thùc d©n) ®Òu ®−îc nhÊn m¹nh; tÊt c¶ gian gÇn ®©y, ph−¬ng ch©m v¨n ho¸ –<br /> nh÷ng g× liªn quan ®Õn sù thï ®Þch gi÷a chÝnh trÞ cña ®a sè céng ®ång ng−êi<br /> c¸c n−íc ®Òu dÇn ®−îc xo¸ bá. NhiÖm vô Trung Quèc (Hoa kiÒu) ®ang sinh sèng ë<br /> lµ ë chç ph¶i h×nh thµnh cho c¸c thÕ hÖ c¸c n−íc §«ng Nam ¸, còng nh− cña<br /> trÎ mét sù c¶m nhËn vÒ sù céng ®ång hµng triÖu ng−êi Håi gi¸o sèng ë khu<br /> vËn mÖnh lÞch sö. vùc nµy ®· thay ®æi m¹nh mÏ. Hä ngµy<br /> cµng tÝch cùc ®ång nhÊt m×nh theo c¸c<br /> ViÖc gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ trong ph¹m nÒn v¨n minh Trung Quèc vµ nÒn v¨n<br /> vi m«n thÇn tho¹i häc lÞch sö míi, trong minh Håi gi¸o. VÒ phÇn nh÷ng ng−êi<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2009<br /> <br /> Trung Quèc, theo quan s¸t cña c¸c nhµ vïng nh− Ache ë Indonesia, Mindanao ë<br /> x· héi häc vµ v¨n ho¸ häc, hä trë nªn Ýt Philippines hoÆc trong sè nh÷ng ng−êi<br /> s½n sµng hoµ nhËp vµo thÕ giíi v¨n ho¸ M· Lai ë miÒn Nam Thailand. Theo ý<br /> cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸. Tr−íc kia, kiÕn cña phÇn lín c¸c nhµ nghiªn cøu,<br /> c¸c kiÒu d©n Trung Quèc lu«n muèn trong thêi gian gÇn ®©y, nhê sù cung<br /> nhÊn m¹nh mong muèn cña m×nh lµ trë cÊp tiÒn b¹c ë c¸c n−íc Arab hç trî c¸c<br /> thµnh thµnh viªn cña c¸c céng ®ång lo¹i quü khai ho¸, gi¸o dôc vµ chÝnh trÞ<br /> ng−êi Th¸i, ng−êi Kh¬ me hoÆc ng−êi cña ng−êi Håi gi¸o mµ ¶nh h−ëng cña<br /> Indonesia. Hä kÕt h«n víi phô n÷ ng−êi t«n gi¸o nµy ®· t¨ng m¹nh. §iÒu ®ã<br /> b¶n ®Þa, häc tiÕng b¶n ®Þa vµ lÊy hä cña diÔn ra kh«ng ph¶i nhê gia t¨ng sè<br /> ng−êi b¶n ®Þa. Giê ®©y, mäi sù ®· thay l−îng tÝn ®å Håi gi¸o mµ lµ do ¶nh<br /> ®æi. Nh÷ng kiÒu d©n Trung Quèc míi h−ëng cña ®¹o Håi ®ang t¨ng lªn vµ nã<br /> kh«ng muèn g¾n kÕt víi céng ®ång b¶n ph¸ vì sù t«n thê truyÒn thèng ®èi víi<br /> ®Þa, th−êng kh«ng biÕt tiÕng ®Þa ph−¬ng tæ tiªn vµ c¸c vÞ thÇn linh, ph¸ vì nÒn<br /> vµ sinh sèng trong c¸c céng ®ång ng−êi t¶ng chung vèn lµ nÒn t¶ng chñ yÕu ®Ó<br /> Hoa kh¸ khÐp kÝn. H¬n n÷a, trong t×nh x©y dùng tÝnh t−¬ng ®ång míi cña khu<br /> h×nh ®Êt n−íc Trung Quèc ®¹t ®−îc vùc. Trong khu vùc ngµy cµng cã nhiÒu<br /> nhiÒu thµnh tùu trong x©y dùng kinh tÝn ®å Håi gi¸o cùc h÷u, kh«ng tu©n<br /> tÕ, cñng cè ®−îc vÞ thÕ kinh tÕ vµ chÝnh theo c¸c truyÒn thèng Håi gi¸o cña c¸c<br /> trÞ cña m×nh trong khu vùc th× chñ n−íc §«ng Nam ¸. Nh÷ng ng−êi ®−îc<br /> nghÜa d©n téc Trung Quèc vµ niÒm tin gäi lµ tÝn ®å Håi gi¸o míi - hä ®· ®−îc<br /> r»ng, sím hay muén, ®ång Nh©n d©n tÖ häc tËp ë Arab Saudi vµ ë ph−¬ng §«ng<br /> cña Trung Quèc sÏ trë thµnh ®ång tiÒn Arab hoÆc ë c¸c tr−êng cña ng−êi Håi<br /> cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸, vµ tiÕng gi¸o t¹i c¸c n−íc §«ng Nam ¸, nh−ng<br /> Trung Quèc trë thµnh ng«n ng÷ ®−îc còng do nh÷ng ng−êi Arab Saudi d¹y vµ<br /> thõa nhËn chung trong ph¹m vi khèi thÞ dïng c¸c s¸ch gi¸o khoa cña hä - ngµy<br /> tr−êng chung ®ang h×nh thµnh gi÷a c¸c cµng hay coi m×nh lµ thuéc thÕ giíi cña<br /> n−íc §«ng Nam ¸ vµ CHND Trung ®¹o Håi, chø kh«ng ph¶i thuéc thÕ giíi<br /> Hoa, ®ang gia t¨ng. NÕu chó ý r»ng, sè truyÒn thèng ë §«ng Nam ¸. H¬n n÷a,<br /> ng−êi Trung Quèc ®ang sinh sèng ë c¸c hiÖn nay, chÝnh nh÷ng ng−êi ñng hé Håi<br /> n−íc §«ng Nam ¸ lµ h¬n 30 triÖu vµ hä gi¸o cÊp tiÕn nóp d−íi khÈu hiÖu c¸c<br /> ®ang thµnh ®¹t trong nÒn kinh tÕ cña phong trµo tù trÞ cña Ache, Moro, vµ<br /> n−íc b¶n ®Þa th× râ rµng lµ, nÕu kh«ng nh÷ng ng−êi M· Lai ë miÒn Nam<br /> gi¶i quyÕt vÊn ®Ò liªn kÕt ng−êi Trung Thailand lµ nh÷ng ng−êi ®· g©y ra cuéc<br /> Quèc vµo céng ®ång §«ng Nam ¸ th× chiÕn tranh du kÝch chèng l¹i c¸c chÕ ®é<br /> qu¸ tr×nh liªn kÕt khã cã thÓ ®¹t ®−îc hiÖn thêi, hä ®−a ra c¸c yªu cÇu kh«ng<br /> kÕt qu¶ tèt. Nh÷ng ng−êi Trung Quèc ë chØ vÒ quyÒn ®éc lËp vµ tù trÞ mµ cßn ®ßi<br /> §«ng Nam ¸ ®ang dèc hÕt søc m×nh vµo chuyÓn tÊt c¶ sang c¸c quy ®Þnh dùa<br /> viÖc ®Èy nhanh sù liªn kÕt CHND trªn kinh Coran vµ ®iÒu ®ã lµ tr¸i ng−îc<br /> Trung Hoa víi c¸c n−íc ASEAN h¬n lµ víi chÝnh s¸ch liªn kÕt cña khu vùc. TÊt<br /> vµo sù g¾n bã trong khu vùc. c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã x¸c nhËn ®Çy ®ñ nhËn<br /> ®Þnh næi tiÕng cña Ortego vµ Gasset<br /> VÊn ®Ò víi nh÷ng ng−êi Håi gi¸o<br /> r»ng, trong thÕ giíi hiÖn ®¹i, nhËn thøc<br /> cßn phøc t¹p h¬n n÷a, ®Æc biÖt lµ ë c¸c<br /> §«ng Nam ¸: sù h×nh thµnh... 53<br /> <br /> vÒ quÇn chóng nh©n d©n vÒ thµnh phÇn thµnh mét nÒn v¨n minh ®Çy ®ñ trong<br /> v¨n minh cña m×nh râ h¬n vÒ thµnh ph¹m vi §«ng Nam ¸. Ngµy nay, ë mét<br /> phÇn quèc gia vµ hä hµnh ®éng theo vßng xo¸y ph¸t triÓn míi, t×nh h×nh<br /> thµnh phÇn v¨n minh nhiÒu h¬n lµ theo ®ang lÆp l¹i. Cã lÏ, xung ®ét chÝnh lµ sø<br /> thµnh phÇn quèc gia, theo b¶n n¨ng mÖnh lÞch sö cña nÒn v¨n minh §«ng<br /> nhiÒu h¬n lµ theo lý trÝ. Trong bèi c¶nh Nam ¸.<br /> gia t¨ng chñ nghÜa Håi gi¸o cùc ®oan vµ<br /> sù kh«ng dung hoµ víi nh÷ng ng−êi<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> theo t«n gi¸o kh¸c, khã cã thÓ nãi vÒ<br /> nh÷ng triÓn väng tèt ®Ñp cña viÖc x©y<br /> dùng sù t−¬ng ®ång gi÷a nh÷ng ng−êi 1. Mosjakov D. V., Turin V. A. LÞch sö<br /> theo ®¹o PhËt, nh÷ng ng−êi theo ®¹o §«ng Nam ¸. M., 2004.<br /> Tin lµnh, nh÷ng ng−êi Håi gi¸o vµ<br /> 2. Holl D. G. E. LÞch sö §«ng Nam ¸.<br /> nh÷ng ng−êi theo ®¹o Khæng ë c¸c n−íc M., 1958.<br /> §«ng Nam ¸.<br /> 3. Acharya A. The Quest for Identity.<br /> Nh− vËy, hiÖn nay, ë khu vùc §«ng International Relations of Southeast<br /> Nam ¸ ®ang diÔn ra mét qu¸ tr×nh Asia. Oxford: Oxford University<br /> mang tÝnh hai mÆt: mét mÆt, ®ã lµ Press, 2000.<br /> nh÷ng nç lùc cã môc ®Ých cña giíi cÇm<br /> quyÒn c¸c n−íc trong viÖc x©y dùng sù 4. ASEAN: Identity, Development and<br /> t−¬ng ®ång cña khu vùc vµ cñng cè sù Culture. Queson City: 1981.<br /> liªn kÕt víi nhau, còng nh− sù thèng 5. ASEAN: Path to Identity. Bangkok:<br /> nhÊt trªn nÒn t¶ng chung cña c¸c lîi Ých 1999.<br /> chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ c¸c gi¸ trÞ truyÒn 6. Geertz A. Negara the Theater State<br /> thèng, mÆt kh¸c, ®ã lµ nh÷ng nguy c¬ râ in XIX Century Bali. Princeton:<br /> rµng ®èi víi qu¸ tr×nh nµy tõ phÝa Princeton University Press, 1980.<br /> nh÷ng nÒn v¨n minh lín vµ ®· h×nh<br /> 7. The Straits Time. 21/01/2007.<br /> thµnh (nÒn v¨n minh Trung Quèc vµ<br /> nÒn v¨n minh Håi gi¸o). NghÞch lý lÞch 8. Wolters O. M. History, Culture and<br /> sö lµ ë chç, vµo thÕ kû IV-VII thêi trung Religion in Southeast Asian<br /> cæ tr−íc kia, nh÷ng t¸c ®éng tõ bªn Perspectives. NY.: Cornell<br /> ngoµi nh− thÕ ®· ng¨n chÆn sù h×nh University, 1999.<br /> <br /> <br /> (tiÕp theo trang 62) gi¶ ®Òu kh¸i qu¸t vÒ tiÕn tr×nh lÞch sö<br /> PhÇn 2, C¸c nÒn v¨n ho¸ tiªu biÓu, qua c¸c thêi kú, lµm râ ®Æc ®iÓm vµ c¸c<br /> thµnh tè (nghÖ thuËt, kiÕn tróc, v¨n<br /> gåm 7 ch−¬ng, giíi thiÖu 7 nÒn v¨n ho¸<br /> tiªu biÓu cña v¨n ho¸ ph−¬ng §«ng, ®ã häc, triÕt häc, chÝnh trÞ, t«n gi¸o...),<br /> lµ: v¨n ho¸ Ai CËp, v¨n ho¸ ArËp, v¨n nh÷ng biÓu t−îng vµ b¶n s¾c truyÒn<br /> thèng, c¸c thµnh tùu lín cña mçi nÒn<br /> ho¸ Ên §é, v¨n ho¸ §«ng Nam ¸, v¨n<br /> v¨n ho¸ nãi trªn.<br /> ho¸ L−ìng Hµ, v¨n ho¸ NhËt B¶n, v¨n<br /> ho¸ Trung Quèc. ë mçi ch−¬ng, c¸c t¸c Hoµi Phóc<br />