intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Giáo trình nghiên cứu các phương pháp chẩn đoán lâm sàn,các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và phương pháp khám chuyên biệt p2

Chia sẻ: Sdafs Afdsg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

84
lượt xem
9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi kiểm tra thấy độ axit tăng (30 - 40 đơn vị) do quá trình lên men trong dạ cỏ mạnh, làm độ pH giảm so với bình thường. Kiểm tra số lượng vi khuẩn hữu ích (Infuzoria - vi khuẩn phân huỷ xenluloza ) trong dạ cỏ trên kính hiển vi ở trạng thái bình thường cho thấy: trong 1ml dịch dạ cỏ có 200.000 - 500.000 vi sinh vật. Trên một lam kính khi soi kính hiển vi đếm được trung bình từ...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Giáo trình nghiên cứu các phương pháp chẩn đoán lâm sàn,các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và phương pháp khám chuyên biệt p2

  1. h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k Tuỳ tính ch t, âm gõ ñư c chia thành các lo i: - Âm trong vang m nh, âm hư ng dài. Tính ch t c a t ch c quy t ñ nh âm phát ra khi gõ trong hay ñ c. cơ th gia súc kho , gõ vào vùng ph i hay vùng manh tràng c a ng a thu ñư c âm trong. - Âm ñ c ch c g n khi gõ vùng gan, t ch c cơ b p . Khi có b nh, nh ng khí quan hay t ch c v n x p ñ c l i, lư ng khí trong ñó ít ñi ho c b ñ y ra h t, ñàn tính c a t ch c m t, thì âm gõ t âm trong chuy n sang âm ñ c. Ví d : khi trâu bò b viêm ph i thuỳ, các thuỳ l n c a ph i b gan hoá khi gõ vào n n ph i thu ñư c âm ñ c t p trung, khi gia súc b viêm ph i ñ m gõ vào n n ph i thu ñư c âm ñ c phân tán. Ngư c l i, n u t ch c ph i v n ñ c do b nh mà ch a nhi u khí thì âm gõ s chuy n t ñ c sang âm bùng hơi. - Âm tr ng là âm nghe to nhưng không vang, như lúc gõ vào t ch c ch a khí c a cơ th . cơ th gia súc kho , gõ vào vùng d c , vùng manh tràng s có âm tr ng. d. Nghe (Ausaltatio) Phương pháp nghe dùng ñ khám ho t ñ ng c a các khí quan trong cơ th như tim, ph i, d dày, ru t v.v...ñ bi t ñư c ho t ñ ng c a các t ch c trên. Có hai cách: Nghe tr c ti p Nghe tr c ti p tai ñ t sát vào gia súc ñ nghe. Có th ph trư c 1 mi ng v i ñen ñ tránh b n. Nghe ph n trư c thì m t ngư i khám quay v phía ñ u gia súc, tay ñ lên s ng lưng làm ñi m t a; nghe ph n sau thì m t ngư i khám quay l i sau gia súc. Nghe gián ti p ðây là phương pháp ñư c dùng ph bi n trong thú y. Nghe gián ti p dùng các lo i ng nghe. Lo i ng nghe g ng c ng, m t loa nghe có ưu ñi m là không làm thay ñ i âm hư ng, không có t p âm. Nhưng như c ñi m là không thu n ti n, ñ phóng âm bé, hi n nay ít dùng. Lo i ng nghe hai loa có ñ phóng âm l n, s d ng thu n l i hơn, hi n ñư c dùng r ng rãi trong thú y. Như c ñi m c a lo i ng nghe này là làm thay ñ i tính ch t âm hư ng, d l n t p âm. Chú ý: ch nghe trong nhà ho c ngoài bãi chăn th ph i yên tĩnh, gia súc ph i ñ ng im. Loa nghe ñ t sát b m t thân gia súc ñ tránh t p âm, có th dùng khăn ư t chùi cho lông sát xu ng ñ nghe ñư c d dàng. 2. Các phương pháp ch n ñoán trong phòng thí nghi m a. Phương pháp ch n ñoán b ng ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay) ELISA ñư c Enguall và Permann (1971, 1972) ng d ng ñ u tiên trong lĩnh v c nhân y, t ñó test ELISA ñã tr thành phương pháp t t nh t, d s d ng cho vi c ch n ñoán b nh. Nguyên lý chung c a phương pháp: protein kháng nguyên vi rút, vi khu n ñư c h p ph lên b m t ch t d o c a l ph n ng. Kháng nguyên s tương tác v i kháng th và gi l i n u có kháng th trong huy t thanh. Kháng th ñư c nh n bi t b ng lo i kháng th có g n Enzyme (enzyme linked). Sau khi ñã có s k t h p c a ph c h p này [Enzyme-Kháng nguyên-Kháng th ] thì phát hi n Enzyme b ng s hi n màu khi cho cơ ch t. * Các bư c chính ti n hành như sau: - G n kháng nguyên lên b m t l ph n ng c a ñĩa ELISA. - R a h t nh ng ch t không bám. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….6
  2. h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k - huy t thanh c n ch n ñoán v i kháng nguyên ñã ñư c h p th . - R a h t nh ng ch t không ph n ng (không bám). - kháng kháng th -Enzyme v i ph c h p kháng th -kháng nguyên nói trên. - R a h t nh ng ch t không ph n ng (không bám). - v i cơ ch t, n u có Enzyme cơ ch t s chuy n màu. - ðo m t ñ quang h c b ng máy ño quang k (máy ñ c ELISA). Nh ng lưu ý c n thi t khi th c hi n ph n ng ELISA: - N ng ñ kháng nguyên dùng trong ph n ng ELISA ph i ñư c chu n hoá trư c nh m ñ m b o tính ñ c hi u và ñ nh y c a ph n ng. Khi dùng quá nhi u kháng nguyên, ph n ng có th cho dương tính gi . Khi dùng quá ít kháng nguyên ñ nh y c a ph n ng b gi m th p, có th d n t i hi n tư ng âm tính gi . - Dung d ch dùng pha loãng kháng nguyên trong bư c h p ph thư ng có pH=9,6 (dung d ch cacbonat), cho hi u qu h p ph cao nh t mà v n gi các tính ch t c a kháng nguyên. - bư c Blocking m c ñích ñ bão hoà các v trí có th bám b i kháng th hay Enzyme dùng trong các bư c k ti p, lo i b t y u t nh hư ng làm ph n ng không ñ c hi u. Dung d ch thư ng ch a các protein/axit amin không nh n bi t kháng th các bư c k ti p. - Kháng th g n Enzyme, peroxidase thư ng ñư c dùng ph bi n. Enzyme c n có ho t tính cao n ñ nh và an toàn. - Cơ ch t: m c ñích phát hi n s k t h p c a ph c h p Kháng nguyên-Kháng th -[Kháng kháng th g n Enzyme]. Cơ ch t thông d ng thư ng dùng là OPD. Gi a các bư c c a m t ph n ng ELISA luôn luôn có công ño n r a s ch nh ng ch t không bám hay không có s k t h p ñ c hi u. N u có kháng th trong m u huy t thanh xét nghi m nh n bi t kháng nguyên chu i ph c h p Kháng nguyên-Kháng th -[Kháng kháng th g n Enzyme] tu n t ñư c hình thành qua các bư c. Dư i tác d ng c a Enzyme cơ ch t thêm vào l ph n ng bư c cu i cùng s ñ i màu, ph n ng ñư c coi là dương tính. N u kháng th trong huy t thanh xét nghi m không nh n bi t ñư c kháng nguyên, không có s t o thành ph c h p Kháng nguyên-Kháng th , nghĩa là cu i cùng trong l ph n ng không có ph c h p Kháng nguyên-Kháng th -[Kháng kháng th g n Enzyme] và cơ ch t không ñ i màu, ph n ng ñư c coi là âm tính. b. Phương pháp ch n ñoán b ng k thu t PCR (Polymerase Chain Reaction) K thu t PCR ñư c Kary Mullis và c ng s phát minh ra vào năm 1983. K thu t PCR là m t phương pháp t o dòng Invitro cho phép khu ch ñ i m t vùng DNA (deoxyribonucleic) ñ c hi u t m t h gene ph c t p và kh ng l mà không c n ñ n vi c tách và nhân dòng (cloning). Nguyên lý c a ph n ng PCR d a vào ñ c ñi m sao chép DNA. DNA polymerase s d ng các ño n DNA m ch ñơn ñ t ng h p nên s i DNA b sung m i. Nhưng t t c các DNA polymerase khi ho t ñ ng ñ t ng h p nên s i DNA m i t m ch khuôn thì ñ u c n có s hi n di n c a nh ng c p m i (Primer) ñ c hi u ñ kh i ñ u cho quá trình t ng h p. M i là nh ng ño n DNA ng n (thư ng có ñ dài t 6 - 30 nucleotid) có kh năng b t c p b sung v i m t ñ u c a DNA s i khuôn và DNA polymerase s kéo dài m i ñ t o thành s i DNA m i. Tuy nhiên ñ khu ch ñ i m t trình t DNA xác ñ nh thì ta ph i có ñư c thông tin v trình t gene c a nó ñ ñ t o m i chuyên bi t. M t c p m i g m có m t m i xuôi (sens primer) và m t m i ngư c (antisens primer). Trong ph n ng PCR thì c hai s i DNA ñ u ñư c dùng làm khuôn cho quá trình t ng h p n u như m i ñư c cung c p cho c hai s i. Các ño n m i s b t c p v i hai ñ u c a ño n DNA c n nhân lên sao cho s t ng h p s i DNA m i ñư c b t ñ u t i m i ño n m i và kéo dài v phía ño n m i n m trên s i b tr v i nó. Như v y sau Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….7
  3. h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k m i m t chu kỳ c a ph n ng thì s b n sao ño n DNA c n nhân lên ñư c tăng lên g p ñôi và ñi m kh i ñ u cho m i b t c p l i xu t hi n trên m i s i DNA m i ñư c t ng h p. K t qu cu i cùng c a ph n ng PCR sau n chu kỳ ñư c tính theo lý thuy t là 2n b n sao c a phân t DNA m ch kép. Ph n ng PCR là m t chu i nhi u chu kỳ ñư c l p ñi l p l i, m i chu kỳ g m ba bư c sau: Bư c 1: Phân t DNA ñư c bi n tính (denaturation) 940C - 950C trong kho ng th i gian thư ng t 30 giây ñ n 1 phút (th i gian cho bư c này dài hay ng n ph thu c vào c u trúc và chi u dài ño n DNA khuôn, máy chu kỳ nhi t, ng tube s d ng và th tích cu i cùng c a ph n ng). Trong quá trình bi n tính, DNA s i kép ñư c du i xo n thành 2 s i DNA m ch ñơn. Bư c 2: Giai ño n này là giai ño n cho phép m i b t c p b sung v i DNA s i khuôn hay còn g i là giai ño n lai (hybridiration). Nhi t ñ ñ m i b t c p b sung v i DNA s i khuôn thư ng t 400C- 700C (nhi t ñ này tuỳ thu c vào t ng m i khác nhau), và giai ño n này kéo dài t 30 giây t i 1 phút tuỳ thu c vào nh ng m i và DNA s i khuôn tương ng. Bư c 3: Giai ño n t ng h p nên s i DNA DNA ban u m i. giai ño n này nhi t ñ ñư c nâng lên 720C, ñây là nhi t ñ thích h p nh t cho DNA polymerase ho t ñ ng ñ t ng h p nên s i DNA 94oC- 95oC (30”– 1’) 94 m i trên cơ s m i ñã Bi n tính ñư c b t c p b sung v i DNA s i khuôn. Th i gian cho bư c này kéo 72oC-74oC (1’ – 3’) dài có th t 30 giây cho t i nhi u phút tuỳ thu c vào ñ dài c a trình t DNA c n khu ch ñ i. Các ch tiêu nh hư ng t i ph n ng PCR: - Lư ng DNA làm khuôn 40oC-60oC(1’ – 3’) cho ph n ng không ñư c quá nhi u ho c quá ít, lư ng DNA thích h p Các giai ño n c a m t chu kỳ ph n ng PCR t 50 ng-100 ng trên m t ph n ng. N u lư ng DNA quá nhi u nó s nh hư ng t i s ñ c hi u c a s n ph m PCR(t c là các b n sao thu ñư c) vì s có nhi u s n ph ph v i kích thư c và s lư ng không ñúng. N u lư ng DNA làm khuôn qua ít thì nó l i không ñ cho quá trình t ng h p sao chép ño n DNA mong mu n. - enzyme có nh hư ng r t l n t i quá trình t ng h p DNA. Ngày nay nh ng DNA polymerase ch u nhi t v i nhi u ch c năng chuyên bi t ñã ñư c bán trên th trư ng. Nh ng enzyme này không b m t ho t tính nhi t ñ bi n tính 940C- 950C và xúc tác s t ng h p t ñ u ñ n cu i c a quá trình ph n ng PCR. Các enzyme ch u nhi t như DNA polymerase ñư c tách chi t t m t lo i vi khu n su i nư c nóng (thermus aquaticus) hay Taq polymerase ñư c tách chi t t Thermus thermophilus. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….8
  4. h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k - M i và nhi t ñ lai là m t ch tiêu quan trong nh t ñ ñ t ñư c s n ph m PCR ñ c hi u. Vi c ch n và thi t k m i là giai ño n quy t ñ nh c a k thu t PCR và ph i tuân th các ñi u ki n sau: + Trình t c a m i xuôi (sens primer) và m i ngư c (antisens primer) ñư c thi t k sao cho không có s b t c p b sung v i nhau cũng như s b t c p b sung gi a các nucleotid trong cùng m t m i. + Nhi t ñ nóng ch y (Tm) c a m i xuôi và m i ngư c không ñư c cách bi t quá xa, thành ph n nucleotid c a các m i là tương ñương nhau. + Các m i ñư c thi t k ph i ñ c trưng cho trình t DNA c n khu ch ñ i, không trùng v i các trình t l p l i trên gene. Ph n ng PCR s ñ c hi u hơn trên nh ng trình t DNA nh hơn 1kb. - Các thành ph n khác c a ph n ng. + B n lo i nucleotid thư ng ñư c s d ng n ng ñ 20- 200 µM trên m i m t nucleotid, n ng ñ này nhi u hay ít ph thu c vào kích thư c và s lư ng DNA c n sao chép. N u n ng ñ các nucleotid quá cao s làm m t cân b ng các nucleotid và làm tăng các l i sao chép c a DNA polymerase. + N ng ñ ion Mg++ và pH c a dung d ch ñ m cũng nh hư ng r t l n t i quá trình ph n ng PCR. C th là nh hư ng l n nh t t i ho t ñ ng c a DNA polymerase trong quá trình t ng h p nên DNA m i t DNA s i khuôn. Máy chu kỳ nhi t, s lư ng chu kỳ c a ph n ng PCR và thi t b d ng c cho ph n ng cũng nh hư ng r t l n t i tính ñ c hi u và hi u qu c a s n ph m PCR. Các ng d ng c a k thu t PCR: K thu t PCR ra ñ i ñã có nh ng ng d ng h t s c to l n trong nhi u lĩnh v c khác nhau, c trong khoa h c công ngh và trong ñ i s ng xã h i. - Trong y h c và thú y h c, k thu t PCR có th ñư c dùng trong vi c ch n ñoán nhanh và chính xác các b nh nhi m trùng t virus, vi khu n, n m… - S n xu t ñư c các m u dò dùng trong các phương pháp lai phân t như southern blot, Northern blot. + Trong ch n v t nuôi và cây tr ng. B ng các k thu t v sinh h c phân t con ngư i ñã có th t o ra ñư c nh ng v t nuôi, nh ng gi ng cây tr ng m i v i năng xu t và ch t lư ng cao. c. Phương pháp ch n ñoán b ng siêu âm Danh t siêu âm ch n ñoán dùng ñ ch m t phương pháp khám, ghi l i nh ng thông tin dư i d ng các sóng h i âm c a tia siêu âm do m t ñ u dò phát vào c u trúc c n khám. Gi i h n trên c a sóng âm có th nghe ñư c là 20.000 chu kỳ/sec, t c là 20 kilo Hertzs. Siêu âm là sóng âm có t n s trên gi i h n này nên tai ngư i không nghe ñư c. Siêu âm có t n s cao (sóng ng n) có th phân bi t ñư c các v t khác nhau dư i 1mm, còn nh ng tia có t n s th p hơn, sóng dài hơn thì kh năng y kém hơn. Siêu âm ghi hình b ng cách dùng năng lư ng ñư c ph n h i. Nó ng d ng nguyên lý sau: s nhìn th y b ng m t và ghi nh n trên phim m t v t th là nh ánh sáng b t ngu n t năng lư ng ñư c ph n chi u t v t th ñó. ð u dò có ch t áp ñi n ñ i ñi n năng thành nh ng xung ñ ng siêu âm và bi n ñ i siêu âm (sóng ph n h i) thành ñi n năng. Vì v y khi siêu âm d i l i vào ñ u dò thì sinh tín hi u ñi n. Sóng siêu âm phóng ra t ñ u dò n u ñi qua môi trư ng thu n nh t thì chúng s ñi th ng, nhưng sóng ñó n u t i m t ti p giáp gi a hai môi trư ng có ñ vang khác nhau s tuân theo ñ nh lu t ph n x , khúc x như ánh sáng. Năng lư ng ph n x t l v i t tr ng c u trúc c a môi trư ng nó ñi qua và góc quét c a tia siêu âm trên c u trúc ñó. ð u dò thư ng xuyên phát sóng siêu âm theo l i cách quãng, m i kho ng phát là m t th i gian c c ng n, kho ng 1microsec. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….9
  5. h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k Gi a các kho ng phát, ñ u dò l i thu sóng h i âm bi n thành tín hi u ñi n. Thay ñ i c a năng lư ng ph n chi u tr v làm thay ñ i tín hi u ñi n, nó ñư c bi u di n b ng sóng dao ñ ng có siêu ñ thay ñ i hay thành các ch m sáng có cư ng ñ khác nhau. Hình nh siêu âm là t p h p các sóng ñó hay các ch m sáng ñó. Trong thiên nhiên m t s loài v t có s ghi hình b ng siêu âm theo nguyên lý ñã trình bày như: dơi, cá heo, cá voi... Do không truy n ñư c trong không khí nên siêu âm ít ñư c ng d ng h ng ngày. Mãi ñ n th chi n II, ngư i ta m i áp d ng tính ch t truy n ñư c trong nư c c a siêu âm vào vi c phát hi n tàu ng m, máy rà soát SONAR, nhưng trong giai ño n này, siêu âm là bí m t quân s nên mãi t i năm 1956 m i ñư c ng d ng vào y h c. Trong các th p niên 60, 70, siêu âm phát tri n ch m vì g p nhi u khó khăn v k thu t, hình nh siêu âm có s c thuy t ph c kém. ð n th p niên 70, 80, nh s phát tri n c a ñi n t , ñi n toán nên hình nh siêu âm rõ ràng. Hi n t i, máy ñi n toán là b não c a siêu âm. T ñó siêu âm y h c phát tri n không ng ng vì ngu n siêu âm không ñ c h i và cho k t qu trung th c. V i tác d ng sinh h c không ñ c h i dư i ñây, siêu âm ñư c áp d ng trong ñi u tr : - T o nên nhi t lư ng m t phân c t gi a hai c u trúc khác nhau khi chùm siêu âm ñi qua. V t lý tr li u l i d ng tính ch t này trong ñi u tr ñau nh c xương kh p. - Hi n tư ng t o kho ng tr ng gi a các phân t c a c u trúc do chùm siêu âm phóng qua, chùm siêu âm này càng m nh, c u trúc càng không b n b . Tính ch t này, ñư c áp d ng trong máy tán s i, c o cao răng, dao m không ch y máu... Vi t Nam, siêu âm ñi u tr còn h n ch do máy quá ñ t nhưng siêu âm ch n ñoán thì r t phát tri n vì nó vô h i, khám ñư c nhi u l n. Hơn n a, khám siêu âm linh ñ ng, cho lư ng thông tin phong phú, có th lưu tr ñư c. Siêu âm ñư c áp d ng ñ phát hi n các b nh lý như sau: 1. Siêu âm não: áp d ng thu n ti n gia súc non qua thóp ñ phát hi n t máu não, não úng th y, u não... tuy nhiên cũng ñư c ch ñ nh gia súc l n qua khe kh p thái dương, siêu âm não cho bi u hi n gián ti p c a kh i choáng ch hai bán c u. 2. Siêu âm m t ñ phát hi n d v t trong m t, tìm d u trong võng m c, u sau nhãn c u, d u phù gai th trong tăng áp l c n i s . 3. Siêu âm tuy n giáp ñ bi t có bư u giáp không. 4. ð i v i tuy n vú, siêu âm giúp phát hi n s m các kh i u trong vú khi còn quá nh nên chưa s th y và ph n nào cho bi t kh i u ñó lành hay ác tính (ung thư). 5. Siêu âm ñ ng m ch c nh, phát hi n m ng xơ v a ñ ng m ch hay h ch d c ñ ng m ch c nh; v i siêu âm Doppler, có th bi t ñư c tình tr ng tư i máu c a ñ ng m ch c nh. 6. Siêu âm l ng ng c phát hi n t t b nh lý thành ng c, màng ph i. Do không truy n qua không khí nên vai trò c a siêu âm h n ch trong ch n ñoán b nh lý ph i. Tuy nhiên nó phát hi n d ch màng ph i s m hơn X quang, giúp phân bi t ñư c viêm ph i và tràn d ch màng ph i. ð i v i trung th t, siêu âm là m t ch ñ nh không th thi u trong b nh lý tim m ch. Siêu âm giúp ch n ñoán b nh tim b m sinh gia súc non. Nó b sung cho X quang trong ch n ñoán u trung th t vì nó ph n ánh ph n nào b n ch t kh i u. 7. ð i v i b nh lý thu c b ng, siêu âm hơn h n X quang trong ch n ñoán b nh c a t ng ñ c, t ng ch a d ch như gan, lách, t y, ñư ng m t, th n, h ni u nói chung, tuy n ti n li t bàng quang, d ch bung, m ch máu như phình hay dãn ñ ng m ch ch b ng. 8. V chuyên s n khoa , siêu âm là m t ch ñ nh r t quan tr ng: Trong s n khoa: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….10
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2