Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng p10

Chia sẻ: Gsgsdd Gegweg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng p10', kinh doanh - tiếp thị, quản trị kinh doanh phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng p10

281 ÂY KHÔNG PH I LÀ M T TH NGHI M không, vì h toàn là lu t sư.” Bill Gates nói thêm, “Ngư i Trung Qu c ã h r i ro xu ng, công vi c n ng nh c xu ng, giáo d c, và khi b n g p các chính tr gia Trung Qu c, t t c h u là nhà khoa h c hay kĩ sư. B n có th th o lu n b ng s v i h - b n không bao gi th o lu n ‘cho tôi m t câu nói ùa làm [các i th chính tr c a tôi] b i r i.’ B n g p m t b máy quan liêu thông minh.” Tôi không nói ph i òi t t c các chính tr gia có b ng kĩ thu t, nhưng có ích n u h có s hi u bi t cơ b n v các l c làm ph ng th gi i, có kh năng giáo d c các c tri v chúng và kích ng m t s áp l i. Chúng ta có quá nhi u chính tr gia Mĩ ngày nay nh ng ngư i có v làm i u ngư c l i. H có v ch u khó th c s làm cho các c tri c a h ngu n- khuy n khích h i tin r ng các vi c làm nh t nh là “các vi c làm Mĩ” và có th ư c b o v kh i c nh tranh nư c ngoài, hay vì Mĩ ã luôn th ng tr v m t kinh t trong su t cu c i chúng ta nó luôn s , hay r ng lòng tr c n ph i ư c làm ngang b ng v i ch nghĩa b o h . Khó có m t chi n lư c qu c gia Mĩ i phó v i ch nghĩa ph ng n u ngư i dân th m chí không nh n ra r ng có m t l h ng giáo d c ang n i lên và r ng có m t l h ng hoài bão ang n i lên và r ng chúng ta trong m t kh ng ho ng th m l ng. Thí d , trong t t c các l a ch n chính sách mà Qu c h i do phe C ng hoà d n u có th ã ưa ra l p ngân sách năm tài chính 2005, th quái nào nó l i có th quy t nh c t tài tr c a Qu Khoa h c Qu c gia hơn 100 tri u $? Chúng ta c n các chính tr gia nh ng ngư i có kh năng và s n sàng c gi i thích l n truy n c m h ng. Và cái h c n nh t gi i thích cho ngư i Mĩ là khá gi ng như cái Lou Gerstner ã gi i thích cho l c lư ng lao ng IBM khi ông nh m ch c ch t ch năm 1993, khi công ti thua l hàng t dollar. Lúc ó, IBM i m t v i m t kinh nghi m g n ch t do nó ã không thích nghi và tư b n hoá trên th trư ng tính toán kinh doanh mà nó ã t o ra. IBM tr nên ng o m n. Nó ã xây d ng toàn b c quy n kinh tiêu [franchise] c a nó kh p nơi giúp các khách hàng gi i quy t các v n . Nhưng sau m t th i gian nó ng ng l ng nghe khách hàng. Nó ã nghĩ nó không ph i [nghe]. Và khi IBM ng ng l ng nghe các khách hàng, nó ng ng t o giá tr có ý nghĩa cho các khách hàng c a nó, và ó ã là toàn b s c m nh c a công vi c kinh doanh c a nó. M t b n tôi ã làm vi c IBM khi ó b o tôi r ng khi anh công ti năm u và tham d m t cua n i b , giáo viên IBM c a anh khoe r ng 281
282 TH GI I LÀ PH NG IBM là m t công ti vĩ i n m c, nó có th làm “nh ng th l thư ng v i ch nh ng ngư i trung bình.” Khi th gi i b t u ph ng ra, tuy v y, IBM th y r ng nó không th ti p t c phát t v i m t s th a m a nh ng ngư i trung bình làm vi c cho m t công ti ã ng ng là m t ngư i chăm chú l ng nghe. Song khi m t công ti là nhà tiên phong, k i u, gã chóp bu, châu báu, nó khó nhìn vào gương và b o chính mình: nó trong m t kh ng ho ng không r t yên tĩnh và t t hơn h t là b t u làm m t l ch s m i hay tr thành l ch s . Gerstner ã quy t nh ông s là cái gương ó. Ông b o IBM là x u xa và r ng m t chi n lư c ch y u xoay quanh vi c thi t k và bán các máy tính – hơn là các d ch v và chi n lư c l y ra nhi u nh t t các máy tính ó cho m i khách hàng – là không có nghĩa. Ch ng c n nói, ây là m t cú s c cho nh ng ngư i IBM. “C i bi n m t doanh nghi p b t u v i m t c m giác kh ng ho ng hay c p bách,” Gerstner nói v i các sinh viên Trư ng Kinh doanh Hardvard, trong m t bài nói chuy n 9-12-2002. “Không t ch c nào s tr i qua thay i căn b n tr phi nó tin là nó g p r c r i sâu s c và c n làm cái gì ó khác s ng sót.” Không th b qua s tương t v i Mĩ nói chung vào u th k hai mươi m t. Khi Lou Gerstner n, m t trong nh ng vi c u tiên ông làm là thay th khái ni m vi c làm su t i b ng khái ni m có th ư c thuê su t i. M t b n tôi, Alex Attal, m t kĩ sư ph n m m Pháp ngư i ã làm vi c cho IBM khi ó, ã mô t s thay i theo cách này: “Thay cho IBM m b o cho b n r ng b n s ư c dùng, b n ph i m b o r ng b n có th li có th dùng ư c. Công ti s cho b n khung kh nhưng b n ph i t o l p chính mình. T t c là v thích nghi. Tôi ng u vi c bán hàng cho IBM Pháp khi ó. Lúc ó là gi a các năm 1990. Tôi b o nhân viên c a tôi là, [quan ni m v ] vi c làm su t i ngày xưa ch là trách nhi m công ti, không ph i trách nhi m cá nhân. Nhưng m t khi chúng ta chuy n sang mô hình kh năng có th ư c dùng, vi c ó tr thành m t trách nhi m chung. Công ti s b n ti p c n n tri th c, nhưng b n ph i t n d ng nó… B n ph i t o l p các kĩ năng b i vì chính b n s i ch i v i r t nhi u ngư i khác.” Khi Gerstner b t u thay i khung m u [paradigm] IBM, ông ti p t c nh n m nh v n trao quy n cá nhân. Attal nói, “Ông hi u
283 ÂY KHÔNG PH I LÀ M T TH NGHI M r ng m t công ti phi thư ng ch có th ư c xây d ng trên m t kh i lư ng t i h n c a nh ng ngư i phi thư ng.” Như IBM, cũng th Mĩ. Joe trung bình ph i tr thành Joe c bi t, chuyên d ng, hay có th thích nghi. Công vi c c a chính ph và doanh nghi p là không i m b o cho b t c ai m t vi c làm su t i- nh ng ngày ó ã qua r i. Kh ư c xã h i ó ã b xé to c v i s làm ph ng th gi i. Cái chính ph có th và ph i m b o cho nhân dân là cơ h i làm cho h có th dùng ư c hơn. Chúng ta không mu n Mĩ tr thành cái mà IBM ã tr thành i v i công nghi p máy tính trong các năm 1980: nh ng ngư i m ra lĩnh v c và sau ó tr nên quá r t rè, kiêu căng, và t m thư ng chơi ti p trên ó. Chúng ta mu n Mĩ là IBM ư c tái sinh. Các chính tr gia không ch c n gi i thích th gi i ph ng cho nhân dân, h c n truy n c m h ng cho h có th i phó v i thách th c c a nó. Có nhi u i v i s lãnh o chính tr hơn là m t s c nh tranh v ai có th ưa ra các m ng lư i an sinh r ng rãi nh t. Ph i, chúng ta ph i c p n s s hãi c a nhân dân, nhưng chúng ta cũng ph i nuôi dư ng trí tư ng tư ng c a h . Các chính tr gia có th làm cho chúng ta s hãi hơn và do ó là ngư i làm b t l c [disabler], ho c h có th truy n c m h ng cho chúng ta và do ó là nh ng ngư i làm cho có th [enabler]. Th c ra, không d khi n ngư i dân thi t tha v i th gi i ph ng. C n s c tư ng tư ng nào ó. T ng th ng Kennedy hi u r ng c nh tranh v i Liên Xô không ph i là cu c ch y ua vũ tr mà là ch y ua khoa h c, mà th c ch t là m t cu c ch y ua giáo d c. Th nhưng cách ông ch n kích ng ngư i Mĩ v hi sinh và b t tay vào làm cái c n th ng Chi n tranh L nh - vi c òi h i m t cú y quy mô l n v khoa h c và kĩ thu t- là b ng cách ưa ra m t t m nhìn ưa ngư i lên m t trăng, ch không ph i b n tên l a vào Moscow. N u T ng th ng Bush tìm m t án di s n tương t , úng có m t án ang thét vang- m t sáng ki n khoa h c qu c gia có th là cú sút m t trăng c a th h chúng ta: m t chương trình c p t c cho năng lư ng thay th và b o t n làm cho nư c Mĩ c l p v năng lư ng trong mư i năm. N u T ng th ng Bush bi n c l p v năng lư ng làm cú sút m t trăng c a ông, v i m t cú t kích hu di t ông có th làm c n ngu n thu c a ch nghĩa kh ng b , bu c Iran, Nga, Venezuela, và Saudi Arabia vào con ư ng c i cách – mà h s ch ng bao gi làm v i 50$ m t thùng d u- làm 283
284 TH GI I LÀ PH NG m nh ng dollar, và c i thi n a v c a chính ông Châu Âu b ng làm cái gì ó to l n gi m s nóng lên toàn c u. Ông cũng có th t o ra m t nam châm th c truy n c m cho nh ng ngư i tr tu i óng góp cho c chi n tranh ch ng kh ng b l n tương lai c a nư c Mĩ b ng l i tr thành các nhà khoa h c, kĩ sư, và nhà toán h c. “ ây không ch là th ng-th ng,” Michael Mandelbaum nói. “ ây là m t tình th th ng-th ng-th ng-th ng-th ng.” Tôi b n tư ng nh t quán r ng các c t báo c a tôi, các c t ã nh n ư c ph n h i tích c c hơn h n qua nhi u năm, c bi t t thanh niên, ã là các c t báo thúc gi c t ng th ng hi u tri u qu c gia cho nhi m v này. Kêu g i m i năng l c và kĩ năng c a chúng ta t o ra m t nhiên li u th k hai mươi m t là cơ h i c a George W. Bush là c Nixon v i Trung Qu c l n JFK i v i m t trăng b ng m t nư c i. áng ti c cho nư c Mĩ, có v dư ng như là tôi s lên m t trăng trư c khi T ng th ng Bush i xu ng ư ng này. CƠ B P V ì vi c làm su t i là m t d ng m mà m t th gi i ph ng ơn gi n không th duy trì lâu hơn ư c n a, ch nghĩa ph ng nhân ái c tìm t p trung năng l c c a nó vào vi c làm th nào chính ph và doanh nghi p có th nâng cao kh năng có th dùng ư c su t i c a m i ngư i lao ng. Vi c làm su t i ph thu c vào b o qu n r t nhi u m . Kh năng có th dùng ư c su t i òi h i thay m ó b ng cơ b p. Kh ư c xã h i t ra ti n b ph i c có hi u l c gi a chính ph và nh ng ngư i lao ng, và các công ti và nh ng ngư i lao ng, là m t kh ư c trong ó chính ph và các công ti nói, “Chúng tôi không th m b o cho b n b t c vi c làm su t i nào. Nhưng chúng tôi có th m b o r ng chính ph và các công ti s t p trung cho b n các công c khi n b n có th ư c dùng su t i hơn.” Toàn b tâm trí c a m t th gi i ph ng là n p nghĩ trong ó cá nhân ngư i lao ng s ngày càng ch u trách nhi m hơn v cai qu n s nghi p, r i ro, và an toàn kinh t c a chính mình, và công vi c c a chính ph và các công ti là giúp ngư i lao ng luy n cơ b p c n thi t làm vi c ó. “Cơ b p” nh ng ngư i lao ng c n nh t là các kho n phúc l i có th mang i và các cơ h i cho vi c h c su t i. Vì sao hai th
285 ÂY KHÔNG PH I LÀ M T TH NGHI M ó? B i vì chúng là các tài s n quan tr ng nh t khi n công nhân di ng và thích nghi. Như kinh t gia i h c Hardvard Robert Lawrence lưu ý, tài s n l n nh t duy nh t mà n n kinh t Mĩ có luôn ã là tính linh ho t và tính di ng c a l c lư ng lao ng và lu t lao ng c a nó. Tài s n ó s tr nên th m chí m t l i th hơn trong th gi i ph ng, và c vi c t o l n hu vi c làm u tăng t c. Căn c vào th c t ó, Lawrence lí l , ngày càng quan tr ng cho xã h i, m c có th , làm cho phúc l i và giáo d c- hai thành t then ch t c a kh năng có th ư c dùng – càng linh ho t càng t t. B n không mu n ngư i dân c m th y h ph i l i m t công ti mãi mãi ơn gi n gi tr c p và phúc l i y t c a h . L c lư ng lao ng càng c m th y di ng - v m t chăm sóc y t , phúc l i tr c p, và kh năng h c su t i- nó s càng s n sàng và có kh năng nh y vào các ngành m i và vi c làm c s c m i do th gi i ph ng sinh ra và chuy n t các công ti h p h i sang các công ti phát t. T o ra khung kh pháp lí cho tính có th mang theo c a lương hưu và chăm sóc s c kho - thêm vào Tr c p Xã h i, Medicare, và Medicaid- s giúp ngư i dân tăng cơ b p như v y. Ngày nay x p x 50 ph n trăm ngư i Mĩ không có sơ hưu trí d a vào vi c làm nào, khác Tr c p Xã h i. Ngư i may có m t sơ không th d dàng mang nó v i mình t vi c làm này sang vi c làm khác. Cái c n là m t sơ hưu trí có th mang theo, ph quát, ơn gi n, theo ư ng l i do Progressive Policy Institute [PPI - Vi n Chính sách Ti n b ] xu t, có th gi i thoát m l n l n c a mư i sáu s l a ch n thu n p sau khác nhau ư c chính ph ngh bây gi và h p nh t t t c chúng vào m t phương ti n duy nh t. Sơ ph quát này, mà b n có th m v i vi c làm u tiên c a b n, s ng viên ngư i lao ng l p các chương trình ti t ki m thu tr sau 401(k). M i ngư i lao ng và nhà s d ng lao ng c a mình có th óng góp b ng ti n m t, ti n thư ng, chia s l i nhu n, hay c phi u, ph thu c vào lo i phúc l i mà nhà s d ng lao ng c th ki n ngh . Các tài s n này có th ư c tích l i mi n thu trong b t c các l a ch n ti t ki m hay danh m c u tư nào mà ngư i lao ng ch n. Song n u có khi nào ph i i vi c làm, ngư i lao ng có th mang toàn b danh m c u tư v i mình và không ph i ho c rút ti n ra hay nó dư i cái ô c a ngư i s d ng lao ng trư c. i u kho n chuy n kho n có t n t i ngày nay, nhưng chúng ph c t p và nhi u ngư i lao ng không t n d ng chúng vì i u ó. 285
286 TH GI I LÀ PH NG Sơ hưu chung ph quát s làm cho vi c chuy n kho n ơn gi n, d dàng, và mong i, như th nhà giam lương hưu t nó s không bao gi gi ai ó kh i di chuy n t vi c làm này sang vi c làm kia. M i nhà s d ng lao ng v n có th ưa ra sơ phúc l i 401(k) c th c a riêng mình, như m t khuy n khích thu hút ngư i làm. Nhưng m t khi ngư i lao ng chuy n sang vi c làm khác, các kho n u tư trong sơ 401(k) cá bi t ó s ơn gi n t ng vào tài kho n hưu ph quát c a anh hay cô ta. V i m i vi c làm m i, có th b t u m t 401(k) m i, và v i m i di chuy n, các kho n phúc l i ư c g i vào cùng tài kho n ph quát ó. Thêm vào chương trình hưu ơn gi n, có th mang theo, và ph quát này, Will Marshall, ch t ch PPI, xu t quy ch có th làm cho d dàng hơn nhi u và có kh năng hơn cho nh ng ngư i lao ng nh n quy n ch n c phi u trong các công ti h làm vi c. Quy ch như v y s cho khuy n khích thu i v i các công ti cho ngư i lao ng nhi u quy n ch n hơn, s m hơn và ph t các công ti không cho. M t ph n vi c khi n nh ng ngư i lao ng di ng hơn, là t o ra nhi u cách hơn ngư i lao ng là ch s h u các tài s n tài chính, không ch lao ng c a chính h . “Chúng ta mu n m t công chúng th y mình v i tư cách nh ng ngư i trong cu c, chia s bên t o tư b n c a th gi i ph ng, không ch c nh tranh trên th trư ng lao ng toàn c u,” Marshall lí l . “Chúng ta t t c ph i là các ch nhân cũng như nh ng ngư i ăn lương. ó là nơi chính sách công ph i t p trung vào- ch c ch n là nhân dân có các tài s n t o c a c i khi h bư c vào th k hai mươi m t, theo cách s h u nhà ã th c hi n i u ó trong th k hai mươi.” Vì sao? B i vì có m t kh i ngày càng tăng các tài li u khoa h c nói, nh ng ngư i là nh ng ngư i trong cu c, nh ng ngư i có m t mi ng trong chi c bánh, “ ư c u tư sâu hơn vào h th ng ch nghĩa tư b n dân ch và các chính sách c a chúng ta gi nó năng ng,” Marshall nói. Nó là m t cách khác, bên c nh s h u nhà, làm cơ s cho tính chính áng c a ch nghĩa tư b n dân ch . Cũng là cách khác ti p sinh l c cho nó, vì nh ng ngư i lao ng cũng là các ông ch thì là nh ng ngư i có năng su t hơn trong công vi c. Hơn n a, trong m t th gi i ph ng nơi m i công nhân s imt v i c nh tranh hà kh c hơn, m i ngư i càng có nhi u cơ h i to c a c i qua năng l c c a các th trư ng và lãi kép, anh hay cô ta s càng có kh năng t l c. C n cho nh ng ngư i lao ng m i b n
287 ÂY KHÔNG PH I LÀ M T TH NGHI M nh chúng ta có th và làm cho h có ư c quy n ch n c phi u d như các nhà tài phi t. Thay cho ch t p trung b o v nh ng ngư i có v n hi n t i, như nh ng ngư i b o th có v r t thư ng th , thay vào ó hãy t p trung m r ng gi i ch s h u tư b n. V m t chăm sóc s c kho , mà tôi s không ào b i r t chi ti t, vì vi c ó b n thân nó s là m t cu n sách, c t y u là chúng ta phát tri n m t sơ cho b o hi m y t có th mang theo làm gi m gánh n ng nào ó lên các nhà s d ng lao ng cung c p và qu n lí ph m vi b o hi m. H u như m i doanh nhân mà tôi nói chuy n v i cho cu n sách này u vi n d n n các chi phí chăm sóc s c kho r t cao và không ki m soát ư c Mĩ như m t lí do di chuy n các nhà máy ra nư c ngoài n các nư c nơi phúc l i là h n ch hơn, hay không t n t i, hay nơi có b o hi m s c kho qu c gia. L i l n n a, tôi thích lo i chương trình chăm sóc s c kho có th mang theo do PPI xu t. Ý tư ng là thi t l p các qu mua t p th t ng bang m t, theo cách các nhân viên Qu c h i và liên bang hi n nay b o hi m mình. Các qu này ra các quy t c và t o ra m t thương trư ng trong ó các công ti b o hi m có th chào m t th c ơn các quy n ch n. M i nhà s d ng lao ng khi ó s ch u trách nhi m v chào th c ơn v các quy n ch n này cho m i nhân viên m i. Nh ng ngư i lao ng có th ch n bao ph cao, trung bình, hay th p. M i ngư i, tuy v y, ph i ư c b o hi m. Ph thu c vào ngư i s d ng lao ng, có th bao hàm m t ph n hay toàn b phí b o hi m và nhân viên [tr ] ph n còn l i. Nhưng các nhà s d ng lao ng s không ch u trách nhi m àm phán các sơ v i các công ti b o hi m, nơi h có ít nh hư ng cá nhân. Các qu bang hay liên bang s làm vi c ó. Theo cách này ngư i lao ng s hoàn toàn di ng và có th l y b o hi m y t c a mình b t c âu h i. Lo i sơ này ho t ng gi ng m t bùa h m ng cho các thành viên Qu c h i, như th vì sao không chào nó cho công chúng r ng rãi? Nh ng ngư i lao ng nghèo và có thu nh p th p không sc tham gia m t sơ s nh n m t ít tr c p chính ph làm v y. Song ý tư ng chính là l p m t th trư ng b o hi m tư nhân do chính ph giám sát, i u ti t, và tr c p trong ó chính ph ra các quy t c chính sao cho không có vi c hái-anh ào c a nh ng ngư i lao ng giàu có hay s tuỳ ti n t ch i i u tr . B n thân chăm sóc s c kho ư c qu n lí tư nhân, và công vi c c a các nhà s d ng lao ng là t o thu n l i cho nhân viên c a h 287
288 TH GI I LÀ PH NG tham gia vào m t trong các qu bang này và, lí tư ng ra, giúp h tr m t ph n hay toàn b phí b o hi m, nhưng b n thân h không ch u trách nhi m v chăm sóc s c kho . V quá , tuy v y, nh ng ngư i s d ng lao ng có th ti p t c chào các sơ chăm sóc s c kho như m t khuy n khích, và các công nhân s có quy n ch n theo ho c sơ do ngư i s d ng lao ng chào hay th c ơn các quy n ch n s n có qua các qu mua [purchasing pool] c a bang. (V chi ti t, xem ppionline.org). Ngư i ta có th phê phán l t v t v chi ti t c a b t c trong các xu t này, nhưng tôi nghĩ c m h ng cơ b n ng sau chúng là hoàn toàn úng: Trong m t th gi i ph ng, nơi s an toàn c a ngư i lao ng không còn có th ư c b o m b i các công ti Fortune 500 v i các sơ hưu trí và s c kho t trên xu ng, chúng ta c n các gi i pháp c ng tác hơn - gi a chính ph , lao ng, và doanh nghi p – các gi i pháp s khuy n khích nh ng ngư i lao ng t l c nhưng không ch h t xoay x l y. K hi n vi c b i b cơ b p c a kh năng có th ư c dùng, chính ph có m t vai trò quy t nh khác. M i th k , khi chúng ta y các biên gi i tri th c con ngư i ra, công vi c m i m c tr nên ph c t p hơn, òi h i nhi u nh n d ng và gi i quy t vn hơn. Trong th i i ti n công nghi p, s c l c con ngư i ã th c s quan tr ng. S c l c ã là m t d ch v th c mà r t nhi u ngư i ã có th bán trang tr i hay trong xư ng. V i vi c sáng ch ra ng cơ i n và u máy hơi nư c, tuy v y, s c l c cơ th tr nên ít quan tr ng hơn. M t ph n nh có th lái m t xe t i to. Không còn m y ph n thư ng cho s c l c n a. Nhưng có m t ph n thư ng tăng lên cho nh n d ng và gi i quy t các v n ph c t p, ngay c trang tr i. Làm ru ng tr thành m t ho t ng c n nhi u tri th c hơn v i các máy kéo do các v tinh GPS hư ng d n ch c ch n r ng các hàng ư c gieo th ng th n. S hi n i hoá ó, c ng v i phân hoá h c, ã làm cho r t nhi u ngư i không có vi c làm v i lương trư c kia h ã ki m ư c trong nông nghi p. Xã h i nói chung nhìn vào quá này t nông nghi p truy n th ng sang công nghi p hoá và nói, “Th t tuy t! Chúng ta s có nhi u th c ph m hơn và th c ph m t t hơn v i giá h hơn, c ng v i nhi u ngư i hơn làm vi c các nhà máy.” Tuy v y, nh ng
289 ÂY KHÔNG PH I LÀ M T TH NGHI M nông dân b cơ b p bó bu c và gia ình c a h nói, “ ây là tai ho . Làm sao tôi có m t vi c làm trong n n kinh t công nghi p v i ch cơ b p và trình l p sáu? Tôi s không có kh năng ăn b t c th c ph m t t hơn, r hơn, và d i dào nào ư c làm ra t các trang tr i. Chúng ta ph i ng ng s di chuy n này sang công nghi p hoá.” B ng cách nào ó chúng ta ã i qua quá này t m t xã h i d a vào nông nghi p m t trăm năm trư c sang m t xã h i d a vào công nghi p – và v n k t thúc v i m t m c s ng cao hơn cho tuy t i a s ngư i Mĩ. Chúng ta ã làm vi c ó th nào? “Chúng ta ã nói m i ngư i s ph i có giáo d c trung h c,” kinh t gia i h c Stanford Paul Romer nói. “ ó là t t c cái phong trào trư ng trung h c d nh ph n u th k hai mươi.” Như các s gia kinh t ã cho th y trong lo i nghiên c u (xem thí d công trình c a các kinh t gia Harvard Claudia Goldin và Larry Katz), c công ngh và thương m i làm cho cái bánh l n hơn, song chúng cũng chuy n ph n c a chi c bánh ó r i xa lao ng kĩ năng th p sang lao ng kĩ năng cao. Khi xã h i Mĩ ã t o ra nhi u hơn nh ng ngư i có kĩ năng cao hơn b ng bi n trung h c thành b t bu c, nó trao quy n cho nhi u ngư i hơn ki m ư c m t m i n g to hơn c a chi c bánh kinh t l n hơn, ph c t p hơn. Khi th k ó di n ti n, chúng ta ã ưa thêm, trên nh phong trào trung h c, Lu t Lính Mĩ [GI Bill] và h th ng i h c hi n i. “ y ã là các ý tư ng l n,” Romer lưu ý, “và cái thi u lúc này là m t s c tư ng tư ng chính tr v làm th nào chúng ta làm cái gì ó th t úng to l n và th t úng quan tr ng cho quá vào th k hai mươi m t như chúng ta ã làm cho th k mư i chín và hai mươi.” Thách th c hi n nhiên, Romer nói thêm, là bi n giáo d c b c ba, n u không là b t bu c, thì chính ph tr c p cho ít nh t hai năm, b t lu n m t i h c nhà nư c, m t cao ng khu v c, hay m t trư ng kĩ thu t. Giáo d c b c ba càng c t y u hơn khi th gi i tr nên ph ng hơn, vì công ngh s khu y tung các vi c làm cũ và sinh ra các vi c làm m i, ph c t p hơn, nhanh hơn nhi u so v i trong quá t n n kinh t nông nghi p sang công nghi p. Giáo d c nhi u ngư i hơn m c th ba có hai tác ng. M t là t o ra nhi u ngư i hơn v i các kĩ năng òi công vi c có giá tr gia tăng cao hơn trong các niche m i. Và hai là, làm cho qu ngư i có kh năng làm công vi c kĩ năng th p, t b o dư ng ư ng sá n s a ch a nhà n Starbuck, co l i. B ng làm co l i qu nh ng 289
290 TH GI I LÀ PH NG ngư i lao ng kĩ năng th p, chúng ta giúp n nh lương c a h (v i i u ki n ki m soát nh p cư), vì có s n ít ngư i làm các vi c ó hơn. Không tình c là các th ng nư c có th òi 75$ m t gi các khu ô th l n hay khó tìm ư c các qu n gia hay u b p t t. Kh năng c a nư c Mĩ t gi a th k mư i chín n n a th k hai mươi ào t o ngư i dân, h n ch nh p cư, và làm cho công vi c kĩ năng th p khan hi m ki m ư c ng lương t t là cách chúng ta ã t o ra m t giai c p trung lưu mà không có m t kho ng cách thu nh p quá khác nhau. “Th c ra,” Romer lưu ý, “t cu i th k mư i chín n gi a th k hai mươi, chúng ta ã thu h p kho ng cách thu nh p. Bây gi chúng ta th y m t s tăng lên c a kho ng cách ó trong hai mươi hay ba mươi năm v a qua. i u ó nói cho chúng ta là b n ph i ch y nhanh hơn l i cùng a v .” V i m i ti n b v công ngh và s tăng lên v ph c t p c a các d ch v , b n c n m t m c kĩ năng th m chí cao hơn làm các công vi c m i. Chuy n t là m t nông dân thành m t nhân viên tr c i n tho i nói ti ng Anh thích h p và có th l ch s là m t chuy n. Nhưng chuy n t là m t nhân viên i n tho i sau khi công vi c ư c outsource sang n , thành ngư i có kh năng cài t hay s a ch a các h th ng thư tho i – hay vi t ph n m m c a chúng- òi h i m t s nh y v t hoàn toàn m i lên phía trư c. Trong khi m r ng các i h c nghiên c u phía cao c p c a ph là quan tr ng, vi c m r ng tính s n có c a các trư ng kĩ thu t và cao ng khu v c cũng th . M i ngư i ph i có m t cơ h i ư c ào t o sau trư ng trung h c. Khác i thì tr em [c a các gia ình] có thu nh p cao s có các kĩ năng ó và mi ng c a chúng, và tr em có thu nh p th p s ch ng bao gi có m t cơ h i. Chúng ta ph i tăng tr c p chính ph làm cho có th cho ngày càng nhi u tr em vào h c các trư ng cao ng khu v c và ngày càng nhi u ngư i lao ng có kĩ năng th p ư c ào t o l i. JFK ã mu n ưa ngư i lên m t trăng. T m nhìn c a tôi là ưa m i àn ông hay àn bà Mĩ vào khuôn viên m t trư ng i h c. N h ng ngư i s d ng lao ng có m t óng góp cơ b n làm cho vi c h c su t i và c vũ kh năng có th dùng ư c, ngư c v i vi c làm ư c m b o. Thí d , hãy l y CapitalOne, công ti th tín d ng toàn c u, b t u outsourcing các ph n vi c c a