Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân giám định sức khỏe tâm thần tại Hội đồng Giám định sức khỏe tâm thần Bộ Quốc phòng năm 2013

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ<br /> LIÊN QUAN Ở BỆNH NHÂN GIÁM ĐỊNH SỨC KHỎE TÂM THẦN<br /> TẠI HỘI ĐỒNG GIÁM ĐỊNH SỨC KHỎE TÂM THẦN<br /> BỘ QUỐC PHÒNG NĂM 2013<br /> Cao Tiến Đức*; Đinh Việt Hùng*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu 65 bệnh nhân (BN) được giám định tại Hội đồng Giám định Sức khỏe tâm thần<br /> Bộ Quốc phòng năm 2013. Kết quả: tuổi từ 18 - 25 chiếm 70,76%. Tâm thần phân liệt chiếm tỷ<br /> lệ cao nhất (70,76%), trầm cảm: 23,08%. Đặc điểm lâm sàng: khí sắc giảm, mất ngủ, vận động<br /> tâm thần chậm chạp và chán ăn: 100%, mệt mỏi: 93,33%, mất hứng thú: 86,67%, hoang tưởng<br /> bị hại: 69,56%, hoang tưởng bị theo dõi: 65%, ảo thanh bình phẩm: 52,17% và cảm xúc cùn<br /> mòn, mất ý chí: 30,43%. 21,53% BN có thời gian mang bệnh > 3 năm, thời gian điều trị nội trú<br /> dài chiếm 20%. Tỷ lệ mất sức 61% là 41,54%.<br /> * Từ khóa: Giám định sức khỏe; Tâm thần; Yếu tố liên quan.<br /> <br /> CLINICAL CHARACTERISTICS AND RELATED FACTORS<br /> OF PATIENTS WITH PSYCHIATRIC EXAMINATION AT<br /> BOARD OF MENTAL HEALTH DEPARTMENT IN 2013<br /> SUMMARY<br /> The study was carried out on 65 patients at the Board of the Mental Health Department of<br /> Defence in 2013. Results: 18 - 25 years old accounted for 70,76%. The rate of schizophrenia<br /> occupied the highest percentage with 70,76%, rate of depression accounted for 23.08%.<br /> Clinical characteristics: decreased mood, insomnia, slow movement and mental anorexia to<br /> 100%, fatigue 93,33%, loss of interest 86.67%, harmed paranoia 69.56%, noticed paranoia<br /> 65%, virtual audio commentary and blunt feelings 52,17%, loss of memory 30.43%. Time with<br /> disease 3 years is 21.53%, while long-time inpatient treatment accounted for 20%. Capacity<br /> loss rate of 61% is 41.54%.<br /> * Key words: Psychiatric examination; Mental health; Related factors.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sức khỏe tâm thần cho mọi người là<br /> mục tiêu lớn, mục tiêu chiến lược của Tổ<br /> chức Y tế Thế giới, cũng như của nhiều<br /> quốc gia phát triển và cả Ngành Y tế<br /> <br /> nước ta. Nó là thước đo chung cho mọi<br /> xã hội văn minh, vì sức khỏe tâm thần có<br /> vai trò quan trọng trong chăm sóc sức<br /> khỏe con người, đặc biệt trong môi<br /> trường quân đội, lực lượng chủ lực bảo<br /> vệ tổ quốc, giữ vững an ninh quốc gia,<br /> <br /> * Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Cao Tiến Đức (aducct@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 13/01/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 02/04/2014<br /> Ngày bài báo được đăng: 29/04/2014<br /> <br /> 1<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> đồng thời là lực lượng thường xuyên tiếp<br /> xúc với vũ khí, trang thiết bị có khả năng<br /> sát thương cao nên sức khỏe tâm thần<br /> càng được coi trọng.<br /> Phát hiện và điều trị kịp thời, đồng thời<br /> giám định giải quyết chế độ cho quân<br /> nhân bị bệnh tâm thần có vai trò hết sức<br /> quan trọng đối với bác sỹ tâm thần, đặc<br /> biệt là bác sỹ trong Hội đồng Giám định<br /> Sức khỏe tâm thần Bộ Quốc phòng để nâng<br /> cao sức mạnh chiến đấu của quân đội ta.<br /> Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này<br /> nhằm:<br /> - Tìm hiểu cơ cấu, đặc điểm lâm sàng<br /> bệnh tâm thần trong giám định tâm thần.<br /> - Các yếu tố liên quan đến bệnh tâm<br /> thần trong quân đội.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 65 BN (64 nam, 1 nữ) được giám định<br /> sức khỏe tâm thần tại Khoa Tâm thần từ<br /> 1 - 2013 đến 12 - 2013. Tất cả BN được<br /> điều trị, chẩn đoán xác định bằng lâm sàng.<br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán theo ICD 10-1992.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Phương pháp tiến cứu, cắt ngang có<br /> phân tích đánh giá từng trường hợp.<br /> Khám và thống kê tư liệu lâm sàng, sau<br /> đó, xử lý kết quả nghiên cứu bằng thuật<br /> toán thống kê y - sinh học.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên<br /> cứu.<br /> * Phân bố giới tính:<br /> Nam: 98,46% BN, nữ: 1,54% BN, phù<br /> hợp với kết quả nghiên cứu của nhiều tác<br /> giả với 98% là nam quân nhân. Đây là lực<br /> lượng chính của quân đội. Số lượng nữ<br /> chiếm tỷ lệ thấp.<br /> <br /> * Phân bố về tuổi:<br /> Nghiên cứu của chúng tôi gặp chủ yếu<br /> nhóm tuổi 18 - 25 (46 BN = 70,76%). Đây<br /> là tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự. Tiếp<br /> đến là nhóm 25 - 35 tuổi (15 BN =<br /> 23,08%), 35 - 50 tuổi có 4 BN (6,15%).<br /> Đặc điểm này xuất phát từ nhiệm vụ<br /> chính của Hội đồng Giám định Bệnh Tâm<br /> thần Bộ Quốc Phòng là giám định và chăm<br /> sóc sức khỏe tâm thần cho quân nhân.<br /> * Phân bố tuổi quân:<br /> < 2 tuổi: 41 BN (63,08%); 2 - 5 tuổi:<br /> 13 BN (20%); 5 - 10 tuổi: 7 BN (10,77%);<br /> > 10 tuổi: 4 BN (6,15%).<br /> Nhóm BN < 2 tuổi quân chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất (41 BN = 63,08%). Điều này cho<br /> thấy hiểu biết về bệnh tâm thần của quân<br /> nhân đã được nâng cao. Các đơn vị đã<br /> chủ động phát hiện triệu chứng kịp thời<br /> và gửi BN về tuyến cuối điều trị, hạn chế<br /> tỷ lệ mắc bệnh.<br /> * Tiền sử gia đình có người bị bệnh:<br /> 8 BN có tiền sử gia đình bị bệnh, trong<br /> đó, 5 BN bị tâm thần phân liệt (7,69%),<br /> 2 BN bị trầm cảm (3,08%) và 1 BN bị rối<br /> loạn cảm xúc lưỡng cực.<br /> * Trình độ học vấn:<br /> BN bị bệnh chủ yếu có trình độ học hết<br /> phổ thông trung học (50,77%), tiếp đó BN<br /> đã và đang là sinh viên của các trường sĩ<br /> quan trong quân đội (26,15%). BN được<br /> đào tạo tại các trường trung cấp: 18,46%,<br /> 2<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> đặc biệt chỉ có 4,62% BN mới tốt nghiệp<br /> phổ thông cơ sở.<br /> * Tình trạng hôn nhân:<br /> Tình trạng độc thân chiếm tỷ lệ cao<br /> (47 BN = 72,31%), 18 BN (27,69%) đã<br /> kết hôn. Điều này khiến công tác điều trị<br /> gặp nhiều khó khăn vì tỷ lệ độc thân<br /> thuộc nhóm có tiên lượng xấu. Hơn nữa,<br /> những người này thường khó khăn trong<br /> quản lý và điều trị sau này.<br /> * Các đơn vị có quân nhân giám định<br /> (n = 65):<br /> Quân đoàn 1: 15 BN (23,08%); Quân<br /> chủng Phòng không - Không quân: 11 BN<br /> (16,92%); Trường Sỹ quan Pháo binh: 2 BN<br /> (3,08%); Trường Sỹ quan Lục quân 1:<br /> 7 BN (10,77%); Bộ Tư lệnh Thủ đô: 3 BN<br /> (4,62%); Hải quân: 4 BN (6,15%); Biên<br /> phòng: 2 BN (3,08%); Quân khu 1: 2 BN<br /> (3,08%); Quân khu 2: 2 BN (3,08%);<br /> Quân khu 3: 5 BN (7,69%); Quân khu 4:<br /> 5 BN (7,69%); Học viện Quân y: 1 BN<br /> (1,54%); Học viện Kỹ thuật Quân sự:<br /> 6 BN (9,23%).<br /> Đa số BN được giám định thuộc Quân<br /> đoàn 1, Quân chủng Phòng không - Không<br /> quân, Trường Sỹ quân Lục quân 1. Đây<br /> là những đơn vị chủ động phát hiện và<br /> đưa các quân nhân có triệu chứng tâm<br /> thần về hội đồng khám và giám định.<br /> * Các địa phương có quân nhân giám<br /> định (n = 65):<br /> Hà Nội: 5 BN (7,69%); Nam Định: 15<br /> BN (23,08); Thanh Hóa: 9 BN (13,85%);<br /> <br /> Nghệ An: 6 BN (9,23%); Ninh Bình: 9 BN<br /> (13,85%); Hải Phòng: 3 BN (4,62%);<br /> Hưng Yên: 5 BN (7,69%); Hải Dương:<br /> 4 BN (6,15%); Hà Nam: 5 BN (7,69%);<br /> Phú Thọ: 4 BN (6,15%).<br /> Quân nhân được giám định tập trung ở<br /> Nam Định, Ninh Bình và Thanh Hóa. Như<br /> vậy, công tác khám sức khỏe cho quân<br /> nhân trước nhập ngũ còn nhiều thiếu sót<br /> dẫn đến một lượng lớn BN tâm thần làm<br /> nghĩa vụ quân sự.<br /> 2. Đặc điểm lâm sàng.<br /> * Thời gian mang bệnh:<br /> < 1 năm: 2 BN (3,08%); 1 - 3 năm:<br /> 49 BN (75,39%); 3 - 5 năm: 5 BN (7,69%);<br /> 5 - 10 năm: 6 BN (9,22%); > 10 năm: 3 BN<br /> (4,62%).<br /> Quân nhân mang bệnh > 3 năm chiếm<br /> tỷ lệ không nhỏ (14 BN = 21,53%). Đa số<br /> mắc bệnh từ 1 - 3 năm (49 BN = 75,39%).<br /> 12 BN mắc bệnh tâm thần trước khi vào<br /> bộ đội, đây là điểm yếu trong công tác<br /> tuyển quân ở các địa phương.<br /> * Thời gian khởi phát bệnh sau nhập<br /> ngũ:<br /> < 1 năm: 28 BN (43,08%); 1 - 2 năm:<br /> 22 BN (33,85%); 2 - 5 năm: 6 BN (9,22%);<br /> 5 - 10 năm: 7 BN (10,77%); > 10 năm:<br /> 2 BN (3,08%).<br /> Sau 2 năm nhập ngũ, tỷ lệ khởi phát<br /> bệnh cao (50 BN = 77,93%).<br /> * Thời gian nằm điều trị nội trú:<br /> 3<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> < 60 ngày: 14 BN (21,54%); 60 - 120<br /> ngày: 38 BN (58,46%); 120 - 240 ngày:<br /> 7 BN (10,77%); 240 - 360 ngày: 4 BN<br /> (6,15%); > 360 ngày: 2 BN (3,08%).<br /> Đa phần BN có thời gian điều trị nội trú<br /> lớn, 13 BN (20%) nằm viện nhiều từ<br /> tuyến Quân khu, Quân đoàn trở lên với<br /> thời gian nằm viện ≥ 120 ngày. Hầu hết<br /> BN sau điều trị ở tuyến trên đều về nằm<br /> tại bệnh xá đơn vị, không thể tiếp tục làm<br /> nhiệm vụ gây thiệt hại kinh tế và sức<br /> người cho quân đội.<br /> * Cơ cấu bệnh:<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Thể paranoid<br /> <br /> 32<br /> <br /> 49,22<br /> <br /> Thể di chứng<br /> <br /> 14<br /> <br /> 21,54<br /> <br /> Trầm cảm<br /> <br /> 15<br /> <br /> 23,08<br /> <br /> Động kinh<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,54<br /> <br /> Rối loạn Giai đoạn hưng cảm<br /> cảm xúc<br /> lưỡng cực Giai đoạn trầm cảm<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4,62<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 65<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Tâm thần<br /> phân liệt<br /> <br /> Hầu hết các trường hợp bị bệnh thể<br /> paranoid đều có cả hoang tưởng và ảo<br /> giác, một số trường hợp thể di chứng vẫn<br /> còn hoang tưởng và ảo giác mờ nhạt, với<br /> thể di chứng, BN hầu như có đủ triệu<br /> chứng cùn mòn cảm xúc, mất ý chí và<br /> ngôn ngữ nghèo nàn.<br /> * Rối loạn trầm cảm:<br /> <br /> Bảng 1:<br /> CHẨN ĐOÁN<br /> <br /> phẩm: 24 BN (52,17%); ảo thanh xui<br /> khiến: 4 BN (6,51%); ảo thanh ra lệnh:<br /> 3 BN (8,68%); ảo thanh đàm thoại: 1 BN<br /> (2,17%); cảm xúc cùn mòn: 14 BN<br /> (30,43%); ngôn ngữ nghèo nàn: 13 BN<br /> (28,26%); mất ý chí: 14 BN (30,43%).<br /> <br /> Trong cơ cấu các mặt bệnh tâm thần<br /> được giám định, bệnh tâm thần phân liệt<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (46 BN = 70,76%).<br /> 3. Các triệu chứng lâm sàng.<br /> * Tâm thần phân liệt:<br /> Hoang tưởng bị theo dõi: 30 BN (65%);<br /> hoang tưởng liên hệ: 2 BN (4,34%); hoang<br /> tưởng kỳ quái: 2 BN (4,34%); hoang tưởng<br /> bị hại: 32 BN (69,56%); ảo thanh bình<br /> <br /> Khí sắc giảm: 15 BN (100%); mất<br /> hứng thú và sở thích: 13 BN (86,67%);<br /> mệt mỏi, mất năng lượng: 14 BN (93,33%);<br /> mất ngủ: 15 BN (100%); chán ăn, sút cân:<br /> 15 BN (100%); chú ý, trí nhớ kém: 12 BN<br /> (80%); vận động tâm thần chậm chạp:<br /> 15 BN (100%); cảm giác vô dụng hoặc tội<br /> lỗi: 9 BN (60%); ý định và hành vi tự sát:<br /> 4 BN (26,67%).<br /> 100% BN đều có các triệu chứng như<br /> khí sắc giảm, mất ngủ, vận động tâm thần<br /> chậm chạp và chán ăn. Triệu chứng hay<br /> gặp khác là mệt mỏi, mất hứng thú, chú ý,<br /> trí nhớ giảm, đặc biệt có tới 4 BN (26,67%)<br /> có ý định và hành vi tự sát.<br /> * Tỷ lệ mất sức:<br /> 51%: 13 BN (20%); 55%: 5 BN (7,69%);<br /> 61%: 27 BN (41,54%); 65%: 5 BN (7,69%);<br /> 71%: 9 BN (13,85%); 75%: 4 BN (6,15%);<br /> 81%: 2 BN (3,08%).<br /> <br /> 4<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> BN mất sức 61% chiếm tỷ lệ cao,<br /> tương đương với tỷ lệ bệnh tâm thần<br /> phân liệt thể paranoid, một số có cùng<br /> chẩn đoán nhưng có tỷ lệ mất sức 65%,<br /> vì đây là những trường hợp công tác lâu<br /> năm trong quân đội.<br /> Một số ít có tỷ lệ mất sức > 71%, đây<br /> là vấn đề khó khăn để giải quyết chế độ<br /> cho ra quân, vì những trường hợp này đòi<br /> hỏi phải có người chăm sóc.<br /> KẾT LUẬN<br /> Nghiên cứu trên 65 BN được giám<br /> định tại Hội đồng Giám định Sức khỏe<br /> tâm thần Bộ Quốc phòng, chúng tôi có<br /> một số nhận xét sau:<br /> - Mặt bệnh tâm thần trong giám định<br /> chủ yếu tập trung ở bệnh tâm thần phân<br /> liệt (70,76%) và rối loạn trầm cảm<br /> (23,08%). Triệu chứng lâm sàng phong<br /> phú: khí sắc giảm, mất ngủ, vận động tâm<br /> thần chậm chạp và chán ăn, hoang tưởng<br /> bị hại, hoang tưởng bị theo dõi, ảo thanh<br /> bình phẩm, cảm xúc cùn mòn, mất ý chí.<br /> - BN hầu hết là lính nghĩa vụ quân sự.<br /> Nhóm tuổi 18 - 25 chiếm tỷ lệ cao<br /> (70,76%). Thời gian mang bệnh kéo dài<br /> (21,53%), 18,46% BN bị bệnh trước khi<br /> nhập ngũ và thời gian điều trị nội trú dài<br /> ngày chiếm 20%. Công tác phát hiện<br /> bệnh tâm thần tại các đơn vị còn chậm,<br /> dẫn đến tuổi quân của BN cao.<br /> Việc chủ động phát hiện và giải quyết<br /> chế độ tập trung vào các đơn vị: Quân<br /> đoàn 1, Quân chủng Phòng không Không quân, Trường Sỹ quan Lục quân<br /> <br /> 1. Công tác sàng tuyển quân nhân còn<br /> nhiều hạn chế dẫn đến một số quân nhân<br /> mắc bệnh tâm thần vẫn nhập ngũ, đặc<br /> biệt ở các tỉnh Nam Định, Ninh Bình và<br /> Thanh Hóa.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Văn Ngân, Ngô Ngọc Tản. Giám<br /> định pháp y tâm thần. Tâm thần học và Tâm lý<br /> học. NXB Quân đội nhân dân. 2007, tr.237.<br /> <br /> 2. Uhrova. T, J. Zidovska et al. Importance of<br /> psychiatric examination in predictive genetic<br /> testing for Huntington disease. Neurol Neurochir<br /> Pol. 2013, 47 (6), pp.534-541.<br /> 3. Osawa T. Forensic psychiatric examination<br /> in Japanese citizen judge system, saiban-in.<br /> Seishin Shinkeigaku Zasshi. 2013, 115 (10),<br /> pp.1071-1078.<br /> 4. Viljoen. S, T. Nicholls et al. Resilience<br /> and successful community reintegration among<br /> female forensic psychiatric patients: a preliminary<br /> investigation. Behav Sci Law. 2011, 29 (5),<br /> pp.752-770.<br /> 5. McDermott. B. E, I. V. Dualan et al. The<br /> predictive ability of the Classification of<br /> Violence Risk (COVR) in a forensic psychiatric<br /> hospital. Psychiatr Serv. 2011, 62 (4), pp.430-433.<br /> 6. Van den Berg, J. W, V. de Vogel. Risk<br /> assessment with intellectual disabled forensic<br /> psychiatric patients: how useful are risk<br /> assessment instruments?. Tijdschr Psychiatric.<br /> 2011, 53 (2), pp.83-93.<br /> 7. Clarke. M, S. Davies et al. Long-term<br /> suicide risk in forensic psychiatric patients.<br /> Arch Suicide Res. 2011, 15 (1), pp.16-28.<br /> <br /> 5<br /> <br />