Luận văn: PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUI TRÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT (GAP) TRÊN CÂY RAU ĐẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA NÔNG DÂN XÃ NHUẬN ĐỨC HUYỆN CỦ CHI - TP.HCM

Chia sẻ: Nguyen Bao Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Độc tố tồn dư trong sản phẩm nông nghiệp đnag gióng lên hồi chuông báo động, đang là vấn đề thời sự của các ngành liên quan và của người tiêu dùng Việt Nam. Nguy cơ ngộ độc cấp tính và mãn tính cho người tiêu dùng ngày càng không thể xem nhẹ. Báo chí, các phương tiện truyền thông gần đây thường có những tin bài liên quan đến các vụ ngộ độc thực phẩm ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUI TRÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT (GAP) TRÊN CÂY RAU ĐẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA NÔNG DÂN XÃ NHUẬN ĐỨC HUYỆN CỦ CHI - TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp.HCM ----------------- Phạm Thị Thu Trang PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUI TRÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT (GAP) TRÊN CÂY RAU ĐẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA NÔNG DÂN XÃ NHUẬN ĐỨC HUYỆN CỦ CHI - TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2008
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp.HCM ----------------- Phạm Thị Thu Trang PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUI TRÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT (GAP) TRÊN CÂY RAU ĐẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CỦA NÔNG DÂN XÃ NHUẬN ĐỨC HUYỆN CỦ CHI - TP.HCM Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển Mã số: 60.31.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN PHÚ TỤ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2008
1 L I CAM OAN Tôi cam oan nh ng thông tin, s li u ư c trình bày và phân tích trong tài ư c s d ng m t cách h p pháp, có s ng ý c a cơ quan cung c p và ư c trích d n y , rõ ràng.
2 M CL C Trang ph bìa L i cam oan M cl c Danh m c các ký hi u, ch vi t t t Danh m c các b ng bi u M U ................................................................................................................1 1. t v n : ..........................................................................................................1 2. M c tiêu nghiên c u: ...........................................................................................2 3. Hư ng nghiên c u c a tài: ..............................................................................2 4. Phương pháp nghiên c u: ....................................................................................3 5. Cơ s d li u: ......................................................................................................3 5.1. D li u th c p: ............................................................................................3 5.2. D li u sơ c p: ..............................................................................................3 5.3. Phân tích d li u: ..........................................................................................4 6. C u trúc lu n văn:................................................................................................4 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ THUY T ........................................................................6 1.1. Rào c n k thu t trong WTO:........................................................................6 1.2. Lý thuy t v Chuy n giao công ngh s n xu t nông nghi p: .........................8 1.3. R i ro khi ng d ng công ngh m i: .............................................................9 1.4. ng d ng hàm s n xu t Cobb-Douglas o hi u qu s n xu t:.................11 1.5. K t qu i u tra liên quan n d án GAP:..................................................15 CHƯƠNG 2: GAP VÀ D ÁN TRI N KHAI THÍ I M T I XÃ NHU N C – HUY N C CHI................................................................................................17 2.1. Qui trình s n xu t nông nghi p t t (GAP):......................................................17 2.1.1. Khái ni m: ...............................................................................................17 2.1.2. S c n thi t áp d ng GAP i v i hàng nông s n Vi t Nam:....................17 2.1.3. Tình hình áp d ng GAP trên th gi i và t i Vi t Nam: .............................19 2.1.3.1. Trên th gi i:.........................................................................................19 2.1.3.2. T i Vi t Nam: .......................................................................................21 2.1.4. Các yêu c u k thu t c a qui trình s n xu t nông nghi p t t:....................22
3 2.1.5. Thu n l i và khó khăn khi áp d ng GAP i v i s n ph m nông nghi p Vi t Nam: ..........................................................................................................22 2.2. D án thí i m mô hình s n xu t rau theo hư ng GAP t i xã Nhu n c, huy n C Chi – Thành ph H Chí Minh:........................................................................24 2.2.1. Tình hình s n xu t rau an toàn t i TP.HCM và ch trương chuy n i s n xu t nông nghi p: ..............................................................................................24 2.2.2. Tình hình s n xu t rau an toàn t i Xã Nhu n c, huy n C Chi và d án thí i m mô hình GAP: ......................................................................................26 2.2.3. N i dung xây d ng mô hình thí i m: ......................................................28 2.2.4. Thu n l i và h n ch th c hi n mô hình thí i m ng d ng th c hành s n xu t nông nghi p t t t i xã Nhu n c, huy n C Chi:......................................30 2.2.5. K t qu m t năm tri n khai mô hình thí i m:..........................................31 2.2.6. Nh n nh.................................................................................................32 CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH TÁC NG C A QUI TRÌNH S N XU T NÔNG NGHI P T T TRÊN CÂY RAU N HI U QU S N XU T C A NÔNG DÂN XÃ NHU N C, HUY N C CHI ........................................................33 3.1. Hi u qu s n xu t nông nghi p và các nhân t tác ng n hi u qu : ............33 3.2. c i m m u i u tra:...................................................................................34 3.2.1. tu i và s năm kinh nghi m: ...............................................................34 3.2.2. Gi i tính:..................................................................................................35 3.2.3. Trình h c v n: .....................................................................................35 3.2.4. t ai canh tác:.......................................................................................36 3.2.5. Lo i cây tr ng: ........................................................................................37 3.2.6. Phương th c bán hàng:.............................................................................38 3.3. Ki m nh gi thuy t v s b ng nhau gi a hai trung bình t ng th : ...............38 3.3.1. Ki m nh tr trung bình v di n tích canh tác: .........................................39 3.3.2. Ki m nh tr trung bình v kinh nghi m canh tác: ...................................40 3.3.3. Ki m nh tr trung bình v ý th c b o v môi trư ng: .............................40 3.3.4. Ki m nh tr trung bình v chi phí sinh h c bình quân: ...........................43 3.3.5. Ki m nh tr trung bình v năng su t:......................................................44 3.3.6. Ki m nh tr trung bình v giá bán bình quân:.........................................44 3.3.7. Ki m nh tr trung bình v l i nhu n ròng, thu nh p lao ng gia inh bình quân:..................................................................................................................45 3.3.8. Ki m nh tr trung bình nh n xét cá nhân i v i qui trình GAP:............45 3.4. Phân tích h i qui:............................................................................................48 3.4.1. Mô hình nghiên c u: ................................................................................48 3.4.2. Ma tr n tương quan gi a các bi n trong mô hình:.....................................49 3.4.3. K t qu phân tích: ....................................................................................50
4 3.5. xu t gi i pháp nh m tăng hi u qu s n xu t c a nông h : ..........................54 3.5.1. Gi i pháp v v n: .....................................................................................55 3.5.2. Gi i pháp v nâng cao t su t s d ng lao ng: ......................................55 3.5.3. Gi i pháp s d ng hi u qu qui trình canh tác GAP: ................................56 3.6. K t lu n chương: ............................................................................................59 K T LU N & KI N NGH ..................................................................................61 K t lu n:................................................................................................................61 Ki n ngh :..............................................................................................................61 TÀI LI U THAM KH O .....................................................................................63 Ti ng Vi t .............................................................................................................63 Ti ng Anh .............................................................................................................64 PH L C..............................................................................................................65 Ph l c 1. B ng kh o sát........................................................................................65 Ph l c 2. Các yêu c u th c hi n c a qui trình GAP:.............................................70 Ph l c 3: K t qu x lý SPPS...............................................................................76 Ph l c 3.1. Ki m nh trung bình di n tích canh tác: ........................................76 Ph l c 3.2. Ki m nh trung bình v kinh nghi m canh tác:..............................76 Ph l c 3.3. Ki m nh trung bình v ý th c b o v môi trư ng:........................77 Ph l c 3.4. Ki m nh trung bình v chi phí sinh h c bình quân: ......................80 Ph l c 3.5. Ki m nh tr trung bình v năng su t:............................................81 Ph l c 3.6. Ki m nh tr trung bình v giá bán bình quân:...............................82 Ph l c 3.7. Ki m nh tr trung bình v LNR, FLI: ...........................................83 Ph l c 3.8. Ki m nh trung bình v nh n xét cá nhân......................................84 Ph l c 3.9. K t qu h i qui v i t t c các bi n: ................................................86 Ph l c 3.10. K t qu h i qui v i các bi n VONLD, DIENT, TSSD:.................88 Ph l c 3.11. K t qu h i qui v i các bi n VONLD, TSSD và bi n gi GAP:....89 Ph l c 3.12. K t qu h i qui LNR khi giá bán s n ph m GAP tăng: .................91 Ph l c 3.13. K t qu h i qui FLI khi giá bán s n ph m GAP tăng: ...................94
5 DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T BVTV : B o v th c v t EU : Liên minh Châu Âu FLI : Thu nh p lao ng h gia ình (Family Labour Income) GAP : Qui trình canh tác (s n xu t) nông nghi p t t (Good Agricutural Practices) IPM : Chương trình qu n lý d ch h i t ng h p (Intergrated Pest Management) ISO : T ch c tiêu chu n qu c t (International Standard Organization) HACCP : H th ng phân tích nguy cơ và xác nh i m ki m soát tr ng y u (Hazard Analysis Critical Control Point) HCMC : H Chí Minh City KHCN : Khoa h c công ngh NN : Nông nghi p PTNT : Phát tri n nông thôn RAT : Rau an toàn SGS : Tên c a m t cơ quan giám nh cl p SPS : Bi n pháp Ki m d ch ng v t và th c v t (Sanitary and Phytosanitary Regulations) SPSS : Ph n m m x lý s li u TP.HCM : Thành ph H Chí Minh UBND : U ban nhân dân VSATTP : V sinh an toàn th c ph m WTO : T ch c thương m i th gi i (World Trade Organization)
6 DANH M C CÁC B NG, BI U Sơ 1.1 : Qui trình ng d ng m t k thu t m i Bn 2.1 : Bn xã Nhu n c và vùng d án GAP B ng 1.1 : Phân b m u i u tra theo p B ng 3.1 : Th ng kê tu i m u i u tra B ng 3.2 : Th ng kê s năm kinh nghi m B ng 3.3 : Th ng kê s h u t và di n tích canh tác B ng 3.4 : Th ng kê s h u t và di n tích canh tác theo nhóm B ng 3.5 : Th ng kê v trình ô h c v n B ng 3.6 : Th ng kê lo i cây tr ng theo nhóm B ng 3.7 : K t qu ki m nh tr trung bình c a ý th c s n xu t B ng 3.8 : K t qu ki m nh tr trung bình v chi phí B ng 3.9 : K t qu ki m nh tr trung bình v thu nh p B ng 3.10 : T ng h p phương th c bán hàng B ng 3.11 : K t qu tương quan các bi n trong mô hình B ng 3.12 : K t qu phân tích h i qui mô hình LNR v i bi n DIENT B ng 3.13 : K t qu phân tích h i qui mô hình FLI v i bi n DIENT B ng 3.14 : K t qu phân tích h i qui mô hình LNR v i bi n gi GAP B ng 3.15 : K t qu phân tích h i qui mô hình FLI v i bi n gi GAP B ng 3.16 : K t qu phân tích h i qui mô hình LNR v i giá bán tăng 10% B ng 3.17 : K t qu phân tích h i qui mô hình LNR v i giá bán tăng 20% B ng 3.18 : K t qu phân tích h i qui mô hình FLI v i giá bán tăng 20%
1 M U 1. tv n : c t t n dư trong s n ph m nông nghi p ang gióng lên h i chuông báo ng, ang là v n th i s c a các c p ngành liên quan và c a ngư i tiêu dùng Vi t Nam. Nguy cơ ng c c p tính và mãn tính cho ngư i tiêu dùng ngày càng không th xem nh . Báo chí, các phương ti n truy n thông g n ây thư ng có nh ng tin bài liên quan n các v ng c th c ph m mà trong ó nhi u ca có nguyên nhân t chính các s n ph m nông nghi p như rau, c , qu ư c tr ng tr t và chăm sóc không úng qui trình, s d ng phân bón không h p lý ho c ngoài danh m c cho phép. Nhà nư c ang d n hoàn thi n các chính sách pháp lý v qu n lý v sinh an toàn th c ph m nh m áp ng nhu c u ngày càng cao và có ý th c c a ngư i tiêu dùng trong nư c; áp ng yêu c u c a các nư c nh p kh u trong xu th h i nh p. N u như trư c ây, qu n lý d ch h i t ng h p IPM giúp nông dân có m t k thu t canh tác t ng h p t h t gi ng kh e, chăm sóc, bón phân cân i, phun thu c BVTV úng cách, có hi u qu và úng th i gian cách ly, b o v thiên ch, h n ch hao h t trong và sau thu ho ch… thì ngày nay, s n xu t theo qui trình GAP ngoài vi c áp d ng IPM, còn hư ng d n và bu c nông dân ph i có nh ng gi i pháp kh c ph c các y u t có nguy cơ ô nhi m môi trư ng, ô nhi m n s n ph m tr ng tr t v hóa ch t, vi sinh và các dư lư ng c ch t khác, ghi chép y minh b ch nh ng k thu t ã áp d ng trong quá trình canh tác nh m áp ng ư c i u ki n thông tin truy nguyên ngu n g c s n ph m. K th a k t qu c a 10 năm ho t ng hu n luy n IPM (1995-2005), t năm 2006 t i TP.HCM ã tri n khai hai d án s n xu t s n ph m nông nghi p theo qui trình GAP: - D án GAP t i huy n C Chi v i qui mô 30 ha và 44 h nông dân tham gia. - D án GAP t i huy n Hóc Môn v i qui mô 5 ha và có 18 h tham gia.
2 V i m c tiêu ánh giá tác ng c a chương trình n hi u qu s n xu t c a bà con nông dân, trên cơ s ó ti p t c tri n khai và khuy n khích bà con cùng tham gia ng d ng phương th c canh tác ti n b , nâng cao ch t lư ng s n ph m, áp ng t t nhu c u và s c kh e c a ngư i tiêu dùng, tài t p trung nghiên c u so sánh hi u qu s n xu t, nh ng khác bi t trong ý th c và nh n xét ánh giá c a nhóm nông dân ang tham gia th c hi n d án thí i m GAP và nhóm nông dân ang canh tác theo qui trình rau an toàn thông thư ng. D án ư c tri n khai t tháng 06/2006 n nay, th i gian chưa dài có th ánh giá o lư ng ư c h t nh ng tác ng n i s ng s n xu t kinh doanh c a bà con nông dân. Nhưng tác gi hy v ng v i nh ng k t qu nghiên c u và quan sát ư c, tài s góp ph n cùng các cơ quan ch c năng có nh ng bi n pháp h tr thi t th c bà con m nh d n ng d ng qui trình canh tác m i, nâng cao hi u qu s n xu t, áp ng t t nhu c u thi t th c c a ngư i tiêu dùng trong và ngoài nư c. 2. M c tiêu nghiên c u: ánh giá hi u qu s n xu t thông qua vi c so sánh hi u qu s n xu t gi a h o tham gia mô hình và h chưa tham gia. o Xác nh các y u t nh hư ng n s khác bi t gi a hai nhóm s n xu t. xu t gi i pháp nâng cao hi u qu s n xu t cho các h tham gia ng d ng o qui trình s n xu t GAP qua ó thu hút các h khác cùng tham gia và ph bi n phương th c m i m t cách r ng rãi. 3. Hư ng nghiên c u c a tài: M c dù chưa có công trình nghiên c u s nh hư ng c a vi c thay i qui trình canh tác theo hư ng GAP n thu nh p ròng ho c thu nh p gia ình c a ngư i nông dân m t cách y , nhưng tài nghiên c u s k th a các công trình nghiên c u khác ã th c hi n trong lĩnh v c nông nghi p, tham kh o các k t qu i u tra mà chi c c BVTV ã th c hi n và s d ng lý thuy t v chuy n giao k thu t m i trong nông nghi p, lý thuy t v r i ro khi ng d ng công ngh m i làm
3 cơ s phân tích. Sau ó, tài s s d ng phương pháp ki m nh v tr trung bình c a hai t ng th (Independent Samples T-test) so sánh các y u t liên quan n hi u qu s n xu t gi a hai nhóm nông h có tham gia d án GAP và chưa tham gia d án. ng th i tài s ng d ng Hàm s n xu t Cobb-Douglas xem xét ý nghĩa c a vi c tham gia GAP trong mô hình hi u qu s n xu t. 4. Phương pháp nghiên c u: o Phân tích mô t và ki m nh tr trung bình theo các nhóm bi n nh m xem xét nh ng khác bi t gi a nhóm nông dân tham gia d án thí i m GAP và nhóm nông dân chưa tham gia d án. o Xây d ng mô hình lư ng hóa m i quan h gi a vi c tham gia d án thí i m GAP và thu nh p ngư i nông dân. o T k t qu phân tích trên, xu t gi i pháp nâng cao hi u qu s n xu t cho các h tham gia d án s n xu t theo qui trình GAP nh m tác ng tích c c n nông dân và khuy n khích các h khác tham gia. 5. Cơ s d li u: 5.1. D li u th c p: Các báo cáo v chương trình tri n khai mô hình thí i m th c hành GAP t i H p tác xã nông nghi p Nhu n c – xã Nhu n c huy n C Chi c a Chi c c B o v th c v t, Ban ch o chương trình thu c S nông nghi p và phát tri n nông thôn Thành ph H Chí Minh. 5.2. D li u sơ c p: 5.2.1. Thi t k thu th p d li u: - Th o lu n v i các cán b tham gia tri n khai chương trình t câu h i ph ng v n, ph ng v n th , i u ch nh b ng câu h i và ti n hành ph ng v n. - Trong b ng câu h i chính th c, s d ng các câu h i nh lư ng tìm hi u l i nhu n ròng và thu nh p lao ng h gia ình thông qua các kho n m c chi phí,
4 s n lư ng, giá bán. Bên c nh ó, b ng câu h i còn quan tâm n các h tr mà các h nông dân ư c nh n t các cơ quan ch c năng; chi phí chăm sóc s c kh e gia ình; tìm hi u ý th c và c m nh n c a các h dân i v i các yêu c u c a qui trình s n xu t nông nghi p theo GAP thông qua các câu h i nh tính và nh lư ng và thang o Likert (Ph l c s 01). 5.2.2. Ch n m u: Ch n 60 h nông dân 4 p: Bàu C p, Bàu Tròn, Bàu Trăn và c Hi p thu c a bàn xã Nhu n c ánh giá s khác bi t gi a nhóm nông dân tham gia d án và nhóm nông dân chưa tham gia mô hình m i nh m có nh ng so sánh, ánh giá tác ng và xu t các gi i pháp khuy n khích nông dân tham gia chương trình. B ng 1. Phân b m u i u tra theo p ơn v tính: H gia ình Tham gia GAP STT a ch C ng Không Có 1 p Bàu Tròn 10 10 20 2 p Bàu C p 4 8 12 3 p Bàu Trăn 7 13 20 4 p c Hi p 6 2 8 T NG C NG 27 33 60 Do i tư ng tham gia u là nông dân, cách ph ng v n là m i 03 c ng tác viên b o v th c v t h p ph bi n m c ích nghiên c u, phát b ng câu h i, hư ng d n cách i n thông tin, ý ki n, cho i m tr l i. S m u t yêu c u là 60. 5.3. Phân tích d li u: D li u ư c x lý b ng ph n m m SPSS 11.5. Sau khi ư c mã hóa và làm s ch, s li u s qua các phân tích: th ng kê mô t , ki m nh tr trung bình c a hai t ng th và phân tích h i qui. 6. C u trúc lu n văn: Lu n văn ư c s p x p thành 3 chương.
5 Chương 1 trình bày cơ s lý thuy t và mô hình nghiên c u. Các lý thuy t ư c nêu g m lý thuy t v rào c n thương m i c a t ch c thương m i th gi i i v i hàng nông s n; lý thuy t v chuy n giao công ngh s n xu t nông nghi p; s s n lòng ng d ng công ngh , k thu t m i và lý thuy t v d ch chuy n r i ro. Mô hình nghiên c u ư c c p là mô hình tương quan gi a ki n th c nông nghi p và thu nh p g p ho c thu nh p gia ình c a nông dân. Chương 2 trình bày các n i dung liên quan n qui trình canh tác theo hư ng GAP, s c n thi t áp d ng GAP i v i s n ph m nông nghi p nói chung và rau ăn c qu c a TP.HCM nói riêng; qua ó tài s ánh giá t ng quát v tình hình áp d ng GAP trong khuôn kh c a d án thí i m mô hình GAP trên cây t và m t s lo i rau ăn c qu t i a bàn xã Nhu n c, huy n C Chi. Chương 3 trình bày k t qu nghiên c u v các tác ng c a qui trình canh tác theo GAP n thu nh p gia ình bao g m các n i dung c i m m u i u tra, phân tích th ng kê, ki m nh tr trung bình hai t ng th và phân tích h i qui thu nh p ròng, thu nh p h gia ình theo các y u t t ó xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s n xu t c a nông h . Ph n K t lu n & ki n ngh nêu nh ng óng góp cũng như nh ng h n ch c a tài, t ó ưa ra nh ng hư ng nghiên c u ti p theo.
6 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ THUY T 1.1. Rào c n k thu t trong WTO: Vi t Nam tr thành thành viên y c a T ch c thương m i th gi i WTO vào ngày 11/01/2007 ã t o ra nh ng cơ h i và thách th c m i cho các ngành s n xu t, thương m i, d ch v trong nư c nh t là i v i lĩnh v c nông nghi p. Bên c nh thu quan là công c b o h ã ư c các nh ch thương m i qu c t th a nh n, các bi n pháp phi thu quan cũng ư c r t nhi u qu c gia s d ng b i nh ng ưu i m như kh năng tác ng nhanh, m nh, linh ho t và phong phú và có áp ng nhi u m c tiêu trong cùng m t th i i m1 nh m phát huy ư c nh ng th th m nh c a nư c mình, t n hư ng nh ng l i ích cao nh t cho qu c gia t thương m i qu c t . Do trình phát tri n kinh t c a các nư c không ng u, vì v y nhi u qu c gia còn duy trì các rào c n thương m i nh m b o h s n xu t n i a, i u này khi n cho các hàng rào phi thu quan càng tr nên a d ng. M t trong nh ng rào c n phi thu quan ư c các qu c gia s d ng có liên quan n lĩnh v c s n xu t nông nghi p ó là các qui nh v tiêu chu n k thu t i v i s n xu t s n ph m. Hi p nh Hàng rào k thu t i v i thương m i cp n m c ích s d ng hàng rào k thu t như sau: - i v i ngư i tiêu dùng: D dàng l a ch n và s d ng nh ng s n ph m thích h p có ch t lư ng và thông s k thu t phù h p v i yêu c u c a mình. - i v i ngư i s n xu t: Giúp cho vi c s n xu t qui mô l n theo m t thông s nh t nh v kích thư c, tiêu hao nguyên li u, bán thành ph m ư c s n xu t t nhi u ngu n g c khác nhau. - i v i ngư i bán: có th d dàng hi u nhau khi giao d ch, àm phán. Bi n pháp Ki m d ch ng v t và th c v t (SPS – Sanitary and Phytosanitary Regulations) ư c coi là nh ng bi n pháp phi thu quan n m trong nhóm tiêu chu n 1 Hàng rào Phi thu quan trong chính sách thương m i qu c t - TS. Nguy n H u Kh i, NXK Lao ng xã h i 2005, trang 7.
7 k thu t và không thu c lo i b WTO ngăn c m ch t ch . i u 2, Hi p nh SPS qui nh c th như sau: Các thành viên không b ngăn c n ban hành hay th c hi n các bi n pháp c n thi t b o v s c kho con ngư i, ng v t và th c v t v i i u ki n các bi n pháp này không ư c áp d ng theo cách th c t o ra s phân bi t i x không h p lý và tuỳ ti n, hay h n ch m t cách vô lý n thương m i qu c t . H th ng tiêu chu n k thu t là bi n pháp phi thu quan ch y u mà EU áp d ng i v i hàng hoá nh p kh u t các nư c ngoài liên minh vì thu nh p kh u vào EU ang gi m d n, các nư c ang phát tri n ư c EU cho hư ng thu quan ưu ãi GSP. H th ng này ã ch ng minh tính hi u qu và s phù h p v i xu th chung c a thương m i th gi i và ư c nhi u qu c gia khác áp d ng. H th ng ư c c th hoá 5 tiêu chu n c a s n ph m: Tiêu chu n ch t lư ng; Tiêu chu n v sinh th c ph m; Tiêu chu n an toàn cho ngư i s d ng; Tiêu chu n b o v môi trư ng; Tiêu chu n v lao ng. Trong ó, s n ph m nông nghi p ư c dán nhãn GAP ho c GlobalGAP ang ngày càng ư c ưa chu ng và tr thành y u t không th thi u i v i hàng nông s n khi xu t kh u vào EU. Do v y, m t trong nh ng y u t quy t nh i v i vi c hàng hoá nông s n c a các nư c thâm nh p ư c vào th trư ng EU chính là hàng hoá ó ph i vư t qua ư c các rào c n k thu t GAP c a EU. i v i th trư ng Hoa Kỳ: b o v l i ích kinh t , an ninh, s c kh e ngư i tiêu dùng và b o t n ng th c v t trong nư c, Chính ph và H i quan Hoa Kỳ ưa ra nh ng o lu t qui nh v v sinh d ch t ho c tiêu chu n k thu t nh m h n ch ho c c m m t s lo i hàng hoá nh p kh u vào th trư ng Hoa Kỳ. Ví d m t hàng hoa qu , rau và h t các lo i ph i qua giám nh và ư c c p Gi y ch ng nh n c a Cơ quan giám nh và an toàn th c ph m thu c B Nông nghi p Hoa Kỳ. Các i u ki n h n ch khác có th ư c áp t b i Cơ quan giám nh th c v t và ng v t thu c B nông nghi p theo Lu t Ki m d ch ng v t; cơ quan FDA theo Lu t th c ph m, dư c ph m và m ph m Liên bang. V i Nh t B n, hàng hoá nh p kh u ư c ki m soát b ng m t h th ng lu t pháp tương i ch t ch vì các lý do b o v an ninh qu c gia, l i ích kinh t ho c
8 bo m an toàn, v sinh th c ph m cho ngư i tiêu dùng. Nhà s n xu t và ngư i kinh doanh s n ph m ph i b i thư ng i v i các thi t h i do s d ng nh ng s n ph m có ch t lư ng không b o m. Ví d Lu t v th c ph m c a Nh t ư c ban hành v i m c ích là b o v s c kho con ngư i. i u 4 c a Lu t c m kinh doanh hay thu mua, s n xu t, nh p kh u, ch bi n,s d ng, pha ch , lưu tr hay trưng bày i v i m c ích bán nh ng s n ph m sau: Th c ph m b h ng, th i ngo i tr nh ng s n ph m ư c bi t là không có h i i v i con ngư i; Nh ng th c ph m có ch a hay b nghi ng có ch t c h i; Th c ph m gây nh hư ng x u v i vi sinh v t gây b nh ho c nh ng vi khu n gây ra ng c th c ăn hay b nh truy n nhi m; Th c ph m có th gây h i cho s c kho con ngư i do m t v sinh g m các y u t ngo i vi ho c b t kỳ nguyên nhân nào khác. Tóm l i, qua vi c xem xét m t s rào c n v m t k thu t c a các th trư ng EU, M , Nh t cho th y nh ng thách th c i v i nông s n xu t kh u c a Vi t Nam. Các rào c n k thu t và an toàn th c ph m thư ng cao hơn kh năng áp ng c a nhi u doanh nghi p Vi t Nam. Do v y, áp ng các yêu c u ngày càng cao v tiêu chu n k thi t, v sinh an toàn th c ph m và s an toàn cho ngư i s d ng, b o v môi trư ng sinh thái,… các doanh nghi p, các ơn v s n xu t hàng nông s n bu c ph i u tư i m i trang thi t b và qui trình s n xu t hi n i. 1.2. Lý thuy t v Chuy n giao công ngh s n xu t nông nghi p: Như trên ã trình bày, trong thương m i qu c t ngày nay c bi t iv i hàng nông s n, các qu c gia thư ng ưa ra nh ng quy nh k thu t nh m h n ch hàng hoá nh p kh u b o v s n xu t trong nư c, b o v s c kho ngư i tiêu dùng. Chính vì v y, trong lĩnh v c nông nghi p, vi c ng d ng qui trình canh tác tiên ti n và hi n i nh m áp ng các yêu c u v tiêu chu n k thu t c a các nư c nh p kh u ng th i nâng cao kh năng c nh tranh v i nông s n ư c nh p kh u t các qu c gia khác vào th trư ng n i a vô cùng c n thi t i v i các qu c gia xu t kh u nh t là các nư c ang phát tri n, m i gia nh p WTO như Vi t Nam.
9 Theo lý thuy t v chuy n giao công ngh s n xu t nông nghi p (sách Kinh t inh Phi H , NXB. Th ng kê 2003) thì nông nghi p – Lý thuy t và th c ti n – TS. s thay i công ngh s n xu t nông nghi p cho phép s n xu t ra nhi u s n ph m hơn trên m t ơn v di n tích ho c chi phí s n xu t trên m t ơn v s n ph m th p hơn. Tuy nhiên, công ngh tiên ti n hi n i không ph i là t t c . Nó m i ch là i u ki n c n, i u ki n là ph i có s ti p thu và áp d ng công ngh ó vào th c ti n s n xu t c a ngư i nông dân, năng su t lao ng không th tăng ư c n u có kho ng cách gi a công ngh và nh n th c. M t y u t ch y u trong quá trình n i k t gi a công ngh s n xu t nông nghi p m i ư c t o ra t các t ch c nghiên c u khoa h c v i vi c gia tăng năng su t chính là s ph bi n các công ngh s n xu t nông nghi p m i ó n nông dân, v i h qu là có s ng d ng r ng rãi iv i nông dân. Khi nông dân bi t ư c công ngh s n xu t m i, h thư ng có xu hư ng nh n th c không chính xác v chi phí cũng như l i ích mang l i t công ngh s n xu t m i vì s gi i h n v thông tin mà h nh n ư c. N u nông dân có thông tin m t cách y và tin c y, h s áp d ng và như v y chính h s hư ng ư c l i ích t vi c áp d ng các công ngh s n xu t m i (l i ích tư nhân) và i u này cũng mang l i nhi u s n ph m hơn cho n n kinh t (l i ích xã h i). 1.3. R i ro khi ng d ng công ngh m i: Khi nói v r i ro, câu h i t ra là m c và lo i r i ro nào có th x y ra? N u k t qu mong i c a hành ng có t l th t b i là 99% thì ch c ch n nhi u ngư i s không ch p nh n hành ng ó. Ngư c l i, khi k t qu mong i có t l thành công là 99% thì ch c ch n r ng s có nhi u ngư i mu n tham gia hành ng có ch a ng r i ro. Vì th , m c và lo i r i ro là i u ki n ch y u ph i ư c bi t trư c khi m t ngư i th n tr ng ch p nh n vi c th c hi n m t hành ng mà r i ro có th mang l i. i u này cũng ng d ng i v i cư x c a nông dân trong vi c áp d ng các k thu t m i ho c qui trình canh tác m i. Theo Wharton C. (1971), có 6 nguyên nhân chính gi i thích lý do vì sao mà nông dân không s n lòng ng d ng k thu t m i như sau:
10 (i) Không bi t ho c không hi u v k thu t m i; (ii) Không có năng l c th c hi n; (iii) Không ư c ch p nh n v m t tâm lý, văn hóa và xã h i; (iv) Không ư c thích nghi: k thu t m i chưa ư c th nghi m t i a phương mà nông dân cư trú. M t s h nghi s xu t hi n vì không bi t là i u ki n t nhiên a phương có thích h p không. (v) Không kh thi v kinh t ; (vi) Không s n có i u ki n áp d ng; * Các giai o n ng d ng k thu t m i và cách cư x ch p nh n r i ro: Rogers (1971) mô t s áp d ng k thu t m i b i nông dân như là m t quá trình 5 giai o n như trong sơ dư i ây: Bi t Quan tâm ánh giá: 1. Phân tích l i ích – chi phí 2. Xu hư ng r i ro Th Áp d ng Sơ 1.1: Quá trình áp d ng m t k thu t m i có th áp d ng k thu t m i, u tiên nông dân ph i bi t ho c hi u ư c k thu t ó (có th hi u ư c qua chương trình ph bi n k thu t trên radio, ti-vi, cán b khuy n nông ho c láng gi ng,…) Quá trình áp d ng k thu t m i ch ưc
11 ti p t c khi nông dân th c s quan tâm n (h th y r ng k thu t ó là c n thi t và bt u tìm hi u nh ng thông tin chi ti t hơn v k thu t ó). Khi ã quan tâm, nông dân s b t u tính toán l i ích em l i và chi phí b ra theo cách tính c a h (giá y ut u vào thay i là bao nhiêu? mua âu? tr chi phí ra, thu nh p có tăng hơn không?). Khi l i ích em l i cao hơn chi phí, h s ti p t c qua giai o n ti p theo là làm th (ch ti n hành áp d ng k thu t m i trên m t di n tích t nh s o v i di n tích t s n xu t mà h có). N u k t qu thành công, h m i th t s áp d ng trên toàn b di n tích. Tuy nhiên trong giai o n ánh giá, theo Jedlicka (1997) c n chia nh thêm m t giai o n khác n a: xu hư ng ch p nh n r i ro. Giai o n này gi vai trò quy t nh i v i vi c nông dân có th áp d ng k thu t m i hay không. N u nông dân không s n sàng ch p nh n r i ro thì s không có giai o n th . H u h t các lý thuy t kinh t và th c ti n cho th y r ng nông dân s nhanh chóng áp d ng k thu t m i m t khi h hi u r ng có m t ít r i ro s xu t hi n liên quan n k thu t m i (so v i k thu t cũ) và l i ích to l n mà h s nh n ư c t vi c áp d ng k thu t m i. Do ó, v n c t lõi ph bi n k thu t m i là làm th nào nông dân t th y ư c r i ro và l i ích em l i. o hi u qu s n xu t2: 1.4. ng d ng hàm s n xu t Cobb-Douglas 1.4.1. Mô t hàm Cobb-Douglas: Trong ho t ng s n xu t có ba y u t quan tr ng m b o s phát tri n: lao ng s ng (L); công c máy móc và nguyên nhiên v t li u (v n, K); trình khoa h c k thu t, kh năng t ch c qu n lý c a doanh nghi p nói riêng và toàn xã h i nói chung (các y u t t ng h p, A). S n xu t phát tri n nhanh hay ch m tùy thu c vào vi c s d ng các y u t lao ng, v n như th nào, ng th i cũng ph thu c vào các y u t t ng h p. Trên bình di n kinh t các y u t này ph n ánh hi u qu s n xu t chung. ánh giá tác 2 Lê Văn D y – Vi n khoa h c th ng kê
12 ng c a các y u t này t i k t qu s n xu t ngư i ta thư ng s d ng mô hình Cobb-Douglas vì mô hình này thu c lo i ơn gi n nh t trong s các mô hình mô t quá trình s n xu t song v n cho phép nh n xét sát th c v i tình hình s n xu t th c t ; và các thông s c a mô hình d ư c lư ng. Hàm Cobb-Douglas có d ng: Qt = At Lα K t1−α (1.1) t v i 0< α < 1 hàm Cobb-Douglas coi giá tr s n xu t t l thu n v i lao ng và v n. 1.4.2. Ư c lư ng các thông s c a hàm Cobb-Douglas: Có nhi u phương pháp ư c lư ng các thông s c a hàm Cobb-Douglas. Phương pháp thông thư ng nh t là s d ng phương pháp h i quy. ng d ng phương pháp này ngư i ta ưa mô hình (1.1) v d ng tuy n tính b ng cách Logarit hóa hai v c a công th c (1). Log (Q) = Log (A) + α Log (L) + (1-α) Log (K) (1.2) Áp d ng phương pháp h i quy cho mô hình (1.2) v i ba dãy s Log(Q), Log(L) và Log(K) s có Log(A), α và (1-α). L y giá tr i Log c a Log(A) s tìm ư c A. ng d ng ư c phương pháp này c n có ba chu i s li u tương thích nhau ó là: Q (giá tr s n lư ng ho c giá tr gia tăng c a các năm); L (s lư ng lao ng ư c s d ng t o ra Q c a các năm tương ng) và K (s v n ư c s d ng k t h p v i lao ng t o ra Q). Dãy s li u này có dài ít nh t là 9 năm. ng d ng phương pháp h i qui c n ph i áp ng m t nhu c u khác ó là vi c h ch toán các ch tiêu Q, L, K ph i chu n xác. Theo nh n xét c a Lê Văn D y (Vi n khoa h c Th ng kê), ng d ng hàm Cobb-Douglas nghiên c u th c ti n kinh t ch c ch n có ph n gư ng ép, vì còn có nhi u hàm s n xu t khác t ng quát hơn, mô t sát v i th c ti n hơn. Tuy nhiên, hàm Cobb-Douglas thu c lo i d ng d ng và d ư c lư ng, m t khác cũng ph n