Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong xuất khẩu gạo Việt Nam

Tạp chí Khoa học – 2014, Quyển 3 (2), 52 - 57<br /> <br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG XUẤT KHẨU GẠO<br /> VIỆT NAM<br /> Phạm Thị Thanh Hà1 và Phạm Hà Phương2<br /> 1<br /> <br /> ThS. Khoa Quản trị Nhân lực, Trường Đại học Thương mại Thành phố Hồ Chí Minh<br /> ThS. Khoa Quản trị Nhân lực, Trường Đại học Thương mại Thành phố Hồ Chí Minh<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 08/10/13<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 12/11/13<br /> Ngày chấp nhận đăng:<br /> 30/07/14<br /> Title:<br /> Several solutions for the<br /> improvement of<br /> competitiveness competence in<br /> Vietnamese’s rice export<br /> Từ khóa:<br /> Năng lực cạnh tranh, lúa gạo,<br /> xuất khẩu<br /> Keywords:<br /> Competiteness competence,<br /> rice, export<br /> <br /> ABSTRACT<br /> In the commodity export of Vietnam, rice is always played as key agricultural<br /> commodities, with contributions billions of dollars each year in total export<br /> value. It's not only contributing to the overall growth of the economy, but also<br /> gradually affirmed Vietnam's position on the international rice market. However,<br /> it has not still been commensurate with the value and potential of rice from<br /> Vietnam. In addition, the fact is that in recent years although export rice<br /> increased sharply, brought about many records for Vietnam but lower prices<br /> than other rice exporting countries (Thailand, India, Pakistan). So what is the<br /> cause and solution to enhance competitiveness and promote export of rice<br /> products in Vietnam? That's what the author wanted to mention and exchange in<br /> this article.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Trong kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam thì gạo luôn giữ vai trò là<br /> mặt hàng nông sản chủ lực với sự đóng góp mỗi năm hàng tỷ USD trong tổng giá<br /> trị xuất khẩu, không những góp phần thúc đẩy tăng trưởng chung của nền kinh<br /> tế, mà còn dần khẳng định được vị thế của Việt Nam trên thị trường gạo quốc tế.<br /> Nhưng những con số mà mặt hàng gạo tạo ra được trong các năm qua vẫn chưa<br /> tương xứng với giá trị và tiềm năng. Ngoài ra, còn một thực tế nữa là mặc dù<br /> mấy năm gần đây xuất khẩu gạo tăng mạnh, đã mang về nhiều kỷ lục cho Việt<br /> Nam nhưng giá lại thấp hơn so với các nước xuất khẩu gạo khác (Thái Lan, Ấn<br /> Độ, Pakistan). Vậy đâu là nguyên nhân và giải pháp nào để nâng cao khả năng<br /> cạnh tranh cũng như đẩy mạnh xuất khẩu của mặt hàng lúa gạo Việt Nam? Đó<br /> cũng là điều mà tác giả muốn đề cập và trao đổi trong bài viết này.<br /> <br /> thiếu linh hoạt, chính vì thế việc xuất khẩu gạo<br /> của Việt Nam còn kém hiệu quả và thua thiệt<br /> nhiều. Số lượng xuất khẩu của ta nhiều song lại<br /> phải bán với giá thấp vì chưa hấp dẫn với khách<br /> hàng quốc tế. Bên cạnh đó lợi ích của người nông<br /> dân sản xuất lúa gạo cho xuất khẩu không được<br /> đảm bảo, giá trị gia tăng từ sản phẩm cuối cùng<br /> không có sự phân bổ công bằng giữa các chủ thể<br /> tham gia sản xuất kinh doanh lúa gạo, trong đó<br /> người nông dân thường bị thua thiệt. Điều đó<br /> khiến cho hiệu quả của xuất khẩu cũng như năng<br /> lực cạnh tranh của mặt hàng lúa gạo Việt Nam<br /> còn thấp, thiếu tính bền vững.<br /> <br /> 1. GIỚI THIỆU<br /> Hiện nay, lúa gạo của Việt Nam đã có mặt ở trên<br /> 80 quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên điều đó<br /> không có nghĩa xuất khẩu gạo của nước ta đã phát<br /> triển vững chắc và đạt hiệu quả cao. Có nhiều vấn<br /> đề nổi cộm trong xuất khẩu gạo như: chất lượng<br /> gạo còn thấp, chênh lệch giá xuất khẩu của Việt<br /> Nam và thế giới còn lớn. Khả năng cạnh tranh của<br /> Việt Nam trên thị trường thế giới chủ yếu dựa vào<br /> giá thấp, thị trường không ổn định. Hệ thống thu<br /> gom xuất khẩu còn yếu kém, đơn lẻ nên chưa phù<br /> hợp và đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu. Quản lý<br /> điều hành của các Bộ, ngành liên quan còn chậm,<br /> 52<br /> <br /> Tạp chí Khoa học – 2014, Quyển 3 (2), 52 - 57<br /> <br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> Thiên nhiên: Việt Nam hàng năm phải gánh chịu<br /> hơn 10 cơn bão lớn nhỏ khác nhau và hậu quả<br /> thiệt hại rất nặng nề. Các trận hạn hán cũng<br /> thường xảy ra ở giữa mùa hay gần cuối vụ mùa ở<br /> những nơi thiếu hệ thống thuỷ lợi tốt. Vì nhiều<br /> nơi trong nước chưa có đủ hệ thống tưới tiêu tốt<br /> nên hạn hán hay lũ lụt giữa mùa hay cuối vụ lúa<br /> thường xảy ra. Phèn mặn ở những vùng đất khó<br /> khăn như vùng ven biển bị nước mặn lấn át. Sâu<br /> bệnh luôn hoành hành làm giảm đáng kể sản<br /> lượng thu hoạch<br /> <br /> 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu,<br /> tác giả đã thu thập và sử dụng những tài liệu, số<br /> liệu liên quan đến xuất khẩu gạo từ năm 2008 đến<br /> nay. Tác giả sử dụng phương pháp luận: Phép<br /> biện chứng duy vật, các quan điểm, chủ trương<br /> của Đảng, chính sách của nhà nước về xuất khẩu<br /> gạo, đồng thời kế thừa các kết quả nghiên cứu có<br /> liên quan đến bài viết (các bài báo, tạp chí khoa<br /> học về xuất khẩu gạo) và các phương pháp nghiên<br /> cứu cụ thể: Trừu tượng hóa khoa học, kết hợp<br /> logic với lịch sử, phân tích, tổng hợp, đối chiếu so<br /> sánh, thống kê.<br /> <br /> Cung cấp vật tư và tín dụng nông nghiệp: Khả<br /> năng sản xuất phân hoá học của nước ta còn chưa<br /> đủ, đặc biệt là phân ure còn phải nhập khẩu hàng<br /> năm; Về bảo vệ mùa màng: bình quân dùng thuốc<br /> sát trùng tại Việt Nam còn kém so với các nước<br /> khác nhưng cũng có một số vùng sử dụng thuốc<br /> quá độ; Hạt giống: Do phần đa người nông dân<br /> vẫn còn quen với tập quán “tự để giống” mà<br /> không theo khuyến cáo của ngành Nông nghiệp 1<br /> là phải dùng giống xác định nên phẩm chất hạt<br /> giống thường thấp; Tín dụng: đa số nông dân còn<br /> quá nghèo, không đủ khả năng kinh tế để mua đầy<br /> đủ vật tư nhằm áp dụng đúng kỹ thuật.<br /> <br /> 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 3.1 Tổng quan về lúa gạo Việt Nam những năm<br /> gần đây<br /> 3.1.1 Thuận lợi<br /> Lãnh thổ nước ta nằm ở vị trí địa lý khá thuận lợi<br /> cho việc liên hệ, giao thương và xây dựng những<br /> trục giao thông có ý nghĩa quốc tế với nhiều nước.<br /> Ngoài ra, Việt Nam là nước nhiệt đới gió mùa với<br /> đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa là nhiều<br /> nắng, lắm mưa, độ ẩm trung bình cao, là điều kiện<br /> rất thuận lợi cho sự sinh trưởng của các loài thực<br /> vật, là điều kiện tốt để xen canh, gối vụ, tăng<br /> nhanh vòng quay ruộng đất, thâm canh tăng năng<br /> suất. Miền khí hậu Nam rất thích hợp cho việc<br /> trồng lúa gạo. Toàn bộ quỹ đất đai của nước ta có<br /> trên 33 triệu ha (đứng thứ 58 trên thế giới) với<br /> nhiều loại đất khác nhau là nguồn lực tự nhiên<br /> phong phú và đa dạng giúp phát triển đa ngành<br /> nghề nông nghiệp.<br /> <br /> Ruộng đất phân mảnh: Ruộng đất thường bị phân<br /> chia thành từng mảnh nhỏ do đất hẹp và người<br /> đông nên gây khó khăn cho vấn đề hiện đại hoá và<br /> cải thiện hiệu năng ngành canh tác lúa, nhất là làm<br /> kém đi hiệu suất của lao động và vốn đầu tư trong<br /> nước<br /> Ảnh hưởng môi trường: Phân hoá học được sử<br /> dụng ngày càng nhiều, nhưng ảnh hưởng đến môi<br /> sinh chưa được báo cáo trong canh tác lúa ở ruộng<br /> nước; Chất khí nhà kính và chất thải trong nông<br /> nghiệp làm nguy hại đến môi trường.<br /> <br /> Việt Nam là một nước đông dân và có tỷ lệ gia<br /> tăng tự nhiên của dân số qua các thời kỳ là rất<br /> cao, khiến cho tốc độ tăng nguồn lao động cũng<br /> rất cao. Dẫn đến nguồn lao động dồi dào phục vụ<br /> cho ngành nông nghiệp.<br /> <br /> Chất lượng nguồn lao động: Nguồn nhân lực nông<br /> nghiệp, nông thôn chưa phát huy hết tiềm năng do<br /> trình độ chuyên môn của lao động thấp kỹ thuật<br /> lạc hậu; Mặt khác, lao động nước ta do thu nhập<br /> thấp nên dẫn đến các nhu cầu thiết yếu hàng ngày<br /> chưa đáp ứng được một cách đầy đủ. Vì vậy, sức<br /> khỏe của nguồn lao động cả nước nói chung và<br /> của nông thôn nói riêng là chưa tốt.<br /> <br /> 3.1.2 Khó khăn<br /> Lợi tức nông dân và hạ tầng cơ sở nông thôn:<br /> Hiện nay phần lớn đầu tư nước ngoài chỉ nhằm<br /> vào dịch vụ, du lịch, khách sạn, công nghiệp nhẹ<br /> và dầu khí. Còn đầu tư vào nông nghiệp chỉ chiếm<br /> 11%. Với 1 hecta lúa, một gia đình nông dân 6<br /> người thu lợi tức được 570 USD ở Đồng bằng<br /> sông Cửu Long, khoảng 95 USD/người cho mỗi<br /> vụ lúa. Ở Đồng bằng sông Hồng, mỗi người thu<br /> hoạch lợi tức độ 169 USD/1ha/1 vụ.<br /> <br /> 3.2 Thực trạng năng lực cạnh tranh của lúa<br /> gạo Việt Nam hiện nay<br /> 3.2.1 Thực trạng xuất nhập khẩu gạo<br /> Sản lượng và kim ngạch<br /> 53<br /> <br /> Tạp chí Khoa học – 2014, Quyển 3 (2), 52 - 57<br /> <br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> Sau hơn 20 năm liên tiếp xuất khẩu gạo trên quy<br /> mô lớn, Việt Nam đã vươn lên trở thành nước<br /> xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới (chỉ sau Thái<br /> Lan) và có lúc đã đứng đầu thế giới (2012) với<br /> mức đóng góp gần 92 triệu tấn và mức bình quân<br /> <br /> 4,5 triệu tấn/năm cho thị trường gạo thế giới. Xuất<br /> khẩu gạo tăng về lượng, nhưng giá trị lại không<br /> tăng hoặc tăng ở tốc độ không tương xứng (Bảng<br /> 1, Hình 1).<br /> <br /> Bảng 1. Xuất khẩu gạo của Việt Nam từ năm 2008 đến 6 tháng đầu năm 2013<br /> Năm<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> 6/2013<br /> <br /> Khối lượng gạo xuất khẩu (triệu tấn)<br /> 4,679<br /> 6,053<br /> 6,754<br /> 7,105<br /> 7,72<br /> 2,858<br /> <br /> 0,000<br /> 1,374<br /> 0,701<br /> 0,351<br /> 0,615<br /> <br /> Trị giá FOB (tỷ USD)<br /> 2,663<br /> 2,464<br /> 2,912<br /> 3,507<br /> 3,45<br /> 1,241<br /> <br /> 0,000<br /> -0.199<br /> 0,448<br /> 0,595<br /> -0,057<br /> <br /> Nguồn: Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA)<br /> <br /> cao của Việt Nam không nhiều và chủ yếu vẫn là<br /> loại gạo phẩm cấp trung bình. Trong tỷ trọng xuất<br /> khẩu gạo năm 2001 thì gạo chất lượng cao (5%<br /> tấm) chiếm 25%, gạo tấm 25% chiếm 32%, gạo<br /> 100% tấm chiếm 5%. Đến năm 2010, tỷ trọng<br /> gạo 5% tấm cũng chỉ tăng lên khoảng 30%, gạo<br /> 7%-10% tấm chiếm khoảng 8%, các loại gạo 15%<br /> tấm và 25% tấm chiếm tỷ trọng lớn nhất tới trên<br /> 55% kim ngạch xuất khẩu. Năm 2012, Việt Nam<br /> đã đẩy mạnh được xuất khẩu gạo cao cấp với tỷ lệ<br /> chiếm hơn 46%. Gạo phẩm cấp thấp chỉ chiếm<br /> hơn 11%.<br /> Nguồn: Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA)<br /> <br /> Thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam<br /> <br /> Hình 1. Khối lượng và trị giá FOB của gạo xuất khẩu<br /> từ năm 2008 đến hết 6/2013<br /> <br /> Việt Nam đã mở rộng thị trường ra trên 80 quốc<br /> gia và vùng lãnh thổ. Nhìn chung, cho đến nay thị<br /> trường gạo của Việt Nam đã có sự phát triển đáng<br /> kể, không những về chiều rộng mà còn theo chiều<br /> sâu (Bảng 2).<br /> <br /> Cơ cấu và chất lượng gạo xuất khẩu<br /> Trong những năm qua, chất lượng gạo xuất khẩu<br /> của Việt Nam tuy đã được cải thiện, song vẫn<br /> thấp hơn so với các nước xuất khẩu gạo chính trên<br /> thế giới. Hiện các loại gạo xuất khẩu phẩm cấp<br /> Bảng 2. Xuất khẩu gạo của Việt Nam mùa vụ 2011/2012<br /> ĐVT: tấn<br /> 5%<br /> Châu Á<br /> 2.684.815<br /> Châu Phi 821.826<br /> Châu Âu và39.828<br /> các<br /> nước<br /> CIS<br /> Châu Mỹ 32.014<br /> Châu Úc<br /> 19.235<br /> Tổng<br /> 3.597.718<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 15%<br /> <br /> 25%<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Glutinous<br /> <br /> Jasmine<br /> <br /> 24.699<br /> <br /> 1.505.767<br /> 75.947<br /> 756<br /> <br /> 793.317<br /> 98.407<br /> -<br /> <br /> 15.925<br /> 365.610<br /> -<br /> <br /> 309.434<br /> -<br /> <br /> 433.707<br /> 104.162<br /> 24.564<br /> <br /> Các loại<br /> Tổng<br /> khác<br /> 5.832 5.748.797<br /> 52.356 1.518.308<br /> 89.847<br /> <br /> 24.699<br /> <br /> 213.090<br /> 1.795.560<br /> <br /> 2.901<br /> 894.625<br /> <br /> 55.883<br /> 437.418<br /> <br /> 309.434<br /> <br /> 25.445<br /> 11.036<br /> 598.914<br /> <br /> 329.333<br /> 30.271<br /> 58.188 7.716.556<br /> <br /> Nguồn: Thông tin thương mại/ Tổng cục Hải quan Việt Nam/ Hiệp hội Lương thực Việt Nam<br /> <br /> Châu Á là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của<br /> Việt Nam, chiếm 77,7% tổng lượng gạo xuất khẩu<br /> của cả nước (tương đương 6 triệu tấn). Năm 2012,<br /> <br /> Indonesia, Phillipines và Malaysia vẫn tiếp tục là<br /> ba thị trường nhập khẩu truyền thống. Tiềm năng<br /> tiêu thụ gạo của các thị trường này vẫn còn khá<br /> <br /> 54<br /> <br /> Tạp chí Khoa học – 2014, Quyển 3 (2), 52 - 57<br /> <br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> lớn, tuy nhiên, theo USDA, trong vài năm tới,<br /> lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam sang các thị<br /> trường này sẽ bị thu hẹp dần.<br /> <br /> thêm việc làm, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo<br /> ở khu vực nông thôn nói riêng và trong cả nước<br /> nói chung; Xuất khẩu gạo đã đi cùng quá trình hội<br /> nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam từ buổi đầu<br /> (1989) và góp phần quan trọng vào quá trình này.<br /> <br /> Theo báo cáo của USDA, Việt Nam đang muốn<br /> tiếp cận thị trường mới để đẩy mạnh xuất khẩu.<br /> Việt Nam đã xuất khẩu gạo đến Chile và Haiti<br /> trong năm ngoái và đang tìm cách mở rộng thị<br /> phần tại Tây bán cầu.<br /> <br /> 3.2.2.2 Hạn chế và một số vấn đề đặt ra<br /> Trong thời gian vừa qua thị trường xuất khẩu gạo<br /> của Việt Nam vẫn là thị trường có sức mua thấp<br /> thiếu tính bền vững, chủ yếu là thị trường đòi hỏi<br /> phẩm cấp sản phẩm không cao (Châu Phi, Trung<br /> Quốc,…).<br /> Chất lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam còn kém,<br /> gạo 5% tấm, gạo nếp, gạo thơm mới chiếm<br /> khoảng 50%. Chất lượng gạo xuất khẩu thấp do<br /> một số nguyên nhân chính như: Do nông dân vẫn<br /> sử dụng những loại giống kém chất lượng (tự để<br /> giống); Sản phẩm gạo cấp thấp vẫn được thị<br /> trường tiêu thụ với số lượng lớn; Công nghệ chế<br /> biến lạc hậu, các công việc sau thu hoạch chưa đạt<br /> được tiêu chuẩn làm thất thoát một lượng gạo<br /> đáng kể.<br /> <br /> Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam<br /> Giá trung bình xuất khẩu gạo mùa vụ 2010/2011<br /> vào khoảng 493 USD/tấn so với mức giá 479<br /> USD/tấn trong mùa vụ 2009/2010 và mức giá 406<br /> USD/tấn trong mùa vụ 2008/2009.<br /> Ngành gạo tuy có thể tự hào với kỷ lục mới về<br /> lượng gạo xuất khẩu, nhưng lại không thể vui bởi<br /> giá gạo giảm mạnh so với năm 2011. 11 tháng đầu<br /> năm 2012, giá gạo xuất khẩu bình quân giảm tới<br /> 43,03 USD/tấn so với cùng kỳ của năm trước đó.<br /> Vì thế, dù lượng gạo xuất khẩu năm 2012 có thể<br /> cao hơn năm 2011 tới 500-600 ngàn tấn, nhưng<br /> giá trị thì lại chỉ bằng hoặc thấp hơn (giá trị xuất<br /> khẩu gạo năm 2011 là trên 3,5 tỷ USD). Do giá<br /> gạo xuất khẩu giảm mạnh nên lợi nhuận của các<br /> doanh nghiệp xuất khẩu gạo là khá thấp. Lợi<br /> nhuận của nông dân trồng lúa cũng giảm đi khá<br /> nhiều, vì giá lúa gạo hàng hóa trong nước giảm<br /> khá nhiều so với năm 2011. Với 3 loại gạo xuất<br /> khẩu chính của Việt Nam là gạo 5% tấm, 25%<br /> tấm và gạo thơm đều có giá thấp hơn so với các<br /> nước xuất khẩu gạo khác như Thái Lan, Ấn Độ,<br /> Pakistan.<br /> <br /> Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam thấp hơn giá gạo<br /> xuất khẩu của một số nước như Thái Lan, Ấn Độ,<br /> Mỹ vì thế kim ngạch xuất khẩu tăng chủ yếu là do<br /> tăng khối lượng xuất khẩu.<br /> Những tồn tại nổi cộm của sản phẩm lúa gạo hiện<br /> nay:<br /> - Quan hệ giữa khối lượng và kim ngạch xuất<br /> khẩu<br /> Những con số tăng trưởng liên tục về khối lượng<br /> gạo xuất khẩu lại báo động một thực tế đáng lo về<br /> xuất khẩu gạo. Xuất khẩu gạo năm 2011 và 2012<br /> không thoát khỏi căn bệnh “tích cực bán ra khi giá<br /> thấp, còn khi giá tăng thì co lại” như thực tế đã<br /> từng xuất hiện và gần đây nhất là năm 2008. Cụ<br /> thể, theo số liệu của VFA, nếu tính theo quý, khi<br /> giá xuất khẩu gạo quý II năm 2011 ở mức đáy 465<br /> USD/tấn thì khối lượng xuất khẩu lại ở mức đỉnh<br /> 2,053 triệu tấn, chiếm 28,9% tổng khối lượng xuất<br /> khẩu cả năm. Ngược lại, khi giá quý IV đạt đỉnh<br /> 562 USD/tấn thì khối lượng xuất khẩu chỉ đạt<br /> 1,234 triệu tấn, chỉ chiếm 17,4%.<br /> <br /> 3.2.2 Thực trạng năng lực cạnh tranh lúa gạo<br /> VN hiện nay<br /> 3.2.2.1 Những thành tựu<br /> Xuất khẩu gạo của Việt Nam đã đạt được một số<br /> thành tựu nổi bật như: Thực hiện đường lối, chính<br /> sách đổi mới của Đảng và nhà nước, kinh tế nông<br /> nghiệp và nông thôn nước ta đã có những bước<br /> phát triển đáng kể; Khối lượng và kim ngạch xuất<br /> khẩu gạo không ngừng tăng lên; Kết cấu chủng<br /> loại gạo xuất khẩu đã có những cải thiện nhất định<br /> trong những năm gần đây; Thị trường xuất khẩu<br /> gạo không ngừng được mở rộng; Xuất khẩu gạo<br /> góp phần quan trọng đưa đất nước vượt qua thời<br /> kỳ khó khăn, tạo sự ổn định kinh tế, chính trị, xã<br /> hội, tạo tiền đề bước vào giai đoạn phát triển mới;<br /> Xuất khẩu gạo có vai trò quan trọng đối với phát<br /> triển nông nghiệp, nông thôn; Xuất khẩu gạo tạo<br /> <br /> - Lợi ích của người nông dân trồng lúa trong<br /> chuỗi giá trị xuất khẩu gạo<br /> Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Văn Luật và<br /> Nguyễn Đức Lộc thì tham gia vào chuỗi giá trị<br /> gạo xuất khẩu có 5 tác nhân: nông dân, thương lái,<br /> 55<br /> <br /> Tạp chí Khoa học – 2014, Quyển 3 (2), 52 - 57<br /> <br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> nông nghiệp, các cơ sở chế biến, bảo quản, vận<br /> chuyển,...<br /> Thứ hai: Đổi mới cơ cấu sản xuất lúa gạo theo<br /> hướng tạo sản phẩm chất lượng cao<br /> <br /> nhà máy xay xát, nhà máy lau bóng, công ty xuất<br /> khẩu. Tổng giá trị gia tăng của 1 kg gạo xuất khẩu<br /> là 100% thì nông dân được 36,5%, thương lái<br /> 18,9%, nhà máy xay xát 12,3%, công ty xuất khẩu<br /> 28,9%. Như vậy, người nông dân trực tiếp sản<br /> xuất ra lúa gạo xuất khẩu chỉ được hưởng chưa<br /> đến 2/5 lợi ích thu được từ xuất khẩu gạo. Người<br /> nông dân là người trực tiếp sản xuất ra lúa gạo<br /> nhưng lợi ích mà họ đang nhận được là quá thấp,<br /> trong khi đó thương lái và các công ty xuất khẩu<br /> thì chỉ cần những khâu đơn giản đã có thể thu lợi<br /> gấp nhiều lần.<br /> <br /> Trong thời gian tới, Việt Nam cần phải tập trung<br /> vào một số hướng chính sau: Quy hoạch vùng sản<br /> xuất lúa gạo xuất khẩu với chất lượng cao đảm<br /> bảo cho sản phẩm đầu ra tiêu thụ nhanh chóng với<br /> mức giá có lợi; Cơ cấu lại giống lúa theo hướng<br /> nâng cao chất lượng để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng<br /> trong nước và xuất khẩu; Thực hiện chính sách<br /> bảo hiểm sản xuất lúa gạo để nông dân yên tâm<br /> đầu tư phát triển các loại lúa mới có chất lượng<br /> cao.<br /> <br /> Tính bền vững của xuất khẩu gạo<br /> Đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo nhằm thực<br /> hiện đa mục tiêu công: An ninh lương thực; Phát<br /> triển nông thôn và phát triển kinh tế - xã hội vùng;<br /> Thương mại.<br /> <br /> Thứ ba: Phát triển mạnh công nghiệp chế biến và<br /> bảo quản<br /> Việt Nam đã bước vào giai đoạn hội nhập sâu và<br /> toàn diện vào nền kinh tế toàn cầu hóa giai đoạn<br /> thực hiện nhiều hơn, sâu hơn các cam kết khi gia<br /> nhập WTO. Sản xuất và xuất khẩu lúa gạo đứng<br /> trước những cơ hội hết sức to lớn. Đó là sự mở<br /> rộng thị trường, tiếp thu khoa học công nghệ tiên<br /> tiến trong sản xuất và chế biến gạo<br /> <br /> - Cái bẫy của kỷ lục xuất khẩu gạo về khối lượng<br /> Năm 2009, xuất khẩu gạo của Việt Nam đã vượt<br /> qua ngưỡng 6 triệu tấn/năm. Năm 2011, 2012 Việt<br /> Nam xuất khẩu gạo vượt ngưỡng 7 triệu tấn/năm.<br /> Tới hết tháng 10/2012, Việt Nam đứng đầu thế<br /> giới về khối lượng gạo xuất khẩu và vị trí này có<br /> thể duy trì hết 2012 thậm chí sang năm 2013. Tuy<br /> nhiên, chất lượng gạo xuất khẩu thấp dẫn tới giá<br /> thấp vì vậy kim ngạch xuất khẩu gạo không tăng<br /> tương xứng với sản lượng gạo xuất khẩu. Xét về<br /> kim ngạch xuất khẩu, trong số 3 quốc gia xuất<br /> khẩu gạo lớn nhất thế giới hiện nay (Việt Nam,<br /> Ấn Độ, Thái Lan) thì Việt Nam lại đứng ở hạng<br /> cuối cùng. Vì thế càng xuất khẩu nhiều gạo, tính<br /> bền vững càng không đậm nét. Vì vậy, Việt Nam<br /> không nên quá bận tâm với vị trí thứ nhất hay thứ<br /> nhì trong xuất khẩu gạo. Vì vị trí thứ nhất hay thứ<br /> nhì chưa chắc mang lại sự giàu có, sung túc mà có<br /> thể là một cái bẫy với nhiều ảo tưởng và mang lại<br /> nhiều rủi ro.<br /> <br /> Thứ tư: Xây dựng thương hiệu cho gạo xuất khẩu<br /> Một ví dụ điển hình về việc xây dựng thương hiệu<br /> lúa gạo mà Công ty Bảo vệ thực vật An Giang đã,<br /> đang làm là áp dụng mô hình cánh đồng mẫu lớn<br /> với sự liên kết chặt chẽ giữa người nông dân với<br /> nhà sản xuất, nhà khoa học đã mang lại hiệu quả<br /> cho các bên.<br /> Chuyên gia lúa gạo Đặng Đình Bích đã nói trên<br /> Đối thoại chính sách: “Để xây dựng thương hiệu<br /> lúa gạo bền vững thì thay vì với thương hiệu<br /> chung chung như hiện nay là gạo 5% tấm, 10%<br /> tấm… sẽ thay bằng thương hiệu gắn với một<br /> doanh nghiệp cụ thể để tạo nên tên tuổi cũng như<br /> chất lượng đặc trưng riêng cho từng loại gạo của<br /> từng doanh nghiệp”.<br /> <br /> 3.3 Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh<br /> của xuất khẩu gạo Việt Nam<br /> Thứ nhất: Hoàn thiện cơ chế và chính sách<br /> <br /> Thứ năm: Mở rộng thị trường cả về chiều rộng lẫn<br /> chiều sâu<br /> <br /> Nhà nước phải tiếp tục đổi mới cơ chế chính sách<br /> về đất đai; hoàn thiện chính sách tín dụng và đầu<br /> tư cho sản xuất lúa gạo. Bổ sung, đổi mới chính<br /> sách và giải pháp thị trường, chú trọng phát triển<br /> các ngành công nghiệp hỗ trợ trực tiếp cho sản<br /> xuất, chế biến và lưu thông lúa gạo, như sản xuất<br /> phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, công cụ cơ giới<br /> <br /> Để đạt được mục tiêu tăng kim ngạch xuất khẩu,<br /> tăng thị phần của gạo Việt Nam trên thị trường thế<br /> giới, nên thực hiện chiến lược đa dạng hóa thị<br /> trường với các biện pháp như giữ vững thị trường<br /> quen thuộc và truyền thống như Malaysia,<br /> Singapore, Trung Đông, Nam Phi,… Đổi mới hơn<br /> <br /> 56<br /> <br />