Giáo dục kiến thức chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Tập 2): Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Kiến thức chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Tập 2)" tiếp tục trình bày giới thiệu một số cơ quan trong cơ thể người phụ nữ: Tóc, lông cơ thể, da, da đầu, sọ, não, tai, mắt, mũi, xoang, môi, miệng, tuyến nước bọt, lưỡi, quai hàm,... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo dục kiến thức chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Tập 2): Phần 2

PHÇN II GIíI THIÖU mét sè c¬ quan trong c¬ thÓ ng−êi phô n÷ Tãc (hair) Rapunzel, Rapunzel, xâa tãc xuèng! Chμng hoμng tö la lªn. Rapuzel, trong c©u chuyÖn thÇn tiªn Anh em nhμ Grimm, ®· xâa tãc xuèng khi ®−îc b¶o nh− thÕ mμ kh«ng hái xem chμng hoμng tö nÆng bao nhiªu, ngé nhì tãc nμng bung ra th× sao? May mμ tãc cña chóng ta rÊt kháe. VÒ lý thuyÕt, chμng hoμng tö cã thÓ ®u nïi tãc Êy mμ leo lªn ngän th¸p, v× mçi sîi tãc trªn ®Çu chóng ta cã thÓ ®ì ®−îc gÇn 30 g, mμ chóng cã tíi kho¶ng 100.000 sîi. Còng theo lý thuyÕt, mét chμng hoμng tö nÆng tíi 9.000 kg cã thÓ nhÝch dÇn lªn b»ng bÝm tãc cña Rapunzel. Nh−ng tãc ®−îc ca tông vÒ vÎ ®Ñp h¬n lμ vÒ søc m¹nh. NghÜa lμ, theo tiÕn sÜ Susan Detwiler: “Tãc hÖ träng vÒ mÆt t©m lý. Nã thÓ hiÖn n÷ tÝnh hay nam tÝnh, nã lμ ®Æc tr−ng cña c¸ tÝnh vμ h×nh t−îng”. 83 https://tieulun.hopto.org
Sù thËt lμ, khi tãc b¹n bÞ tæn th−¬ng vμ thiÕu søc sèng, b¹n b¾t ®Çu c¶m thÊy ch¸n n¶n. VËy h·y lμm sao ®Ó m¸i tãc cña b¹n ãng m−ît: * BiÕt c¸ch ch¶i tãc: biÕt c¸ch géi ®Çu th× ph¶i biÕt c¸ch ch¶i tãc. NÕu b¹n ch¶i mét c¸i tõ da ®Çu tíi ®u«i tãc, lùc cña có ch¶i cã thÓ lμm h− phÇn céi nhÊt cña tãc (nhÊt lμ khi tãc dμi) vμ lμm tÏ ®Çu tãc. * Chän lo¹i dÇu géi: hiÖn nay c¸c lo¹i dÇu géi giê ®©y rÊt s½n ®Ó b¹n chän cho phï hîp víi lo¹i tãc. VÝ dô, nÕu tãc b¹n vμng hoe vμ mÞn mμng, b¹n nªn chän lo¹i dÇu géi ®Æc. Thªm n÷a, b¹n nªn dïng nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, nhÊt lμ khi da ®Çu cña b¹n cã nh÷ng lóc cã gÇu, bÖnh vÈy nÕn (psoriasis) hay viªm da ®Çu (dermatitis). * Nhuém tãc: phÇn lín phô n÷ kh«ng lμm c¸i chuyÖn thay ®æi m¸i tãc “xoμnh xo¹ch” nh− Madonna nh−ng nhiÒu phô n÷ l¹i thÝch nhuém tãc lóc tãc cña hä b¾t ®Çu hoa r©m. Cã ®iÒu, khi muèn lμm vËy, b¹n nªn tham kh¶o kü nh÷ng nhμ chuyªn m«n vÒ tãc. 84 https://tieulun.hopto.org
L«ng c¬ thÓ (body hair) Trªn thùc tÕ, l«ng ë kh¾p c¬ thÓ cña chóng ta. Nh−ng phÇn lín chóng lμ nh÷ng l«ng mÞn, lín ®ñ ®Ó cã thÓ thÊy ®−îc. Cã nh÷ng chç nÕu l«ng mäc dμi ra lμm chóng ta khã chÞu, nh− ë ngãn ch©n hay nóm vó. Thùc tÕ, phÇn lín phô n÷ chØ thÝch hai hμng l«ng mi. L«ng mi vμ l«ng mòi cßn cã vÎ h÷u Ých, gióp che chë bôi bÆm, cßn nh÷ng lo¹i l«ng tãc kh¸c xem ra chØ phiÒn phøc. * CÇn c¹o ®i mét chót Cã lÏ lo¹i l«ng g©y khã chÞu cho phô n÷ nhÊt lμ l«ng mÆt, cô thÓ lμ l«ng ë mÐp hay cßn gäi lμ ria. Thø l«ng mμ b¹n kh«ng lμm sao che ®Ëy ®−îc nh− l«ng n¸ch hay l«ng ch©n. Kh«ng viÖc g× b¹n ph¶i ng¹i ngïng mμ kh«ng c¹o chóng ®i. §õng nghÜ r»ng ®Êy lμ viÖc cña nam giíi. Ria cña phô n÷ sau khi c¹o mäc l¹i rÊt chËm nªn b¹n chØ cÇn c¹o mét lÇn mét tuÇn hoÆc c¸ch tuÇn còng ®−îc. Khi c¹o, b¹n nªn b«i mét líp kem c¹o r©u vμ ®Ó nã ngÊm kho¶ng vμi ba phót. Trong khi chê ®îi, b¹n nhóng dao c¹o vμo n−íc Êm. Dao c¹o còng cã lo¹i dμnh riªng cho n÷. B¹n 85 https://tieulun.hopto.org
cÇn thay dao c¹o sau ba hay s¸u lÇn c¹o, ®õng chê khi nã cïn. * Lμm nh½n m«i trªn §Ó c¹o ria, th−êng ng−êi ta hay b«i s¸p. ChÊt s¸p lμm cho vïng ria s¹ch l«ng kho¶ng 6 tuÇn. NÕu ai c¶m thÊy khã chÞu víi chÊt s¸p, hä cã thÓ b«i kem steroid nh− west - cort vμ thuèc kh¸ng sinh nh− T-Sat tr−íc vμ sau khi b«i s¸p. * C©u chuyÖn vÒ thuèc lμm rông l«ng C¸c lo¹i thuèc lμm rông l«ng (depilatory) kh«ng gióp Ých g× cho viÖc diÖt trõ l«ng vËy mμ ng−êi ta vÉn mua vÒ dïng. Thùc tÕ, c¸c lo¹i thuèc nμy kh«ng chØ kÝch thÝch lo¹i da nh¹y c¶m, chóng cßn g©y ra nh÷ng dÞ øng: nh÷ng chç s−ng u, môn nhät vμ ngøa ng¸y. Nã cßn cã thÓ lμm n¸m da nÕu b¹n ®Ó nã qu¸ l©u. * LiÖu b¸c sÜ cã gióp ®−îc g× kh«ng? Cã nh÷ng phô n÷ ra nhiÒu l«ng h¬n ng−êi kh¸c, nh−ng nh÷ng thay ®æi néi tiÕt tè còng cã thÓ lμm thay ®æi h×nh ¶nh cña c¬ thÓ. NÕu b¹n cã vÊn ®Ò vÒ néi tiÕt tè do buång trøng, tuyÕn th−îng thËn hay tuyÕn gi¸p s¶n sinh ra, hÇu nh− b¹n sÏ thÊy ba lo¹i triÖu chøng: môn trøng c¸, tãc th−a ®i nh−ng l«ng c¸c n¬i kh¸c l¹i mäc qu¸ nhiÒu. Lóc nμy b¹n nªn ®i b¸c sÜ. C¸c chuyªn viªn vÒ da, phô khoa vμ néi tiÕt tè sÏ thùc hiÖn mét lo¹t xÐt nghiÖm m¸u ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n. 86 https://tieulun.hopto.org
Da (skin) Da lμ líp bao bäc toμn th©n cña b¹n, nã gióp b¹n tr¸nh ®−îc nh÷ng yÕu tè m«i tr−êng cã h¹i nh− sù bøc x¹, vi khuÈn, vi rót vμ nh÷ng hãa chÊt ®éc h¹i. Song, da kh«ng ph¶i lμ thø g× bÒn v÷ng hoÆc kh«ng bÞ vÕt nh¨n. Sù l·o hãa da phÇn lín lμ do tiÕp xóc víi ¸nh n¾ng mÆt trêi - tiÕn tr×nh l·o hãa do quang ho¹t (photoging). * Ph¬i n¾ng lóc nμy ph¶i tr¶ gi¸ sau nμy §»ng sau mçi nÕp nh¨n, mçi dÊu vÕt sù l·o hãa, tõng ®èm tμn nhang vμ mçi lo¹i ung th− da ®Òu do tiÕp xóc víi ¸nh s¸ng mÆt trêi. Nãi chÝnh x¸c h¬n, ho¹t ®éng cña chóng cho tíi khi b¹n b−íc vμo ®é tuæi 30 vμ 40 ®Ó thÓ hiÖn trªn khu«n mÆt cña b¹n. Song, Ýt phô n÷ nhËn ra ®iÒu nμy. Gi¶ sö b¹n Ýt ph¬i n¾ng da dÎ cña b¹n sÏ m−ît mμ l©u h¬n (tíi tuæi 70). * Nh÷ng tia n¾ng mÆt trêi V× sao tia n¾ng mÆt trêi t−ëng chõng lμ tèt vËy mμ l¹i trë thμnh kÎ thï? Khi mÆt trêi táa hÕt c«ng suÊt cña nã - kho¶ng 10 giê s¸ng ®Õn 3 giê chiÒu, c¸c tia cùc tÝm cña nã 87 https://tieulun.hopto.org
chØ g©y häa cho b¹n. Nh÷ng tia nμy ®−îc chia thμnh ba lo¹i: UVA, UVB vμ UVC. Song, cã ®iÒu may lμ nhê kh«ng khÝ vμ khÝ läc ozon läc c¸c tia UVC, nh÷ng tia cùc ng¾n, cùc m¹nh vμ cã søc tμn ph¸ cao, tr−íc khi chóng tíi tr¸i ®Êt. KÕ ®Õn lμ c¸c tia UVB vμ sau cïng lμ c¸c tia UVA, tia cã nhiÒu trong ¸nh n¾ng mÆt trêi. Khi mÆt trêi ch¹m vμo da, sù bøc x¹ tia cùc tÝm x©m nhËp vμo nh©n cña tõng tÕ bμo. Nh©n tÕ bμo chøa ADN, d¶i cña c¸c ph©n tö t¹o ra “trung t©m th«ng tin” ®iÒu hμnh ho¹t ®éng cña tõng tÕ bμo còng nh− th«ng tin truyÒn ®i c¸c tÕ bμo kh¸c. Sù bøc x¹ lμm ph©n hñy ADN. T¸c h¹i c¸c tÕ bμo s¶n sinh chÊt t¹o keo vμ ®μn håi, c¸c chÊt ®¹m t¹o ra khèi l−îng da, gióp gi÷ cho da c¨ng vμ ®μn håi. * Da bÞ máng §Ó biÕt ¶nh h−ëng cña ¸nh n¾ng mÆt trêi, c¸c b¸c sÜ ®· xem xÐt nh÷ng g× x¶y ra cho hai líp da ngoμi, líp h¹ b× vμ biÓu b×. Líp h¹ b× lμ líp dμy h¬n chøa c¸c tuyÕn b· nhên (sebaceous gland) vμ c¸c tuyÕn må h«i (sweat gland). Líp nμy ®Çy chÊt t¹o keo vμ ®μn håi lμm da b¹n c¨ng nh−ng linh ho¹t. ë ®¸y cña líp nμy lμ chÊt bÐo b· nhên, ph©n c¸ch h¹ b× khái c¬ vμ x−¬ng, gióp b¹n c¸ch ly víi c¸i l¹nh. Líp nμy chÊm hÕt bëi líp biÓu b×, tÊm ch¾n b¶o vÖ liªn tôc ®−îc cñng cè bëi tÕ bμo ®¸y ph©n chia vμ sinh s«i ra nhiÒu, ®Èy c¸c tÕ bμo tr−íc lªn bÒ 88 https://tieulun.hopto.org
mÆt. Khi c¸c tÕ bμo trªn ®Ønh trãc ®i, chóng chØ cßn lμ nh÷ng m¶nh kh« vμ v« Ých. NÕu cø tiÕp tôc ph¬i n¾ng, nh÷ng chãp gi÷a biÓu b× vμ h¹ b× cø máng m·i cho ®Õn khi biÕn mÊt. §iÒu tÖ h¹i lμ da cμng máng, cμng cã Ýt m« ®Ó hÊp thu c¸c tia UV, nh− vËy cμng tai h¹i dï chØ lμ mét liÒu l−îng nhá. Ngoμi ¸nh n¾ng mÆt trêi g©y h¹i, c¸t vμ tuyÕt ®ang r¬i còng g©y ra sù bøc x¹ lªn nh÷ng vïng nh¹y c¶m nh− ®Ønh mòi hay ®¸y c»m. Sù l·o hãa do quang ho¹t kh«ng chØ hiÖn lªn d−íi d¹ng c¸c nÕp nh¨n. Nh÷ng ®iÓm l·o hãa ®−îc gäi lμ nh÷ng ®èm mÆt trêi, lμ nh÷ng m¶ng n©u th−êng xuyªn xuÊt hiÖn ë bμn tay vμ mÆt. Chóng cã lμ do da cè tù vÖ khi ph¬i n¾ng qu¸ l©u b»ng c¸ch s¶n sinh qu¸ nhiÒu h¾c tè (melanin) (nh÷ng tÕ bμo s¾c tè trong da lμm cho da r¸m n¾ng) thμnh nh÷ng m¶ng kh«ng ®Òu. Sù l·o hãa do quang ho¹t còng lμ nguyªn nh©n cña 90% c¸c lo¹i ung th− da. Cã ®iÒu, møc ®é ¶nh h−ëng cßn tïy thuéc vμo sù di truyÒn, tøc lμ lo¹i da cña b¹n, kh¶ n¨ng r¸m n¾ng vμ viÖc kh¸ng l¹i sù ®èt ch¸y. NÕu da b¹n dÔ b¾t n¾ng, b¹n nhanh chãng bÞ l·o hãa h¬n. Khi mÆt trêi ch¹m vμo da cña b¹n, c¸c tÕ bμo h¾c tè (melanocyte) ho¹t ®éng gióp da cña b¹n tr¸nh kh«ng ®Ó c¸c tia cùc tÝm x©m nhËp vμo c¸c líp da s©u h¬n. * Lêi khuyªn tèt nhÊt ®Ó b¶o vÖ da mÆt C¸c nhμ chuyªn khoa vÒ da khuyªn b¹n sö 89 https://tieulun.hopto.org
dông kem chèng n¾ng mçi khi ®i ra ngoμi. Hä khuyªn b¹n nªn t¹o thμnh thãi quen ngay tõ buæi s¸ng, kÓ c¶ nh÷ng ngμy m©y gi¨ng ®Çy trêi v× m©y kh«ng hÊp thu c¸c tia cùc tÝm, chóng vÉn ®i qua m©y mμ xuèng. Ngoμi ra, b¹n nªn ®eo kÝnh m¸t mçi khi ra ngoμi, ®éi mò, mÆc quÇn ¸o b»ng v¶i kh«ng hÊp thu c¸c tia cã h¹i. QuÇn ¸o mμu ®Ëm b¶o vÖ tèt h¬n lo¹i mμu s¸ng vμ lo¹i dÖt dμy tèt h¬n lo¹i dÖt th−a. * Nh÷ng viÖc b¶n th©n nªn lμm - Tr¸nh ®õng ®Ó thÓ träng t¨ng sôt. V× nh− vËy sÏ ¶nh h−ëng sù ®μn håi cña da. - Bá hót thuèc: hót thuèc lμ nguyªn nh©n chÝnh lμm da nh¨n do viÖc rÝt thuèc vμ do chÊt nhùa thuèc lμm hÑp c¸c m¹ch m¸u nu«i d−ìng da. - CÈn thËn víi nh÷ng bμi tËp chèng l·o hãa: nh÷ng bμi tËp høa hÑn lμm v÷ng ch¾c c¸c c¬ mÆt lμ mét ý nghÜ sai. V× vËy b¹n cμng lμm nh¨n da. - Tr¸nh n»m óp hay n»m nghiªng khi ngñ: v× khi n»m nh− vËy sÏ lμm da mÆt bÞ nh¨n. Bμi ®äc thªm: TÊt c¶ do s¾c tè da Da cña b¹n cμng ®en, b¹n cμng b¶o vÖ m×nh kh¸ng l¹i ung th− da. BiÓu sau ®©y tãm t¾t nh÷ng ph¸t hiÖn n¬i nh÷ng nhãm téc ng−êi tiªu biÓu. Nh÷ng nhãm cã n−íc da s¸ng h¬n nh− Ireland cã nguy c¬ bÞ ung th− da cao h¬n nhãm cã n−íc da sËm mμu nh− Hy L¹p, T©y Ban Nha. 90 https://tieulun.hopto.org
Nguy c¬ cao Nguy c¬ trung b×nh Nguy c¬ thÊp Scotland Scandinavia Ba Lan Ireland §øc Italia Anh Ph¸p Hy L¹p Nga Slav Phi ch©u T©y Ban Nha * Ung th− da Nh÷ng vÕt ch©n chim vμ nh÷ng dÊu thêi gian kh«ng ph¶i lμ nh÷ng ®iÒu ®¸ng ng¹i nhÊt, Ýt ra lμ kh«ng lμm tæn th−¬ng b¹n. Cßn mét hËu qu¶ trùc tiÕp kh¸c cña mÆt trêi kh«ng nhÑ nhμng nh− vËy: ung th− da. NÕu b¹n lμ ng−êi da tr¾ng vμ ®· ngoμi 65 tuæi, kh¶ n¨ng bÞ ung th− da kho¶ng 50 - 50. Tû lÖ bÞ ung th− da t¨ng lªn nÕu b¹n sèng gÇn ®−êng xÝch ®¹o h¬n. Tuy lo thÕ nh−ng nÕu ph¸t hiÖn sím vμ ch÷a trÞ kÞp thêi ung th− da cã thÓ ch÷a khái. Cã ba lo¹i ung th− da: tÕ bμo ®¸y (basal cell), tÕ bμo v¶y (squamous cell) vμ u h¾c tè ¸c tÝnh (malignant melanoma). TÕ bμo ®¸y xuÊt hiÖn lμ khèi u nhá, gièng thÞt hay b−íu nhá ë ®Çu, cæ vμ bμn tay (d¹ng ung th− da th−êng gÆp nhÊt). NÕu kh«ng ®iÒu trÞ, nã cø tiÕp tôc ch¶y m¸u råi l¹i ®ãng v¶y. Nã hiÕm khi lan ra c¸c phÇn kh¸c cña c¬ thÓ, nh−ng nã cã thÓ g©y nguy hiÓm côc bé ®¸ng kÓ. Song, nã kh«ng ®e däa sù sèng. 91 https://tieulun.hopto.org
TÕ bμo v¶y xuÊt hiÖn nh− nh÷ng b−íu nhá hoÆc nh− nh÷ng m¶ng ®á, cã v¶y, ë r×a tai vμ trªn mÆt, m«i vμ miÖng. Kh«ng nh− tÕ bμo ®¸y, ng−êi ta −íc l−îng cã trªn 2.000 ng−êi chÕt v× nã (ë Mü). NÕu c¾t bá cã thÓ g©y biÕn d¹ng nªn ng−êi ta th−êng ®iÒu trÞ b»ng x¹ trÞ h¬n lμ c¾t. §iÒu kh«ng may lμ tÕ bμo ®¸y vμ tÕ bμo v¶y cã thÓ t¸i ph¸t, mμ chç dÔ t¸i ph¸t nhÊt lμ vïng gi÷a mÆt - mòi lμ chç dÔ bÞ ung th− da nhÊt. Lo¹i thø ba lμ u h¾c tè ¸c tÝnh (lo¹i ung th− da nguy hiÓm) ¶nh h−ëng tíi trªn 32.000 ng−êi Mü mçi n¨m vμ lμm chÕt gÇn 7.000 ng−êi. Nh−ng v× nã cã thÓ ch÷a khái khi cßn ë giai ®o¹n ®Çu nªn viÖc ph¸t hiÖn lμ ®iÒu quan träng. U h¾c tè b¾t ®Çu ë gÇn nèt ruåi hay ®iÓm ®en kh¸c, v× thÕ cÇn biÕt vÒ tõng vÕt trªn c¬ thÓ cña b¹n vμ th−êng tù kiÓm tra. Kh«ng nh− hai lo¹i ung th− kia, u h¾c tè th−êng xuÊt hiÖn ë nh÷ng chç ®−îc quÇn ¸o che phñ. §ã lμ v× u h¾c tè liªn quan gÇn víi sù r¸m n¾ng nÆng khi ph¬i n¾ng ë b·i biÓn nhiÒu giê. U h¾c tè còng tÊn c«ng c¶ ng−êi cßn trÎ, nh÷ng ng−êi d−íi 40 tuæi bÞ u h¾c tè chiÕm kho¶ng 20%. N¨m m−¬i n¨m tr−íc ®©y tû lÖ m¾c ph¶i lμ cø 1.500 ng−êi cã 1 ng−êi m¾c ph¶i; nay do nh÷ng thay ®æi cña cuéc sèng, chóng ta ®i l¹i nhiÒu h¬n, ¨n mÆc “tiÕt kiÖm” v¶i h¬n, ph« bμy c¬ thÓ ra nhiÒu h¬n, tû lÖ nμy t¨ng, nghÜa lμ cø 135 ng−êi cã 1 ng−êi m¾c ph¶i c¨n bÖnh nμy. 92 https://tieulun.hopto.org
Vïng nµy x¶y ra ung th− da tõ 15-30% Vïng nµy chiÕm tõ 25-30% Vµ vïng nµy chiÕm tõ 35-40% Cã 35 - 40% ung th− da x¶y ra ë hai ch©n. Nh÷ng vïng cã nguy c¬ kh¸c gåm 2 tay, mÆt, cæ, ®Çu. L−u ý thªm: Khi b¹n tù kiÓm tra xem cã nh÷ng thay ®æi nμo kh«ng: nh÷ng chç ®æi mμu hay nh÷ng khèi u míi trªn da, cã mét sè vïng b¹n cÇn l−u ý ®Æc biÖt. H·y nh×n vμo h×nh ®Ó biÕt nh÷ng vïng c¬ thÓ cña n÷ th−êng bÞ ung th− da nhÊt. NÕu lμ nh÷ng chç khã thÊy khi tù kiÓm tra, h·y dïng g−¬ng cao, lo¹i cÇm tay ®Ó soi. 93 https://tieulun.hopto.org
NÕu b¹n thÊy mét khèi u l¹ trªn da mμ tr−íc giê b¹n kh«ng thÊy, b¹n nªn ®i b¸c sÜ ngay ®Ó ®−îc kiÓm tra. Thªm n÷a, b¹n cÇn l−u ý nh÷ng nèt ruåi thay ®æi h×nh d¹ng hay kÝch cì. * Nh÷ng c¸ch lo¹i trõ vÕt nh¨n Phô n÷ nμo hay ph¬i n¾ng sÏ ph¶i ©n hËn v× ph¶i ®i t×m c¸c gi¶i ph¸p. C¸c vÕt ch©n chim, nh÷ng vÕt nh¨n nhá vμ nh÷ng nÕp s©u ch¹y tõ mòi tíi gÇn c»m th−êng gÆp nhÊt nh−ng còng dÔ xãa ®i nhÊt nhê sù can thiÖp cña y häc hiÖn ®¹i. Nh÷ng gi¶i ph¸p hiÖn nay gåm tiªm chÊt t¹o keo, lét da b»ng hãa chÊt vμ sö dông kem tretinoin. ChÊt t¹o keo ®−îc tiªm vμo vïng da bÞ nh¨n gióp da c¨ng trë l¹i. Nh−ng nÕu b¹n bÞ dÞ øng víi chÊt nμy, b¸c sÜ cã thÓ tiªm microlipo lμ chÊt mì lÊy tõ h«ng hay bông. C¸ch ®iÒu trÞ kh¸c lμ b«i kem dÉn xuÊt sinh tè A ®−îc gäi lμ tretinoin (tªn th−¬ng m¹i lμ Retin - A) gióp da mÞn mμng vμ r¾n ch¾c. ChÊt tretinoin thÊm vμo c¸c tÕ bμo da bÞ tæn h¹i vμ thóc ®Èy chóng t¸i sinh chÊt t¹o keo. Nã còng gia t¨ng m¸u trong da khiÕn da tr«ng hång hμo h¬n. Song, tretinoin lμm da nh¹y c¶m h¬n nªn b¹n ph¶i thoa kem chèng n¾ng mçi khi ®i ra ngoμi; muèn ph¸t huy hiÖu qu¶ cña nã b¹n ph¶i sö dông liªn tôc. ThÕ nh−ng, khi thÊy x¶y ra nh÷ng t¸c dông phô nh− da kh«, trãc, ®á hay rép, b¸c sÜ khuyªn b¹n sö dông c¸ch ngμy hoÆc t¹m ng−ng dïng vμi ngμy. 94 https://tieulun.hopto.org
Gi¶i ph¸p lét da b»ng hãa chÊt (dung dÞch acid glycolic, acid lactic, acid trichloroacetic, acid salicylic vμ phenol dïng riªng tõng thø hoÆc dïng kÕt hîp - mang l¹i kÕt qu¶ nh− mong muèn nhê viÖc lμm trãc vμi líp tÕ bμo da. Líp da nμy kh«ng chØ ®Ñp h¬n mμ cßn Ýt bÞ ung th− h¬n. Bμi ®äc thªm: T¸c dông cña chÊt t¹o keo ChÊt t¹o keo mμ b¸c sÜ sö dông tiªm vμo vïng da bÞ nh¨n cña b¹n ®−îc lÊy tõ bß (v× nã t−¬ng tù nh− cña ng−êi). H×nh minh häa d−íi ®©y cho thÊy t¸c dông cña chÊt t¹o keo. Tr−íc khi tiªm chÊt t¹o keo Sau khi ®iÒu trÞ * Nh÷ng kh¸i niÖm ch¨m sãc da c¬ b¶n Khi cÇn s¨n sãc da, h·y nghe theo lêi khuyªn kh«n ngoan cña Henry David Thoreau: ®¬n gi¶n hãa, h·y ®¬n gi¶n hãa. Sau ®©y lμ c¸ch ch¨m sãc da. - H·y tuyÓn chän cÈn thËn: theo tiÕn sÜ Weiss, b¹n chØ cÇn kho¶ng hai hay ba s¶n phÈm lμ ®ñ. Cßn chÊt tÈy chØ cÇn 1 lo¹i cho toμn th©n, nh− Dove, Basic, Neutrogena, Cetaphil hay Olay lμ nh÷ng thø cã thμnh phÇn kh«ng g©y kÝch øng m¹nh. 95 https://tieulun.hopto.org
Kh«ng ph¶i ai còng sö dông Retin -A ®−îc MÆc dï kÕt qu¶ x¸c thùc cña kem dÉn xuÊt sinh tè A nh−ng Retin - A cã khi g©y t¸c h¹i da qu¸ nh¹y c¶m. Nghiªn cøu cho thÊy nh÷ng ai cã da nh¹y c¶m kh«ng nªn dïng lo¹i kem nμy, gåm: + Da dÔ bÞ b¾t n¾ng. + Da dÔ bÞ kÝch thÝch sau khi sö dông n−íc hoa, kem chèng n¾ng, hay chÊt lμm se. + Nh÷ng ai mÆt hay bÞ ®á khi bèi rèi hoÆc uèng r−îu. + Nh÷ng ng−êi ®é tuæi trung niªn mμ tr−íc giê ®· sö dông nhiÒu lo¹i mü phÈm. + Nh÷ng ng−êi ®· tõng bÞ c¸c rèi lo¹n da nh− chμm béi nhiÔm, môn trøng c¸ ®á (rosacea) hay viªm da b· nhên (seborrheic dermatitis). HiÓu vÒ phÉu thuËt b»ng tia laser Ngμy cμng cã nhiÒu b¸c sÜ sö dông tia laser (¸nh s¸ng tËp trung cã thÓ c¾t bá m« vμ ph¸ mét sè khèi u) ®Ó lμm ph¼ng c¸c nÕp nh¨n, mét gi¶i ph¸p mμ theo tiÕn sÜ Laurence David, tèt h¬n hãa chÊt. Nhê tia nμy, c¸c nÕp nh¨n bÞ “bèc h¬i” nhanh. C¸c tia laser t¸c ®éng hiÖu qu¶ nhÊt lªn c¸c nÕp nh¨n cña m«i d−íi, trªn mÝ m¾t vμ l−ng bμn tay. 96 https://tieulun.hopto.org
§èi víi c¸c vÕt ë m«i chØ mÊt kho¶ng m−¬i phót, ®−îc thùc hiÖn khi b¹n vÉn tØnh t¸o, b¹n chØ c¶m thÊy nh− kim chÝch. B¹n sÏ cã mét lμn da míi (lóc ®Çu hång) sau ®ã nh¹t dÇn ®Ó cã mμu da b×nh th−êng. NÕu b¹n tr¸nh ph¬i n¾ng, hiÖu qu¶ cña nã kÐo dμi suèt ®êi. - Kú cä b»ng tay b×nh th−êng. Tr¸nh dïng x¬ m−íp kú cä da. - T¾m b»ng n−íc Êm lμ c¸ch lμm s¹ch da tèt nhÊt. - §õng lau chïi da qu¸ m¹nh. - Sö dông chÊt lμm se da lo¹i nhÑ. - Lu«n gi÷ Èm: hiÖn nay cã nh÷ng s¶n phÈm míi nh− alpha hydroxy acid - AHAs chøa nh÷ng chÊt lμm trãc da h÷u hiÖu nh− acid glycolic vμ lactic gióp lμm trãc nhÑ líp da ngoμi cïng, lÊy ®i nh÷ng tÕ bμo chÕt. AHAs kh«ng thÊm s©u h¬n líp biÓu b× nªn nã lμm da dÔ chÞu h¬n. C¸c lo¹i kem d−ìng da chèng oxy hãa mμ theo c¸c nhμ s¶n xuÊt, gióp trung hßa c¸c gèc tù do - nh÷ng ph©n tö ®−îc h×nh thμnh bëi viÖc ph¬i n¾ng cã kh¶ n¨ng ph¸ hñy c¸c tÕ bμo da kháe m¹nh. Do cã chøa c¸c sinh tè C vμ E, nh÷ng kem nμy ®−îc giíi thiÖu lμ nh÷ng chÊt chèng sù l·o hãa. Song, theo tiÕn sÜ Lorraine Kligman, ®μnh r»ng chóng cã mét sè t¸c dông h÷u Ých ®èi víi da nh−ng nh÷ng g× xa h¬n n÷a th× míi chØ lμ suy ®o¸n. 97 https://tieulun.hopto.org
* Mét sè c¸ch t¹o hiÖu qu¶ cao khi sö dông chÊt xøc ngoμi da - Thoa lóc da cßn −ít ®Ó gióp gi÷ ®−îc ®é Èm. - Thoa thuèc mì lªn mÆt vμ chung quanh m¾t tr−íc khi ®i ngñ. §Ó nguyªn kho¶ng n¨m phót råi lÊy kh¨n giÊy lau nhÑ ®i. - ChØ cÇn sö dông mét lo¹i cho toμn th©n. * Trang ®iÓm cho ®Ñp nhÊt TiÕn sÜ Carole Walderman khuyªn r»ng: “Khi chóng ta cã tuæi, cμng Ýt phÊn son cμng dÔ nh×n h¬n”. Sau ®©y lμ mét sè c¸ch ®Ó t¹o nªn tuyÖt t¸c cña b¹n: - Lμm dÞu ®«i m¾t: thoa nh÷ng mμu nhÑ nh− n©u, n©u vμng, x¸m hoÆc n©u sÉm. Nh÷ng mμu kim lo¹i hoÆc lÊp l¸nh ph¶n chiÕu ¸nh s¸ng cμng lμm cho nÕp nh¨n cña b¹n râ h¬n. - Lμm ph¼ng b»ng kem lãt: khi cã tuæi, c¸c lç ch©n l«ng lín ra nªn khi thoa phÊn th−êng bÞ bá qu·ng, ®Ó l¹i nh÷ng lç ®en. Tr−íc hÕt, b¹n nªn dïng lo¹i kem láng ®Ó bÝt lç ch©n l«ng, sau ®ã dïng bät biÓn thoa ®Òu b»ng nh÷ng líp phÊn máng. - KÎ l«ng mμy: l«ng mμy còng cÇn mμu nh¹t h¬n theo tuæi ®Ó lμm g−¬ng mÆt cña b¹n dÞu dμng h¬n. Bót kÎ l«ng mμy ®Ëm kh«ng ¨n mμu víi ng−êi cao tuæi. - ChØ h¬i öng hång th«i: nÕu lç ch©n l«ng cña b¹n lín hoÆc da mÆt cã nhiÒu vÕt, tèt nhÊt h·y thoa kem ph¬n phít. Víi phÊn hång, b¹n lμm ®Çy bÒ mÆt da vμ lÊp c¸c lç ch©n l«ng, nh÷ng vÕt nh¨n. 98 https://tieulun.hopto.org
ChØ thoa ph¬n phít d−íi x−¬ng gß m¸ vμ vïng th¸i d−¬ng. Nhê thoa ®Ëm trªn x−¬ng gß m¸ chç th¸i d−¬ng vμ d−íi x−¬ng gß m¸ gÇn quai hμm, tù ®éng x−¬ng gß m¸ cña b¹n thanh tho¸t h¬n. - §õng t« ®Ëm qu¸: khi t« m¾t, t« ngang mÝ m¾t tõ gãc ngoμi gÇn th¸i d−¬ng vμo gãc trong gÇn mòi vμ t« bãng cao lªn. NÕu b¹n t« bãng qu¸ thÊp trªn vïng mÝ m¾t, nã nh− kÐo toμn bé m¾t b¹n xuèng. - T« m«i: dïng bót kÎ líp nÒn, sau ®ã t« son lªn. Nªn dïng mμu ®á san h« phï hîp víi tuæi cña b¹n h¬n v× nã tiÖp víi s¾c th¸i da. * Nh÷ng r¾c rèi bªn ngoμi B¹n ®õng nghÜ chØ ng−êi trÎ (thiÕu n÷) míi gÆp nh÷ng r¾c rèi vÒ da dÎ. Ng−êi cã tuæi còng cã cïng nh÷ng néi tiÕt tè (c¸c tuyÕn b· nhên, c¸c tuyÕn må h«i vμ tÊt c¶ nh÷ng thμnh phÇn cÊu t¹o vÒ da kh¸c) nªn vÉn cã thÓ g©y ra nh÷ng r¾c rèi nμy: môn trøng c¸, bÖnh v¶y nÕn (psoriasis), chμm bé nhiÔm (eczema), viªm da, trøng c¸ ®á... nh÷ng vÊn ®Ò khã ®¶o ng−îc, nhÊt lμ khi b¹n cã lo¹i da dÔ m¾c nh÷ng t×nh tr¹ng nμy (do di truyÒn). - §èi víi môn trøng c¸: t×nh tr¹ng nμy kh«ng ai lμ kh«ng bÞ, phÇn lín lμ do vÊn ®Ò néi tiÕt tè kÝch thÝch c¸c tuyÕn b· nhên tiÕt ra qu¸ nhiÒu chÊt ®−îc gäi lμ b· nhên (sebum), nã ®i qua c¸c nang l«ng ®Ó b«i tr¬n da. Khi bÞ bÝt l¹i, b· nhên 99 https://tieulun.hopto.org
kÕt hîp hoÆc víi nh÷ng m¶nh nhá keratin (chÊt sõng) trãc ra ë c¸c nang l«ng, hoÆc víi c¸c vi khuÈn cã s½n ë ®ã; sinh ra môn ®á bãng. Muèn hÕt vμ s¹ch môn, b¹n h·y nhí nh÷ng ®iÓm sau: + Tr¸nh kh«ng ®ông vμo v× lμm vËy b¹n l¹i ®ang ®Èy chÊt Êy xuèng khiÕn cho thμnh nang cã thÓ bÞ vì. B¹n cã thÓ t¹o ra nh÷ng môn míi vμ t¹o sÑo. NÕu môn cã ®Çu vμng hay tr¾ng vμ xem chõng s¾p vì, h·y dïng kh¨n nhóng n−íc Êm ®¾p lªn kho¶ng m−êi phót, sau ®ã b¹n dïng kim ®· khö trïng ®Ó lÓ vμ dïng g¹c nÆn nã ra. + §õng kú cä mÆt qu¸ m¹nh. ChØ cÇn röa mÆt nhÑ nhμng ngμy 2 lÇn víi xμ b«ng nhÑ. + NÕu da b¹n nhên, kh«ng nªn dïng chÊt lμm Èm da mçi ngμy. + Tr¸nh c¨ng th¼ng v× khi c¨ng th¼ng cã thÓ lμm cho c¸c néi tiÕt tè s¶n sinh qu¸ nhiÒu. + Sau khi röa mÆt nªn thoa benzoyl peroxide hay acid salicylic gióp môn nhät nhanh hÕt nhê cã chÊt lét da nhÑ. - Chμm béi nhiÔm: Lo¹i chμm béi nhiÔm th−êng gÆp nhÊt lμ bÖnh viªm da qu¸ mÉn (atopic dermatitis) lμ mét khuynh h−íng di truyÒn ®èi víi nh÷ng bÖnh ph¸t ban da còng nh− hen suyÔn vμ sèt cá kh« (hay fever). BÖnh viªm da qu¸ mÉn cã thÓ bÞ kÝch thÝch bëi nhiÒu thø nh−: søc nãng, len d¹, xμ b«ng hay nh÷ng chÊt tÈy röa. Thªm mét bÖnh liªn quan víi viªm da qu¸ mÉn lμ viªm da do tiÕp xóc vμ bÞ dÞ 100 https://tieulun.hopto.org
øng víi mét chÊt kÝch thÝch bªn ngoμi. Nh÷ng b−íc gióp b¹n hÕt ngøa bao gåm: + Thoa nhiÒu chÊt lμm Èm da v× b¹n th−êng kh« h¬n møc b×nh th−êng. + C¸ch ngμy nªn xèi n−íc Êm kho¶ng 3 phót vμ xèi nhÑ nhμng ®Ó n−íc ch¶y kh¾p lμn da cña b¹n. + Lμm Èm kh«ng khÝ còng gióp b¹n ®−îc dÔ chÞu. + Nªn dïng lo¹i xμ b«ng mÒm. + Nªn ®eo g¨ng tay khi lμm viÖc nhμ ®Ó tr¸nh tiÕp xóc víi nh÷ng chÊt cã trong c¸c chÊt tÈy röa. + Nªn dïng quÇn ¸o may b»ng v¶i cho da ®−îc th«ng tho¸ng. + §õng g·i x−íc chç ngøa. Muèn ®ì ngøa, b¹n nªn ®¾p miÕng g¹c Èm lªn. - Trøng c¸ ®á: DÊu hiÖu ban ®Çu cña trøng c¸ ®á th−êng lμ bÞ ®á hay öng hång tõng lóc, ®Ó råi sau ph¸t triÓn thμnh nèt ®á khã døt trªn hai m¸, mòi, c»m vμ cã khi ë c¶ m¾t khiÕn m¾t bÞ ®á, ngøa vμ c¶m thÊy cém nh− cã s¹n. Sù xuÊt hiÖn cña trøng c¸ ®á thùc sù lμ do ®iÒu x¶y ra ë c¸c m¹ch m¸u ë d−íi. Nh÷ng ng−êi bÞ trøng c¸ ®á th−êng cã c¸c m¹ch m¸u mÆt n«ng, bÊt æn vμ th−êng gi·n ra. §ã lμ c¸c mao m¹ch bÞ vì. PhÇn lín ®iÒu trÞ b»ng thuèc b«i t¹i chç vμ uèng kh¸ng sinh. NÕu bÞ nÆng, cã thÓ cÇn ®−îc xö lý b»ng c¸ch chiÕu laser, sö dông b−íc sãng ¸nh s¸ng ®−îc mét trong nh÷ng thμnh phÇn cña m¸u hÊp thu. §Ó tr¸nh bÖnh nμy ph¸t triÓn, b¹n cÇn: 101 https://tieulun.hopto.org
+ Tr¸nh dïng nh÷ng ®å ¨n nãng, cã gia vÞ. + Kh«ng ¨n chuèi, mËn, cam quýt, cμ chua, rau bina, nho kh«, x× dÇu, s«c«la v× trong nh÷ng thø nμy cã c¸c chÊt nh− histamine vμ tyramine lμm t×nh tr¹ng tÖ h¬n. + Tr¸nh kh«ng kú cä mÆt qu¸ m¹nh. + §i kh¸m b¸c sÜ ®Ó ®−îc chÈn ®o¸n chÝnh x¸c. Cã khi b¹n bÞ mét bÖnh nÆng h¬n lμ bÖnh lupus, bÖnh thuéc hÖ miÔn dÞch cã nh÷ng ®Æc ®iÓm næi mÈn ®á ë mÆt gièng nh− trøng c¸ ®á. 102 https://tieulun.hopto.org