Thay đối kiến thức về phát hiện sớm khuyết tật ở trẻ dưới 6 tuổi của cán bộ y tế tuyến xã tại huyện Hoài Đức, Hà Nội sau 1 năm can thiệp

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> <br /> THAY ĐỐI KIẾN THỨC VỀ PHÁT HIỆN SỚM KHUYẾT TẬT Ở<br /> TRẺ DƯỚI 6 TUÔI CỦA CÁN BỘ Y TẾ TUYẾN XÃ TẠI<br /> HUYỆN HOÀI ĐỨC, HÀ NỘI SAU 1 NĂM CAN THIỆP<br /> Nguyễn Thị Minh Thủy*; Trần Quý Cát*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá sự thay đổi kiến thức về phát hiện sớm khuyết tật (PHSKT) ở trẻ < 6 tuổi<br /> của cán bộ y tế (CBYT) tuyến xã. Đối tượng và phương pháp: từ 5 - 2015 đến 5 - 2016, hoạt<br /> động can thiệp truyền thông nâng cao kiến thức PHSKT ở trẻ < 6 tuổi cho CBYT tuyến xã tại<br /> huyện Hoài Đức được tiến hành. 236 CBYT đã từng tham gia đánh giá trước can thiệp được<br /> phỏng vấn về kiến thức PHSKT nhằm đánh giá kết quả của hoạt động can thiệp. Số liệu thu<br /> thập từ phỏng vấn được kết nối với số liệu đánh giá ban đầu thông qua mã số của đối tượng và<br /> phân tích bằng phần mềm SPSS. Kết quả: sau 1 năm can thiệp, có sự thay đổi có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05), tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về khuyết tật (từ 91% lên 98,7%) và tỷ lệ CBYT<br /> có kiến thức đạt về dấu hiệu khuyết tật (từ 80,1% lên 98,7%). Tỷ lệ CBYT có kiến thức chung<br /> về PHSKT đạt thay đổi có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) từ 71,6% lên 93,7%. Kết luận: hoạt động<br /> can thiệp đã góp phần nâng cao kiến thức về PHSKT cho CBYT tuyến xã. Cần nhân rộng hoạt<br /> động can thiệp nhằm đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động PHSKT ở trẻ < 6 tuổi.<br /> * Từ khóa: Phát hiện sớm khuyết tật; Can thiệp; Kiến thức; Cán bộ y tế; Huyện Hoài Đức; Hà Nội.<br /> <br /> The Changes in Knowledge of Early Detection of Disabilities of<br /> Commune Health Worker after 1 Year of Intervention in Hoaiduc<br /> District, Hanoi<br /> Summary<br /> Objectives: To assess the changes in knowledge of early detection of disability (EDD) in<br /> children under 6 years old by commune health workers. Subjects and methods: From 5 - 2015<br /> to 5 - 2016, communication interventions to improve EDD knowledge in children under 6 for<br /> Hoaiduc commune health workers were conducted. There were 236 people, who had<br /> participated in the baseline survey, and were interviewed with EDD knowledges. The data<br /> collected from interviews, was merged to the baseline data through the code of the study<br /> population and analyzed by SPSS. Results: After one year of intervention, there was a<br /> statistically significant change (p < 0.05) in the rate of health workers who has good disability<br /> knowledge (from 91% to 98.7%) and the rate of health workers who has good knowledge about signs<br /> of disabilities (from 80.1% to 98.7%). The rate of health workers who has good EDD knowledge<br /> has a statistically significant change (p < 0.05) (from 71.6% to 93.7%). Conclusion: Interventions<br /> have contributed to improve EDD knowledge for commune health workers. Consequently,<br /> interventions should be replicated to train human resources for EDD in children under 6 years.<br /> * Keywords: Early detection of disabilites; Intervention; Knowledge; Health staffs; Hoaiduc district;<br /> Hanoi.<br /> * Đại học Y tế Công cộng<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Minh Thủy (ntmt@huph.edu.vn)<br /> Ngày nhận bài: 27/03/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 13/06/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 25/07/2017<br /> <br /> 13<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Phát hiện sớm dấu hiệu khuyết tật giúp<br /> trẻ sớm nhận được các dịch vụ can thiệp,<br /> giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội<br /> [1], đây là trách nhiệm của toàn xã hội,<br /> trong đó có CBYT. CBYT tuyến xã là<br /> những người có chuyên môn, thường<br /> xuyên tiếp xúc với người dân và trẻ nhỏ<br /> qua các hoạt động chăm sóc bà mẹ và trẻ<br /> em và qua hoạt động tiêm chủng.<br /> Do vậy, họ có nhiều cơ hội để PHSKT<br /> ngay ở giai đoạn đầu của tình trạng<br /> khuyết tật. Tuy nhiên, thực trạng kiến<br /> thức về PHSKT của CBYT tuyến xã còn<br /> rất hạn chế.<br /> Kiến thức của CBYT có ảnh hưởng tới<br /> kỹ năng sàng lọc và phát hiện khuyết tật<br /> của trẻ, nhiều nghiên cứu khẳng định tập<br /> huấn, truyền thông nâng cao kiến thức là<br /> một biện pháp hữu hiệu tăng cường kỹ<br /> năng thực hành cho CBYT [6, 7].<br /> Nhiều hoạt động hoạt động can thiệp<br /> truyền thông như tập huấn, phát tờ rơi…<br /> được tiến hành để nâng cao kiến thức về<br /> PHSKT cho toàn bộ CBYT xã và thôn tại<br /> 20 xã/thị trấn tại huyện Hoài Đức. Nội<br /> dung can thiệp cho CBYT bao gồm kiến<br /> thức về khuyết tật, phát hiện sớm khuyết<br /> tật, dấu hiệu dạng khuyết tật cụ thể. Sau<br /> thời gian tiến hành can thiệp, chúng tôi<br /> thực hiện: Đánh giá sự thay đối kiến thức<br /> về PHSKT của CBYT tuyến xã tại huyện<br /> Hoài Đức sau 1 năm can thiệp nhằm tìm<br /> hiểu kết quả của can thiệp đã thực hiện.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu phỏng vấn 236 CBYT (làm<br /> việc tại trạm y tế xã và cán bộ y tế thôn)<br /> 14<br /> <br /> trên tổng số 259 CBYT của 20 xã trên địa<br /> bàn huyện Hoài Đức đã từng tham gia<br /> đánh giá trước can thiệp. Tỷ lệ mất đối<br /> tượng là 8,88%.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Đây là nghiên cứu đánh giá trước-sau<br /> can thiệp, trong đó điều tra viên (ĐTV)<br /> phỏng vấn trực tiếp CBYT tuyến xã bằng<br /> bộ câu hỏi phỏng vấn định lượng. Thông<br /> tin thu được nhập vào máy tính bằng<br /> phần mềm Epi.data, được kết nối với số<br /> liệu của vòng đánh giá qua mã ID của đối<br /> tượng nghiên cứu. Phân tích số liệu bằng<br /> phần mềm SPSS 18.0.<br /> * Tiến hành can thiệp: các hoạt động<br /> can thiệp truyền thông được tiến hành<br /> bao gồm tập huấn, phát tờ rơi, dán<br /> poster, tiến hành nhắc nhở… Thời gian<br /> tiến hành từ 5 - 2015 đến 5 - 2016.<br /> Thời gian tiến hành giá sau can thiệp:<br /> từ 5 - 2016 đến 7 - 2016.<br /> * Tiêu chuẩn đánh giá: CBYT có kiến<br /> thức “đạt” khi điểm kiến thức ở cả 3 nội<br /> dung đánh giá đạt ngưỡng tương ứng:<br /> điểm kiến thức về khuyết tật ≥ 10/19,<br /> điểm kiến thức về hoạt động PHSKT<br /> ≥ 14/26, điểm kiến thức về các dấu hiệu<br /> khuyết tật của trẻ ≥ 28/55.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> Trong tổng số 236 CBYT xã tham gia<br /> nghiên cứu, 52,54% cán bộ làm tại trạm y<br /> tế và 47,46% CBYT tế thôn. Tuổi trung<br /> bình của CBYT tham gia vào nghiên cứu<br /> là 42,61 ± 11,11 SD, trong đó 53,81%<br /> CBYT tuyến xã > 40 tuổi. Hơn 70% CBYT<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> tham gia nghiên cứu là nữ, gần 95,76%<br /> đã kết hôn và có con. 37% cán bộ là y sỹ,<br /> 26% điều dưỡng, nữ hộ sinh hoặc y tá,<br /> > 25% đối tượng là dược sỹ và y tế thôn<br /> được đào tạo ngắn hạn. Phần lớn các đối<br /> tượng công tác ≥ 5 năm, trong đó 32% đã<br /> công tác trong ngành y từ 5 - 10 năm và<br /> 50,8% đã công tác > 10 năm.<br /> <br /> 1. Kết quả nhận được can thiệp.<br /> Trên 51% đối tượng nghiên cứu trả lời<br /> đã từng tham gia tập huấn, 31,8% đã<br /> từng nhận tờ rơi về PHSKT, 39,4% đã<br /> từng thấy poster, 63,6% được nhắc nhở<br /> về PHSKT trẻ khuyết tật và > 66% đã<br /> từng nghe thấy nội dung về PHSKT trên<br /> hệ thống loa truyền thanh của xã.<br /> <br /> 2. Thay đổi kiến thức về PHSKT ở trẻ < 6 tuổi sau 1 năm can thiệp.<br /> Bảng 1: Thay đổi tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về khuyết tật (n = 236).<br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Nội dung<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Biết định nghĩa người khuyết tật<br /> <br /> 159<br /> <br /> 67,37<br /> <br /> 158<br /> <br /> 66,95<br /> <br /> Biết 6 dạng khuyết tật*<br /> <br /> 91<br /> <br /> 38,56<br /> <br /> 125<br /> <br /> 52,97<br /> <br /> Nguyên nhân trước sinh*<br /> <br /> 205<br /> <br /> 86,86<br /> <br /> 226<br /> <br /> 95,76<br /> <br /> Nguyên nhân trong sinh*<br /> <br /> 140<br /> <br /> 59,32<br /> <br /> 178<br /> <br /> 75,42<br /> <br /> Nguyên nhân sau sinh<br /> <br /> 171<br /> <br /> 72,46<br /> <br /> 153<br /> <br /> 64,83<br /> <br /> (*: p < 0,05, kiểm định MC neman).<br /> <br /> Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về tỷ lệ CBYT biết được 6 dạng<br /> khuyết tật theo luật người khuyết tật, biết nguyên nhân trước sinh và trong sinh. Trong<br /> đó, tỷ lệ CBYT biết nguyên nhân trước sinh và trong sinh của khuyết tật sau 1 năm can<br /> thiệp rất cao. Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu về: Kiến thức, thái độ, niềm tin<br /> về khuyết tật: tác động với chuyên gia y tế tại Anh (73%) [3].<br /> Bảng 2: Thay đổi tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về hoạt động PHSKT (n = 236).<br /> Nội dung<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Định nghĩa PHSKT<br /> <br /> 190<br /> <br /> 80,51<br /> <br /> 197<br /> <br /> 83,47<br /> <br /> Đối tượng của PHSKT*<br /> <br /> 58<br /> <br /> 24,58<br /> <br /> 138<br /> <br /> 58,47<br /> <br /> Thời điểm PHSKT<br /> <br /> 188<br /> <br /> 79,66<br /> <br /> 190<br /> <br /> 80,51<br /> <br /> Tầm quan trọng của PSHKT<br /> <br /> 200<br /> <br /> 84,75<br /> <br /> 212<br /> <br /> 89,83<br /> <br /> Nhân lực tham gia công tác PHSKT*<br /> <br /> 181<br /> <br /> 76,69<br /> <br /> 213<br /> <br /> 90,25<br /> <br /> 15<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> Các bước PHSKT<br /> <br /> 216<br /> <br /> 91,53<br /> <br /> 217<br /> <br /> 91,95<br /> <br /> Nhiệm vụ của CBYT trong PHSKT *<br /> <br /> 148<br /> <br /> 62,71<br /> <br /> 211<br /> <br /> 89,41<br /> <br /> Xử lý trẻ khi phát hiện<br /> <br /> 204<br /> <br /> 86,44<br /> <br /> 201<br /> <br /> 85,17<br /> <br /> Phối hợp với ban ngành đoàn thể<br /> <br /> 141<br /> <br /> 59,75<br /> <br /> 160<br /> <br /> 67,80<br /> <br /> (*: p < 0,05, kiểm định MC neman).<br /> <br /> Có sự thay đổi có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về đối<br /> tượng PHSKT, nhân lực tham gia công tác phát hiện sớm, nhiệm vụ trong PHSKT<br /> trước và sau can thiệp. Mặc dù có sự thay đổi khá rõ rệt sau 1 năm can thiệp, nhưng<br /> tỷ lệ CBYT biết được đối tượng của PHSKT còn khá thấp. Các nội dung còn lại mặc dù<br /> không có sự thay đổi có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt sau can thiệp,<br /> nguyên nhân do trước can thiệp CBYT đã có kiến thức khá tốt về những nội dung này.<br /> Bảng 3: Thay đổi tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về dấu hiệu các dạng khuyết tật (n = 236).<br /> Nội dung<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Khuyết tật vận động<br /> <br /> 167<br /> <br /> 70,76<br /> <br /> 170<br /> <br /> 72,03<br /> <br /> Khuyết tật nghe nói*<br /> <br /> 160<br /> <br /> 67,80<br /> <br /> 207<br /> <br /> 87,71<br /> <br /> Khuyết tật về nhìn*<br /> <br /> 169<br /> <br /> 71,61<br /> <br /> 209<br /> <br /> 88,56<br /> <br /> Khuyết tật thần kinh, tâm thần*<br /> <br /> 155<br /> <br /> 65,68<br /> <br /> 179<br /> <br /> 75,85<br /> <br /> Khuyết tật trí tuệ*<br /> <br /> 173<br /> <br /> 73,31<br /> <br /> 196<br /> <br /> 83,05<br /> <br /> Khuyết tật khác*<br /> <br /> 169<br /> <br /> 71,61<br /> <br /> 199<br /> <br /> 84,32<br /> <br /> (*: p < 0,05, kiểm định MC neman).<br /> <br /> Có sự thay đổi có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về các<br /> dấu hiệu khuyết tật nghe/nói, khuyết tật về nhìn, khuyết tật về tâm thần, thần kinh,<br /> khuyết tật trí tuệ, khuyết tật khác. Kết quả trên thấp hơn so với nghiên cứu của Anita<br /> Bride về kiến thức, thái độ thực hành của CBYT về bệnh phong tại Gyana (93% CBYT<br /> biết ít nhất 1 biếu hiện của bệnh phong) [5]. Nghiên cứu về kiến thức, thái độ, thực<br /> hành về tự kỷ ở trẻ em của y tá khoa nhi và khoa tâm lý tiến hành trên 40 y tá nhi khoa<br /> và 40 y tá Khoa Tâm lý tại Ebonyi State, Nigeria cho thấy có sự khác biệt ở điểm kiến<br /> thức về tự kỷ trẻ em của bác sỹ của y tá khoa nhi (1,78 ± 3,64) và khoa tâm lý (13,35 ±<br /> 2,58) [4]. Hiểu biết về nội dung này của CBYT cao hơn so với nghiên cứu về cung cấp<br /> dịch vụ phục hồi chức năng cho người khuyết tật tại vùng Đồng bằng châu thổ sông<br /> Hồng của Trần Trọng Hải với > 60% trạm trưởng trạm y tế được phỏng vấn về tình<br /> hình khuyết tật tại xã, CBYT xã đều biết được các dạng khuyết tật và nhu cầu dịch vụ<br /> của nhóm khuyết tật sau chương trình hỗ trợ [2].<br /> 16<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> Bảng 4: Thay đổi tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về các nội dung kiến thức PHSKT ở<br /> trẻ < 6 tuổi (n = 236).<br /> Nội dung<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tần số (n)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Kiến thức về khuyết tật*<br /> <br /> 215<br /> <br /> 91,0%<br /> <br /> 233<br /> <br /> 98,7%<br /> <br /> Kiến thức về chương trình PHSKT<br /> <br /> 220<br /> <br /> 93,2%<br /> <br /> 222<br /> <br /> 94,1%<br /> <br /> Kiến thức về dấu hiệu nhận biết<br /> các dạng khuyết tật*<br /> <br /> 189<br /> <br /> 80,1%<br /> <br /> 233<br /> <br /> 98,7%<br /> <br /> (* p < 0,05)<br /> Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) ở tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về<br /> khuyết tật và kiến thức về các dấu hiệu khuyết tật sau 1 năm can thiệp. Kết quả phân<br /> tích của chúng tôi cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ CBYT<br /> có kiến thức đạt về hoạt động PHSKT trước can thiệp (93,2%) và sau can thiệp<br /> (94,1%). Kết quả này không có nghĩa là CBYT không có sự thay đổi kiến thức về<br /> PHSKT do CBYT đã có kiến thức về nội dung này khá tốt trước can thiệp.<br /> <br /> Biểu đồ 1: Thay đổi tỷ lệ CBYT có kiến thức đạt về PHSKT (p < 0,05).<br /> Trước can thiệp, 71,6% CBYT có kiến thức đạt về PHSKT. Sau can thiệp, tỷ này là<br /> 93,7%, sự thay đổi có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Kết quả trên chứng tỏ kiến thức<br /> của CBYT đã thay đổi đáng kể giữa trước và sau can thiệp. Nghiên cứu: Giải quyết<br /> các vấn đề về phát triển của trẻ tại cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu: kinh nghiệm từ<br /> các nước thu nhập trung bình chỉ ra kiến thức về phát triển của trẻ ở CBYT tăng từ<br /> 25,7% lên 93,3% sau 1 năm tiến hành đào tạo [6]. Khác biệt về kết quả của chúng tôi<br /> với các nghiên cứu trước chủ yếu là do sự khác biệt về chủ đề cũng như phương pháp<br /> nâng cao thái độ thực hành. Trong khi các nghiên cứu khác chủ yếu nâng cao năng<br /> lực của CBYT thông qua đào tạo tập trung, nghiên cứu của chúng tôi bên cạnh việc<br /> đào tạo tập trung còn có những biện pháp khác như phát tài liệu, tờ rơi, dán poster,<br /> tiến hành nhắc nhở.<br /> 17<br /> <br />