Luận văn tốt nghiệp: Chăm sóc bệnh nhân xạ trị và phẫu thuật ung thư cổ tử cung

ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư cổ tử cung là loại bệnh mà các tế bào ác tính phát sinh và phát triển<br /> tại cổ tử cung. Cổ tử cung là phần phía dưới của tử cung thông với âm đạo. Ung thư<br /> cổ tử cung xảy ra khi các tế bào bất thường ở cổ tử cung phát triển ngoài sự kiểm<br /> soát.<br /> Ung thư cổ tử cung (UT CTC) là loại ung thư thường gặp ở phụ nữ, chiếm<br /> khoảng 12% của tất cả các ung thư ở nữ giới. Tuổi trung bình phụ nữ bị ung thư<br /> CTC xâm lấn là 48-52 tuổi. [8]<br /> Tỷ lệ mắc bệnh UT CTC thay đổi nhiều theo yếu tố địa lý. Theo thống kê của<br /> Pháp và Mỹ có 17 ca/ 100.000 dân, ở châu Mỹ La Tinh và châu Phi có từ 30 – 75<br /> ca/100.000 dân. Tỷ lệ tử vong của UT CTC ở các nước công nghiệp phát triển đứng<br /> hàng thứ 6, như ở Pháp hàng năm có khoảng 2000 ca tử vong. [2]<br /> Tại Việt nam: thống kê của bệnh viện K Hà nội cho thấy UT CTC tại Miền<br /> Bắc đứng thứ 3 trong các ung thư ở phụ nữ với 7,7 trường hợp mắc mới mỗi<br /> năm/100.000 dân[1].Tại thành phố Hồ Chí Minh, theo thống kê của trung tâm ung<br /> bướu thành phố Hồ Chí Minh, UT CTC là ung thư hay gặp nhất ở phụ nữ với tỷ lệ<br /> 35 trường hợp mắc mới mỗi năm /100.000 dân. [3][6]<br /> Điều trị bệnh nhân ung thư CTC theo nhiều phương pháp: xạ trị- phẫu thuậthóa chất, mỗi phương pháp có những chăm sóc khác nhau. Để chăm sóc được bệnh<br /> nhân tốt người điều dưỡng phải hiểu rõ và nắm bắt kịp thời các diễn biến của người<br /> bệnh đưa ra các kế hoạch chăm sóc phù hợp với người bệnh. Từ những vấn đề này<br /> tôi tiến hành làm chuyên đề về chăm sóc đối với bệnh nhân UT CTC được điều trị<br /> ở 2 phương pháp xạ trị và phẫu thuật với mục tiêu:<br /> 1. Tìm hiểu về bệnh ung thư cổ tử cung và phương pháp điều trị.<br /> 2. Lập kế hoạch chăm sóc cho người bệnh xạ trị và điều trị phẫu thuật bệnh<br /> ung thư CTC.<br /> <br /> 1<br /> <br /> CHƯƠNG I<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> 1. GIẢI PHẪU<br /> <br /> CTC là một khối mô hình nón cụt, đáy là phần tiếp giáp với eo tử cung, còn<br /> đầu trúc vào trong âm đạo.<br /> <br /> Hình 1 : Tử cung và phần phụ<br /> <br /> Như vậy, phía trước phần trên âm đạo là phía dưới sau bàng quang, 2 bên là<br /> đáy dây chằng rộng (parametre) có niệu quản và bó mạch thần kinh đi qua, phía sau<br /> là lá phúc mạc vén lên phủ trực tràng tạo thành túi cùng Douglas. Phần tiếp theo là<br /> đường bám (rộng khoảng 1/3 – 1/2 cm) của đỉnh âm đạo theo hình vòng cung,<br /> chếch từ 1/3 dưới ở phía trước và lên 2/3 ra phía sau. Cuối cùng, phần mỏm mè là<br /> đỉnh hình nón có lỗ thông ở giữa (lỗ ngoài CTC ) nằm gọn trong âm đạo, hơi chếch<br /> <br /> 2<br /> Thang Long University Library<br /> <br /> xuống dưới và ra phía sau nên túi cùng trước ngắn hơn túi cùng sau và ngược lại,<br /> môi trước CTC lại dài hơn môi sau, còn 2 cùng đồ bên nằm ở 2 bên sườn mỏm mè.<br /> Ống CTC là một khoang ảo dài 2,5 – 3cm, giới hạn phía trên bởi lỗ trong và<br /> phía dưới bởi lỗ ngoài. Mặt trong ống cổ có các nếp lượn sóng ngang theo hướng<br /> chếch sang phải vòng từ phía trước, và phía sau lại chếch sang trái, nó như một<br /> hình gân lá xuất phát từ 1 đường gờ nổi rõ theo chiều dọc ống CTC.<br /> 2. CẤU TRÚC MÔ HỌC<br /> <br /> CTC được cấu tạo bởi các bó sợi cơ và rất giàu sợi tạo keo (collagen). Biểu<br /> mô lợp CTC ở ống cổ là loại trụ cao chế nhầy, qua ranh giới tiếp giáp ra phía ngoài<br /> là biểu mô vẩy đa tầng không sừng hóa.<br /> Biểu mô ống CTC: Trong ống CTC có nhiều ống tròn xuyên xuống hạ niêm<br /> và chia nhánh. Lợp lên bề mặt cũng như trong lòng ống tuyến là tế bào hình khối<br /> trụ cao chế nhầy, nhân hình tròn, mịn và đều nhau, chất chế nhầy nằm ở cực ngọn<br /> tế bào giàu nước và một số muối khoáng. Phía dưới màng đáy, biểu mô có các ổ tế<br /> bào hình bầu dục, nhân mịn, nguyên sinh chất hẹp gọi là tế bào dự trữ (Reserve<br /> Cell).<br /> Biểu mô cổ ngoài CTC: phủ lên toàn bộ bề mặt CTC, các túi cùng và âm<br /> đạo là biểu mô lát gai có 5 lớp<br /> Đặc điểm chính của cấu trúc biểu mô vẩy (tính từ đáy đến lớp bề mặt) là:<br /> - Kích thước tế bào to dần và nhân nhỏ dần.<br /> - Độ ưu màu thuốc nhuộm bazơ (màu xanh) giảm dần.<br /> - Xuất hiện glycogen ở lớp trung gian và tăng lên rõ rệt ở các lớp bề mặt<br /> (ứng dụng làm tets Iốt – nghiệm pháp Schiller).<br /> 3. YẾU TỐ NGUY CƠ MẮC UNG THƯ CTC<br /> <br /> 3.1. Nguyên nhân trực tiếp: [5 ]<br /> Gây nên bệnh ung thư cổ tử cung liên quan đến nguy cơ mắc bệnh như:<br /> nhiễm virut Herpet typ II (HSV2) và virut u nhú ở người(HPV) đặc biệt là virut<br /> HPV16 và HPV 18.<br /> 3.2 Các yếu tố nguy cơ khác<br /> Ung thư CTC là ung thư được gây ra bởi nhiều yếu tố phối hợp, ngoài yếu tố<br /> chủ yếu nhiễm HPV, người ta còn kể đến các yếu tố nguy cơ khác như: quan hệ<br /> <br /> 3<br /> <br /> tình dục với nhiều bạn tình, liên quan đến số lần chửa đẻ, nhiễm trùng, tác động của<br /> tinh dịch, trạng thái suy giảm miễn dịch, hút thuốc lá, dinh dưỡng.<br /> 4. ĐÁNH GIÁ GIAI ĐOẠN UNG THƯ CTC<br /> <br /> Đánh giá giai đoạn để có phác đồ điều trị chuẩn<br /> Phân loại giai đoạn ung thư CTC của hiệp hội sản phụ khoa quốc tế (FIGO<br /> – 1995) và phân loại TNM của tổ chức y tế thế giới (UICC – 1988)<br /> Bảng 1.1:<br /> TNM<br /> <br /> FIGO<br /> <br /> Tổn thương<br /> <br /> Tx<br /> <br /> Không đánh giá được u nguyên phát<br /> <br /> T0<br /> <br /> Không có bằng chứng về khối u nguyên phát<br /> <br /> Tis<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ung thư tại chỗ<br /> <br /> T1<br /> <br /> I<br /> <br /> Ung thư khu trú tại CTC<br /> <br /> T1A<br /> <br /> I1A<br /> <br /> Ung thư xâm lấn tiền lâm sàng<br /> <br /> T1A1<br /> <br /> IA1<br /> <br /> Xâm nhập dưới lớp màng đáy ≤ 3mm,rộng ≤ 7mm<br /> <br /> T1A2<br /> <br /> IA2<br /> <br /> Xâm nhập dưới lớp màng đáy ≤ 5mm, rộng ≤ 7mm<br /> <br /> T1B<br /> <br /> IB<br /> <br /> Tổn thương khu trú ở CTC chưa lan đến các túi cùng<br /> <br /> T1B1<br /> <br /> IB1<br /> <br /> Đường kính lớn nhất của tổn thương ≤ 4cm<br /> <br /> T1B2<br /> <br /> IB2<br /> <br /> Đường kính lớn nhất của tổn thương > 4cm<br /> <br /> T2<br /> <br /> II<br /> <br /> T2A<br /> <br /> IIA<br /> <br /> Chưa xâm lấn parametre<br /> <br /> T2B<br /> <br /> IIB<br /> <br /> Xâm lấn parametre<br /> <br /> T3<br /> <br /> III<br /> <br /> T3A<br /> <br /> IIIA<br /> <br /> T3B<br /> <br /> IIIB<br /> <br /> T4<br /> <br /> IVA<br /> <br /> Ung thư xâm lấn quá CTC nhưng chưa lan đến thành khung<br /> xương chậu hay chưa tới 1/3 dưới âm đạo<br /> <br /> Ung thư xâm lấn đến thành khung xương chậu hoặc tới 1/3<br /> dưới âm đạo hoặc dẫn đến thận ứ nước<br /> Ung thư xâm lấn đến 1/3 dưới âm đạo không lan đến thành<br /> khung chậu<br /> Ung thư xâm lấn đến thành khung chậu hoặc gây thận ứ nước<br /> hoặc mất chức năng<br /> Ung thư xâm lấn bàng quang, trực tràng hoặc lan ra ngoài<br /> <br /> 4<br /> Thang Long University Library<br /> <br /> khung chậu<br /> Di căn hạch vùng (hạch vùng bao gồm hạch quanh CTC, parametre,hạch hố bịt,<br /> hạch chậu gốc, chậu trong, chậu ngoài, trước xương cùng, xương cùng).<br /> Nx<br /> <br /> Không đánh giá được di căn hạch vùng<br /> <br /> N0<br /> <br /> Không di căn hạch vùng<br /> <br /> N1<br /> <br /> Di căn hạch vùng<br /> <br /> Di căn xa<br /> Mx<br /> <br /> Không đánh giá được di căn xa<br /> <br /> M0<br /> <br /> Không có di căn xa<br /> <br /> M1<br /> <br /> IVB<br /> <br /> Di căn xa<br /> <br /> Các phương pháp phân loại này chỉ áp dụng cho ung thư biểu mô tại CTC<br /> và phải được khẳng định bằng xét nghiệm giải phẫu bệnh.<br /> <br /> Hình 2 : Các tổn thương ung thư cổ tử cung với các giai đoạn<br /> <br /> 5<br /> <br />