Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông" nhằm nghiên cứu xây dựng các hoạt động trải nghiệm về âm nhạc trong dạy học Vật lý theo hướng phát triển năng lực của học sinh THPT; đề tài được sử dụng để làm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong khi dạy vật lý đặc biệt là phần sóng âm vật lý 12. Ngoài ra những nghiên cứu này giúp cho việc tổ chức các câu lạc bộ, đội, nhóm thiết thực hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy phong trào của Đoàn Thanh niên trường học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông

SỞ GD&ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT NGUYỄN CẢNH CHÂN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ÂM NHẠC NHẰM KÍCH THÍCH HỨNG THÚ HỌC VẬT LÝ CỦA HỌC SINH, NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC PHẦN SÓNG ÂM VẬT LÝ 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Lĩnh vực: Vật lý Người thực hiện: Lê Văn Hải Nguyễn Thị Quyên Bùi Khắc Hiệp Tổ chuyên môn: Tự nhiên Điện thoại liên hệ: ĐT: 0982938483 Thanh Chương, tháng 3/2022 1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Cụm từ đầy đủ HS Học sinh GV Giáo viên NL Năng lực HĐTN Hoạt động trải nghiệm TN Thí nghiệm GQVĐ Giải quyết vấn đề CMHS Cha mẹ học sinh SGK Sách giáo khoa 2
MỤC LỤC NỘI DUNG Trang PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 4 2. Mục đích, đối tượng, phạm vi, giới hạn, phương pháp nghiên cứu của đề tài 5 PHẦN II: NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ 6 CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 1.1.Cơ sở lý luận 6 1.1.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm 6 1.1.2. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông 7 1.1.3. Quy trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm và các tiêu chí đánh 8 giá năng lực của học sinh trong dạy học Vật lí 1.1.4. Các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm 10 1.2. Thực trạng của vấn đề. 14 1.2.1.Đặc điểm, tình hình chung của nhà trường 14 1.2.2. Thực trạng việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm tại đơn vị 15 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 16 CHƯƠNG 2. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ÂM 16 NHẠC CHO HỌC SINH 2.1. Tổ chức câu lạc bộ Ghita gắn liền với dạy học Vật lý. 16 2.1.1. Thành lập câu lạc bộ 17 2.1.2. Quy chế hoạt động của CLB 18 2.1.3. Kế hoạch hoạt động của CLB 20 2.1.4. Một số nội dung sinh hoạt của CLB tìm hiểu các đặc tính Vật lý trên Ghi ta. 23 2.2. Tổ chức hoạt động nhóm chế tạo nhạc cụ “ Đĩa nhạc vật lý” 3
24 2.2.1. Tìm hiểu lý thuyết về âm thanh 2.2.2. Tìm hiểu về nhạc lý cơ bản 25 2.2.3. Tìm hiểu sự phụ thuộc giữa độ cao của âm và tần số dao động 27 27 2.2.4. Quy trình để học sinh chế tạo “ Đĩa nhạc Vật lý” 30 2.2.5. Hoạt động của “Đĩa nhạc vật lý” 2.3. Tổ chức trải nghiệm trong các tiết học Vật lý 12. 32 PHẦN III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO 38 PHỤ LỤC 39 4
PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, là hoạt động giáo dục bắt buộc, trong đó HS dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực thích ứng với những biến động trong cuộc sống và các kĩ năng sống khác. Hoạt động trải nghiệm có những đóng góp giá trị đối với sự phát triển của học sinh có thể kể đến như: Học sinh có thể nắm bắt các khái niệm dễ dàng hơn. Thông qua học tập trải nghiệm, học sinh có cơ hội áp dụng các kiến thức và ý tưởng vào các tình huống thực tế, trong đó học sinh đóng vai trò chủ thể. Đó là một trong những cách hiệu quả nhất để hiểu được bản chất của khái niệm. Học sinh có nhiều cơ hội để phát huy tính sáng tạo. Với các nội dung học tập mang tính thực tiễn cao, học sinh nhận thấy luôn có nhiều giải pháp khác nhau cho mỗi tình huống, mỗi vấn đề cần giải quyết. Học sinh được khuyến khích tìm kiếm, đưa ra giải pháp độc đáo của riêng mình trong các nhiệm vụ được giao. Khi tham gia vào các hoạt động trải nghiệm thực tế, học sinh sẽ tìm ra những phương pháp tiếp cận, cách giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Học sinh biết phân tích, so sánh và loại bỏ các phương pháp, cách giải quyết vấn đề thiếu hiệu quả. Trong học tập trải nghiệm, việc loại bỏ những phương pháp, cách thức “sai lầm” trở thành một phần vô cùng giá trị của quá trình học tập. Học sinh học được cách không sợ sai nhưng phải ghi nhớ để không lặp lại những sai lầm đó. Bên cạnh đó âm nhạc là một trong những lĩnh vực quan trọng trong đời sống tinh thần của con người, nó là tinh hoa của tạo hóa đã ban tặng cho chúng ta, nguồn gốc của âm nhạc cũng chính là đối tượng vật lý đang nghiên cứu; việc nghiên cứu vật lý giúp ta hiểu rõ hơn bản chất của âm nhạc, nghiên cứu âm nhạc giúp ta thêm yêu Vật lý. Chính vì những lý do đó chúng tôi chọn đề tài sáng kiến là “ Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông” . Với 5
mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao chất lượng hiệu quả của việc dạy học Vật lý đồng thời tạo thêm niềm yêu thích, hứng thú đối với môn học đầy sáng tạo này. 2. Mục đích, đối tượng, phạm vi, giới hạn, phương pháp nghiên cứu của đề tài a. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu xây dựng các hoạt động trải nghiệm về âm nhạc trong dạy học Vật lý theo hướng phát triển năng lực của học sinh THPT; đề tài được sử dụng để làm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong khi dạy vật lý đặc biệt là phần sóng âm vật lý 12. Ngoài ra những nghiên cứu này giúp cho việc tổ chức các câu lạc bộ, đội, nhóm thiết thực hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy phong trào của Đoàn Thanh niên trường học. b. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng - Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong Vật lý. - Quá trình tổ chức, tham gia các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường THPT Nguyễn Cảnh Chân Phạm vi - Các hoạt động trải nghiệm âm nhạc gắn liền với vật lý tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân. - Nội dung dạy học phần sóng âm trong chương trình vật lý 12 THPT c. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm. - Nghiên cứu những đặc trưng của âm nhạc gắn liền với kiến thức vật lý trong chương trình phổ thông. - Nghiên cứu phương pháp thực hiện các hoạt động trải nghiệm phủ hợp với học sinh tại đơn vị mình. - Thực hiện các hoạt động trải nghiêm âm nhạc cho học sinh tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân. d. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong vật lý, 6
các hoạt động trải nghiệm âm nhạc gắn liền với vật lý. - Nghiên cứu những điều kiện khách quan, chủ quan khi áp dụng cơ sở lý luận của việc dạy học trải nghiệm tại đơn vị. Nghiên cứu thực tiễn - Điều tra và tìm hiểu tâm tư, mong muốn của học sinh đối với các hoạt động trải nghiệm nói chung, trải nghiệm âm nhạc nói riêng. - Nghiên cứu thực tiễn dạy học trải nghiệm tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân và các trường THPT trên địa bàn. - Nghiên cứu việc tổ chức các câu lạc bộ, đội, nhóm của Đoàn trường trong thời gian qua. Thực nghiệm sư phạm - Tổ chức dạy học các bài đặc trưng vật lý, đặc trưng sinh lý của âm theo hình thức đổi mới phương pháp dạy học. - Phối hợp với tổ chức Đoàn thanh niên tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho đoàn viên thanh niên gắn liền với các hoạt động của chuyên môn. 7
PHẦN II: NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 1.1.Cơ sở lý luận 1.1.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo” (hiện tại gọi là hoạt động trải nghiệm vì trong trải nghiệm đã có sáng tạo) là hoạt động giáo dục, trong đó dưới sự hướng dẫn và tổ chức của các nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất, nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Khái niệm về HĐTN đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Mặc dù nội hàm của khái niệm được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau nhưng các tác giả đều thống nhất và có những điểm chung sau: - HĐTN là hoạt động giáo dục, được tổ chức theo phương pháp trải nghiệm nhằm góp phần phát triển toàn diện nhân cách HS. - Nội dung và cách thức tổ chức tạo điều kiện cho từng HS được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt động. - Qua hoạt động, HS phát huy khả năng sáng tạo để thích ứng và tạo ra cái mới, giá trị cho cá nhân và cộng đồng. 1.1.2. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động dạy học và HĐTN. HĐTN dành cho tất cả các HS từ cấp tiểu học đến cấp trung học phổ thông, giúp HS vận dụng những kiến thức, kĩ năng và thái độ đã học trong nhà trường vào thực tiễn một cách sáng tạo. Ngoài ra, HĐTN còn tập trung hình thành và phát triển những NL đặc thù cho HS như: NL tổ chức hoạt động, NL tổ chức và quản lí cuộc sống, NL tự nhận thức và tích cực hóa bản thân, NL định hướng và lựa chọn nghề nghiệp. Có thể so sánh sự khác nhau giữa hoạt động dạy học và HĐTN trong chương trình giáo dục phổ thông mới (bảng 1) Hoạt động dạy học HĐTN Mục đích Chủ yếu hình thành: NL trí tuệ, Chủ yếu hình thành phẩm chất, giá kĩ năng trí tuệ. trị và kĩ năng sống. 8
- Nhằm thực hiện giáo dục trí - Nhằm thực hiện giáo dục đạo đức, Chức tuệ. thẩm mĩ... năng - Có thế mạnh về mặt phát triển - Có thế mạnh về mặt xúc cảm, thái nhiệm vụ trí tuệ, nhận thức. Hình thành độ. Hình thành niềm tin, chuẩn niềm tin, chuẩn mực lí tưởng, mực lí tưởng, động cơ, nguyên tắc động cơ, nguyên tắc hành vi, hành vi, lối sống. lối sống. - Hệ thống khái niệm. - Hệ thống giá trị chuẩn mực. - Hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ - Hệ thống các chuẩn mực xã hội Đối tượng xảo được quy định chặt chẽ, (các định hướng giá trị về đạo đức, phù hợp logic nhận thức, tuân văn hóa thẩm mĩ...), có tính không theo một chương trình, kế chắc chắn, chủ yếu dựa theo nhu hoạch dạy học nằm đạt được cầu xã hội, nguyện vọng và hứng mục tiêu giáo dục xác định. thú của đối tượng. Lĩnh vực Môn học/khoa học Chủ đề, chủ điểm, nội dung giáo dục đa dạng và phong phú. Thời gian Chiếm lĩnh nhanh hơn. Lâu dài hơn, bền bỉ hơn. Không Phòng học là chủ yếu Ngoài lớp học thông thường, trong gian nhà máy, trong cuộc sống xã hội... Phương - Truyền đạt, phân tích, giảng - Trải nghiệm, biểu diễn, kinh qua... thức/hình giải... - Hình thức: chủ yếu hoạt động tập thức - Hình thức: chủ yếu hoạt động thể. cá nhân. - Chủ yếu đánh giá các kiến - Nhấn mạnh đến kinh nghiệm, thái Kiểm thức khoa học đã học được vận độ thực hiện, tính trải nghiệm, cảm tra, dụng như thế nào vào thực xúc, giá trị, niềm tin, thói quen... đánh giá tiễn. - Thường sử dụng đánh giá định - Thường sử dụng đánh giá định tính. lượng. 1.1.3. Quy trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm và các tiêu chí đánh giá năng lực của học sinh trong dạy học Vật lí a. Quy trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm Việc thiết kế HĐTN một nội dung cụ thể nào đó là việc làm quan trọng, quyết định tới sự thành công của hoạt động. Việc tổ chức các HĐTN phải đảm bảo các bước cơ bản của học tập trải nghiệm, đó là: 9
- Biết khai thác những gì HS đã từng trải nghiệm qua thực tế, từng biết. - Tiến hành một cách tích cực nhằm tạo ra những một sản phẩm tinh thần hay vật chất có tính đổi mới, có ý nghĩa xã hội và có giá trị. - Qua đó hình thành kinh nghiệm mới (kiến thức, kĩ năng thái độ, giá trị mới) cho HS. Bước 1: Xác định nhu cầu tổ chức HĐTN: - Căn cứ nhiệm vụ, mục tiêu và chương trình giáo dục. - Xác định rõ đối tượng thực hiện. Bước 2: Đặt tên cho hoạt động: Việc đặt tên cho hoạt động cần phải đảm bảo các yêu cầu sau: rõ ràng, chính xác, ngắn gọn; phản ánh được chủ đề và nội dung của hoạt động; tạo được ấn tượng ban đầu cho HS. Bước 3: Xác định mục tiêu của hoạt động: Các mục tiêu hoạt động cần phải được xác định rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mức độ cao, thấp của yêu cầu cần đạt về kiến thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị. Bước 4: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động: Căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường và khả năng của HS để xác định phương pháp, phương tiện và hình thức của hoạt động cho phù hợp. Bước 5: Lập kế hoạch: Muốn biến các mục tiêu thành hiện thực thì phải lập kế hoạch: Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu; chi phí về tất cả các mặt phải được xác định và phải tìm ra phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiện mỗi một mục tiêu; tính cân đối của kế hoạch đòi hỏi giáo viên (GV) phải tìm ra đủ các nguồn lực và điều kiện để thực hiện mỗi mục tiêu. Bước 6: Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy: Trong bước này, cần phải xác định: Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện? Nội dung của mỗi việc đó ra sao? Tiến trình và thời gian thực hiện các việc đó như thế nào và yêu cầu cần đạt được của mỗi việc ra sao? Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm và các cá nhân. Bước 7: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động: 10
- Rà soát, kiểm tra lại nội dung và trình tự của các việc, thời gian thực hiện cho từng việc, xem xét tính hợp lí, khả năng thực hiện và kết quả cần đạt được. - Nếu phát hiện những sai sót hoặc bất hợp lí ở khâu nào, bước nào, nội dung nào hay việc nào thì kịp thời điều chỉnh. Cuối cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể hóa chương trình đó bằng văn bản. Đó là giáo án tổ chức hoạt động. Bước 8: Lưu trữ kết quả hoạt động vào hồ sơ của HS: Hồ sơ HS bao gồm: phiếu đánh giá, sản phẩm của HS: bài báo cáo, thí nghiệm (TN),... b. Các năng lực và tiêu chí đánh giá năng lực của học sinh trong hoạt động trải nghiệm Theo quan điểm phát triển NL, việc đánh giá kết quả hoạt động không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá. Đánh giá theo NL là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lí thông tin, giải thích thực trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp HS học tập ngày càng tiến bộ. Đánh giá theo tiếp cận NL cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Hay nói cách khác, đánh giá theo NL là đánh giá kiến thức, kĩ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa. Dựa trên các biểu hiện NL chung và NL chuyên môn, chúng tôi dựa vào 3 nhóm NL sau: NL giải quyết vấn đề (GQVĐ) và sáng tạo, NL giao tiếp và hợp tác và NL tin học để đánh giá kết quả học tập của HS trong HĐTN 1.1.4. Các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm - Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông có hình thức tổ chức rất đa dạng, phong phú. Cùng một chủ đề, một nội dung giáo dục nhưng hoạt động trải nghiệm sáng tạo có thể tổ chức theo nhiều hình thức hoạt động khác nhau, tùy theo lứa tuổi và nhu cầu của học sinh, tùy theo điều kiện cụ thể của từng lớp, từng trường, từng địa phương. - Nhờ các hình thức tổ chức đa dạng, phong phú mà việc giáo dục học sinh được thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, nhẹ nhàng, hấp dẫn, không gò bó và khô cứng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Chúng tôi đưa ra một số hình thức tổ chức hiệu quả đã được áp dụng tại trường THPT: 11
a. Tổ chức thảo luận thông qua hoạt động nhóm - Đây có lẽ là cách thức tổ chức dạy học trải nghiệm đơn giản và dễ thực hiện nhất với điều kiện nước ta cũng như mặt bằng chung của các trường phổ thông hiện nay. - Thảo luận có thể diễn ra trong phạm vi hẹp trong lớp học dưới sự hướng dẫn điều khiển của giáo viên học sinh cùng nhau trao đổi tìm ra nguyên nhân và giải pháp thực hiện chủ đề cùng trao đổi. - Giáo viên chỉ là người tổ chức còn học sinh là người chủ trì, dẫn dắt, thực hiện. Tuy nhiên đây cũng chỉ là bước đầu của học tập trải nghiệm hình thức tổ chức này sẽ khó phát huy hết năng lực người học và đặc biệt là những em học sinh còn chưa chú ý tới học tập. Bởi vậy giáo viên cần có những hình thức tổ chức hấp dẫn với tất cả đối tượng học sinh nhằm phát triển năng lực ở người học. b. Tổ chức các trò chơi - Trò chơi là một loại hoạt động giải trí, thư giãn đồng thời là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Việc lựa chọn trò chơi phù hợp sẽ có tác dụng rất tích cực tới con người nói chung và đặc biệt đối với thanh niên học sinh nói riêng. - Muốn để cho trò chơi là một con được học tập tích cực đòi hỏi phải có sự chọn lọc, tư duy của người giáo viên trong cách lựa chọn trò chơi để tổ chức học tập trải nghiệm. - Trò chơi mang lại những thuận lợi trong quá trình tổ chức dạy học trải nghiệm rõ nét nhất là: việc phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh, giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức, rèn luyện tác phong nhanh nhẹn… Bên cạnh những thuận lợi là khó khăn về mặt tổ chức lựa chọn địa điểm thời gian cho phù hợp để đảm bảo nội dung chương trình chuẩn. - Một số trò chơi được sử dụng nhiều trong các trường phổ thông hiện nay như: trò chơi học tập, trò chơi vận động, trò chơi mô phỏng game truyền hình…Có thể thấy tổ chức trò chơi là hoạt động quen thuộc dễ thực hiện trong quá trình học tập trải nghiệm và có ý nghĩa giáo dục tích cực. c. Tổ chức các cuộc thi - Tổ chức các cuộc thi có thể trong nhà trường, lớp học hay ngoài không gian trường học. Nội dung cuộc thi rất phong phú và dễ lồng ghép bất cứ nội dung giáo dục nào. Và đó cũng là yêu cầu đặt ra đối với mỗi cuộc thi đều phải mang ý nghĩa giáo dục nhất định. 12
- Việc lựa chọn cách thức thực hiện hay làm cho cuộc thi trở nên hấp dẫn mang tính giáo dục hiệu quả đòi hỏi chất xám từ các nhà tổ chức mà không ai khác đó chính là những thầy cô giáo người trực tiếp làm nhiệm vụ giáo dục. Nếu như tổ chức cuộc thi chỉ là hình thức thì thật khó đem tới hiệu quả và bộc lộ hết năng lực của người học. - Cuộc thi có nhiều cách tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thi giải ô chữ, đố vui, đuôi hình bắt chữ … - Mỗi hình thức có thể tổ chức với một chủ đề trong đó mang một hay nhiều nội dung giáo dục mà ở đó có sự gắn kết với nội dung chương trình cũng như giáo dục kĩ năng sống. d. Tổ chức các câu lạc bộ - Đây là hình thức hoạt động ngoại khóa của một nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu…dưới định hướng của giáo viên nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các học sinh với nhau và giữa học sinh với các thầy cô giáo và những người trưởng thành khác. - Hoạt động câu lạc bộ đòi hỏi lịch sinh hoạt định kì và với các chủ đề thảo luận nghiên cứu, triển khai khác nhau như. Việc thực hiện duy trì câu lạc bộ đòi hỏi có những nguyên tác nhất định về: tinh thần, thời gian, địa điểm, sự công bằng, sự công hiến sáng tạo, tôn trọng, bình đẳng… e. Sinh hoạt tập thể - Hình thức sinh hoạt tập thể là hình thức tổ chức quen thuộc diễn ra thường xuyên tại các trường học phổ thông. Đây là hình thức tổ chức có sự gắn kết cao, đồng thời cũng là yếu tố chính để duy trì và phát triển các phong trào của đoàn thanh niên. f. Tổ chức tham quan dã ngoại - Đây là hình thức tổ chức học tập trải nghiệm hiệu quả nhất bởi tính hấp dẫn đối với học sinh. - Các hình thức tham quan dã ngoại mà hiện nay được các nhà trường phổ thông ở thành phố lựa chọn để giáo dục: Tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử văn hóa, nhà máy, xí nghiệp; tham quan các cơ sở sản xuất, làng nghề, tham quan các viện bảo tàng, tham quan du lịch truyền thống. - Mỗi hình thức tham quan dã ngoại lại gắn với một chủ để học tập giáo dục 13
trong chương trình hay là nguồn bổ sung kiến thức thực tiễn hoặc kĩ năng sống cần thiết cho học sinh. - Tuy nhiên việc tổ chức tham quan dã ngoại không phải trường nào cũng có cơ hội và khả năng thực hiện do yếu tố kinh phí, đảm bảo thời gian chương trình, sự đồng thuận từ phía phụ huynh, xã hội. g. Diễn đàn - Diễn đàn được tổ chức với quy mô khác nhau ở khối lớp, cấp trường, cấp quận/ huyện, cấp tỉnh hoặc cao hơn nữa. Chủ đề của diễn đàn có thể xây dựng dựa trên nội dung các hoạt động giáo dục, những nhu cầu, mong muốn của các em với nhà trường. - Cũng từ đó các bậc phụ huynh, thầy cô giáo thấu hiểu tâm tư nguyện vọng của các em để từ đó tìm ra những giải pháp cho phù hợp để xây dựng biện pháp giáo dục cho phù hợp. - Với cách thức tổ chức diễn đàn như thế này yêu cầu về mặt thời gian, sự công phu từ người diễn thuyết đồng thời dễ đi lạc hướng. Bởi vậy giáo viên cần xây dựng chương trình cụ thể khoa học và có tính định hướng để nhằm đi đúng mục đích giáo nhằm phát triển năng lực ở người học. h. Giao lưu - Giao lưu có những đặc trưng riêng biệt khó hòa lẫn với các hình thức tổ chức khác. Đó là giao lưu phải có đối tượng là những nhân vật điển hình có thành tích xuất sắc trong lĩnh vực nào đó thực sự là tấm gương sáng cho các em noi theo, phù hợp với hung thú của học sinh. Thu hút sự tham gia đông đảo cũng như hung thú của học sinh. - Đồng thời, đòi hỏi sự trao đổi thông tin tình cảm chân thực những vấn đề cần thiết liên quan tới nội dung học tập và hứng thú của các em. i. Tổ chức sự kiện - Các hình thức tổ chức sự kiện quen thuộc thướng bắt gặp trong nhiều nhà trường phổ thông như: Lễ khai mạc, nhập học, lễ tốt nghiệp, lễ vinh danh học sinh có thành tích xuất sắc, buổi triển lãm về biển đảo, hội diễn khoa học, hoạt động học tập thực tế du lịch khảo sát thực tế, tìm hiểu di sản văn hóa, về phong tục tập quán, khám phá đất nước, trải nghiệm văn hóa nước ngoài… - Việc tổ chức sự kiện đòi hỏi sự công phu cũng như chuẩn bị kĩ càng ở cả học sinh và giáo viên làm sao để học sinh biết hợp tác với nhau làm việc nhóm hiệu quả và kĩ năng giải quyết vấn đề thực tế ngay trong quá trình tổ chức sự kiện. 14
1.2. Thực trạng của vấn đề. 1.2.1.Đặc điểm, tình hình chung của nhà trường Thuận lợi: - Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương. Đặc biệt là sự chỉ đạo trực tiếp của Sở Giáo dục và Đào tạo, các phòng chuyên môn nghiệp vụ Sở, thường xuyên quan tâm đến công tác giáo dục kỹ năng cho học sinh, thông qua các hoạt động trải nghiệm để giúp các em hình thành những phẩm chất, năng lực cần thiết cho cuộc sống. - Cán bộ giáo viên, nhân viên trong nhà trường và phụ huynh luôn quan tâm đến học sinh; nắm bắt được tâm tư, tình cảm, tư vấn, giúp các em lựa chọn những môn học, ngành học phù hợp với mình, vừa chia sẻ với các em những niềm vui, nỗi buồn trong sinh hoạt và học tập. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường luôn đoàn kết thống nhất, nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với nhiệm vụ được giao, tích cực trong việc xây dựng và phát triển nhà trường và tiếp cận các phương pháp dạy học mới. - Các em học sinh chăm ngoan, có ý thức kỷ luật tốt, biết vươn lên trong học tập và cuộc sống. Đặc biệt là tích cực, chủ động trong việc tham gia các hoạt động trải nghiệm do nhà trường tổ chức, đây chính là động lực để người giáo viên và các nhà quản lý giáo dục thường xuyên tư duy đổi mới để tạo môi trường tốt nhất cho học sinh được tham gia các hoạt động để vừa nắm được kiến thức môn học lại vừa đổi mới được phương pháp tiếp cận từ đó rèn luyện được nhiều năng lực khác cho học sinh. Khó khăn - Nhiệm vụ giáo dục ở mỗi nhà trường không ngoài mục đích phát triển con người toàn diện cả về nhân - trí - thể - mỹ, vì vậy khi học tập tại trường, học sinh cần được trang bị những kĩ năng: kỹ năng giao tiếp xã hội, kĩ năng hoạt động, học tập, hoạt động trải nghiệm sáng tạo, kĩ năng làm việc đồng đội, kĩ năng tổ chức công việc và quản lí thời gian,… Các em chưa quen thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập. Khả năng tập trung, chấp hành những qui định chung và làm theo sự chỉ dẫn của thầy cô còn nhiều hạn chế do việc tiếp cận với các hoạt động trải nghiệm còn hạn chế. Thực tế này đặt ra vấn đề cần hình thành những kĩ năng thiết yếu cho học sinh để các em bắt nhịp tốt với môi trường học tập và sinh hoạt chung. - Học sinh THPT bắt đầu xuất hiện sự quan tâm đến bản thân, đến những phẩm chất nhân cách của mình, các em có biểu hiện nhu cầu tự đánh giá, so sánh mình với người khác. Điểm nổi bật ở lứa tuổi này là dễ xúc động, dễ bị kích động, vui buồn thường hay đan xen, tình cảm còn mang tính bồng bột. Bên 15
cạnh đó, do điều kiện địa lí, xã hội, môi trường giao tiếp hạn hẹp nên các em học sinh chưa phát huy được vai trò chủ động trong học tập cũng như lao động. Với tâm lí nhút nhát, e dè, hạn chế trong giao tiếp là cản trở lớn đối với các hoạt động nhóm của các em khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm. - Đội ngũ giáo viên mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, song kỹ năng và kinh nghiệm chưa nhiều, hầu hết cũng đang bắt đầu tiếp cận với những đổi mới của ngành giáo dục. Bên cạnh đó vẫn có một số giáo viên vẫn coi nhẹ việc rèn các kĩ năng sống cho học sinh. - Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, kinh phí tổ chức cơ bản đang được đóng góp theo hình thức xã hội hóa, cơ chế chính sách tạo nguồn thu để tổ chức các hoạt động trải nghiệm chưa được triển khai một cách đồng bộ, dẫn đến nhận thức khác nhau giữa giáo viên phụ huynh và học sinh. 1.2.2. Thực trạng việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm tại đơn vị Những năm gần đây hoạt động trải nghiệm tại đơn vị chúng tôi được quan tâm đặc biệt. BGH nhà trường chỉ đạo các tổ chức đoàn thể các tổ nhóm chuyên môn xây dựng chương trình năm học trong đó lồng ghép các HĐTN, việc tổ chức HĐTN được Đoàn thanh niên cùng các tổ chuyên môn phối hợp với nhau để xây dựng chương trình một các khoa học để các chương trình trải nghiệm có thể nhằm mục đích giáo dục nhiều môn học khác nhau. Trong những năm qua các hình thức chủ yếu được nhà trường quan tâm tổ chức đó là: Tổ chức tham quan các khu di tích lịch sử, các nhà máy xí nghiệp, các trang trại các cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn; Đoàn trường tăng cường xây dựng hoạt động của các CLB, đội, nhóm với chỉ tiêu đề ra là mỗi đoàn viên thanh niên đều tham gia ít nhất một CLB, đội nhóm theo sở thích như CLB múa, hát, CLB Ghi-ta , các CLB thể thao, CLB tiếng Anh, CLB MC….; Tổ chức các diễn đàn, các cuộc thi như cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật cấp trường từ đó lựa chọn các sản phẩm tham gia dự thi sáng tạo KHKT cấp Tỉnh. Các hoạt động trải nghiệm này giúp HS nâng cao hứng thú môn học, hướng các em đến phương pháp dạy học tích cực và tự chủ, nâng cao kỹ năng trí tuệ, nhất là khả năng vận dụng kiến thức bài học trên lớp vào giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống. Qua đó ta thấy ban giám hiệu nhà trường, tổ bộ môn đã đưa HĐTN vào chương trình năm học bước ban đầu đã có những kết quả mong đợi thể hiện ở sự chuyển biến về nhận thức, phương pháp dạy học . Một số GV rất nhiệt huyết, tích cực đưa ra nhiều phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của HS. Nhưng bên cạnh đó chúng tôi cũng nhận thấy việc thực hiện các HĐTN còn gặp nhiều khó khăn, cơ sở vật chất, trang thiết bị ở trường còn hạn chế ảnh hưởng không nhỏ đến việc tổ chức các hoạt động. 16
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Hoạt động trải nghiêm thật sự rất cần thiết để giúp cho học sinh phát triễn toàn diện về năng lực đặc thù và phẩm chất của mình, là “Cầu nối” nhà trường, kiến thức các môn ho ̣c…. với thực tiễn cuộc sống một cách có tổ chức, có đinḥ hướng…. Ngoài ra, còn phát huy được sự sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. Hoạt động này còn giúp học sinh có những trải nghiệm thú vị, bổ ích từ đó hình thành và phát triển các giá trị và kỹ năng sống phù hợp cho các em. Trải nghiệm với thực tiễn cũng là cơ hội để các em ý thức được tầm quan trọng của việc học tập và quyết tâm nỗ lực cố gắng hơn nữa trong các lĩnh vực hoạt động của bản thân. CHƯƠNG 2. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ÂM NHẠC CHO HỌC SINH 2.1. Tổ chức câu lạc bộ Ghi-ta gắn liền với dạy học Vật lý. - Câu lạc bộ sẽ tập hợp những học sinh có năng khiếu, có niềm đam mê với âm nhạc đặc biệt là đàn Ghi-ta, bên cạnh đó là sự say mê ham học hỏi những kiến thức vật lý cũng như khám phá tự nhiên. Tại đây các em sẽ được giao lưu, học hỏi, chia sẻ những hiểu biết của mình về âm nhạc, về vật lý cũng như những kỹ năng khi chơi đàn Ghi-ta. Các em sẽ được bộc lộ những ý tưởng sáng tạo, được làm chủ những hoạt động của mình và bạn bè. Qua đó, ngọn lửa đam mê vật lý cũng như âm nhạc của các em sẽ bùng cháy mãnh liệt hơn. Ngoài việc phát triển cảm xúc âm nhạc, kỹ năng chơi đàn, các em còn phát triển các thêm một số kỹ năng khác như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hoạt động nhóm, kỹ năng chụp ảnh, kỹ năng hợp tác, kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề… - Trong các câu lạc bộ, giáo viên sẽ là người định hướng, hướng dẫn học sinh lập kế hoạch tổ chức sinh hoạt định kỳ, thực hiện các nhiệm vụ tìm hiểu khám phá kiến thức vật lý, hỗ trợ kịp thời những khó khăn nảy sinh trong quá trình hoạt động. Quy trình để tổ chức câu lạc bộ Ghi-ta như sau: Bước 1: Đoàn trường xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên phụ trách, tham khảo ý kiến của tổ, nhóm chuyên môn rồi đưa ra các danh mục, chủ đề hoạt động. Bước 2: Tổ chức truyền thông quảng bá về câu lạc bộ. Bước 3: Cho học sinh đăng ký theo mẫu đơn do Đoàn trường ban hành. Bước 4: Tổ chức phỏng vấn để tuyển chọn thành viên vào câu lạc bộ. Bước 5: Họp các thành viên của câu lạc bộ, bầu các chức danh (Chủ tịch, 17
Phó chủ tịch câu lạc bộ, thư ký…), xây dựng kế hoạch hoạt động. Bước 6: Thông qua Hội cha mẹ học sinh, kêu gọi sự ủng hộ về vật chất và tinh thần của các bậc phụ huynh, các cơ quan đoàn thể. Bước 7: Học sinh lập kế hoạch cụ thể theo các chủ đề, phân công công việc và thực hiện. 2.1.1. Thành lập câu lạc bộ * Giới thiệu câu lạc bộ Ghi-ta Câu lạc bộ Ghi-ta là tổ chức của những người cùng yêu thích Ghi-ta và các nhạc cụ. Các thành viên câu lạc bộ cùng nhau giải trí, học tập và chia sẻ những kiến thức về nhạc cụ và âm nhạc. * Mục tiêu thành lập câu lạc bộ Ghi-ta Thông qua việc sinh hoạt trong câu lạc bộ Ghi-ta, thành viên được rèn luyện tính tập thể, tính kỉ luật, được giải trí, vui chơi, giao lưu tạo nên không khí vui tươi, thoải mái. Câu lạc bộ Ghi-ta giúp thành viên được thưởng thức nghệ thuật và nâng cao thẩm mĩ âm nhạc, đồng thời tạo ra môi trường tốt để các thành viên có điều kiện để thể hiện và phát huy khả năng tiềm ẩn của mình. Thông qua việc chơi Ghi-ta, tìm hiểu các đặc tính Vật lý của Ghi-ta cũng như âm nhạc nói chung từ đó nắm rõ hơn kiến thức Vật lý phần sóng âm nói riêng và Vật lý học nói chung * Nhiệm vụ câu lạc bộ Xây dựng câu lạc bộ ổn định, hoạt động sôi nổi về hình thức ,chất lượng phong phú về nội dung. Thu hút được nhiều thành viên tham gia, thúc đẩy phong trào chơi Ghi-ta nói riêng và âm nhạc nói chung tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân. * Tên gọi câu lạc bộ Được thành lập, lấy tên chính thức là Câu lạc bộ Ghi-ta trường THPT Nguyễn Cảnh Chân * Thành phần, cơ cấu tổ chức: - Đối tượng tham gia câu lạc bộ (CLB) là tất cả những người có chung niềm đam mê với Ghi-ta, âm nhạc và yêu thích các hoạt động giao lưu, - Thành viên chính thức câu lạc bộ: Là các thành viên hoạt động thường xuyên, theo sát mọi hoạt động của CLB. - Ban Chủ nhiệm 18
Ban chủ nhiệm là những thành viên có năng lực, có tâm huyết làm nhiệm vụ tổ chức, dẫn dắt mọi hoạt động của CLB. Ban chủ nhiệm gồm chủ nhiệm, các phó chủ nhiệm và các trưởng nhóm. - Ban cố vấn: Bao gồm cố vấn về hoạt động và cố vấn về chuyên môn, ban cố vấn giúp đỡ tư vấn hoạt động cho CLB. 2.1.2. Quy chế hoạt động của CLB Điều 1. Cơ cấu tổ chức – Đơn vị phụ trách cao nhất của CLB là ban chủ nhiệm do các hội viên bầu ra. – Câu lạc bộ được phân chia thành các nhóm do 1 trưởng nhóm phụ trách. – Các nhóm hoạt động theo nội dung được ban chủ nhiệm CLB thông qua. Điều 2. Nhiệm vụ và quyền hạn của ban chủ nhiệm: + Quyết định chương trình và kế hoạch hoạt động của CLB. + Ban chủ nhiệm phê duyệt hoặc bãi nhiễm quyền thành viên của CLB. + Quyết định khen thưởng hoặc kỷ luật đối với các thành viên. + Thông tin, báo cáo hoạt động của CLB cho cá nhân, tổ chức có liên quan. Điều 3. Tiêu chuẩn và điều kiện là thành viên CLB – Tiêu chuẩn: Có niềm đam mê với Ghi-ta & nhạc cụ Acoutic có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức chấp hành tổ chức. – Điều kiện là thành viên CLB: Tán thành quy chế tổ chức, hoạt động của CLB, có ý thức nhiệt tình xây dựng CLB, có khả năng đóng góp về chuyên môn và đóng hội phí cho CLB. Điều 4. Kết nạp thành viên câu lạc bộ. – Các cá nhân muốn tham gia CLB gửi thông tin đề nghị đến ban chủ nhiệm. – Ban chủ nhiệm CLB có trách nhiệm tổ chức kết nạp thành viên. Điều 5. Ra khỏi câu lạc bộ, khai trừ thành viên. – Thành viên có thể ra khỏi CLB khi thấy mình không có điều kiện tham gia hoạt động hoặc thấy hoạt động của CLB không còn phù hợp với mình. Thành viên ra khỏi CLB cần thông tin cho ban chủ nhiệm biết để xóa tên. – Các thành viên nghỉ sinh hoạt quá 1 tháng mà không có thông báo cáo sẽ bị khai trừ khỏi CLB. 19
Điều 6. Nhiệm vụ của thành viên Câu lạc bộ. – Chấp hành quy chế hoạt động của CLB. – Có tinh thần xây dựng CLB ngày càng lớn mạnh. – Tham gia các hoạt động của CLB, hỗ trợ và giúp đỡ thành viên khác. – Giới thiệu thành viên mới tham gia CLB. – Đóng quỹ đầy đủ, đúng thời gian quy định. Điều 7. Quyền hạn thành viên – Được tham gia các hoạt động do CLB tổ chức. – Được tham gia đóng góp ý kiến xây dựng và thông qua kế hoạch tổ chức hoạt động của CLB. – Được hướng dẫn tập luyện, được cung cấp các tài liệu liên quan. – Được tham gia ứng cử, đề cử và bầu cử ban chủ nhiệm CLB. – Chất vấn, đóng góp ý kiến phê bình cán sự phụ trách trong CLB. – Được hưởng các quyền lợi về tinh thần và vật chất do hoạt động CLB mang lại Điều 8. Tài chính CLB. Các khoản thu của CLB dùng để chi cho các hoạt động chung của CLB. Các khoản thu bao gồm: – Quỹ do thành viên đóng góp, mức hội phí thu hàng tháng phải được toàn thể câu lạc bộ thông qua theo nguyên tắc bình đẳng, dân chủ, tự nguyện. – Nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân. – Thu bằng hoạt động biểu diễn của câu lạc bộ đem lại. Điều 9. Khen thưởng và kỷ luật. – Các hội viên có nhiều đóng góp xây dựng CLB, tùy theo mức độ, CLB sẽ biểu dương, khen thưởng hoặc đề nghị khen thưởng. – Các thành viên không chấp hành nội quy CLB tùy theo mức độ sẽ bị khiển trách hoặc xóa tên. Điều 10. Điều khoản thi hành. – Các điều khoản trên được thi hành sau khi Câu lạc bộ Ghi-ta trường THPTNguyễn Cảnh Chân chính thức được thành lập. – Mọi bổ sung sửa chữa sẽ được tiến hành khi cần thiết, ban chủ nhiệm có trách nhiệm soạn thảo và phải thông qua các thành viên. 20