Nghiên cứu hình dạng, kích thước của động mạch thần kinh vùng mông ở người Việt Nam

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU HÌNH DẠNG, KÍCH THƯỚC CỦA ĐỘNG MẠCH <br />  THẦN KINH VÙNG MÔNG Ở NGƯỜI VIỆT NAM <br /> Phạm Văn Đồng*,Võ Thành Nghĩa*, Lê Văn Cường* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở đầu: Ngày càng có nhiều phẫu thuật, thủ thuật can thiệp vào vùng mông như thay khớp háng, mổ kết <br /> hợp xương vùng liên mấu chuyển, phẫu thuật đặt túi silicon nâng mông… Tuy nhiên, số liệu về vị trí, hình <br /> dạng, kích thước các thành phần động mạch thần kinh vùng mông chưa nhiều, đặc biệt là số liệu của người Việt <br /> Nam. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm cung cấp cho các nhà phẫu thuật có thêm những thông <br /> tin để tham khảo và góp phần miêu tả về mặt hình thái học các động mạch và thần kinh được nghiên cứu. <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định vị trí đường đi của động mạch mông trên, động mạch mông dưới và động <br /> mạch thẹn trong. Xác định đường kính, chiều dài và số nhánh của động mạch mông trên, động mạch mông dưới <br /> và động mạch thẹn trong. Xác định vị trí, đường đi, đường kính, chiều dài và số nhánh của thần kinh mông trên, <br /> thần kinh mông dưới, thần kinh thẹn và thần kinh ngồi. <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiền cứu mô tả cắt ngang. Chúng tôi nghiên cứu <br /> trên 46 vùng mông của 23 thi hài đã được ướp formol tại bộ môn Giải Phẫu học Đại học Y Dược thành phố <br /> Hồ Chí Minh. <br /> Kết quả: Động mạch mông trên: 61% đi ra vùng mông ở 1/3 trong và 39% ở 1/3 giữa cơ hình lê, đường <br /> kính 4,6 ± 1,0 mm, chiều dài 76 ± 10 mm, số nhánh 5 ± 1 nhánh. Động mạch mông dưới: 87% đi ra vùng mông <br /> ở 1/3 trong và 13% ở 1/3 giữa cơ hình lê, đường kính 3,7 ± 0,7 mm, chiều dài 95 ± 20 mm, số nhánh 5 ± 1 <br /> nhánh. Có 11% động mạch mông dưới là nhánh của động mạch mông trên đi xuống. Động mạch thẹn trong: <br /> 100% đi ra vùng mông ở 1/3 trong cơ hình lê, đường kính 2,5 ± 0,6 mm, chiều dài 72 ± 13 mm, số nhánh 4 ± 1 <br /> nhánh. Thần kinh mông trên: 52% đi ra vùng mông ở 1/3 giữa và 48% ở 1/3 trong cơ hình lê, đường kính 3,1 ± <br /> 0,8 mm, chiều dài 63 ± 9 mm, số nhánh 4 ± 1 nhánh. Thần kinh mông dưới: 65% đi ra vùng mông ở 1/3 trong <br /> và 35% ở 1/3 giữa cơ hình lê, đường kính 2,9 ± 0,8 mm, chiều dài 77 ± 17 mm, số nhánh 5 ± 1 nhánh. Có 1 <br /> trường hợp (chiếm 2%) thần kinh mông dưới xuyên qua cơ hình lê để ra vùng mông. Thần kinh thẹn: 100% đi <br /> ra vùng mông ở 1/3 trong cơ hình lê, đường kính 2,8 ± 0,4 mm, chiều dài 76 ± 9 mm, số nhánh 4 ± 1 nhánh. <br /> Thần kinh ngồi: Có 76% không chia và đi ra vùng mông ở bờ dưới cơ hình lê, 24% trường hợp chia 2 thành <br /> phần: 1 thành phần xuyên cơ hình lê và 1 thành phần đi dưới cơ hình lê. Có 1 trường hợp (2%) cho nhánh bên <br /> xuyên cơ hình lê vận động cơ mông nhỡ. 76% chia hai nhánh tận ngoài vùng mông và 24% chia hai nhánh tận <br /> ngay tại vùng mông. Thần kinh ngồi đi ra vùng mông 63% ở 1/3 giữa, 22% ở 1/3 trong và 15% ở 1/3 ngoài cơ <br /> hình lê; đường kính 15,2 ± 2,4 mm, chiều dài 331 ± 24 mm, số nhánh bên 5 ± 1 nhánh. <br /> Kết  luận: Bờ trên và bờ dưới cơ hình lê là mốc để tìm bó mạch thần kinh vùng mông. 100% động mạch <br /> thẹn trong và thần kinh thẹn đi ra vùng mông ở vị trí 1/3 trong cơ hình lê. Thận trọng với sự chia sớm của thần <br /> kinh ngồi (24%) khi phẫu thuật ở vùng này. Đường kính trung bình của động mạch vùng mông giảm dần theo <br /> thứ tự: động mạch mông trên, động mạch mông dưới, động mạch thẹn trong. Đường kính trung bình của thần <br /> kinh vùng mông giảm dần theo thứ tự: thần kinh ngồi, thần kinh mông trên, thần kinh mông dưới, thần kinh <br /> thẹn. <br /> * Bộ môn Giải Phẫu học, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh <br /> Tác giả liên lạc: BS. Phạm Văn Đồng<br /> ĐT: 0984746016<br /> <br /> Email: dongpham@gmail.com <br /> <br /> Từ khóa: vùng mông, động mạch mông trên, thần kinh mông trên, động mạch mông dưới, thần kinh mông <br /> <br /> Tạo Hình Thẩm Mỹ <br /> <br /> 323<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> dưới, động mạch thẹn trong, thần kinh thẹn, thần kinh ngồi <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RESEARCH ON THE SHAPE AND SIZE OF THE ARTERIES AND NERVES OF GLUTEAL REGION <br /> Pham Van Dong, Vo Thanh Nghia, Le Van Cuong <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 323 ‐ 328 <br /> Background:  Nowadays,  surgical  procedures  such  as:  hip  replacement  surgery,  internal  fixation  for <br /> trochanteric  fractures  of  the  femur,  gluteal  implant…  have  been  increasing.  The  accurate  knowledge  of  the <br /> anatomy and variants of arteries and nerves of gluteal region is very important foundation of surgery. Therefore, <br /> we did this research to provide surgeons with further data about anatomic variants and diameter of the arteries <br /> and nerves of gluteal region. <br /> Aim: The aim of research is to define position, diameter, length, branches of superial gluteal artery, superial <br /> gluteal nerve, inferial gluteal artery, inferial gluteal nerve, internal pudendal artery, pudendal nerve and sciatic <br /> nerve. <br /> Material and method: Cross sectional and descriptive study. We study on 46 gluteal regions preserved by <br /> formalin in department of Anatomy University of Medicine and Pharmacy HCM city. <br /> Result:  Supperior  gluteal  artery:  61%  at  internal  third,  39%  at  medial  third  of  piriformis  muscle,  mean <br /> diameter 4.6 ± 1.0 mm, mean length 76 ± 10 mm, and has 5 ± 1 branches. Inferior gluteal artery: 87% at internal <br /> third, 13% at medial third of piriformis muscle; 11% is a branch of supperior gluteal artery; mean diameter 3.7 ± <br /> 0.7 mm, mean length 95 ± 20 mm, and has 5 ± 1 branches. Internal pudendal artery: 100% at internal third of <br /> piriformis muscle; mean diameter 2.5 ± 0.6 mm, mean length 72 ± 13 mm, has 4 ± 1 banches. Superior gluteal <br /> nerve:  48%  at  internal  third,  52%  at  medial  third  of  piriformis  muscle;  mean  diameter  3.1  ±  0.8  mm,  mean <br /> length 63 ± 9 mm, and has 4 ± 1 branches. Inferior gluteal nerve: 65% at internal third, 35% at medial third of <br /> piriformis muscle; 2% goes through piriformis muscle; mean diameter 2.9 ± 0.8 mm, mean length 77 ± 17 mm, <br /> and has 5 ± 1 branches. Pudendal nerve: 100% at internal third of piriformis muscle, mean diameter 2.8 ± 0.4 <br /> mm,  mean  length  76  ±  9  mm,  and  has  4  ±  1  branches.  Sciatic  nerve:  a  shape  76%,  b  shape  24%  (Anson  BJ <br /> classification); 2% has a branch going through piriformis muscle; 76% divides out gluteal region, 24% divides in <br /> gluteal  region;  22%  at  internal  third,  63%  at  medial  third,  15%  at  external  third  of  piriformis  muscle;  mean <br /> diameter 15.2 ± 2.4 mm, mean length 331 ± 24 mm, and has 5 ± 1 branches. <br /> Conclusion:  Above and below of the piriformis muscle is a landmark to find arteries and nerves of gluteal <br /> region.  100%  of  the  internal  pudendal  arteries  and  pudendal  nerves  come  out  gluteal  region  at  internal  third <br /> position of the piriformis muscle. Beware of early division of the sciatic nerve (24%) in the surgery area. Average <br /> diameter of the artery of gluteal region descending order: the superior gluteal artery, the inferior gluteal artery, <br /> the  pudendal  artery.  Average  diameter  of  the  nerve  of  gluteal  region  descending  order:  the  sciatic  nerve,  the <br /> superior gluteal nerve, the inferior gluteal nerve, the pudendal nerve.  <br /> Key  words:  gluteal  region,  superial  gluteal  artery,  superial  gluteal  nerve,  inferial  gluteal  artery,  inferial <br /> gluteal nerve, internal pudendal artery, pudendal nerve, sciatic nerve <br /> mạch  thần  kinh  vùng  mông  chưa  nhiều,  đặc <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> biệt  là  số  liệu  của  người  Việt  Nam.  Vì  vậy, <br /> Ngày càng  có  nhiều  phẫu  thuật,  thủ  thuật <br /> chúng  tôi  tiến  hành  nghiên  cứu  này  nhằm <br /> can thiệp vào vùng mông như thay khớp háng, <br /> cung  cấp  cho  các  nhà  phẫu  thuật  có  thêm <br /> kết hợp xương vùng liên  mấu  chuyển,  đặt  túi <br /> những  thông  tin  để  tham  khảo  và  góp  phần <br /> silicon  nâng  mông…  Tuy  nhiên,  số  liệu  về  vị <br /> trí, hình dạng, kích thước các thành phần động <br /> <br /> 324<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> miêu tả về mặt hình thái học các động mạch và <br /> thần kinh được nghiên cứu. <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ghi nhận các kết quả như sau: <br /> Bảng 1: Vị trí đi ra vùng mông so với cơ hình lê, <br /> đường kính, chiều dài và số nhánh bên của bó mạch <br /> thần kinh mông trên, mông dưới và thẹn, thần kinh <br /> ngồi <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Chúng tối tiến hành phẫu tích trên 46 vùng <br /> mông của các thi hài đã ướp formol tại bộ môn <br /> Giải  Phẫu  học  Đại  học  Y  Dược  thánh  phố  Hồ <br /> Chí Minh. Trong đó có 22 nam và 1 nữ. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> <br /> Động mạch<br /> mông trên<br /> Động mạch<br /> mông dưới<br /> Động mạch<br /> thẹn trong<br /> Thần kinh<br /> mông trên<br /> Thần kinh<br /> mông dưới<br /> Thần kinh<br /> thẹn<br /> Thần kinh<br /> ngồi<br /> <br /> Nghiên cứu theo phương pháp tiền cứu mô <br /> tả cắt ngang. <br /> Chúng  tôi  tiến  hành  phẫu  tích  các  thành <br /> phần  bó  mạch  thần  kinh  mông  trên,  bó  mạch <br /> thần  kinh  mông  dưới,  bó  mạch  thần  kinh  thẹn <br /> và  thần  kinh  ngồi  một  cách  cẩn  thận.  Quan  sát <br /> và ghi nhận lại vị trí đường đi, kích thước, phân <br /> nhánh của các thành phần kể trên. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> <br /> Vị trí đi ra vùng<br /> Số<br /> mông so với cơ Đường Chiều<br /> nhánh<br /> hình lê (%)<br /> kính<br /> dài<br /> bên<br /> (mm) (mm)<br /> 1/3 1/3<br /> 1/3<br /> (nhánh)<br /> trong giữa ngoài<br /> 61<br /> 39<br /> 0 4,6 ± 1,0 76 ±<br /> 5±1<br /> 10<br /> 87<br /> 13<br /> 0 3,7 ± 0,7 95 ±<br /> 5±1<br /> 20<br /> 100<br /> 0<br /> 0 2,5 ± 0,6 72 ±<br /> 4±1<br /> 13<br /> 48<br /> 52<br /> 0 3,1 ± 0,8 63 ± 9 4 ± 1<br /> 65<br /> <br /> 35<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 22<br /> <br /> 63<br /> <br /> 15<br /> <br /> 2,9 ± 0,8 77 ±<br /> 17<br /> 2,8 ± 0,4 76 ± 9<br /> 15,2 ± 331 ±<br /> 2,4<br /> 24<br /> <br /> 5±1<br /> 4±1<br /> 5±1<br /> <br /> Sau khi phẫu tích 46 vùng mông, chúng tôi <br /> <br />  <br /> Hình 3: Có 5 trường hợp động mạch mông dưới là <br /> nhánh của động mạch mông trên đi xuống, chiếm tỉ lệ <br /> 11% <br /> <br /> Tạo Hình Thẩm Mỹ <br /> <br />  <br /> Hình 2: Có 1/46 trường hợp thần kinh mông dưới <br /> xuyên qua cơ hình lê <br />  <br /> <br /> 325<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br />  <br /> Hình 34: Tỉ lệ các dạng của thần kinh ngồi theo phân loại Anson BJ <br /> phân loại của Anson BJ <br /> <br />  <br /> Hình 56: Thần kinh ngồi dạng b theo phân loại của Anson BJ <br /> phân nhánh bên ở trong vùng mông <br /> <br />  <br /> Hình 45: Thần kinh ngồi dạng a theo <br /> <br />  <br /> Hình 67: Có 1/46 trường hợp thần kinh ngồi <br /> <br />  <br /> <br /> 326<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> Dạng b (chia 2 thành phần:1<br /> thành phần xuyên cơ hình lê, 1<br /> thành phần dưới cơ hình lê)<br /> Dạng c (chia 2 thành phần: 1<br /> thành phần ở trên và 1thành<br /> phần ở dưới cơ hình lê)<br /> Dạng d (không chia, xuyên qua<br /> cơ hình lê)<br /> Dạng e (chia 2 thành phần: 1<br /> thành phần ở trên và 1 thành<br /> phần xuyên cơ hình lê)<br /> Dạng f (không chia, ở trên cơ<br /> hình lê)<br /> <br />  <br /> Hình 78: Có 24% thần kinh ngồi chia sớm ở trong <br /> vùng mông <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Bảng 2: So sánh đường kính động mạch mông trên, <br /> động mạch mông dưới, động mạch thẹn trong <br /> Cỡ mẫu (mẫu)<br /> Đường kính động<br /> mạch mông trên (mm)<br /> Đường kính động<br /> mạch mông dưới<br /> (mm)<br /> Đường kính động<br /> mạch thẹn trong (mm)<br /> <br /> Lê Văn Cường<br /> 106<br /> <br /> Chúng tôi<br /> 46<br /> <br /> 3,27<br /> <br /> 4,6 ± 1<br /> <br /> 2,54<br /> <br /> 3,7 ± 0,7<br /> <br /> 1,9<br /> <br /> 2,5 ± 0,6<br /> <br /> Chúng  tôi  ghi  nhận  đường  kính  động <br /> mạch mông trên, động mạch mông dưới, động <br /> mạch thẹn trong trung bình lần lượt là 4,6 mm, <br /> 3,7 mm, 2,5 mm lớn hơn trong nghiên cứu của <br /> tác giả Lê Văn Cường  (3,27  mm,  2,54  mm,  1,9 <br /> mm).  Điều  này  có  thể  do  mẫu  của  chúng  tôi <br /> nhỏ  (46  mẫu)  so  với  nghiên  cứu  của  Lê  Văn <br /> Cường (106 mẫu).  <br /> Bảng 3:1 So sánh tỷ lệ các dạng thần kinh ngồi <br /> Dạng thần kinh ngồi<br /> <br /> Anson<br /> (6)<br /> BJ<br /> <br /> Dạng a (không chia, đi ra vùng<br /> mông ở dưới cơ hình lê)<br /> <br /> 90%<br /> <br /> Tạo Hình Thẩm Mỹ <br /> <br /> Nguyễn<br /> Chúng<br /> Quang<br /> tôi<br /> (4)<br /> Quyền<br /> 94%<br /> <br /> 76%<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> 7,6%<br /> <br /> 24%<br /> <br /> 2,1%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> 0,8%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> 5%<br /> <br /> 0%<br /> <br /> So sánh với tác giả Anson BJ, chúng tôi ghi <br /> nhận tỷ lệ thần kinh ngồi dạng a thấp hơn (76% <br /> so với 90%), tỷ lệ thần kinh ngồi dạng b cao hơn <br /> (24% so với 7,6%), và chúng tôi không ghi nhận <br /> trường hợp nào thần kinh ngồi có dạng c và d so <br /> với Anson BJ lần lượt là 2,1% và 0,8%. Chúng tôi <br /> cũng cho kết quả tương đồng với tác giả Anson <br /> BJ  với  thần  kinh  ngồi  dạng  e  và  f  không  ghi <br /> nhận trường hợp nào. <br /> So  sánh  với  tác  giả  Nguyễn  Quang  Quyền, <br /> chúng tôi ghi nhận tỷ lệ thần kinh ngồi dạng a <br /> thấp  hơn  (76%  so  với  94%),  không  ghi  nhận <br /> trường  hợp  nào  thần  kinh  ngồi  dạng  f  như  tác <br /> giả  Nguyễn  Quang  Quyền  miêu  tả.  Ngoài  ra, <br /> chúng  tôi  ghi  nhận  24%  trường  hợp  thần  kinh <br /> ngồi dạng b mà Nguyễn Quang Quyền chưa đề <br /> cập đến. <br /> Bảng 4:2 So sánh tỷ lệ vị trí chia đôi của thần kinh <br /> ngồi <br /> Vị trí chia<br /> <br /> Pokor Ugreno Gabriel Güven Praka<br /> Chúng<br /> (7)<br /> ny et vic et li et al çer et sh et<br /> tôi<br /> (10)<br /> (13)<br /> (8)<br /> (11)<br /> al<br /> al<br /> al<br /> al<br /> <br /> Cỡ mẫu<br /> 46<br /> 182<br /> 200<br /> (mẫu)<br /> Vùng mông 24% 20,9% 4%<br /> Ngoài vùng<br /> 76% 79,1% 96%<br /> mông<br /> <br /> 80<br /> <br /> 50<br /> <br /> 86<br /> <br /> 13,7%<br /> <br /> 48% 16,3%<br /> <br /> 86,3%<br /> <br /> 52% 83,7%<br /> <br /> Tỉ  lệ  chia  đôi  của  thần  kinh  ngồi  ở  vùng <br /> mông  trong  nghiên  cứu  của  chúng  tôi  là  24%, <br /> cao  hơn  các  tác  giả  Pokorny,  Ugrenovic, <br /> Gabrielli,  Prakash  nhưng  lại  thấp  hơn  so  với <br /> Güvençer.  Như  vậy,  khi  phẫu  thuật  vào  vùng <br /> mông,  phẫu  thuật  viên  phải  hết  sức  thận  trọng <br /> vì khi tìm được một thần kinh thì vẫn có thể còn <br /> một nhánh của thần kinh ngồi. <br /> Bảng 5:3 So sánh đường kính của thần kinh ngồi <br /> <br /> 327<br /> <br />