Luận văn tốt nghiệp: Chăm sóc điều dưỡng cho bệnh nhân ung thư phổi điều trị hóa chất

ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Ung thư phổi (UTP) là loại ung thư (UT) phổ biến nhất trên toàn cầu và số ca<br /> mới mắc mỗi năm tăng trung bình 0,5%. Cho tới nay, đây vẫn là căn bệnh tiên lượng<br /> xấu, chỉ có 15% số bệnh nhân sống quá 5 năm sau khi chẩn đoán bệnh [6].<br /> Ở Việt Nam, theo ghi nhận tại Hà Nội giai đoạn 2006-2007, UTP chiếm vị trí<br /> thứ nhất ở nam giới, chiếm 21,4% trong các loại UT, tỷ lệ mắc chuẩn theo tuổi là<br /> 39,9/100.000 ở nữ, chiếm 8,1% ở vị trí thứ 4 trong các loại UT ở nữ giới với tỷ lệ mắc<br /> chuẩn theo tuổi là 13,2/100.000. Cùng với sự phát triển của đô thị hóa, công nghiệp<br /> hóa cũng như các kỹ thuật chẩn đoán điều trị hiện đại thì con số này sẽ còn tăng [7].<br /> Điều trị UTP là một quá trình phức tạp, đòi hỏi phải phối hợp nhiều phương<br /> pháp (phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, ...). Các phương pháp này đều gây ảnh hưởng lớn đến<br /> sức khỏe người bệnh. Hơn thế nữa, phổi là một tạng quan trọng trong cơ thể, khi bị tổn<br /> thương sẽ ảnh hưởng mạnh đến các cơ quan khác, thậm chí cả khả năng sống còn của<br /> người bệnh. Chính những lý do nêu trên mà việc chăm sóc điều dưỡng cho bệnh nhân<br /> UTP là vô cùng quan trọng. Nó không chỉ mang lại cuộc sống, sức khỏe cho người<br /> bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống, làm cho họ thoải mái trong những khoảng<br /> thời gian ngắn ngủn còn lại. Hóa trị là một trong ba phương pháp cơ bản điều trị UTP<br /> là phương pháp được chỉ định thường xuyên trong nhiều giai đoạn, nó đã đưa lại nhiều<br /> hiệu quả tốt rõ rệt tuy nhiên những tác dụng phụ thường gặp cũng ảnh hưởng không<br /> nhỏ tới cuộc sống của người bệnh. Chính vì vậy, công tác chăm sóc điều dưỡng đối với<br /> bệnh nhân UTP điều trị hóa chất là hết sức quan trọng, cần được lưu tâm ngay từ khi<br /> mới được chẩn đoán và xác định hướng điều trị nhằm đảm bảo BN điều trị đủ phác đồ,<br /> phòng ngừa các biến chứng và giảm nhẹ các tác dụng phụ của hóa chất, giảm chi phí<br /> và thời gian nằm viện, tăng chất lượng cuộc sống và nâng cao chất lượng điều trị, kéo<br /> dài thời gian sống thêm [19]. Do đó, chúng tôi viết chuyên đề này với hai nội dung:<br /> 1. Mô tả các biến chứng và tác dụng phụ thường gặp của điều trị hóa chất<br /> cho bệnh nhân UTP.<br /> 2. Lập kế hoạch chăm sóc cho BN UTP điều trị hóa chất.<br /> 1<br /> <br /> CHƯƠNG I<br /> TỔNG QUAN VỀ UNG THƯ PHỔI<br /> <br /> 1.1.<br /> <br /> Đại cương về ung thư phổi<br /> <br /> 1.1.1. Định nghĩa<br /> Ung thư phổi là bệnh lý ác tính các tế bào phủ trong của khí quản, phế quản,<br /> tiểu phế quản hay phế nang hoặc các tổ chức liên kết trong nhu mô. Tổn thương có thể<br /> ở một hoặc hai phổi [13].<br /> <br /> Hình 1.1: Vị trí ung thư phổi<br /> 1.1.2. Nguyên nhân sinh bệnh<br /> Các tác nhân sinh u (carcinogenesis), bắt đầu chịu sự tác động bởi một chất sinh<br /> ung thư (carcinogen) như hút thuốc lá, asbestos, bụi than sẽ làm tế bào bình thường đột<br /> biến tiến triển dần đến các tế bào tiền ác tính rồi ác tính có khả năng di căn [6], [15].<br /> Yếu tố nguy cơ do lối sống: Thuốc lá là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất: 85%<br /> bệnh nhân UTP có tiền sử hút thuốc trước đó. Người ta cũng thấy rằng hút thuốc thụ<br /> động làm tăng đáng kể tỷ lệ UTP. Ước tính khoảng 3,400 tử vong do ung thư phổi ở<br /> những người trưởng thành không hút thuốc. Những người tiếp xúc với khói thuốc trong<br /> thời gian dài có thể tăng nguy cơ mắc bệnh đến 24%. Thực nghiệm đã chứng minh<br /> 2<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> thuốc lá là nguyên nhân của 85% UTP. Hóa chất có trong khói thuốc lá có nhiều loại<br /> nhưng 4-(N-methyl-N-nitrosamine)-1-(3-pyrdyl-butanone-NNK) là chất gây ung thư<br /> mạnh trên thực nghiệm. Ở Việt Nam, qua các nghiên cứu gần đây cho thấy thuốc lào<br /> cũng đóng vai trò quan trọng trong UTP.<br /> Do nghề nghiệp: Radon, sợi asbestos trong các tấm cách điện và xây dựng tàu<br /> (tăng 7 lần nguy cơ tử vong ở những công nhân có làm việc với asbestos&tiếp xúc với<br /> asbestos kết hợp với hút thuốc lá làm tăng nhiều lần nguy cơ ung thư phổi), thạch tín<br /> (arsenic) (sản xuất đồng và thuốc trừ sâu), beryllium (công nghiệp hàng không và điện<br /> tử), kim loại (ni ken hay đồng), chromium, cadmium, nhựa than đá (hầm mỏ), hơi độc<br /> lò (khí mustard), ô nhiễm không khí: khói thải diesel, bức xạ.<br /> Yếu tố sinh học (Giới/tuổi): Nam giới có nguy cơ mắc UTP cao hơn nữ giới,<br /> Nguy cơ tăng lên theo tuổi. 70% UTP được chẩn đoán ở bệnh nhân trên 65 tuổi và số<br /> lượng bệnh nhân mới được chẩn đoán ở độ tuổi 50 hay sớm hơn đang ngày càng tăng.<br /> Tiền sử gia đình: Ung thư phổi ở một trong hai cha mẹ tăng nguy cơ mắc bệnh<br /> của con cái trước độ tuổi 50 [16].<br /> Khuynh hướng di truyền: Tính không ổn định của gen là một trong những<br /> nguyên nhân ung thư phổi ở những bệnh nhân tuổi trẻ. Gen chịu trách nhiệm đến giờ<br /> vẫn chưa nhận diện được tuy nhiên bất thường của gen p53 (một gen tiêu diệt khối u),<br /> đang được nghi ngờ là gen đột biến ở nhiều bệnh nhân ung thư phổi. Gen EGFL6 có<br /> thể được xem như một chất chỉ điểm khối u.<br /> Chủng tộc: người Mỹ gốc Phi, người gốc Hawai, và người Mỹ da trắng không<br /> thuộc gốc Tây Ban Nha có nguy cơ ung thư phổi cao hơn. Người da đen độ tuổi 35 đến<br /> 64 có nguy cơ ung thư phổi cao gấp hai lần người Mỹ da trắng.<br /> Các bệnh mắc kèm: viêm nhiễm mạn tính, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính<br /> (COPD), và xơ phổi. Lao phổi: Tổn thương các mô phổi lành có thể dẫn đến xuất hiện<br /> ung thư phổi. Xơ phổi: Bụi silic có thể là yếu tố gây ung thư phổi.COPD: những người<br /> bị giới hạn thông khí dẫn tới nguy cơ ung thư cao hơn đến 6,44 lần so với những người<br /> không bị.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Yếu tố dinh dưỡng: Chế độ ăn nhiều rau quả tươi có chứa các vitamin A, C, E<br /> có khả năng chống oxy hóa là giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi.<br /> 1.1.3. Phân loại ung thư phổi<br /> Hai nhóm giải phẫu bệnh lý chính của UTP là UTP tế bào nhỏ và UTP không<br /> phải tế bào nhỏ, hai nhóm này có phương pháp điều trị và tiên lượng khác nhau [6],<br /> [13].<br /> - Ung thư phổi loại tế bào nhỏ: Chiếm khoảng 10 -20%. Có tiên lượng rất xấu, tử vong<br /> nhanh mặc dù đáp ứng tốt với điều trị.<br /> <br /> Hình 1.2: Mô bệnh học ung thư phổi tế bào nhỏ<br /> - Ung thư phổi không phải tế bào nhỏ. Gồm:<br /> + Ung thư biểu mô tuyến<br /> + Ung thư biểu mô vảy<br /> + Ung thư biểu mô tế bào lớn<br /> + Ung thư biểu mô tuyến vảy<br /> + Các loại khác như: Ung thư biểu mô tế bào khổng lồ, ung thư biểu mô tế bào sáng.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> Hình 1.3: Mô bệnh học ung thư phổi không tế bào nhỏ<br /> 1.1.4. Triệu chứng lâm sàng<br /> - Giai đoạn sớm: bệnh phát triển âm thầm, triệu chứng nghèo nàn hoặc không có triệu<br /> chứng [2].Dấu hiệu gợi ý:<br /> + Thường là nam giới trên 40 tuổi<br /> + Nghiện thuốc lá, thuốc lào<br /> + Ho khan kéo dài, có thể có đờm lẫn máu, điều trị kháng sinh không có kết quả.<br /> - Giai đoạn tiến triển:Triệu chứng đa dạng tuỳ theo vị trí u, mức độ lan rộng tổn<br /> thương.<br /> + Đau ngực, đau dai dẳng, cố định một vị trí.<br /> + Khó thở khi khối u to, chèn ép, bít tắc đường hô hấp.<br /> + Hội chứng trung thất [1], [2]:<br />  Chèn ép tĩnh mạch chủ trên: Phù áo khoác, tĩnh mạch cổ nổi to, tuần hoàn bàng<br /> hệ.<br />  Chèn ép thực quản: Khó nuốt, nuốt đau.<br />  Chèn ép thần kinh quặt ngược trái: Khàn tiếng, giọng đôi<br />  Chèn ép thần kinh giao cảm cổ: Khe mắt hẹp, đồng tử co nhỏ, gò má đỏ bên tổn<br /> thương.<br />  Chèn ép thần kinh phế vị: hồi hộp, tim đập nhanh.<br /> 5<br /> <br />