Nghiên cứu sự biểu hiện của các kháng nguyên p53, Ki67 và Her-2/neu trong ung thư đại trực tràng bằng hoá mô miễn dịch

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 3 * 2007<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỰ BIỂU HIỆN CỦA CÁC KHÁNG NGUYÊN P53, KI67<br /> VÀ HER-2/NEU TRONG UNG THƢ ĐẠI TRỰC TRÀNG<br /> BẰNG HOÁ MÔ MIỄN DỊCH<br /> Trịnh Tuấn Dũng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích nghiên cứu: Nhằm tìm hiểu sự biểu hiện của các kháng nguyên p53, Ki67 và Her-2/neu<br /> trong ung thư đại trực tràng.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 55 trường hợp ung thư đại trực tràng sau phẫu thuật đã<br /> được nghiên cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội (TWQĐ) 108 trong thời gian từ 3/2005 đến 3/2007.<br /> Kết quả: Tỷ lệ dương tính của các kháng nguyên p53, Ki67 và Her-2/neu trong ung thư đại trực tràng<br /> tương ứng là 54,55%; 80% and 27,27%. Ung thư thể sùi có tỷ lệ p53, Ki67 and Her-2/neu dương tính<br /> tương ứng là 40,91%; 72,27% and 27,27%. Ung thư thể sùi - loét kết hợp có tỷ lệ biểu hiện tương ứng với<br /> các kháng nguyên p53, Ki67 và her-2/neu là 70,83%; 87,5% và 29,17%. U thể thâm nhiễm và thể nhẫn có<br /> tỷ lệ Ki67 dương tính khá cao (66,67% và 50%), nhưng tỷ lệ dương tính của p53 và Her-2/neu thấp hơn<br /> (25-33,33%).<br /> Kết luận: Đối với ung thư biểu mô tuyến, độ biệt hoá tuyến càng thấp tỷ lệ dương tính của p53 và<br /> Her-2/neu càng cao. Khi độ biệt hoá của ung thư biểu mô tuyến càng thấp, tỷ lệ dương tính mạnh của Ki67<br /> càng cao và ngược lại. Tỷ lệ dương tính của p53 ở những khối u có độ ác tính thấp và độ ác tính cao khác<br /> nhau không có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, tỷ lệ dương tính của Ki67 và Her-2/neu ở những khối u có độ<br /> ác tính cao thì cao hơn rõ rệt so với những khối u có độ ác tính thấp.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EXPRESSION OF P53, KI67 AND HER-2/NEU ANTIGENS IN COLORECTAL CANCERS<br /> BY IMMUNOHISTOCHEMISTRY<br /> Trinh Tuan Dung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 – Supplement of No 3 - 2007: 89-94<br /> Objectives: To determine the expression of p53, Ki67 and Her-2/neu antigens in colorectal cancers by<br /> immunohistochemistry.<br /> Methods: 55 cases of postoperative colorectal cancers have been studied at the Military Central<br /> Hospital 108 from March 2005 to March 2007.<br /> Results: The positive rates of p53, Ki67 and Her-2/neu antigens in colorectal cancer were 54.55%; 80% and<br /> 27.27%. The tumors with fungiform had p53, Ki67 and Her-2/neu expressions in 40.91%; 72.27% and 27.27%<br /> respectively. Fungi-ulcerative tumors had expression of p53, Ki67 and Her-2/neu in 70.83%; 87.5% and 29.17%<br /> respectively. The tumors with infiltrating annular forms had a quite high rates in expression of Ki67 (66.67%<br /> and 50% respectively), but the positive rates of p53 and Her-2/neu are lower (25-33.33%).<br /> Conclusions: For adenocarcinomas, the positive rates of p53 and Her-2/neu expressions were higher in<br /> lower differentiated degrees of tumor tissues. The strong positive rate of Ki67 was higher if the differentiated<br /> degrees of tumor tissues were lower. No significant difference of p53 expression between low-grade and high<br /> grade tumors. However, the positive rates of Ki67 and Her-2/neu in high-grade tumors were significant<br /> higher than in low-grade tumors.<br /> * Bệnh viện TWQĐ 108<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh – Tế Bào Bệnh Học<br /> <br /> 89<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 3 * 2007<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư đại trực tràng (UTĐTT) là bệnh<br /> có tỷ lệ mắc khá cao trên thế giới và là nguyên<br /> nhân gây tử vong cao thứ hai trong các trường<br /> hợp chết do ung thư nói chung. Ở Việt nam,<br /> đây cũng là một bệnh hay gặp và đang có xu<br /> hướng gia tăng(6). Cho đến nay, đã có nhiều<br /> công trình nghiên cứu về các khía cạnh khác<br /> nhau của UTĐTT như triệu chứng lâm sàng,<br /> hình ảnh X-quang, nội soi, mô bệnh học<br /> (MBH), chẩn đoán và điều trị(4,5,7). Tuy nhiên,<br /> việc ứng dụng hoá mô miễn dịch (HMMD)<br /> trong nghiên cứu UTĐTT chưa có nhiều.<br /> Riêng ở Việt Nam, nghiên cứu theo hướng này<br /> mới chỉ là bước đầu. Vì vậy, nghiên cứu này<br /> được tiến hành nhằm tìm hiểu đặc điểm biểu<br /> hiện của các kháng nguyên (KN) p53, Ki67 và<br /> Her-2/neu trong UTĐTT.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tƣợng nghiên cứu<br /> <br /> Đánh giá kết quả nhuộm HMMD:<br /> - Với P53: Xác định là phản ứng dương<br /> tính khi bào tương bắt màu nâu sẫm.<br /> - Với Ki67: Xác định là phản ứng dương<br /> tính khi nhân tế bào bắt màu nâu sẫm. Đếm số<br /> lượng tế bào u trên 5 vi trường ở độ phóng đại<br /> 400 lần, chia lấy số lượng trung bình, căn cứ<br /> vào tỷ lệ các tế bào u có phản ứng dương tính<br /> chia làm 3 mức độ (qui ước)<br /> <br /> (+): 60% số tế bào u bắt màu<br /> - Với Her-2/neu: xác định là phản ứng<br /> dương tính khi màng tế bào bắt màu nâu sẫm.<br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm Epi Info 6.0.<br /> <br /> Nghiên cứu được thực hiện ở 55 trường<br /> hợp UTĐTT đã được phẫu thuật tại Bệnh viện<br /> TWQĐ 108 trong thời gian từ 3/2005-3/2007,<br /> xét nghiệm MBH và HMMD để tìm hiểu sự<br /> biểu hiện của các KN p53, Ki67 và Her-2/neu.<br /> Tuổi của bệnh nhân (BN) từ 24-82 (trung bình<br /> là 57,86 ± 11,3), gồm 30 nam (54,55%) và 25 nữ<br /> (44,45%) (tỷ số nam/nữ = 1,2).<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Qua nghiên cứu, chúng tôi đã thu được<br /> những kết quả như sau:<br /> <br /> Biểu hiện của các KN p53, Ki67 vµ Her-2/neu<br /> qua xét nghiệm HMMD:<br /> Bảng 1: Biểu hiện của từng loại KN (n = 55)<br /> Biểu hiện<br /> KN<br /> <br /> Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu đã được tiến hành theo<br /> phương pháp tiến cứu, mô tả, cắt ngang. Các<br /> bệnh phẩm UTĐTT sau phẫu thuật được quan<br /> sát và mô tả về vị trí, đo kích thước, sau đó<br /> phẫu tích, lấy bệnh phẩm từ vùng tổn thương,<br /> cố định trong dung dịch formol 10% và xử lý<br /> theo phương pháp thông thường. Các mảnh<br /> cắt được nhuộm HE và PAS. Phân loại cả về<br /> hình thái đại thể, các týp MBH, độ ác tính và<br /> độ xâm lấn của UTĐTT theo phân loại của Tổ<br /> chức Y tế thế giới năm 2000(8). Các block<br /> paraffin sau đó được cắt nhuộm HMMD để<br /> nghiên cứu sự biểu hiện của các KN p53, Ki-67<br /> và Her-2/neu theo phương pháp Avidin -<br /> <br /> 90<br /> <br /> Biotin - Complex. Sử dụng các kít và hoá chất<br /> của Hãng DakoCytomation, Đan mạch. Quy<br /> trình nhuộm được thực hiện theo hướng dẫn<br /> của nhà sản xuất, với các dung dịch phục hồi<br /> KN phù hợp cho mỗi loại kháng thể.<br /> <br /> P53<br /> Ki67<br /> Her-2/neu<br /> <br /> n<br /> 25<br /> 11<br /> 40<br /> <br /> Dương tính<br /> n<br /> %<br /> 54,55<br /> 30<br /> 80,00<br /> 44<br /> 27,27<br /> 15<br /> <br /> Âm tính<br /> %<br /> 45,45<br /> 20,00<br /> 72,73<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ dương tính của p53 là<br /> 54,55%; KN tăng sinh tế bào Ki67 dương tính<br /> rất cao (80 %), còn Her-2/neu chỉ có 27,27%<br /> dương tính.<br /> Bảng 2: Tỷ lệ dương tính theo mức độ của Ki67<br /> Mức độ dương tính<br /> Không (âm tính)<br /> Yếu (+)<br /> Vừa (++)<br /> Mạnh (+++)<br /> Tổng<br /> <br /> n<br /> 11<br /> 12<br /> 15<br /> 17<br /> 55<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 20,00<br /> 21,82<br /> 27,27<br /> 30,91<br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ Ki67 dương tính ở 3 mức<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh – Tế Bào Bệnh Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 3 * 2007<br /> (yếu, vừa và mạnh) lần lượt là 21,82%; 27,27%<br /> và 30,91%.<br /> <br /> Liên quan giữa sự biểu hiện của các KN p53,<br /> Ki67 và Her-2/neu với hình thái đại thể và các<br /> týp MBH của UTĐTT<br /> Bảng 3: Liên quan giữa sự biểu hiện của các KN<br /> với hình thái đại thể của khối u<br /> Biểu hiện gen p53 (+) Ki67 (+) Her-2/neu (+)<br /> Thể u (n)<br /> <br /> n<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Thể sùi<br /> <br /> 22 9 40,91 17 72,27<br /> <br /> 6<br /> <br /> 27,27<br /> <br /> Thể sùi - loét<br /> <br /> 24 17 70,83 21 87,50<br /> <br /> 7<br /> <br /> 29,17<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4 1 25,00 2 50,00<br /> <br /> 1<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> Thể thâm nhiễm 3 1 33,33 2 66,67<br /> <br /> 1<br /> <br /> 33,33<br /> <br /> 55 30 54,55 44 80,00 15<br /> <br /> 27,27<br /> <br /> Thể loét<br /> <br /> 100<br /> <br /> 2 2<br /> <br /> Thể nhẫn<br /> Tổng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Các u thể sùi có p53 dương tính<br /> 40,91%; Ki67 dương tính 72,27% và Her-2/neu<br /> dương tính 27,27%. Với các khối u thể sùi loét kết hợp có p53 dương tính 70,83%; Ki67<br /> dương tính 87,5% và Her-2/neu dương tính<br /> 29,17%.<br /> Bảng 4: Liên quan giữa sự biểu hiện của p53 với<br /> týp MBH của u<br /> Gen p53 p53 (+)<br /> Týp MBH<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> UTBMT BH cao<br /> <br /> 7<br /> <br /> UTBMT BH vừa<br /> <br /> 18 69,23 8<br /> <br /> UTBMT BH thấp<br /> <br /> 2<br /> <br /> UTBMT nhầy<br /> <br /> 2<br /> <br /> 28,57 5<br /> <br /> UTBM không BH<br /> <br /> 1<br /> <br /> 50,00 1<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> p53(-)<br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 38,89 11 61,11 18 32,73<br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 30,77 26 47,27<br /> 2<br /> <br /> 3,64<br /> <br /> 71,43 7<br /> <br /> 0<br /> <br /> 12,73<br /> <br /> 50<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3,64<br /> <br /> 30 54,55 25 45,45 55<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Đối với UTBMT, độ biệt hoá<br /> tuyến của mô u càng thấp tỷ lệ gen p53 (+)<br /> càng cao (p