zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Ngôn ngữ học

Tiếp cận định nghĩa khái niệm - lý luận và kinh nghiệm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Báo xấu

11
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc giảng dạy bất cứ khoa học nào đều xuất phát từ các khái niệm cơ bản. Để người học có thể tiếp thu tốt nhất các khái niệm ấy, người dạy phải định nghĩa được chúng một cách đơn giản, tường minh. Muốn vậy, người dạy cần hiểu được cấu trúc một định nghĩa, các phương pháp định nghĩa và sử dụng được chúng một cách thành thạo khi giúp người học tiếp cận vấn đề.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiếp cận định nghĩa khái niệm - lý luận và kinh nghiệm

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP VIỆT TRÌ NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI TIẾP CẬN ĐỊNH NGHĨA KHÁI NIỆM - LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM Hoàng Minh Văn Khoa Khoa học Cơ bản, Trường Đại học Công nghiệp Việt Trì Email: prof.van1109@gmail.com Tóm tắt: Việc giảng dạy bất cứ khoa học nào đều xuất phát từ các khái niệm cơ bản. Để người học có thể tiếp thu tốt nhất các khái niệm ấy, người dạy phải định nghĩa được chúng một cách đơn giản, tường minh. Muốn vậy, người dạy cần hiểu được cấu trúc một định nghĩa, các phương pháp định nghĩa và sử dụng được chúng một cách thành thạo khi giúp người học tiếp cận vấn đề. Từ khóa: giảng dạy, khái niệm cơ bản, định nghĩa, phương pháp định nghĩa 1. GIỚI THIỆU Thực tiễn chỉ ra rằng luôn tồn tại những những “viên gạch” này là vô cùng quan trọng. yếu tố, thành phần,… sau đây gọi chung là Càng quan trọng hơn, khi chúng ta truyền đạt “đối tượng” mang tính chất “nguyên tố” để các thông tin về những “viên gạch” này tới cấu thành các thực thể có một quy mô hoàn người khác mà một trong số đó là sinh viên – chỉnh và thống nhất tương đối với nhau. Nếu người nhờ đó có thể tự chiếm lĩnh tri thức hành tinh là phần tử nhỏ bé nhất mang tính khoa học. Muốn vậy, ta phải định nghĩa được đầy đủ tương đối để tạo nên một hệ hành tinh mỗi khái niệm khoa học một cách đơn giản (ví dụ: Hệ Mặt trời),[1] hay các nguyên tố hóa nhất, rõ ràng nhất, tương xứng nhất và luôn học là thực thể không thể nhỏ hơn mang tính nói ở thể khẳng định, giúp người học tiếp thu trọn vẹn tương đối tạo nên các chất,[2] … thì tri thức một cách hiệu quả nhất. [3] Ví dụ: những khái niệm cơ bản được xem như là Iphone là một loại smart-phone sử dụng hệ những “nguyên tố”, những “viên gạch” xây điều hành iOS, Ma trận là một bảng hình chữ nên nên một ngành khoa học, góp phần hình nhật gồm các phần tử được sắp xếp thành thành tòa lâu đài văn minh. Bởi vậy nên khi hàng và cột,…[4] tìm hiểu về một khoa học, việc xác định Hình 1: Hệ Mặt trời 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU tính,… của khái niệm cần định nghĩa để thấy rằng nó là duy nhất, có thể phân biệt với các 2.1. Cấu trúc định nghĩa khái niệm đối tượng khác cùng “chủng” đó là đặc điểm Về cấu trúc, đa số định nghĩa một khái về “loại”. Lật lại thí dụ: Ma trận là một bảng niệm khoa học bao gồm hai thành tố được hình chữ nhật (chủng) gồm các phần tử được ghép với nhau là “chủng” và “loại”, trong đó sắp xếp thành hàng và cột (đặc điểm về loại). khái niệm cần định nghĩa thường được ghép Cần lưu ý là các đặc điểm, thuộc tính,… về với một khái niệm lớn hơn, bao trùm (chủng), “loại” có thể là mô tả đối tượng, cũng có thể rồi người ta chỉ ra những đặc điểm, thuộc ĐẶC SAN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ / SỐ 1 NĂM 2022 90
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP VIỆT TRÌ NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI là quan hệ của đối tượng. Tuy nhiên, cũng có loại sóng điện từ có bước sóng nằm trong những định nghĩa không tuân theo cấu trúc khoảng từ 0,4 đến 0,76 (μm). trên, chúng định nghĩa những khái niệm xuất Phương pháp quy nạp thường xuất phát từ phát (các tiên đề) nên không có khái niệm đã những đối tượng cơ bản của một hệ thống rồi biết trước chúng, bởi vậy không thể tìm thấy dùng các quy tắc hoặc thao tác để đưa ra một “chủng” và “loại”. Định nghĩa về “điểm”, đối tượng mới trong việc hình thành định “đường thẳng”, “mặt phẳng” trong hình học nghĩa một khái niệm nào đó. Việc xây dựng hoặc “tốc độ ánh sáng” trong cơ học tương định nghĩa như thế này thường được dùng khi đối là những minh chứng. Ngoài ra, có những muốn khái quát hóa về đối tượng khảo sát. Ta khái niệm lớn, bao trùm như “vật chất” và “ý có thể xem ví dụ về định nghĩa “tọa độ khối thức” trong triết học, người ta sử dụng cách tâm” sau đây: Với một hệ có n chất điểm, chất định nghĩa ngoại lệ. điểm thứ i có vị trí tương đối so với gốc tọa 2.2. Các phương pháp định nghĩa khái niệm độ là ⃗ và khối lượng mi thì tọa độ khối tâm Có rất nhiều cách để xây dựng định nghĩa của hệ là ⃗ thỏa mãn biểu thức: một khái niệm khoa học. Trong khoa học tự n nhiên (đặc biệt là toán học), người ta hay m r i i dùng các phương pháp sau: [3] R i 1 n - Phương pháp cấu trúc, m i 1 i - Phương pháp hồi quy, - Phương pháp quy nạp, Với phương pháp tiên đề, định nghĩa về một khái niệm nào đó được thông qua các - Phương pháp tiên đề. tiên đề (những điều mặc nhiên coi là đúng). Mỗi phương pháp định nghĩa có xuất phát Đây là cách định nghĩa mang tính diễn dịch điểm khác nhau, tùy thuộc đối tượng được rất cao. Với các đối tượng hoàn toàn mới, khảo sát, và do đó, vai trò, ảnh hưởng của việc định nghĩa đối tượng theo cách này là chúng cũng khác nhau trong chính bản thân một lựa chọn bắt buộc. Định nghĩa về “trạng khoa học mà chúng thuộc về cũng như trong thái dừng” là một minh họa cho điều này: thực tiễn. Nguyên tử chỉ tồn tại ở các trạng thái có năng lượng xác định gọi là các trạng thái dừng. Phương pháp cấu trúc cho thấy khái niệm mới được hình thành dựa trên cơ sở những Tuy nhiên, trong thực tế, dù định nghĩa khái niệm đã biết tường minh. Trong đó, các được xây dựng bằng phương pháp nào thì khi khái niệm đã biết dùng làm cơ sở để định hướng dẫn người học tiếp cận định nghĩa, về nghĩa khái niệm mới. Cách định nghĩa này cơ bản có hai cách mà ta xem xét sau đây:[5] cho phép xác định thành phần của đối tượng. 2.3. Các cách tiếp cận định nghĩa khái Ví dụ: Động lượng ⃗ của một vật có khối niệm và một số kinh nghiệm lượng m chuyển động với vận tốc ⃗ là đại lượng được xác định bằng biểu thức: Cách 1: Tiếp cận quy nạp ⃗= ⃗ Cách này thường được tiến hành qua các Phương pháp hồi quy là cách định nghĩa bước sau: một khái niệm nhờ việc quy nó về một khái - Giới thiệu các ví dụ về đối tượng khảo niệm đã biết. Để định nghĩa khái niệm theo sát; phương pháp này, người ta phải chỉ ra các yếu tố đặc trưng chung nhất của đối tượng - Phân tích, so sánh và thao tác trên cơ sở khảo sát giống hệt như đặc trưng của một đối các ví dụ để tìm ra các đặc trưng chung nhất tượng đã biết khái niệm về nó. Nhờ đó, có thể của đối tượng khảo sát; phân loại đối tượng thông qua cách định nghĩa này. Ví dụ: Ánh sáng thấy được là một - Khái quát hóa trên cơ sở các đặc trưng vừa tìm ra để đưa ra định nghĩa về khái niệm; ĐẶC SAN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ / SỐ 1 NĂM 2022 91
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP VIỆT TRÌ NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI - Phát biểu định nghĩa khái niệm. không kém quan trọng khi tiếp cận quy nạp là đã xác định các đối tượng mà khái niệm Thực tiễn cho thấy, cách tiếp cận này đặc phản ánh. Cách tiếp cận này mang lại sự phát biệt hiệu quả với người học có năng lực nhận triển khả năng phân tích, so sánh, và khái thức còn có hạn chế, vốn kiến thức còn chưa quát hóa cho người học nhưng rất tốn thời nhiều. Ngoài ra, nếu không tìm thấy khái gian. Thí dụ: Xây dựng khái niệm ma trận niệm đã biết nào có thể đóng vai trò cơ sở để trong toán học: xây dựng định nghĩa khái niệm mới thông qua sự biến đổi hoặc suy luận nào đó thì việc - Xét các bảng sau (Giới thiệu đối tượng lựa chọn con đường này gần như bắt buộc cho khảo sát): đối tượng người học này. Hơn nữa, một điều 1 3 6 a c h A+b 2a mn 2 9 7 @ θ ζ m -n 4+a A/3 a-2 4 1 d a11 a12 … a1n a21 a22 … a2n 2 9 2 e 3 0 6b f … … … … … … … am1 am2 … amn - Phân tích, so sánh, nhận xét: - Thêm vào khái niệm cơ sở (đã biết) một o Trong mỗi bảng có các số, chữ, biểu đặc trưng quan trọng nhất của đối tượng đang thức hoặc trộn lẫn (gọi chung là các phần tử); cần định nghĩa; o Số phần tử trong các bảng có thể nhiều - Định nghĩa khái niệm mới trên cơ sở hoặc ít; khái niệm đã biết vừa được gắn thêm nói trên; o Các phần tử xếp đầy các hàng và cột. - Nêu các ví dụ minh họa khái niệm. - Khái quát: Điểm chung nhất của các Thí dụ: Trong ngôn ngữ lập trình, khi học bảng trên đó là mọi phần tử đều được xếp về cấu trúc dữ liệu và giải thuật, người học đã thành hàng và cột. biết khái niệm “mảng đa chiều” người ta định nghĩa ma trận như sau: “Ma trận là một mảng - Định nghĩa ma trận: Ma trận là bảng hai chiều”.[6] Như vậy, tính chất đa chiều đã hình chữ nhật gồm các phần tử xếp thành được xác định là “hai chiều”, như là một đặc hàng và cột. trưng (được thêm vào) của đối tượng cần Cách 2: Tiếp cận diễn dịch định nghĩa. Trên cơ sở định nghĩa như vậy, kết hợp với các kiến thức đã biết về mảng, Khi người học có năng lực nhận thức tốt việc đưa ra các ví dụ minh họa ma trận sẽ hơn, vốn kiến thức rộng hơn và đã phát hiện không khó khăn gì. được khái niệm làm cơ sở xuất phát cho quá Dù cách định nghĩa này tỏ ra dễ dàng kích trình suy luận thì có thể sử dụng cách tiếp cận thích tính chủ động sáng tạo của người học diễn dịch. Quá trình diễn dịch để định nghĩa khi tiếp cận khái niệm, tiết kiệm thời gian, một khái niệm mới tiến hành theo các bước nhưng rõ ràng, cơ hội phát triển năng lực sau: phân tích, tổng hợp và khái quát vấn đề của ĐẶC SAN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ / SỐ 1 NĂM 2022 92
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP VIỆT TRÌ NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI họ đã bị hạn chế rất nhiều, nếu không muốn nói là thủ tiêu hoàn toàn. Thực tế chỉ ra rằng, mỗi khái niệm, thậm chí bằng cùng một phương pháp định nghĩa, nhưng với mỗi cách lựa chọn đối tượng cơ sở của khái niệm, người ta đưa ra một cách định nghĩa riêng. Bởi vậy, với mỗi đối tượng người học, việc lựa chọn cách định nghĩa cũng vô cùng quan trọng trong việc Hình 3: Số e và 1 đơn vị diện tích phát huy hiệu quả truyền đạt. Nếu người học 3. KẾT LUẬN có năng lực nhận thức tốt, nền kiến thức cơ Archimedes nói: “Hãy cho tôi một điểm sở vững vàng, ngoài cách định nghĩa phổ đặt, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên”. Thật không biến, ta nên giới thiệu các cách định nghĩa ngoa khi nói, cái mà Archimedes khẩn khoản khác để mở rộng hiểu biết và khả năng tư cầu xin là một trong những viên gạch vĩ đại duy, nhưng với người học còn hạn chế về khả xây dựng nên nền văn minh. năng nhận thức và vốn hiểu biết còn hạn hẹp, việc mở rộng là cần phải xem xét vì đôi khi gây ra các phản tác dụng như nhiễu loạn kiến thức hoặc mất trọng tâm. Định nghĩa số e là là một minh chứng cho điều này: Số e là: [7] - Một hằng số toán học có giá trị gần bằng 2,71828; - Cơ số của logarit tự nhiên; - Giới hạn của (1 + 1/n)n khi n tiến về vô Hình 4: Ước mơ của Archimedes hạn; Tài liệu tham khảo - Tổng của chuỗi vô hạn: 1.https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB 1 %87_M%E1%BA%B7t_Tr%E1%BB%9Di = ! 2.https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%C3% AAn_t%E1%BB%91_h%C3%B3a_h%E1% - Số dương a duy nhất sao cho đồ thị của BB%8Dc hàm y = ax có hệ số góc tiếp tuyến bằng 1 tại x = 0. 3.https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E 1%BB%8Bnh_ngh%C4%A9a 4.https://en.wikipedia.org/wiki/Matrix_(mat hematics) 5.https://tusach.thuvienkhoahoc.com/wiki/D %E1%BA%A1y_h%E1%BB%8Dc_kh%C3 %A1i_ni%E1%BB%87m_to%C3%A1n_h %E1%BB%8Dc Hình 2: Tiếp tuyến của hàm y = ex tại x = 0 6.https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA - Số mà hàm f(x) = ex là một hàm mũ duy %A3ng_(c%E1%BA%A5u_tr%C3%BAc_d nhất có đạo hàm bằng chính nó; %E1%BB%AF_li%E1%BB%87u) - Số mà diện tích hình phẳng giới hạn bởi 7.https://vi.wikipedia.org/wiki/E_(s%E1%B đồ thị của hàm y = 1/x từ x = 1 đến x = e có B%91) giá trị bằng 1 (đơn vị diện tích); ĐẶC SAN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ / SỐ 1 NĂM 2022 93

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.