Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ từ thực tiễn Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Chính sách công "Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ từ thực tiễn Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ; Thực trạng thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng; Mục tiêu, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ từ thực tiễn Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ PHƯƠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ TỪ THỰC TIỄN TRUNG TÂM LƯU TRỮ LỊCH SỬ TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ PHƯƠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ TỪ THỰC TIỄN TRUNG TÂM LƯU TRỮ LỊCH SỬ TỈNH CAO BẰNG Ngành: Chính sách công Mã số: 8340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ THỊ HẢI NAM HÀ NỘI, 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ chính xác cao, trung thực và đáng tin cậy. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thực hiện đầy đủ tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện Khoa học xã hội. Tôi viết lời cam đoan này đề nghị Học viện Khoa học xã hội xem xét cho tôi được bảo vệ luận văn của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Thị Phương
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ ...................................... 7 1.1. Một số khái niệm .................................................................................................. 7 1.2. Vị trí, vai trò của tài liệu lưu trữ và chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ ............................................................................................................ 13 1.3. Quy trình thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ ....... 20 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ ................................................................................................... 24 Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ TẠI TRUNG TÂM LƯU TRỮ LỊCH SỬ TỈNH CAO BẰNG ....................................................................... 27 2.1. Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng ................................... 27 2.2. Quá trình thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng ............................................................ 32 2.3. Kết quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng ................................................................. 41 2.4. Đánh giá chung về việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng .................................... 46 Chương 3: MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỰNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ Ở TRUNG TÂM LƯU TRỮ LỊCH SỬ TỈNH CAO BẰNG ......................... 52 3.1. Mục tiêu, nhiệm vụ đổi mới công tác tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ trong những năm tới ...................................................................................... 52 3.2. Một số giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ............................................................................... 54 3.3. Một số kiến nghị................................................................................................. 62 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 68
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Nghĩa của từ BNV Bộ Nội vụ GVC Giảng viên chính PGS. TS Phó Giáo sư, tiến sỹ TT Thông tư UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG Danh sách các Phông tài liệu đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng .............................................................................................................................. 28
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tài liệu lưu trữ là di sản văn hoá của dân tộc, là tài sản đặc biệt của quốc gia, tài liệu lưu trữ chứa đựng những thông tin phong phú, có độ tin cậy cao, phản ánh một cách toàn diện, trung thực mọi mặt của đời sống xã hội, có ý nghĩa to lớn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ nhằm cung cấp cho các cơ quan Đảng và Nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức kinh tế, các cá nhân những thông tin cần thiết từ tài liệu lưu trữ, phục vụ các mục đích chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học và các lợi ích chính đáng của công dân. Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, đối với công tác này Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo, ban hành các chủ trương, chính sách về tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ và thể chế hóa thành hệ thống quy định pháp luật, thực hiện rộng rãi khắp các tỉnh thành trong cả nước. Đồng thời, chú trọng đầu tư nguồn nhân lực, vật lực, tài chính nhằm thực hiện hiệu quả chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. Ngoài việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ của trung ương, mỗi địa phương đều xây dựng cho mình một chiến lược phát triển ngành lưu trữ nói chung cũng như việc tổ chức thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ, điều này tạo nên nét đặc thù riêng biệt. Cao Bằng là một tỉnh miền núi phía Bắc, với nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, hệ thống di tích lịch sử, văn hóa phong phú với bề dày lịch sử truyền thống cách mạng in đậm trong mỗi trang sử và trong tài liệu lưu trữ của tỉnh Cao Bằng. Vì vậy, việc tổ chức thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng là rất quan trọng và cần thiết. Nhằm đưa tài liệu lưu trữ ra phục vụ kịp thời các nhu cầu khác nhau của các cơ quan tổ chức, doanh nghiệp và người dân góp phần xây dựng và phát triển nền kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh nhà. 1
Hiện nay, Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng đang lưu giữ 22 phông tài liệu, tương đương 530 mét tài liệu. Trong đó gồm tài liệu hành chính, tài liệu xây dựng cơ bản, tài liệu nghiên cứu khoa học... từ năm 1949 đến năm 2008. Khối tài liệu lưu trữ ở đây chứa đựng những thông tin phong phú, có độ tin cậy cao, phản ánh một cách toàn diện, trung thực về quá trình hình thành, phát triển của cơ quan, tổ chức, phản ánh cả một giai đoạn lịch sử phát triển của tỉnh Cao Bằng qua các thời kì. Có thể nói đây là nguồn sử liệu vô cùng quý giá và có ý nghĩa rất quan trọng cần phải được khai thác sử dụng cho hoạt động thực tiễn, nghiên cứu lịch sử của tỉnh cao Bằng. Từ thực tiễn đó, tác giả chọn đề tài: “Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ từ thực tiễn Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng” làm đề tài luận văn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Công tác lưu trữ nói chung và tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ nói riêng đã được quan tâm nghiên cứu. Hiện nay, tại Việt Nam có rất nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực này như các giáo trình về công tác lưu trữ, rất nhiều bài viết được đăng trên các báo, tạp chí chuyên ngành, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, khóa luận tốt nghiệp… như đề tài “Nghiên cứu xây dựng một số nghiệp vụ cơ bản trong công tác lưu trữ” của ThS. Nguyễn Thị Lan Anh, Đề tài tập trung nghiên cứu các quy định pháp luật như: Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia năm 2001, Nghị định 130/2004/NĐ-CP và Nghị định 131/2004/NĐ-CP của Chính phủ từ đó xây dựng quy trình nghiệp vụ thực hiện công tác lưu trữ tại các cơ quan trung ương và cơ quan địa phương, Đề tài nghiên cứu góp phần làm cơ sở cho việc xây dựng dự thảo Luật Lưu trữ năm 2011. Cuốn giáo trình: “Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ” do tập thể các tác giả Đào Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm, Vương Đình Quyền, Nguyễn Văn Thâm biên soạn do Nhà xuất bản Đại học và giáo dục chuyên nghiệp ấn hành năm 1990. Giáo trình: “Nghiệp vụ lưu trữ cơ bản” do PGS.TS. Vũ Thị Phụng chủ biên, nhà xuất 2
bản Hà Nội, năm 2006, cuốn: “Giáo trình lưu trữ” do Trường Cao đẳng Nội vụ Hà Nội (nay là Đại học Nội vụ Hà Nội) biên soạn và cuốn “Giáo trình lý luận và phương pháp công tác lưu trữ” do GVC.TS Chu Thị Hậu chủ biên, nhà xuất bản Lao động Hà Nội, năm 2016. Trong các giáo trình trên đều có một phần hoặc một chương nói về nghiệp vụ tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ dưới góc nhìn của các nhà lưu trữ. Ngoài ra đề tài nội dung về tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ đã được nghiên cứu dưới nhiều góc độ báo cáo thực tập tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ hay bài báo,… cụ thể như: Luận văn thạc sĩ chính sách công của tác giả Trần Thị Kim Oanh về “Thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng” năm 2020; Luận văn Thạc sĩ lưu trữ của tác giả Trần Thị Mai về “Tổ chức khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ của UBND cấp quận phục vụ công tác quản lý nhà nước tại địa phương” (Qua khảo sát một số UBND cấp quận thuộc thành phố Hà Nội); Đề tài: “Tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu tại kho lưu trữ văn phòng Chính phủ phục vụ hoạt động quản lý, điều hành của Chính phủ” luận văn thạc sĩ lưu trữ của Nguyễn Thị Lan Hương, năm 2013… Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu ngành lưu trữ được biên soạn thành cuốn “Kỷ yếu các công trình nghiên cứu khoa học trong ngành lưu trữ (1962 - 2012)” của Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước và Trung tâm Khoa học và Công nghệ văn thư, lưu trữ. Kỷ yếu tập hợp toàn bộ các công trình nghiên cứu, các đề tài khoa học, đề tài cơ sở của các chuyên gia đầu ngành xây dựng chính sách, pháp luật lưu trữ, đánh giá thực trạng thực hiện công tác lưu trữ và pháp luật về lưu trữ, Kỷ yếu có giá trị và tầm ảnh hưởng rất lớn trong ngành lưu trữ cả nước. Tuy nhiên, chưa có nhiều công trình nghiên cứu nào liên quan trực tiếp đến đề tài luận văn. Những công trình nêu trên chỉ tập trung nghiên cứu về vấn đề công tác khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ nói chung, luận giải những vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn công tác khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ trên địa bàn, cơ quan cụ thể, phân tích thực trạng, nguyên nhân, đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ 3
dưới góc nhìn của chuyên ngành lưu trữ học. Cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu về thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng với chuyên ngành chính sách công. Mặc dù vậy, nhưng các công trình nghiên cứu nêu trên cũng đã góp phần làm sáng tỏ cả về lý luận và thực tiễn về công tác lưu trữ tài liệu và công tác tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục tiêu của đề tài Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng, luận văn đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ của đề tài Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: Một là, khái quát các vấn đề lý luận về thực hiện chính sách công và chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. Hai là, nghiên cứu, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. Ba là, xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quá trình thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận văn nghiên cứu việc tổ chức thực hiện chính sách tổ 4
chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. Về thời gian: Từ năm 2012 đến nay Về không gian: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời đứng trên quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về nhà nước và pháp luật. Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận đa ngành và vận dụng phương pháp nghiên cứu chính sách công. Với lý thuyết chính sách công để tiếp cận chu trình chính sách từ việc hoạch định, xây dựng, thực hiện và đánh giá chính sách công có sự tham gia của chủ thể chính sách. Lý thuyết chính sách công và thực tiễn thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin, đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh để đánh giá và rút ra kết luận. Phương pháp khảo sát thực tế: Vận dụng phương pháp này khi tiến hành khảo sát, đánh giá tình hình thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. Phương pháp mô tả, thống kê: Vận dụng khi tiến hành thống kê các văn bản liên quan đến tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ của Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. Phương pháp phân tích - tổng hợp: Vận dụng khi tiến hành tổng kết, đánh giá về tình hình tổ chức thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng khối tài liệu lưu trữ tại Trung tâm; đưa ra một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu 5
quả việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. 6. Ý Nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ; làm rõ các khái niệm về chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ; thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn trình bày, phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2012 đến nay. Đề xuất một số giải pháp để tăng cường và nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn có 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. Chương 3. Mục tiêu, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TỔ CHỨC, KHAI THÁC SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm chính sách công, thực hiện chính sách công 1.1.1.1. Khái niệm chính sách công Cùng với sự phát triển của mình, loài người ngày càng làm chủ tự nhiên và xã hội thông qua việc phát hiện và hành động theo những quy luật vận động của thế giới khách quan. Chính sách công tồn tại tự nó cũng không phải là một ngoại lệ. Nó càng ngày càng được con người nhận thức một cách sâu sắc và các nghiên cứu về nó đã dần trở thành khoa học chính sách công, một bộ môn khoa học độc lập tách ra khỏi chính trị học vào những năm 60 của thế kỷ 20. Các học giả hiện nay khi bàn về khái niệm chính sách công có rất nhiều cách hiểu khác nhau. Các cách hiểu đó có thể được quy định bởi quan điểm chính trị song chủ yếu liên quan đến ý đồ giải quyết những vấn đề cụ thể tiếp theo. Điều đó đặt ra một vấn đề là đâu là yếu tố bản chất, mang tính phổ biến khi quan niệm về chính sách công. Bởi nếu chúng ta không giải quyết được vấn đề ban đầu đó thì chúng ta sẽ gặp nó một cách không tự giác khi triển khai những vấn đề cụ thể tiếp theo. Trên thế giới có rất nhiều quan niệm khác nhau về chính sách công. Có thể kể đến một số cách hiểu tiêu biểu sau: Chính sách công theo B.Guy Peter định nghĩa: “…chính sách công là toàn bộ các hoạt động của Nhà nước có ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến cuộc sống của mọi công dân”; theo Charle L. Cochran and Eloise F. Malone thì: “Chính sách công bao gồm các quyết định chính trị để thực hiện các chương trình nhằm đạt được những mục tiêu xã hội”. [17] 7
Ở nước ta, cũng có nhiều quan niệm rất khác nhau về chính sách công. Có thể kể đến một số định nghĩa đáng chú ý sau: Từ điển Bách khoa Việt Nam cho rằng: "Chính sách là các chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó". Theo Đỗ Phú Hải, “chính sách công là một tập hợp các quyết định chính trị có liên quan của Nhà nước nhằm lựa chọn mục tiêu cụ thể và giải pháp, công cụ thực hiện giải quyết các vấn đề của xã hội theo mục tiêu tổng thể đã xác định.”[15] PGS.TS Nguyễn Hữu Hải quan niệm rằng: “Chính sách công là kết quả ý chí chính trị của nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, bao hàm trong đó định hướng mục tiêu và cách thức giải quyết những vấn đề công trong xã hội”.[16] Viện Chính trị học cho rằng: “…chính sách công là chương trình hành động hướng đích của chủ thể nắm hoặc chi phối quyền lực công cộng”, một tập thể các tác giả khác lại cho rằng: “Chính sách công là một tập hợp những quyết định liên quan với nhau do nhà nước ban hành, bao gồm các mục tiêu và giải pháp để giải quyết một vấn đề công nhằm đạt được các mục tiêu phát triển”, có thể hiểu một cách chung nhất: Chính sách công là những quyết định của chủ thể được trao quyền lực công nhằm giải quyết những vấn đề vì lợi ích chung của cộng đồng. [17] Với các cách hiểu trên, mục đích chính sách công là thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng chứ không đơn giản chỉ là dừng lại ở việc giải quyết vấn đề công. Nói cách khác, chính sách công là công cụ để thực hiện mục tiêu chính trị của Nhà nước. Ở Việt Nam, chính sách công là công cụ để thực hiện các đường lối, chủ trương của Đảng nhằm xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa với mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Trong quá trình xây dựng Chủ nghĩa xã hội, xuất hiện nhiều vấn đề mà Nhà nước cần 8
phải giải quyết bằng chính sách. Một chính sách có thể được thể chế hóa thành các văn bản pháp luật để tạo căn cứ pháp lý cho việc thực thi, song nó còn bao gồm những phương án hành động không mang tính bắt buộc mà có tính định hướng, kích thích phát triển. Tuy nhiên, các chính sách công được ban hành phải đảm bảo phù hợp với định hướng chính trị đã được Đảng xác định. 1.1.1.2. Thực hiện chính sách công Thực hiện chính sách công là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể trong chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu định hướng của các chủ thể chính trị có thẩm quyền. Đây là bước đưa chính sách vào thực hiện trong đời sống xã hội. Bước này bao gồm các hoạt động như: Tuyên truyền, vận động, tổ chức nguồn lực, phân công phối hợp các tổ chức cá nhân thực hiện, kiểm tra, đôn đốc và hiệu đính chính sách cùng với các biện pháp hỗ trợ khác để chính sách phát huy được vai trò trong cuộc sống. Có thể nói bước này có ý nghĩa quyết định đến sự thành bại của một chính sách công. Trong quá trình thực hiện chính sách công thì các nguồn lực về khoa học công nghệ, vật chất, tài chính và con người được vận hành có tính định hướng để đạt được các mục tiêu đã đề ra. Chủ thể thực hiện chính sách trước hết và quan trọng nhất là các cơ quan hành chính nhà nước, bởi đây chính là các cơ quan có nhiệm vụ tổ chức triển khai và quản lý các công việc hàng ngày của Nhà nước. Các cơ quan lập pháp, tư pháp, các tổ chức đảng, đoàn thể cũng đóng vai trò quan trọng trong vận động và tham gia triển khai chính sách. 1.1.2. Khái niệm tài liệu lưu trữ; tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ Tại khoản 3, Điều 2, Luật Lưu trữ 2011 định nghĩa: “Tài liệu lưu trữ là tài liệu có giá trị phục vụ hoạt động thực tiễn, nghiên cứu khoa học, lịch sử được lựa chọn để lưu trữ. Tài liệu lưu trữ bao gồm bản gốc, bản chính; trong trường hợp 9
không còn bản gốc, bản chính thì được thay thế bằng bản sao hợp pháp”. Tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ là một nghiệp vụ cơ bản của các cơ quan lưu trữ nhằm cung cấp cho các cơ quan Đảng và Nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức kinh tế, các cá nhân những thông tin cần thiết từ tài liệu lưu trữ, phục vụ các mục đích chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học và các lợi ích chính đáng của công dân. Tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ là quá trình tổ chức việc khai thác thông tin chứa đựng trong tài liệu lưu trữ để phục vụ cho yêu cầu nghiên cứu lịch sử, yêu cầu nghiên cứu giải quyết những nhiệm vụ hiện hành của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân. Biến những thông tin quá khứ chứa đựng trong tài liệu lưu trữ thành những tư liệu bổ ích phục vụ cho sự nghiệp chính trị, kinh tế, phát triển văn hóa, khoa học, kỹ thuật và nghiên cứu lịch sử. Biến những giá trị tiềm năng có trong tài liệu lưu trữ thành của cải vật chất trong xã hội, nâng cao mức sống về vật chất cũng như tinh thần cho nhân dân. Đây cũng là hoạt động quan trọng là cầu nối giữa các lưu trữ với xã hội, với nhân dân và tăng cường vai trò của các lưu trữ trong xã hội, góp phần thúc đẩy các công tác lưu trữ phát triển, mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội, cho các trung tâm lưu trữ. 1.1.3. Khái niệm chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ và thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ Từ các định nghĩa nêu trên về chính sách công, thực hiện chính sách công, tài liệu lưu trữ, tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ, học viên có thể định nghĩa chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ và thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ như sau: Chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ là một hợp phần của chính sách công, chính sách của nhà nước về lưu trữ, là một tập hợp các quyết định chính trị có liên quan của nhà nước nhằm giải quyết vấn đề tổ 10
chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ theo mục tiêu tổng thể đã xác định, nhằm đem tài liệu lưu trữ ra phục vụ các nhu cầu sử dụng của các độc giả, người nghiên cứu, người dân và doanh nghiệp. Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ là quá trình vận động, thực hiện ý chí của nhà nước trong chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ thành hiện thực thông qua các cơ chế quản lý, các giải pháp với các đối tượng nhằm đạt mục tiêu đã xác định. Thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ chính là bước đưa chính sách này vào thực hiện trong đời sống xã hội. Bao gồm các hoạt động như tuyên truyền, phổ biến chính sách về khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ; vận động, tổ chức các nguồn lực như con người, tài chính, cơ sở vật chất... để thực hiện chính sách; phân công, phối hợp cá nhân tổ chức có liên quan trong thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ; kiểm tra, đôn đốc và hiệu chỉnh chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ cùng với các biện pháp hỗ trợ khác để chính sách này phát huy được vai trò trong thực tiễn. Trong quá trình thực hiện chính sách đó, dùng việc triển khai các hình thức tổ chức sử dụng tài liệu lưu trữ đóng vai trò hết sức quan trọng. Nếu như những hình thức như tổ chức việc khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ tại phòng đọc; thông báo giới thiệu tài liệu lưu trữ; cấp chứng thực lưu trữ; triển lãm tài liệu lưu trữ; thông báo về những tài liệu lưu trữ có giá trị mới phát hiện; công bố tài liệu lưu trữ; quản lý hoạt động khai thác và sử dụng tài liệu lưu trữ được làm tốt thì sẽ đưa được những thông tin quá khứ chứa đựng trong tài liệu lưu trữ thành những tư liệu bổ ích để phục vụ cho yêu cầu nghiên cứu lịch sử và yêu cầu nghiên cứu giải quyết những nhiệm vụ hiện hành của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân. Đó cũng chính là thành quả của việc thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ. 11
1.1.4. Quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước về tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ Tổ chức sử dụng có hiệu quả tài liệu phông lưu trữ quốc gia và các nguồn lực cho hoạt động lưu trữ đã được luật hóa từ năm 2011 và các văn bản dưới luật các năm trước đó điều chỉnh, tại Điều 4 Luật Lưu trữ năm 2011 đã nêu “chính sách của Nhà nước về lưu trữ” cụ thể như sau: (1) Bảo đảm kinh phí, nguồn nhân lực trong việc bảo vệ, bảo quản an toàn, tổ chức sử dụng có hiệu quả tài liệu Phông lưu trữ quốc gia Việt Nam, (2) Tập trung hiện đại hóa cơ sở vật chất, kỹ thuật và ứng dụng khoa học, công nghệ trong hoạt động lưu trữ, (3) Thừa nhận quyền sở hữu đối với tài liệu lưu trữ; khuyến khích tổ chức, cá nhân hiến tặng, ký gửi, bán tài liệu lưu trữ của mình cho Nhà nước, đóng góp, tài trợ cho hoạt động lưu trữ và thực hiện hoạt động dịch vụ lưu trữ, (4) Tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế trong hoạt động lưu trữ. Chỉ thị số 05/2007/CT-TTg ngày 02/3/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ. Chỉ thị số 35/CT-TTg ngày 07/9/2017 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác lập hồ sơ và giao nộp hồ sơ, tài liệu vào lưu trữ cơ quan, lưu trữ lịch sử kịp thời bảo vệ, phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ. Quyết định số 1784/QĐ-TTg ngày 24/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án “Hỗ trợ xây dựng kho lưu trữ chuyên dụng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” với mục tiêu của Đề án là hỗ trợ kinh phí cho các tỉnh xây dựng, cải tạo kho lưu trữ và mua sắm trang thiết bị chuyên dụng nhằm bảo vệ, bảo quản an toàn và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ. Ngày 27 tháng 6 năm 2012, Bộ Nội vụ ban hành Quyết định số 579/QĐ-BNV Phê duyệt Quy hoạch ngành văn thư, lưu trữ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, với mục tiêu tổng quát: Quản lý thống nhất công tác văn thư, lưu trữ trên phạm vi cả nước; bảo vệ, bảo quản an toàn và phát huy 12
giá trị tài liệu lưu trữ phục vụ có hiệu quả sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Định hướng sự phát triển của công tác văn thư, lưu trữ đến năm 2020 nhằm góp phần cung cấp thông tin làm căn cứ để các cơ quan quản lý nhà nước xây dựng kế hoạch, cân đối, phân bổ các nguồn lực cho quá trình đầu tư phát triển đúng định hướng của Đảng và Nhà nước, góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020; Tạo cơ sở pháp lý hoàn chỉnh, đầy đủ để quản lý nhà nước về công tác văn thư, lưu trữ; làm căn cứ cho các cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà nước xây dựng kế hoạch hàng năm, xây dựng và phê duyệt các dự án đầu tư phát triển về lĩnh vực văn thư, lưu trữ, tạo chủ động trong việc huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho hoạt động lưu trữ. Đây chính là căn cứ pháp lý để các cấp xây dựng và thực hiện chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ trong phạm vi bộ, ngành cơ quan trung ương, địa phương trong cả nước. 1.2. Vị trí, vai trò của tài liệu lưu trữ và chính sách tổ chức, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ 1.2.1. Vị trí, vai trò của tài liệu lưu trữ Tài liệu lưu trữ có vị trí và vai trò rất quan trọng đối với tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta, đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đánh giá cao ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác lưu trữ và tài liệu lưu trữ. Ngay từ những ngày đầu nước nhà giành được độc lập, Hồ Chí Minh, Chủ tịch Chính phủ Cách mạng Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ký Thông đạt số 1C/VP ngày 03 tháng 01 năm 1946 về công tác công văn, giấy tờ, trong đó, Người đã chỉ rõ “tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt về phương diện kiến thiết quốc gia” và đánh giá “tài liệu lưu trữ là tài sản quý báu, có tác dụng rất lớn trong việc nghiên cứu tình hình, tổng kết kinh nghiệm, định hướng chương trình kế hoạch công tác và phương châm chính sách về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, cũng như khoa học kỹ thuật. Do 13
đó, việc lưu trữ công văn, tài liệu là một công tác hết sức quan trọng”. Xác định ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của công tác lưu trữ đối với xã hội và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, ngày 17 tháng 9 năm 2007, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1229/QĐ-TTg về Ngày truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam và lấy ngày 03 tháng 01 hàng năm là “Ngày Lưu trữ Việt Nam”. Do vậy, để bảo vệ an toàn và sử dụng có hiệu quả tài liệu lưu trữ lịch sử, đây là nhiệm vụ rất quan trọng đối với các Trung tâm Lưu trữ lịch sử, nhằm bảo vệ, quản lý và sử dụng tài liệu lưu trữ lịch sử; với tầm quan trọng và giá trị đặc biệt đó, tài liệu lưu trữ phải được lựa chọn, sắp xếp và bảo quản theo quy định của Luật Lưu trữ. Tài liệu lưu trữ của mỗi địa phương đều phản ánh toàn bộ lịch sử hình thành, phát triển cũng như đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của địa phương đó. Các tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ lịch sử tỉnh Cao Bằng đã và đang góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, việc phát triển về mọi mặt kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng nói riêng. Tài liệu lưu trữ có vị trí và vai trò quan trọng trong việc phục vụ nghiên cứu, nghiên cứu phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ trên tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội của các địa phương trong cả nước. Có thể nói, đối với lĩnh vực khoa học: tài liệu lưu trữ cũng có những giá trị đặc biệt, vì tính kế thừa trong nghiên cứu khoa học là một yêu cầu bắt buộc. Hầu hết các đề tài nghiên cứu khoa học trên từng lĩnh vực cụ thể, đều phải tìm hiểu về tình hình và những kết quả nghiên cứu có liên quan của những người đi trước. Vì thế các đề tài nghiên cứu khoa học, sau khi được ứng dụng vào thực tiễn đều được lưu lại và trở thành tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo. Tài liệu lưu trữ có vị trí và vai trò quan trọng đối với lĩnh vực kinh tế: Các thông tin trong tài liệu lưu trữ thường xuyên được khai thác và sử dụng để phục vụ cho việc xây dựng các đề tài, dự án, đề án, kế hoạch phát 14