intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo " Về khái niệm nguồn của pháp luật "

Chia sẻ: Phung Han | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

186
lượt xem
19
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Về khái niệm nguồn của pháp luật Trong thực tế kinh doanh tại Việt Nam, để giúp các thành viên của hiệp hội phối hợp hoạt động tốt hơn, hiệp hội ngành nghề đã đưa ra khuyến cáo, hướng dẫn đối với các doanh nghiệp thành viên và trong một số trường hợp đã dẫn đến hình thành các thoả thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp thành viên của hiệp hội.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Về khái niệm nguồn của pháp luật "

  1. nghiªn cøu - trao ®æi TS. NguyÔn ThÞ Håi * N gu n c a pháp lu t là m t trong nh ng khái ni m cơ b n c a lí lu n nhà nư c và pháp lu t và cũng là v n gây nhi u các án l c a toà án, t p quán, quan i m c a các chuyên gia, o c và lu t công b ng. Trong các cu c tranh lu n, thông tranh lu n gi a các nhà khoa h c. Vi c thư ng các ngu n khác nhau c a pháp lu t nghiên c u ngu n c a pháp lu t có ý nghĩa lí ã ư c phân tích và m t s nhà nư c c lu n và th c ti n to l n b i vì xác nh y g ng t o i u ki n thích h p cho m i , chính xác và s d ng úng n các lo i ngu n ó có th d n n quy t nh cho các ngu n c a pháp lu t s góp ph n tích c c cu c tranh lu n pháp lí. i u kì l là, khi cơ vào công cu c hoàn thi n h th ng pháp lu t quan l p pháp ban hành lu t, chúng ta và nâng cao hi u qu c a nó. V n ngu n không nói v “các ngu n” mà t ó n y sinh c a pháp lu t ã ư c c p trong nhi u ra các quy t nh c a nó gi ng như các quy công trình nghiên c u v pháp lu t c a các nh pháp lu t s ư c ban hành, m c dù s tác gi trong và ngoài nư c v i các tên g i phân tích các thu t ng này có th làm sáng khác nhau như ngu n c a pháp lu t ho c t hơn so v i khuynh hư ng tr c ti p hư ng hình th c c a pháp lu t. Tuy nhiên, có khá t i ch c năng h n ch hơn ư c th c hi n nhi u quan i m khác nhau v v n này b i các th m phán. i u quan tâm c a nên hi n t i v n chưa có nh nghĩa v chúng ta ây là t “ngu n” theo m t nghĩa ngu n pháp lu t ư c a s các nhà nghiên r ng hơn r t nhi u so v i nghĩa thông thư ng c u và th c hành pháp lu t th a nh n. i m trong các tài li u lu t h c… V y do âu mà qua công trình nghiên c u c a m t s nhà pháp lu t nói chung không nh ng ch ra n i nghiên c u trong và ngoài nư c, chúng ta s dung c a nó mà còn ch ra s b t bu c c a th y rõ i u ó. nó i v i cu c s ng c a con ngư i?” Theo T i n Black Law Dictionary thì: “Trong ph m vi nghiên c u pháp lí, “Ngu n c a pháp lu t. Cái mà (như là hi n thu t ng “các ngu n c a pháp lu t” nói pháp, i u ư c, o lu t, ho c t p quán) quy n 3 khái ni m khác nhau mà có th phân nh quy n l c c a lu t và c a các quy t bi t ư c. M t, ngu n c a pháp lu t có th nh c a toà án; i m kh i ngu n c a pháp nói n ngu n g c c a các khái ni m và tư lu t ho c s phân tích pháp lí…Trong các tư ng pháp lí… Hai, ngu n pháp lu t có th tài li u lu t h c, v n ngu n liên quan t i nói n các cơ quan, t ch c chính ph mà câu h i: Th m phán tìm ư c các quy nh gi i quy t v vi c âu? nghĩa này, * Gi ng viên chính Khoa hành chính - nhà nư c ngu n c a pháp lu t g m có: Các o lu t, Trư ng i h c Lu t Hà N i t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008 25
  2. nghiªn cøu - trao ®æi ã t o ra các quy nh pháp lu t… Ba, Ricci vi t: “ ó là căn nguyên c a pháp lu t: ngu n c a pháp lu t có th nói n nh ng các ng cơ chính tr , kinh t , xã h i, tôn quy nh pháp lu t ã ư c công b rõ ràng. giáo, văn hoá, o c v.v…”.(2) Nh ng cu n sách, nh ng cơ s d li u máy Ngu n hình th c ư c Michel Virally tính, nh ng ĩa máy tính và t t c nh ng nh nghĩa là: “Các phương pháp thi t l p phương ti n thông tin khác mà có ch a ng các quy ph m pháp lu t, t c là các cách các thông tin v pháp lu t thì u là ngu n th c và văn b n thông qua ó các quy ph m c a pháp lu t”.(1) này có th t n t i v m t pháp lí, tr thành Như v y, theo T i n này thì ngu n c a b ph n c a pháp lu t th c nh và phát huy pháp lu t là khái ni m r ng, có th ư c hi u hi u l c”.(3) Các ngu n này l i g m các theo nhi u nghĩa khác nhau và có th ư c ngu n hình th c ư c thi t l p làm ngu n xem xét dư i nhi u góc khác nhau. Theo và các ngu n hình th c t nhiên. V nguyên nghĩa h p, ngu n c a pháp lu t là khái ni m t c, ch có nh ng ngu n ư c thi t l p làm dùng ch t t c nh ng nơi có ch a ng ngu n m i là ngu n pháp lu t. Các ngu n các quy nh mà các th m phán có th d a này có hi u l c nh vào hình th c trình bày vào ó gi i quy t v án. Theo nghĩa r ng, c a chúng. Chúng là ngu n b i vì chúng ã nói n ngu n c a pháp lu t là nói n ngu n ư c ban hành b i các cơ quan quy n l c g c c a các khái ni m, các tư tư ng pháp lí; nhà nư c duy nh t có th m quy n làm lu t nói n các ch th có th m quy n ban hành và làm cho lu t tr nên b t bu c, nh vào pháp lu t; nói n các quy nh c a pháp lu t; ch tài trong trư ng h p c n thi t. Các nói n nơi ch a ng các quy nh c a pháp ngu n này vì v y ư c g i là các ngu n hình lu t nói chung và các quy nh v hi u l c th c. Xác nh các ngu n này chính là xác c a các o lu t và các quy t nh c a toà án; nh các cơ quan ban hành ra nh ng quy nói n i m kh i ngu n c a pháp lu t ho c ph m pháp lu t có tính b t bu c theo quy s phân tích pháp lí… nh c a nhà nư c. Tìm hi u xem lu t xu t M t s h c gi Pháp cho r ng trong th c phát t ai có nghĩa là xác nh xem ai có t , pháp lu t có hai ngu n là ngu n n i dung th m quy n xây d ng nên quy ph m pháp và ngu n hình th c. Ngu n n i dung là lu t, ai là tác gi c a quy ph m pháp lu t. ngu n quan tr ng nh t vì là ngu n cơ b n ây là i m giúp chúng ta phân bi t gi a các nh t, nó giúp cho vi c lí gi i các câu h i t i ngu n hình th c ư c thi t l p làm ngu n sao ngư i ta l i ban hành quy ph m này mà v i các ngu n hình th c t nhiên. không ban hành quy ph m khác? T i sao l i V m t lí thuy t có lo i ngu n này song n nh th i h n này hay th i h n khác? T i trong th c t , chúng không ph i và cũng sao l i áp d ng tr t t ưu tiên này mà không không th là nh ng ngu n duy nh t vì chúng áp d ng tr t t ưu tiên khác? v.v. Trong có m t s h n ch nh t nh. “Th t v y, cu n: “Nh p môn lu t h c”, Jean - Claude nh ng ngu n hình th c lo i này vì ư c 26 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008
  3. nghiªn cøu - trao ®æi “thi t l p nên” nên có tính ch t tương i t c chung v pháp lu t úc k t t nh ng b t bi n. Tính b t bi n này gây ra m t s công trình nghiên c u lí lu n và ư c th a khó khăn: S có nh ng thi u h t, nh ng nh n như chúng v n có. Nói chung, ngu n trư ng h p không lư ng trư c, nh ng l lu t trong pháp lu t qu c gia thư ng có các h ng ít nhi u nghiêm tr ng. Tính b t bi n lo i và ư c x p lo i theo th b c sau: Hi n c a nh ng quy ph m ư c thi t l p nên khó pháp, lu t, văn b n dư i lu t, t p quán và có th phù h p ư c v i nh ng s thay i án l ; còn ngu n c a pháp lu t qu c t hi n và phát tri n không ng ng c a th c t ; m t i ư c x p theo th b c như sau: i u s quy ph m s nhanh chóng tr nên l i th i ư c qu c t , t p quán, các ngu n khác, t c ho c m t hi u l c b i vì n m t th i i m là các ngu n phái sinh t các ngu n trên, ó nào ó chúng s không th áp d ng ư c là: Các nguyên t c chung c a pháp lu t, án n a v m t kĩ thu t cũng như v m t n i l , các h c thuy t và công lí”.(4) dung. Ngoài ra, còn có tình tr ng là m t s Hans Kelsen - h c gi ngư i c cho quy ph m t thân t i nghĩa ho c t i nghĩa r ng ngu n c a pháp lu t là khái ni m không khi em i chi u v i các quy ph m khác vì rõ ràng và có th ư c hi u theo nhi u nghĩa ý nh c a ngư i l p nên nh ng quy ph m khác nhau. Nh ng quy ph m chung c a hi n ó có th không ư c th hi n rõ. M t s pháp và các quy ph m chung khác ư c ban quy ph m ư c ban hành nh ng th i i m hành phù h p v i hi n pháp và t p quán khác nhau ho c căn c trên nh ng lí lu n ư c coi là ngu n c a pháp lu t. Ngu n c a i l p nhau ho c theo u i nh ng m c ích pháp lu t có th bi u th hai phương pháp khác nhau, ít nhi u có mâu thu n v i nhau”. khác nhau t o nên các quy ph m chung - kh c ph c nh ng b t c p trên, ngư i ta s ban hành, m t s sáng t o có m c ích ã th a nh n các ngu n hình th c t nhiên. ư c ti n hành b i các cơ quan trung ương S t n t i các ngu n t nhiên này là nh m và t p quán - nh ng quy nh b t thành văn gi i quy t các v n x y ra trong th c ti n. ư c các bên ch th pháp lu t t o nên. Song l i có v n n y sinh ây là các Ho c ngu n c a pháp lu t có th bi u th cơ ngu n không chính th c này t âu mà ra s pháp lí cơ b n c a h th ng pháp lu t, mà b i vì chúng không ư c t o ra tr thành ư c th hi n dư i khái ni m quy ph m cơ ngu n? Hi u l c c a các ngu n này căn c b n. Tuy nhiên, nghĩa r ng nh t, ngu n trên cơ s nào? ây chính là v n ã gây c a pháp lu t bi u th m i quy ph m pháp ra nhi u tranh lu n. Nói chung, các quy lu t, không ch nh ng quy ph m chung mà ph m và ngu n t nhiên ó xu t phát t cái c nh ng quy ph m pháp lu t riêng bi t, t c mà ngư i ta cho là m i tương quan h p lí, là là các quy ph m t ra quy n ho c nghĩa v s phân chia công b ng v m t l i ích gi a pháp lí. Như v y, quy t nh c a toà án là các ch th pháp lu t theo tr t t t nhiên: ngu n c a m t nghĩa v c bi t c a m t Ngư i ta g i ó là t p quán và các nguyên bên và tương ng v i quy n c a m t bên t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008 27
  4. nghiªn cøu - trao ®æi khác. i u ó d n n s mơ h , t i nghĩa chuyên kh o “Nh ng v n lí lu n cơ b n c a c m t “ngu n c a pháp lu t”, nó dư ng v nhà nư c và pháp lu t”, các tác gi vi t: như không bi u l ư c t t c và s là t t “Hình th c b ngoài hay ngu n c a pháp hơn n u gi i quy t ư c v n quy ph m lu t g m có các văn b n pháp lu t (k c chung nào ư c coi là ngu n c a các quy các văn b n quy ph m), các hi p ư c qu c ph m riêng bi t.(5) Có th th y quan ni m t , t p quán và t c l qu c t , các h p ng này c a Kelsen ch y u c p ngu n hình (kh ư c), lu t t c, án l , nh ng quy nh th c c a pháp lu t. c a lu t tôn giáo (ch ng h n lu t H i giáo), Vi t Nam, v n ngu n c a pháp lu t các h c thuy t khoa h c pháp lí”.(8) ư c c p trong các giáo trình, sách tham M t s h c gi khác cho r ng t p quán kh o và các t p chí v pháp lu t t các góc pháp, ti n l pháp và văn b n quy ph m và v i các m c khác nhau. Nhi u nhà pháp lu t là nh ng hình th c pháp lu t v i nghiên c u, gi ng d y và th c hành pháp quan ni m r ng “Hình th c pháp lu t là lu t s d ng hai thu t ng “ngu n c a pháp cách th c mà giai c p th ng tr s d ng lu t” và “hình th c c a pháp lu t” v i nghĩa nâng ý chí c a giai c p mình lên thành như nhau. Trong m t s sách và giáo trình lí pháp lu t”.(9) ây là m t quan ni m ã cũ lu n v nhà nư c và pháp lu t có ý ki n cho và không hoàn toàn chính xác v hình th c r ng hình th c c a pháp lu t g m có hình c a pháp lu t b i vì, chúng ta quan ni m th c bên trong và hình th c bên ngoài c a pháp lu t là do nhà nư c ban hành ra và b o pháp lu t: “Hình th c n i t i c a pháp lu t m th c hi n thì n i dung c a pháp lu t là là k t c u c a nh ng y u t t o thành n i ý chí c a nhà nư c, còn hình th c c a pháp dung c a pháp lu t. Hình th c b ngoài c a lu t s là cách th c mà nhà nư c s d ng pháp lu t là hình d ng b ngoài, c u trúc chuy n ý chí ó thành pháp lu t mà trong ý bi u hi n ra bên ngoài c a các ngu n pháp chí c a nhà nư c thì v a có ý chí c a giai lu t trong ó ch a ng nh ng n i dung c a c p th ng tr v a có ý chí chung c a toàn xã pháp lu t và ăng t i n i dung ó n a h i ch không ơn thu n ch là ý chí c a giai ch áp d ng c a nó”;(6) hình th c bên trong c p th ng tr . c a pháp lu t bao g m các nguyên t c chung Có h c gi l i cho r ng khái ni m hình c a pháp lu t, h th ng pháp lu t, ngành th c pháp lu t và ngu n pháp lu t không lu t, ch nh pháp lu t và quy ph m pháp hoàn toàn ng nh t mà có nhi u i m khác lu t; hình th c bên ngoài c a pháp lu t là s nhau. Ngu n c a pháp lu t ư c ti p c n bi u hi n ra bên ngoài c a nó, bao g m t p dư i nhi u phương di n khác nhau c v lí quán pháp, ti n l pháp, văn b n quy ph m lu n và th c ti n.(10) Trong các giáo trình pháp lu t, lu t tôn giáo; m t s nư c, h c lu t chuyên ngành, c m t “ngu n c a lu t” thuy t khoa h c pháp lí cũng ư c coi là ư c s d ng khá ph bi n. Ch ng h n, ngu n c a pháp lu t.(7) Trong cu n sách ngu n c a lu t hi n pháp, ngu n c a lu t 28 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008
  5. nghiªn cøu - trao ®æi kinh t … ư c hi u là nh ng văn b n quy khái ni m khác nhau, không th ng nh t ph m pháp lu t có ch a ng các quy ph m v i nhau, m c dù chúng có m i liên h g n pháp lu t c a ngành lu t ó.(11) bó v i nhau. Theo tôi, ngu n c a pháp lu t Có tác gi quan ni m r ng hình th c bên là khái ni m dùng ch t t c nh ng gì mà ngoài là s bi u hi n ra bên ngoài c a pháp các ch th có th m quy n d a vào ó lu t, là nh ng cái ch a ng n i dung các xây d ng, ban hành, gi i thích pháp lu t quy t c pháp lu t - quy t c hành vi theo ý chí cũng như áp d ng vào vi c gi i quy t các nhà nư c. Hình th c bên ngoài c a pháp lu t v vi c pháp lí x y ra trong th c t . Ho c nói còn g i là ngu n c a pháp lu t. Ngu n c a cách khác, ngu n c a pháp lu t là t t c các pháp lu t có th ư c ti p c n dư i góc căn c ư c các ch th có th m quy n s pháp lí và th c ti n, theo ó: “Ngu n pháp d ng làm cơ s xây d ng, ban hành, gi i lu t là nh ng hình th c chính th c th hi n thích pháp lu t cũng như áp d ng vào các quy t c b t bu c chung ư c nhà nư c vi c gi i quy t các v vi c pháp lí x y ra th a nh n có giá tr pháp lí áp d ng vào trong th c t . Như v y, ngu n c a pháp lu t vi c gi i quy t các s vi c trong th c ti n g m có ngu n n i dung và ngu n hình th c. pháp lí và là phương th c t n t i trên th c t Ngu n n i dung c a pháp lu t là xu t x , là c a các quy ph m pháp lu t”.(12) Có th th y căn nguyên c a pháp lu t b i vì nó ư c các quan ni m này v ngu n c a pháp lu t ch ch th có th m quy n d a vào ó xây c p ngu n hình th c mà chưa c p ngu n d ng, ban hành và gi i thích pháp lu t. n i dung c a nó. Vi t Nam, ư ng l i chính sách c a ng là Cá bi t có tác gi dùng thu t ng “ngu n m t trong các ngu n n i dung quan tr ng g c c a pháp lu t” ch ngu n c a pháp c a pháp lu t vì pháp lu t là s th ch hoá lu t. Theo tác gi này, ngu n g c c a pháp ư ng l i, chính sách c a ng nh m b o lu t g m có ngu n g c c a pháp lu t qu c n i m cho ư ng l i chính sách ó có th và ngu n g c c a pháp lu t qu c t . Ngu n ư c tri n khai và th c hi n trong toàn xã g c c a pháp lu t qu c n i g m có các ngu n h i. Các nguyên t c chung c a pháp lu t g c l p pháp hay tr c ti p, bao g m lu t và cũng là ngu n c a pháp lu t b i l các quy t c l và ngu n g c gi i thích hay gián ti p ph m pháp lu t s ư c ban hành trên cơ s bao g m các nguyên t c pháp lu t và các h c các nguyên t c ó và ph i có n i dung phù thuy t pháp lí. Ngu n g c c a pháp lu t qu c h p v i yêu c u c a các nguyên t c ó. Các t g m các i u ư c qu c t , các t p quán i u ư c qu c t mà nhà nư c kí k t, phê qu c t và các nguyên t c chung c a pháp chu n ho c gia nh p cũng có th tr thành lu t ư c các qu c gia th a nh n.(13) ngu n n i dung c a các văn b n quy ph m Qua các quan i m trên và t phương pháp lu t có liên quan trong trư ng h p di n lí lu n, th c ti n pháp lí, tôi cho r ng nh ng văn b n ó ư c ban hành nh m n i ngu n và hình th c c a pháp lu t là nh ng lu t hoá th c hi n các i u ư c qu c t t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008 29
  6. nghiªn cøu - trao ®æi ó. Các h c thuy t khoa h c pháp lí, nhu c u mà nhà nư c ó công nh n ho c phê chu n, qu n lí kinh t , xã h i... cũng là nh ng t c là nh ng ngu n mà pháp lu t c a các nhà ngu n n i dung c a pháp lu t. nư c trư c ây không h có. Ngu n hình th c c a pháp lu t ư c hi u Nói chung, trong các công trình nghiên là phương th c t n t i c a các quy ph m c u lu t h c thì các ngu n hình th c thư ng pháp lu t trong th c t hay là nơi ch a ng, ư c quan tâm nghiên c u và ư c c p nơi có th cung c p các quy ph m pháp lu t, nhi u hơn các ngu n n i dung c a nó. t c là nh ng căn c mà các ch th có th m (Xem ti p trang 53) quy n d a vào ó gi i quy t các v vi c pháp lí x y ra trong th c t . Nói chung, pháp (1).Xem: Black/s Law Dictionary. Seventh Edition. Bryan A, Garner. Editor in Chief. ST. PAUL, MINN, lu t c a a s các nhà nư c trên th gi i 1999, tr. 1401. trong t t c các giai o n phát tri n c a (2), (3), (4).Xem: Jean - Claude Ricci, “Nh p môn chúng u có m t s ngu n hình th c cơ b n Lu t h c”, Nxb. Văn hoá - thông tin, Hà N i, 2002, là t p quán, án l và văn b n quy ph m pháp tr.43, 43 - 44, 48 - 49). lu t. Ngoài ra, còn có th có các ngu n khác (5).Xem: “Introduction to the problems of legal theory” by Hans Kelsen. Clarendon Press. Oxford -1992. tuỳ theo quy nh c a m i nư c trong m i (6), (8).Xem: TS. ào Trí Úc,“Nh ng v n lí lu n giai o n phát tri n c a nó. Ch ng h n, theo cơ b n v pháp lu t”, Nxb. Khoa h c xã h i, Hà N i, m t s h c gi thì h th ng pháp lu t Roman 1993, tr. 39, 54. - Giecman có các ngu n là: Lu t, t p quán, (7).Xem: Vi n nghiên c u nhà nư c và pháp lu t, “Nh ng v n lí lu n cơ b n v nhà nư c và pháp th c ti n xét x c a toà án, h c thuy t, lu t” , Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 1995. nh ng nguyên t c chung; ngu n c a pháp (9).Xem: Trư ng i h c Lu t Hà N i, “Giáo trình lí lu t Anh bao g m: Th c ti n xét x c a toà lu n nhà nư c và pháp lu t”, Nxb. Công an nhân án, lu t, t p quán, h c thuy t và lí trí; ngu n dân, Hà N i 2007, tr. 81. (10), (12).Xem: Khoa Lu t, i h c qu c gia Hà N i, c a pháp lu t Mĩ bao g m: Th c ti n xét x “Giáo trình lí lu n chung v nhà nư c và pháp lu t”, c a toà án, pháp lu t thành văn; ngu n c a Nxb. i h c qu c gia Hà N i, 2005, tr. 304, 306. pháp lu t XHCN bao g m: Lu t, th c ti n (11).Xem: Các giáo trình lu t chuyên ngành c a các xét x , t p quán và nh ng quy t c trong n p cơ s ào t o lu t. s ng công c ng XHCN...(14) Có tác gi cho (13).Xem: Vũ Văn M u,“Lu t h c i cương”, Sài gòn, 1971 và “Pháp lu t thông kh o”, Sài gòn, 1974. r ng ngu n c a pháp lu t bao g m: Tôn (14).Xem: Réne David, “Nh ng h th ng pháp lu t giáo, t p quán, lu t công b ng, quy t nh chính trong th gi i ương i”, ngư i d ch: TS. c a toà án, s sáng t o pháp lu t c a các lu t Nguy n S Dũng, ThS. Nguy n c Lam, Nxb. gia, s ban hành lu t c a l p pháp.(15) Bên Thành ph H Chí Minh. (15).Xem: “An Invitation to the law” by C.G. c nh các lo i ngu n trên, trong xu th toàn WEERAMATRY BA LLD (London) Sir Hayden Starke c u hoá hi n nay, pháp lu t c a a s các Professor of law, Monash university, Fomerly Justice nhà nư c ương i u có thêm các ngu n of the Supreme Court of Sri Lanka. Butterworths m i là nh ng t p quán và i u ư c qu c t Sydney - Melbourne - Brisbane - Adelaide - Perth 1982. 30 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2008
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2