Khảo sát mối tương quan giữa siêu âm sinh hiển vi và chụp cắt lớp cố kết quang học phần trước nhãn cầu trong phát hiện góc tiền phòng hẹp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA SIÊU ÂM SINH HIỂN VI<br /> VÀ CHỤP CẮT LỚP CỐ KẾT QUANG HỌC PHẦN TRƯỚC NHÃN CẦU<br /> TRONG PHÁT HIỆN GÓC TIỀN PHÒNG HẸP.<br /> Nguyễn Thị Hiên*, Võ Quang Minh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định tương quan giữa siêu âm sinh hiển vi (UBM) và chụp cắt lớp cố kết quang học phần<br /> trước nhãn cầu (AS-OCT) trong phát hiện góc tiền phòng hẹp.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Tiến hành nghiên cứu cắt ngang, mô tả có phân tích. 62 mắt<br /> của 31 người có góc tiền phòng hẹp khi soi góc tiền phòng trong khoảng thời gian từ tháng 6 năm 2014 đến tháng<br /> 6 năm 2015. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh. 62 con mắt chọn vào mẫu nghiên<br /> cứu được đưa đi làm UBM tại khoa Chẩn đoán hình và chụp AS-OCT tại khoa Khúc xạ. Các chỉ số được thu thập<br /> bao gồm độ sâu tiền phòng (ACD), các chỉ số góc tiền phòng tại vị trí cách cựa củng mạc 500µm (AOD500,<br /> TISA500, ARA500), sự đóng, mở góc.<br /> Kết quả: Tuổi trung bình mẫu nghiên cứu 53,84 ± 6,52 tuổi, tỷ lệ nam: nữ là 1:5.Các thông số góc tiền<br /> phòng (AOD500, ARA500, TISA500) đo bằng UBM và AS-OCT cho kết quả tương đồng nhau (hệ số tương<br /> đồng trong khoảng 0,84 đến 0,99) và độ nhạy, độ đặc hiệu cao. Diện tích vùng dưới đường cong của các thông số<br /> này đều nằm trong khoảng 0,906 – 0,975. Kết quả đo ACD giữa UBM và AS-OCT có sự tương đồng 0,938 với<br /> độ tin cậy 95%.<br /> Kết luận và kiến nghị :UBM tương tự như AS-OCT trong đo bán phần trước định lượng và phát hiện góc<br /> tiền phòng hẹp. AS-OCT là phương pháp dễ thực hiện và không cần tiếp xúc với mắt còn UBM thì đòi hỏi tiếp<br /> xúc trực tiếp với mắt qua chén chuyên dụng. Cả UBM và AS-OCT là hai phương pháp hữu hiệu để sàng lọc<br /> những người có nguy cơ mắc bệnh Glôcôm góc đóng nguyên phát.<br /> Từ khóa: Góc tiền phòng hẹp, siêu âm sinh hiển vi (UBM), chụp cắt lớp cố kết quang học phần trước nhãn<br /> cầu (AS-OCT).<br /> ABSTRACT<br /> CORRELATIONSC ULTRASOUND BIOMICROSCOPY AND OPTICAL COHERENCE<br /> TOMOGRAPHY FOR DETECTION OF NARROW ANTERIOR CHAMBER ANGLES<br /> Nguyen Thi Hien, Vo Quang Minh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - Supplement of No 1 – 2016: 151 - 155<br /> <br /> Objective To assess the accuracy of classification of narrow anterior chamber (AC) angles using<br /> quantitative imaging by ultrasound biomicroscopy (UBM) and anterior segment optical coherence tomography<br /> (AS-OCT).<br /> Materials and Methods Observational comparative study. Sixty – two eyes of two subjects with narrow<br /> anterior chamber angle. All subjects underwent gonioscopy, UBM and AS-OCT. Quantitative AC angle<br /> parameters (angle opening distance (AOD), angle recess area (ARA), the trabecular-iris space area (TISA) [a new<br /> parameter we have defined] and anterior chamber depth were measured from UBM and AS-OCT images using<br /> proprietary processing software.<br /> <br /> *<br /> Bộ môn Mắt Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thị Hiên ĐT: 0978362270 Email: dr.hienhiennguyen@gmail.com<br /> <br /> Mắt 151<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016<br /> <br /> Results The mean age of subjects was 53.84 years ± 6.52( SD). Male – Female ratio 1:5. The AC angle<br /> parameters measured by both UBM and AS-OCT had similar mean values, reproducibility, and sensitivity-<br /> specificity profiles. Both OCT and UBM showed excellent performance in identifying eyes with narrow angles.<br /> Areas under the receiver operating characteristic curves for these parameters were all in the range of 0.906 to<br /> 0.975. There was an excellent correlation between UBM and AS-OCT for the AOD500, ARA500, TISA500 ( r ̴<br /> 0,84 – 0,99 , P < 0.001), the ACD (r = 0.938, P< 0.001) with intraclass correlation 95 percent.<br /> Conclusions UBM was similar to AS-OCT in quantitative AC angle measurement and detection of narrow<br /> angles. In addition, AS-OCT was easier to use and did not require contact with the eye. UBM and AS-OCT can<br /> both are promising method for screening individuals at risk for narrow angle glaucoma.<br /> Key words: Ultrasound biomicroscopy, anterior segment optical coherence tomography, narrow anterior<br /> chamber angles.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ kỹ thuật đã đủ để đánh giá góc tiền phòng và<br /> các cấu trúc liên quan hay phải chỉ định cả<br /> Glôcôm là một bệnh phổ biến trên thế giới<br /> hai? luôn là câu hỏi đặt ra cho các bác sỹ nhãn<br /> cũng như ở Việt Nam.Theo báo cáo của WHO<br /> khoa.Trên thế giới cũng đã có một số nghiên<br /> năm 2008, nguyên nhân gây mù do glôcôm<br /> cứu như Radhakrishnan so sánh giữa UBM và<br /> chiếm 10,0%. Tại Việt Nam, tỷ lệ mù hai mắt<br /> AS-OCT trong phát hiện góc tiền phòng hẹp(5),<br /> do glôcôm ở người trên 50 tuổi chiếm khoảng<br /> Tanuj Dada (Ấn Độ) cũng đánh giá góc tiền<br /> 6,5%, đứng thứ 2 trong các nguyên nhân gây<br /> phòng bằng cả UBM và AS-OCT(3). Tại Việt<br /> mù(8). Soi góc tiền phòng là phương pháp kinh<br /> Nam, một số tác giả đã khảo sát độ mở góc<br /> điển, có thời điểm được nhiều nhà nhãn khoa<br /> tiền phòng bằng UBM hay AS-OCT (2,4) nhưng<br /> coi như tiêu chuẩn vàng trong khám, phát<br /> còn đơn lẻ chưa có nghiên cứu nào về mối<br /> hiện, chẩn đoán Glôcôm tuy nhiên nó đòi hỏi<br /> tương quan của cả 2 phương pháp UBM và<br /> tính chuyên nghiệp, kinh nghiệm trong kỹ<br /> AS-OCT để trả lời cho các câu hỏi trên từ thực<br /> năng khám và việc đánh giá còn mang tính<br /> tế lâm sàng. Vì vậy, đề tài “ Khảo sát mối tương<br /> chủ quan. Hiện nay, có nhiều thiết bị kỹ thuật<br /> quan giữa siêu âm sinh hiển vi và chụp cắt lớp cố<br /> được sử dụng để kiểm tra, đánh giá góc tiền<br /> kết quang học phần trước nhãn cầu trong việc phát<br /> phòng một cách khách quan, ghi lại hình ảnh,<br /> hiện góc tiền phòng hẹp”, được chọn với mục<br /> đo đạc cho số liệu chính xác. Trong đó đặc biệt<br /> tiêu xác định mối tương quan giữa UBM và<br /> quan trọng là phương pháp siêu âm sinh hiển<br /> AS-OCT trong phát hiện góc tiền phòng hẹp.<br /> vi (UBM) và chụp cắt lớp cố kết quang học<br /> phần trước nhãn cầu (AS-OCT). UBM là kỹ ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> thuật có tiếp xúc trực tiếp với mắt bệnh nhân Đối tượng nghiên cứu<br /> nhưng không xâm lấn, cho phép thấy được Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> cấu trúc phần trước nhãn cầu với độ sâu lên<br /> - Tuổi ≥ 40 vì theo Atchison D.A năm 2008 thì<br /> đến 5,0 mm(3,4,5), AS-OCT là phương pháp<br /> càng lớn tuổi góc tiền phòng càng hẹp và tiền<br /> không tiếp xúc, độ phân giải cao, cho phép phòng càng nông, tỷ lệ này gặp nhiều ở bệnh<br /> đánh giá các cấu trúc phần trước nhãn cầu rõ nhân trên 40 tuổi(1).<br /> nét hơn, song độ xuyên mô thấp hơn siêu âm<br /> - Đối tượng được soi góc tiền phòng ở trạng<br /> sinh hiển vi, nên khó đánh giá được các cấu<br /> thái nguyên phát (không ấn góc) đánh giá góc<br /> trúc sau mống(3,5,6,7). Như vậy, kết quả của 2<br /> tiền phòng hẹp.<br /> phương pháp trên có sự khác biệt như thế nào,<br /> - Đối tượng đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> mối tương quan ra sao? Có thể chỉ sử dụng 1<br /> <br /> <br /> 152 Chuyên Đề Tai Mũi Họng – Mắt<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ nam là 55,60 ±3,39 tuổi, sự khác nhau về tuổi<br /> - Khó xác định cựa củng mạc trên UBM và giữa nam nữ không có ý nghĩa thống kê.<br /> AS-OCT. Đặc điểm về giới<br /> - Bệnh nhân có bệnh lý về mắt có thể ảnh Tỷ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:5 (nữ 83,9%, nam<br /> hưởng tới độ mở góc tiền phòng như đục thể 16,1%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Kết quả<br /> thủy tinh chín phồng, viêm màng bồ đào gây này khác biệt với Tanuj Dada 2007(3) và<br /> dính mống, đã được chẩn đoán điều trị glôcôm Radhakrishnan 2005(5).<br /> hay lên cơn glôcôm góc đóng trước đó Phân tích các biến số AOD500, TISA500,<br /> .- Bệnh nhân đã được can thiệp nội nhãn, ARA500 trên UBM và AS-OCT.<br /> phẫu thuật glôcôm, cắt mống mắt chu biên bằng Giá trị đo trung bình của AOD500, ARA500,<br /> laser TISA500 trên UBM lần lượt trong khoảng (0,155<br /> PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU đến 0,175mm ), ( 0,075 đến 0,088 mm2), (0,06 đến<br /> 0,07 mm2) và AS-OCT lần lượt trong khoảng<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> (0,153 đến 0,173mm), (0,078 đến 0,093 mm2),<br /> Cắt ngang, mô tả có phân tích (0,064 đến 0,075mm2). Giá trị đo giảm dần theo<br /> Phương tiện nghiên cứu: thứ tự : Dưới – thái dương – mũi – trên.<br /> - Đèn khám sinh hiển vi để soi góc tiền Tuy giá trị đo này trên máy AS-OCT có phần<br /> phòng trội hơn UBM nhưng giữa hai phương pháp này<br /> - Máy siêu âm sinh hiển vi (UBM) có sự tương đồng chặt chẽ về kết quả đo, dao<br /> - Máy chụp cắt lớp cố kết quang học phần động trong khoảng 0,84 – 0,99. Kết quả này<br /> trước nhãn cầu (AS-OCT). tương tự Tanuj Dada(3).<br /> <br /> - Các thuốc nhỏ mắt, rửa mắt bổ trợ . Xác định tương quan giữa UBM và AS-OCT<br /> trong việc xác định ngưỡng chẩn đoán của các<br /> Tiến hành nghiên cứu<br /> biến số AOD500, TISA500, ARA500, tính độ<br /> Nghiên cứu trên 62 mắt của 31 người có góc nhạy, độ đặc hiệu, đường cong ROC và diện<br /> tiền phòng hẹp trên soi góc tiền phòng thỏa mãn<br /> tích dưới đường cong AUC<br /> tiêu chuẩn chọn mẫu. 62 mắt được đưa đi làm<br /> Xét đại diện hai góc phần tư (mũi và thái<br /> UBM và chụp AS-OCT . Cả 2 phương pháp đều<br /> dương). Kết quả thể hiện dưới bảng sau:<br /> đo các chỉ số góc tiền phòng tại vị trí cách cựa<br /> củng mạc 500µm gồm độ mở góc (AOD500), Bảng 1: Độ nhạy, độ đặc hiệu và giá trị ngưỡng của<br /> diện tích hõm góc (ARA500), diện tích mống mắt các thông số trên UBM và AS-OCT.<br /> – vùng bè (TISA500), xác định sự đóng, mở góc Độ Độ đặc Giá trị<br /> Thông số nhạy % hiệu % ngưỡng<br /> và đo độ sâu tiền phòng (ACD). Ghi nhận các số UBM 95,5 97,4 0,155 mm<br /> liệu vào phiếu thu thập và tiến hành xử lý thống AOD500 AS-OCT 95,7 97,4 0,156 mm<br /> kê số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0. sauUBM 86,4 80,7 0,069 mm<br /> 2<br /> <br /> 2<br /> TISA500 AS-OCT 91,3 79,8 0,071 mm<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 2<br /> UBM 95,5 94,7 0,082 mm<br /> 2<br /> Đặc điểm nhóm nghiên cứu ARA500 AS-OCT 91,3 89,8 0,084 mm<br /> <br /> Đặc điểm về tuổi Độ nhạy, độ đặc hiệu của cả hai phương<br /> Tuổi trung bình của nhóm mẫu nghiên cứu pháp UBM và AS-OCT trong việc phát hiện góc<br /> là: 53,84 ± 6,52 tuổi (min = 43 tuổi, max = 69 tuổi). tiền phòng hẹp đều có giá trị cao (độ nhạy dao<br /> Tuổi trung bình của nữ là 53,38± 6,68 tuổi, của động từ 86,4 % đến 95,7%, độ đặc hiệu dao động<br /> từ 79,8% đến 97,4%). Do vậy có cơ sở để nói có<br /> <br /> <br /> <br /> Mắt 153<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016<br /> <br /> thể dùng cả hai phương pháp trên để khảo sát phòng hẹp trong tầm soát và phòng ngừa bệnh<br /> góc tiền phòng trong việc phát hiện góc tiền Glôcôm góc đóng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 1:Đường cong ROC độ nhạy,độ đặc hiệu trên UBM và AS-OCT.<br /> Dựa vào đường cong ROC ở hai biểu đồ trên sâu tiền phòng càng thấp khi tuổi càng cao và<br /> ta có thể xác định được giá trị ngưỡng mà tại đó ngược lại.<br /> độ nhạy và độ đặc hiệu của các thông số so với ACD ở nhóm góc đóng (góc mở độ 1 và độ 0)<br /> sự đóng mở góc tiền phòng là cao nhất. dao động từ 2,28 đến 2,31mm, nhóm góc hẹp<br /> Giá trị ngưỡng về thông số AOD500, (góc mở độ 2) trong khoảng 2,39 – 2,41 mm,<br /> TISA500, ARA500 trên máy chụp AS-OCT có nhóm góc mở (góc mở độ 3 và độ 4) là cao nhất,<br /> phần cao hơn trên máy UBM, tuy vậy giá trị diện dao động từ 2,44 đến 2,48mm.<br /> tích dưới đường cong ROC của cả hai máy chụp Như vậy trên UBM khi ACD trong khoảng<br /> đều rất cao thể hiện ở bảng sau. Kết quả này 2,39 đến 2,41mm, có cơ sở để dự đoán 1 góc hẹp<br /> tương tự Radhakrishnan(5). trên lâm sàng.<br /> Bảng 2. Diện tích dưới đường cong AUC của các Có mối tương quan thuận, mức tương quan<br /> thông số trên UBM và AS-OCT trung bình (dao động trong khoảng 0,451 đến<br /> Thông số AUC (95% CI) p 0,586) ACD trên UBM và phân độ Shaffer trên<br /> UBM 0,974 (0,936 – 1,00 )