Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

96
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và sự phù hợp giữa chẩn đoán tế bào học và mô bệnh học trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp (UTTG). Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2017 NHẬN XÉT MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG TRONG CHẨN ĐOÁN UNG THƯ TUYẾN GIÁP Nguyễn Văn Nam*; Nguyễn Trường Giang**; Nguyễn Ngọc Trung* TÓM TẮT Mục tiêu: nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và sự phù hợp giữa chẩn đoán tế bào học và mô bệnh học trong chẩn đoán ung thư tuyến giáp (UTTG). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang 45 bệnh nhân (BN) UTTG tại Khoa Phẫu thuật Lồng ngực - Tim mạch, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 01 - 2015 đến 03 - 2016. Kết quả và kết luận: tuổi trung bình 43,78 ± 12,01 (25 - 70 tuổi), tỷ lệ nữ/nam 8/1. Triệu chứng hay gặp nhất là cảm giác nuốt vướng, nghẹn (73,33%). Phần lớn có một khối u (73,33%), ở một thùy (80%). U cứng, chắc chiếm chủ yếu (97,78%), có ranh giới rõ (82,22%). Siêu âm tuyến giáp: dạng đặc: 71,11%. Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ có độ nhạy 73,33%, sinh thiết tức thì, chẩn đoán có độ nhạy 93,33%. Mô bệnh học: thể nhú chiếm đa số (88,89%), thể nang 11,11%, không gặp trường hợp nào thể tủy hay thể kém biệt hóa. * Từ khóa: Ung thư tuyến giáp; Mô bệnh học; Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng. Some Remarks on the Clinical and Paraclinical Characteristics in Diagnosis of Thyroid Cancer Summary Objectives: To give some remarks on clinical, paraclinical characteristics and correspondence between cell diagnostic method and histopathological one in the diagnosis of thyroid cancer. Methods: A retrospective and descriptive study was performed on 45 thyroid cancer patients in Department of Cardiothoracic Surgery, 103 Hospital from 01 - 2015 to 03 2016. Results and conclusion: Mean age was 43.78 ± 12.01 (from 25 to 70). Male/female ratio was 8/1. The most frequent symptoms were choking swallow (73.33%), solitary tumor (73.33%), tumor in one lobe (80%), hard tumor (97.78%), clear demarcation (82.22%). Thyroid ultrasound revealed that solid form accounted for 71.11%. Sensitivity of fine needle aspiration cytology was presented in 73.33%, that of instant biopsy was 93.33%. In terms of histopathology, papillary tumor took up the majority (88.89%), follicular was the least (11.11%). * Key words: Thyroid cancer; Histopathology; Clinical and paraclinical characteristics. ĐẶT VẤN ĐỀ Ung thư tuyến giáp là ung thư tuyến nội tiết hay gặp nhất, chiếm khoảng 1% các loại ung thư. Tại Hoa Kỳ, theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, năm 2014 có 2 - 4 trường hợp mắc mới/100.000 dân/năm, tỷ lệ nam/nữ là 1/2,7 và tỷ lệ tử vong hàng năm từ 0,2 - 2,8/100.000 dân. Ở Việt Nam, theo IUAC (2002), tỷ lệ mắc bệnh chuẩn theo lứa tuổi là 2,7/100.000 ở nữ và 1,3/100.000 ở nam. * Bệnh viện Quân y 103 ** Học viện Quân y Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Văn Nam (namb12103@yahoo.com.vn) Ngày nhận bài: 05/02/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 14/03/2017 Ngày bài báo được đăng: 23/03/2017 153 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2017 Bệnh tiến triển âm thầm, triệu chứng lâm sàng thường không đặc hiệu, đặc biệt ở giai đoạn sớm, hay chẩn đoán nhầm với u lành tính tuyến giáp. Chẩn đoán UTTG dựa vào chẩn đoán hình thái tế bào như chọc hút tế bào bằng kim nhỏ trước mổ, sinh thiết tức thì trong mổ và mô bệnh học sau mổ, mỗi phương pháp có độ tin cậy khác nhau, trong đó chẩn đoán mô bệnh học sau mổ là tiêu chuẩn vàng. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm: Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá sự phù hợp giữa chẩn đoán tế bào học và mô bệnh học trong chẩn đoán UTTG. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 45 BN có kết quả mô bệnh học sau mổ là UTTG, điều trị tại Khoa Phẫu thuật Lồng ngực - Tim mạch, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 01 - 2015 đến 03 - 2016. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - Có hồ sơ bệnh án được ghi chép đầy đủ. - Có kết quả chọc hút tế bào bằng kim nhỏ trước mổ. - Có kết quả sinh thiết tức thì trong mổ. - Có kết quả mô bệnh học sau mổ là UTTG. * Tiêu chuẩn loại trừ: - UTTG tái phát. - Kết quả mô bệnh học là ung thư di căn từ nơi khác đến tuyến giáp. 2. Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang. * Các chỉ tiêu nghiên cứu: 154 - Một số đặc điểm lâm sàng của UTTG: + Tuổi, giới. + Một số triệu chứng cơ năng, triệu chứng thực thể. - Một số đặc điểm cận lâm sàng của UTTG: + Xét nghiệm hormon tuyến giáp FT3, FT4, TSH. + Đặc điểm u tuyến giáp trên siêu âm. + Kết quả chọc hút tế bào bằng kim nhỏ: lành tính, ác tính. + Kết quả sinh thiết tức thì: lành tính, ác tính + Kết quả mô bệnh học UTTG sau mổ. - So sánh mức độ phù hợp giữa phương pháp chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, sinh thiết tức thì và mô bệnh học. * Xử lý số liệu: - Nhập và xử lý số liệu trên máy vi tính theo chương trình Microsoft Excel 2010. - Các phép toán được áp dụng trong nghiên cứu: tính tỷ lệ %. Độ nhạy = dương tính thật/(dương tính thật + âm tính giả). KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Một số đặc điểm lâm sàng. - Đặc điểm về tuổi, giới: + UTTG có thể gặp ở mọi lứa tuổi và cả 2 giới. Nghiên cứu của chúng tôi gặp ở lứa tuổi 20 - 75, nhóm tuổi hay mắc nhất từ 20 - 45 (60%), 18 BN (40%) ở độ tuổi > 45; tuổi trung bình 43,78 ± 12,01; trong đó tuổi trung bình của nam: 38,6 ± 9,52; của nữ: 44,43 ± 12,29. + Có 40 BN nữ (88,89%), 5 BN nam (11,11%). Tỷ lệ nữ/nam: 8/1. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2017 Trần Minh Đức (2002) [3] nghiên cứu 131 trường hợp UTTG tại Bệnh viện Quân y 103 thấy: tuổi trung bình 45,76 ± 15,59, tỷ lệ nữ/nam: 3,37/1. Nguyễn Trung Quân [6] nghiên cứu 62 trường hợp UTTG có tuổi trung bình 43,92 ± 13,16 và 52,6% > 45 tuổi, tỷ lệ nữ/nam: 3,8/1. Guilherme Souza Silva (2014) [7] nghiên cứu 101 trường hợp UTTG cho kết quả nữ chiếm đa số (81,2%). Như vậy, các nghiên cứu khá thống nhất về tuổi trung bình, tỷ lệ nữ/nam, nhưng khác nhau về lứa tuổi thường gặp. Sự khác biệt này có thể do số lượng đối tượng, phạm vi nghiên cứu khác nhau. - Đặc điểm về triệu chứng cơ năng: Gày sút cân: 25 BN (55,56%); nuốt vướng, nghẹn: 33 BN (73,33); nói khàn: 7 BN (15,56%); ho khan: 20 BN (44,44%); có cả 4 triệu chứng trên: 6 BN (13,33%). - Triệu chứng nuốt vướng, nghẹn hay gặp nhất (33 BN) chiếm 73,33%, triệu chứng nói khàn ít gặp nhất (7 BN) chiếm 15,56%. - 6 BN (13,33%) có cả 4 triệu chứng cơ năng hay gặp. UTTG là một bệnh tiến triển âm thầm, kéo dài, do vậy các triệu chứng ban đầu thường nghèo nàn, ít có giá trị chẩn đoán, khi triệu chứng rõ thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. + Nuốt vướng, nghẹn là triệu chứng hay gặp nhất, cảm giác nuốt vướng, nghẹn thường do khối u chèn vào thực quản, cũng có trường hợp kích thước nhân không lớn nhưng đã gây ra cảm giác này. + Gày sút cân là triệu chứng chung của BN bị ung thư, có thể do tâm lý lo lắng dẫn đến tình trạng ăn, ngủ kém [2]. + Nói khàn có thể do khối u xâm lấn vào dây thần kinh quặt ngược, không có BN nào khó thở. Trong nghiên cứu của Trần Minh Đức [3], triệu chứng nuốt vướng 53,4%, khàn tiếng 15,3%. Nguyễn Trung Quân [6] công bố tỷ lệ cảm giác nuốt vướng, nghẹn 58,1%, ho khan 69,4% khó thở gặp 59,7%. Trong các triệu chứng chủ quan, nói khàn gặp với tỷ lệ không cao, nhưng lại là triệu chứng định hướng để nghĩ đến UTTG. Bảng 1: Đặc điểm về triệu chứng thực thể. Đặc điểm khối u tuyến giáp Vị trí khối u Số lượng u Kích thước khối u Mật độ Ranh giới Di động theo nhịp nuốt Bề mặt Số lượng (n = 45) Tỷ lệ (%) Thùy trái 16 35,56 Thùy phải 20 44,44 Eo tuyến 3 6,67 Cả 2 thùy 6 13,33 1 khối 33 73,33 ≥ 2 khối 12 26,67 < 1 cm 3 6,67 1 - 2 cm 18 40 > 2 cm 24 53,33 Cứng 30 66,67 Chắc 14 31,11 Mềm 1 2,22 Rõ 37 82,22 Không rõ 8 17,78 Di động 45 100 Không đi động 0 0 Nhẵn 38 84,44 Gồ ghề 7 15,56 Mật độ: chủ yếu là cứng (66,67%) và chắc (31,11%), ít khi sờ thấy mềm, đây cũng là đặc điểm của khối phát triển ác tính [3]. 155 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2017 + Ranh giới: chủ yếu sờ thấy khối u giới hạn rõ ràng với tổ chức xung quanh (82,22%). Khi ranh giới không rõ ràng là lúc khối u đã xâm lấn mạnh vào tổ chức cân cơ và da vùng cổ [4, 5]. + Kích thước: chủ yếu khối u > 2 cm (53,33%). Khi kích thước < 1 cm, BN thường ít để ý thấy nên chưa đi khám [2]. Kết quả của chúng tôi tương tự với Nguyễn Trung Quân [6]: u ở 1 thùy chiếm 64,5%, u có mật độ cứng chắc chiếm tới 96,8%, ranh giới rõ chiếm 91,9%. Như vậy, về đặc điểm tính chất khối u của UTTG, nhìn chung không có khác biệt nhiều so với một khối u lành tính, nhất là ở giai đoạn sớm. 2. Một số đặc điểm cận lâm sàng. Bảng 2: Hormon tuyến giáp và TSH huyết thanh. Hormon Giá trị trung bình Số mẫu bình thường Số tăng Số giảm FT3 (n = 45) 2,81 ± 0,86 (pg/ml) 37 (82,22%) 4 (8,89%) 4 (8,89%) FT4 (n = 45) 1,18 ± 0,7 (ng/dl) 40 (88,89%) 3 (6,67%) 2 (4,44%) TSH (n = 45) 1,92 ± 1,67 (µUI/ml) 41 (91,11%) 3 (6,67%) 1 (2,22%) Đa số BN có nồng độ hormon tuyến giáp và TSH huyết thanh trong giới hạn bình thường. Kết quả của chúng tôi tương tự của Nguyễn Trung Quân [6]: phần lớn UTTG có kết quả hormon tuyến giáp và TSH huyết thanh trong giới hạn bình thường. Có thể, BN có xét nghiệm hormon tuyến giáp và TSH bất thường là những BN UTTG kết hợp bệnh Basedow hoặc Hashimoto. Bảng 3: Siêu âm tuyến giáp. Siêu âm Số lượng Tính chất Số lượng (n = 45) Tỷ lệ (%) 1 khối u 30 66,67 ≥ 2 khối u 15 33,33 Dạng đặc 32 71,11 Dạng nang 8 17,78 Dạng hỗn hợp 5 11,11 Siêu âm tuyến giáp là một phương pháp chẩn đoán rất có giá trị trong chẩn đoán hình thái tuyến giáp, đánh giá chính xác kích thước, số lượng, giới hạn u, phát hiện được cả các khối u nhỏ, nằm sâu, điểm vôi hóa, phân biệt được u đặc hay u nang. Ngoài ra, siêu âm tuyến giáp còn giúp định hướng chọc hút tế bào kim nhỏ chính xác hơn, đặc biệt đối với những u có đường kính < 5 mm hoặc u ở sát mặt 156 sau của tuyến giáp, không sờ thấy rõ trên lâm sàng [2, 3, 4]. Trong nghiên cứu của chúng tôi phát hiện thấy 66,67% BN có 1 khối u tuyến giáp và 33,33% BN có ≥ 2 khối u. Một số BN sờ trên lâm sàng là một khối u, nhưng siêu âm thấy 2 hoặc 3 khối u. Do vậy, có sự chênh lệch giữa khám lâm sàng và siêu âm về số lượng khối u. U ở dạng đặc chiếm đa số (32 BN = 71,11%). T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2017 Kết quả này tương tự nghiên cứu của Trần Minh Đức [3]: 71,4% BN có u dạng đặc, 9,5% ở dạng nang và 19,1% ở dạng hỗn hợp. Bảng 5: So sánh giữa kết quả chọc hút tế bào kim nhỏ và mô bệnh học. Mô bệnh học Số lượng (n = 45) Tỷ lệ (%) Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ Lành tính 12 26,67 Ác tính 33 73,33 Sinh thiết tức thì Lành tính 3 6,67 Ác tính 42 93,33 Thể nhú 40 88,89 Thể nang 5 11,11 Mô bệnh học + 73,33% có kết quả ác tính khi chọc hút tế bào bằng kim nhỏ. + Sinh thiết tức thì ngay trong mổ có 82,22% là kết quả ác tính. + Chẩn đoán mô bệnh học là tiêu chuẩn vàng cho phép chẩn đoán xác định và định hướng cho điều trị cũng như tiên lượng UTTG. Theo phân loại mô bệnh học do WHO đưa ra năm 2002 áp dụng trong lâm sàng, UTTG thể biệt hóa bao gồm ung thư thể nhú và thể nang, trong đó UTTG thể nhú gặp nhiều nhất với tỷ lệ 70 - 90% và có độ biệt hóa cao nhất, độ ác tính thấp nhất, tốc độ phát triển chậm nhất nên tiên lượng tốt nhất [2, 3]. Kết quả của chúng tôi chủ yếu là UTTG thể nhú (88,89%) và thể nang chiếm ít (11,11%), có thể do số lượng BN nghiên cứu còn ít nên không gặp các thể kém biệt hóa, thể tủy… Tổng (n = 45) Lành tính Ác tính Thể nhú 7 33 40 Thể nang 5 0 5 Tổng 12 33 45 Bảng 4: Xét nghiệm tế bào. Các phương pháp Chọc hút tế bào kim nhỏ 12 BN (26,67%) kết quả chọc hút tế bào bằng kim nhỏ lành tính, nhưng kết quả mô bệnh học là ác tính. Độ nhạy của phương pháp chọc hút tế bào bằng kim nhỏ 73,33% và có đến 26,67% là âm tính giả. Theo chúng tôi, khi kết quả chọc hút tế bào bằng kim nhỏ là lành tính, nhưng kết quả mô bệnh học là ung thư, có thể là ung thư thể nhú hoặc thể nang. Nhưng khi kết quả chọc hút tế bào bằng kim nhỏ là ác tính, kết quả mô bệnh học chỉ là ung thư thể nhú. So với các tác giả khác khi kết luận giá trị của chọc hút tế bào bằng kim nhỏ để chẩn đoán UTTG có giá trị dương tính > 80%, của Trần Minh Đức [3] là 83,2%, Phạm Đình Duy [1]: 81,6%, kết quả trong nghiên cứu này thấp hơn. Có thể do số lượng BN của chúng tôi còn ít, mặt khác độ chính xác của chọc hút tế bào bằng kim nhỏ phụ thuộc rất lớn vào kỹ thuật lấy tế bào cũng như trình độ đọc tiêu bản. Bảng 6: So sánh giữa kết quả sinh thiết tức thì và mô bệnh học. Mô bệnh học Sinh thiết tức thì Lành tính Ác tính Tổng (n = 45) Thể nhú 1 39 40 Thể nang 2 3 5 Tổng 3 42 0 157