Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: Thực hiện pháp luật - GDCD 12 tại trường THPT Anh Sơn 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: Thực hiện pháp luật - GDCD 12 tại trường THPT Anh Sơn 2" làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho học sinh lớp 12, từ đó đề tài tập trung vào việc xác định nội dung và phương pháp tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn GDCD lớp 12 nhằm giáo dục ý thức thực hiện pháp luật cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: Thực hiện pháp luật - GDCD 12 tại trường THPT Anh Sơn 2

Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nghÖ an Tr-êng THPT anh s¬n 2 ---------------------- Tên đề tài : "THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG BÀI 2: THỰC HIỆN PHÁP LUẬT-GDCD 12 TẠI TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2" Thuộc môn: Giáo Dục Công Dân 12 Tên tác giả : Phạm Thị Thùy Dương Tổ bộ môn: Khoa Học Xã Hội Năm thực hiện: 2022 Số điện thoại: 0911179910 Anh Sơn, tháng 4 năm 2022 1
MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG BÌA MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1 B. NỘI DUNG 4 I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích hợp phổ biến giáo dục 4 pháp luật trong môn GDCD cho học sinh lớp 12. 1. Cơ sở lý luận. 4 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài. 4 1.2. Các văn bản chỉ đạo. 6 1.3. Tầm quan trọng của việc dạy học tích hợp phổ biến giáo dục 7 pháp luật trong trường học. 2. Cơ sở thực tiễn. 8 2.1. Khái quát về trường THPT Anh Sơn 2. 8 2.2. Thuận lợi. 9 2.3. Khó khăn. 11 2.4. Tìm hiểu thực trạng công tác dạy học tích hợp phổ biến giáo 13 dục pháp luật trong môn GDCD cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. II. Tổ chức thực hiện các giải pháp. 15 1. Mục tiêu tích hợp 15 2. Nguyên tắc tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn 15 GDCD cho học sinh lớp 12. 3. Xây dựng địa chỉ tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 16 2: Thực hiện pháp luật GDCD 12 cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. 4. Thực hiện tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: 17 2
Thực hiện pháp luật GDCD 12 cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. 5. Thiết kế-tổ chức dạy học tích hợp PBGDPL trong bài 2: Thực 21 hiện pháp luật GDCD 12 cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. 6. Một số phương pháp và hoạt động dạy học được sử dụng khi 40 tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật cho học sinh lớp tại trường THPT Anh Sơn 2. 7. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm. 42 C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. 47 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO. E. PHỤ LỤC. 3
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BVMT Bảo vệ môi trường CHXHCNVN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ĐH-CĐ Đại học-Cao đẳng GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm GDCD Giáo Dục Công Dân GDPL Giáo dục pháp luật GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GTĐB Giao thông đường bộ HS Học sinh KT-VH-XH Kinh tế-Văn hóa-Xã hội NGLL Ngoài giờ lên lớp PL Pháp luật PBGDPL Phổ biến giáo dục pháp luật SGK Sách giáo khoa TNPL Trách nhiệm pháp lí THPT Trung học phổ thông TTPBGDPL Tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật VPPL Vi phạm pháp luật 4
PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Trong công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đòi hỏi có những con người mới, có tri thức khoa học, có hiểu biết về pháp luật, có ý thức tuân thủ pháp luật. Thực tế hiện nay cho thấy, tình hình vi phạm pháp luật trong xã hội ngày càng tăng, nhất là trong lứa tuổi thanh thiếu niên. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là tình trạng “mù” pháp luật, không hiểu biết pháp luật, hoặc hiểu biết pháp luật không đầy đủ, không đúng từ đó dẫn đến việc có những hành vi vi phạm pháp luật. Điều 2. Luật giáo dục khẳng định: “Mục tiêu giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân; có lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế”. Từ mục tiêu trên cho chúng ta thấy, ngành giáo dục có nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong sự phát triển con người Việt Nam toàn diện, trong đó có việc hình thành ý thức pháp luật và văn hóa pháp lý cho học sinh. Giáo dục pháp luật là một hoạt động tự thân, thường xuyên của ngành giáo dục. Đặc biệt, xu hướng hiện nay những kẻ phạm tội ở tuổi vị thành niên ngày càng gia tăng làm giẫy lên những lo lắng, quan ngại trong xã hội. Đã có không ít học sinh phải bỏ dở chuyện học hành, thậm chí bị xử lí trước pháp luật bởi những hành vi bột phá, nông nổi bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết về pháp luật, thiếu sự quan tâm của giáo dục gia đình và những tác động xấu từ xã hội. Có thể nhận thấy, ngoài những nhân tố như: hoàn cảnh, môi trường sống, phương pháp giáo dục của gia đình, một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn tới tình trạng trên là những khoảng trống chưa được khỏa lấp trong công tác GDPL cho HS. Trong chương trình môn GDCD ở bậc học phổ thông, những kiến thức cơ bản về pháp luật đã được đưa vào giảng dạy, lồng ghép, tích hợp. Mặc dù vậy, do hạn chế về thời lượng, cách dạy, cách học chưa thực sự thu hút... nên HS còn mơ hồ về kiến thức PL. Công tác PBGDPL chưa đem lại hiệu quả như mong muốn. Với những lý do trên, tôi chọn vấn đề “Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: Thực hiện pháp luật - GDCD 12 tại trường THPT Anh Sơn 2 ” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình. 2. Những điểm mới của sáng kiến. Đề tài có năm điểm mới như sau: + Vấn đề tích hợp trong dạy học nói chung và dạy học môn GDCD nói riêng là vấn đề đang được quan tâm, nhưng việc dạy tích hợp của GV còn có nhiều hạn 1
chế như: kỹ năng dạy tích hợp của GV còn yếu, chưa tuân thủ đúng nguyên tắc, phương pháp và cách thức của dạy tích hợp, phương pháp tích hợp chưa sáng tạo, GV chưa thực sự cố gắng để tìm tòi, sưu tầm những tư liệu phục vu ̣cho việc dạy tích hợp, GV có tâm lí dạy tích hợp sẽ ảnh hưởng đến nội dung, chương trình môn học. + Trong bối cảnh xã hội hiện nay, phổ biến giáo dục pháp luật trong trường học thực sự là vấn đề rất cần thiết, dưới tác động của cơ chế thị trường, những tư tưởng lệch lạc, lên lỏi và xâm nhập vào đại bộ phận thanh thiếu niên, một số HS tỏ thái độ ngang ngược, hung hăng, có những hành vi không đúng pháp luật như: Bạo lực học đường, đánh người vì những lí do vụn vặt, VPPL giao thông đường bộ như: chở 3, phóng nhanh vượt ẩu, không đội mũ bảo hiểm, vượt đèn đỏ, mua bán, tàng trữ, sử dụng pháo; ngược đãi ông bà, cha mẹ… gây ra nhiều hiểm họa cho gia đình-nhà trường-xã hội. + Trường THPT Anh Sơn 2 là một đơn vị nằm trên Quốc lộ 7 của Huyện miền núi Anh Sơn, nhân dân ở đây có điều kiện kinh tế còn rất khó khăn. Do vậy ý thức của các tầng lớp nhân dân, của HS còn nhiều hạn chế đặc biệt là ý thức về thực hiện pháp luật đang ở mức đáng lo ngại. Đề tài của tôi sẽ góp phần khắc phục những hạn chế và thực trạng như đã nêu ở trên. Mong muốn của bản thân đó là vừa cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản của mục tiêu bài học, vừa giáo dục cho các em các quy định của PL trong các lĩnh vực của đời sống xã hội-đặc biệt là đối tượng HS lớp 12 lứa tuổi vừa trẻ con, vừa người lớn, sắp phải sống tự lập và chịu trách nhiệm với mọi hành vi của mình. Giúp các em biết phân biệt cái đúng cái sai, hành xử văn minh để không VPPL. Đồng thời đấu tranh, phê phán, tố cáo những hành vi VPPL, biết bảo vệ cái đúng, cái tốt trong xã hội, góp phần xây dựng xã hội ngày càng văn minh. + Bài 2 môn GDCD 12-là bài học sẽ trang bị cho các em kiến thức về pháp luật, trên cơ sở đó tôi thực hiện tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật nhằm cung cấp, bồi dưỡng, củng cố thêm kiến thức, tạo niềm tin và định hướng hành vi đúng đắn cho các em. Giúp HS liên hệ lí thuyết với thực tiễn tránh sự nhàm chán, nặng nề của môn học, bài học trở nên sinh động hơn, HS học tập tích cực chủ động tham gia vào quá trình học tập. + Đề tài của bản thân tuy không phải là mới. Tuy nhiên, có thể nói rằng, cho đến nay, chưa có một đề tài hay công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ thống về PBGDPL cho đối tượng là HS lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2 huyện Anh Sơn. Vì vậy, việc lựa chọn nghiên cứu đề tài này mang ý nghĩa lí luận và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả GDPL đối với HS trường THPT Anh Sơn 2 nói riêng và HS THPT nói chung. 3. Mục đích của đề tài 2
Đề tài làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho học sinh lớp 12, từ đó đề tài tập trung vào việc xác định nội dung và phương pháp tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn GDCD lớp 12 nhằm giáo dục ý thức thực hiện pháp luật cho học sinh. 4. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Học sinh Lớp 12. - Đối tượng nghiên cứu: Bài 2: Thực hiện pháp luật. GDCD 12 5. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp thu thập tài liệu và xử lí thông tin: * Phương pháp trực quan * Phương pháp phân tích hệ thống * Phương pháp khảo sát điều tra * Phương pháp thực nghiệm sư phạm * Phương pháp sử dụng toán thống kê 3
PHẦN B. NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn GDCD cho học sinh lớp 12. 1. Cơ sở lý luận. 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài. 1.1.1. Khái niệm pháp luật, phổ biến giáo dục pháp luật. + Khái niệm pháp luật Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp với lợi ích của giai cấp mình. Khái niệm pháp luật được thể hiện bằng bốn ý cơ bản sau đây: * Thứ nhất, pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung: - Nói đến pháp luật là nói đến tính quy phạm phổ biến. Là khuôn mẫu chung cho nhiều người. Được áp dụng nhiều lần trong không gian và thời gian rộng lớn. - Sở dĩ pháp luật có tính bắt buộc chung vì pháp luật do Nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện thống nhất. Tính bắt buộc chung thể hiện ở chỗ: + Việc tuân theo các quy tắc pháp luật không phụ thuộc vào ý thức chủ quan của mỗi người. Bất kỳ ai dù có địa vị, tài sản, chính kiến, chức vụ như thế nào cũng phải tuân theo các quy tắc pháp luật. + Nếu ai đó không tuân theo các quy tắc pháp luật thì tùy theo mức độ vi phạm mà Nhà nước áp dụng các biện pháp tác động phù hợp để đảm bảo thực hiện đúng các quy tắc đó. + Tính quyền lực Nhà nước là yếu tố không thể thiếu, bảo đảm cho pháp luật được tôn trọng và thực hiện. * Thứ hai, do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận. * Thứ ba, bảo đảm thực hiện bằng quyền lực nhà nước. Pháp luật được nhà nước bảo đảm thực hiện bằng nhiều biện pháp, trong đó các biện pháp cưỡng chế nhà nước rất nghiêm khắc như phạt tiền, phạt tù có thời hạn, tù chung thân… Với sự bảo đảm của nhà nước đã làm cho PL luôn được các tổ chức và cá nhân tôn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh, có hiệu quả trong đời sống xã hội. * Thứ tư, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp với lợi ích của giai cấp mình. Ý chí của giai cấp thống trị được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. 4
+ Phổ biến pháp luật - “Phổ biến” là làm cho đông đảo mọi người biết đến một vấn đề, một tri thức bằng cách truyền đạt trực tiếp hay thông qua hình thức nào đó hoặc làm cho mọi người đều biết đến. - Phổ biến pháp luật mang tính tác nghiệp, truyền đạt nội dung PL cho các đối tượng xác định hơn tuyên truyền pháp luật, ví dụ: Phổ biến Luật Hôn nhân và Gia đình cho phụ nữ của xã X...; phổ biến các quy định mới về soạn thảo văn bản cho cán bộ, công chức cơ quan Bộ Y... Ở những mức độ khác nhau, phổ biến PL là nhằm làm cho đối tượng cụ thể hiểu thấu suốt các quy định của PL để thực hiện PL trên thực tế. Phổ biến PL thường thông qua các hội nghị, các buổi tập huấn... + Giáo dục pháp luật - “Giáo dục” là quá trình hoạt động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức nhằm bồi dưỡng cho người học những phẩm chất đạo đức và những tri thức cần thiết để người học có khả năng tham gia mọi mặt của đời sống xã hội. - Giảng dạy pháp luật trong trường học được thực hiện đối với một nhóm đối tượng nhất định trong xã hội với những điều kiện nhất định về chương trình, nội dung, đội ngũ giáo viên, phương tiện, phương pháp giảng dạy... - Giảng dạy pháp luật là một trong các hình thức giáo dục pháp luật cơ bản ở nước ta hiện nay. 1.1.2. Khái niệm dạy học tích hợp; dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật. + Dạy học tích hợp Dạy học tích hợp là phương pháp dạy học trong đó GV tổ chức hướng dẫn để HS biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, thông qua đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới, phát triển được những năng lực cần thiết nhất là năng lực giải quyết vấn đề. Vì sao phải dạy học tích hợp? Mục tiêu giáo dục phổ thông nhằm tạo ra những con người được phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, con người cá nhân và con người xã hội. Đó là con người có những phẩm chất cao đẹp như yêu gia đình, quê hương, đất nước; nhân ái khoan dung; trung thực, tự trọng; tự lập và tự tin, tự chủ...; có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước; có học vấn phổ thông; có các năng lực cần thiết. Dạy học tích hợp dựa trên cơ sở nào? “Các sự vật, hiện tượng tạo thành thế giới… không thể tồn tại biệt lập, tách rời nhau, mà tồn tại trong sự tác động qua lại, chuyển hóa lẫn nhau theo những quan hệ xác định. Chính trên cơ sở đó, triết học duy vật biện chứng khẳng định rằng, liên hệ là phạm trù triết học dùng để chỉ sự quy định, sự tác động qua lại, sự 5
chuyển hóa lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt của một sự vật, của một hiện tượng trong thế giới”. + Dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật. Tích hợp PBGDPL vào dạy học là sự kết hợp một cách tự giác và có hệ thống các kiến thức PBGDPL và kiến thức môn học thành một thể thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau dựa trên những nguyên tắc nhất định. Sự tích hợp PBGDPL vào môn GDCD có thể phân thành 2 dạng: - Dạng lồng ghép: Kiến thức GDPL đã có trong chương trình và SGK. - Dạng liên hệ: Các kiến thức PBGDPL không được đưa vào chương trình và SGK, nhưng dựa vào nội dung bài học, GV có thể bổ sung kiến thức PBGDPL có liên quan vào bài học một cách hợp lí qua giờ dạy trên lớp. Các mức độ tích hợp: - Mức độ liên hệ: Bài học có một số nội dung có thể liên hệ với nội dung về PBGDPL gần gũi với HS. GV chú ý liên hệ một cách hợp lí, vừa sức. - Mức độ từng bộ phận: Được thực hiện khi mà có một hoạt động nào đó hoặc một phần của bài học liên quan đến kiến thức pháp luật hoặc PBGDPL . - Mức độ toàn phần: Thực hiện khi mà toàn bộ mục tiêu và nội dung của bài học hoặc đa phần kiến thức bài học có nội dung liên quan trực tiếp đến PBGDPL. Ví dụ: Bài 2 (lớp 12) Thực hiện pháp luật. Trong đề tài này tôi thực hiện tích hợp mức độ toàn phần. 1.2. Các văn bản chỉ đạo. Với quan niệm phổ biến, GDPL, đặc biệt là GDPL cho HS trong các nhà trường là giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục ý thức công dân, ý thức làm người, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật thể chế hoá các Nghị quyết của Đảng, khẳng định vai trò chiến lược của công tác GDPL trong nhà trường, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện phổ biến, GDPL trong nhà trường. + Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012; Quyết định số 705/QĐ- TTg ngày 25 tháng 5 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2017-2021 (Quyết định 705/QĐ-TTg); Quyết định số 1928/QĐ-TTg ngày 20 tháng 11 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường” (Đề án 1928); Quyết định số 3957/QĐ-BGDĐT ngày 28 tháng 09 năm 2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường” đến năm 2021 (Quyết định 3957/QĐ-BGDĐT); Kế hoạch 115/KH-BGDĐT ngày 27/02/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2020 của ngành giáo dục. Kế 6
hoạch 159/KH-BGDĐT ngày 01/03/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2021 của ngành giáo dục. + Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân; Quyết định số 1521/QĐ-TTg ngày 06/10/2020 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 80-KL/TW; Quyết định số 19/QĐ-TTg ngày 13/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, quản lý, khai thác Tủ sách pháp luật, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật và hành vi chấp hành pháp luật của nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục và người học, góp phần ổn định môi trường giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Quyết định số 444/QĐ-BGDĐT ngày 28/01/2022 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật năm 2022; + Kế hoạch số 40/KH-UBND ngày 21/01/2022 của UBND tỉnh Nghệ An về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; hòa giải cơ sở; xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm 2021 trên địa bàn tỉnh Nghệ An; Kế hoạch số:242/KH- SGD&ĐT Nghệ An, ngày tháng 02 năm 2022 về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2022 của ngành giáo dục tỉnh Nghệ An. 1.3. Tầm quan trọng của việc dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong trường học. - Giáo dục pháp luật là đòi hỏi khách quan của quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền. Trường học là môi trường sư phạm, là cầu nối để giáo dục thế hệ trẻ - những người chủ tương lai của đất nước. Chính vì vậy, việc PBGDPL trong trường học càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. - Nhận thức, hành vi PL cần phải được hình thành từ nhỏ thì đến khi trưởng thành công dân mới có thói quen tự giác tuân thủ PL. Vì vậy, PBGDPL giúp HS hiểu biết để thực hiện đúng những quy định của PL, cung cấp kiến thức, hình thành kĩ năng, xây dựng thói quen sống và làm việc theo PL. - Hiện nay, VPPL của thanh niên HS ngày càng có chiều hướng gia tăng. Việc PBGDPL trong trường học giúp ngăn chặn, phòng ngừa được các hành vi VPPL. Góp phần giáo dục đạo đức, lối sống cho các em. Qua đó, tạo được sự lan tỏa đến cộng đồng xã hội về ý thức và trách nhiệm thực thi PL. - PBGDPL cho HS có thể được thực hiện thông qua nhiều con đường, trong đó thông qua dạy học môn GDCD là con đường mang lại hiệu quả cao nhất. - GDCD là môn học được hợp thành từ nhiều phân môn như: Triết học, Đạo đức, Kinh tế-Chính trị, Pháp luật. Chính vì vậy, khi dạy học GV có thể được thực hiện việc tích hợp PBGDPL đối với các phân môn như: Triết học, Đạo đức, Kinh tế-Chính trị hoặc tích hợp PBGDPL khi trực tiếp dạy học phân môn Pháp luật trong môn GDCD. 7
- Với mục đích vừa cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản của mục tiêu bài học, vừa PBGDPL giáo dục thêm cho các em những quy định của PL trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Giúp các em biết phân biệt cái đúng cái sai, hành xử văn minh để không vi phạm PL. Đồng thời đấu tranh, phê phán, tố cáo những hành vi VPPL, biết bảo vệ cái đúng, cái tốt trong xã hội. Tăng thêm tính hiệu quả của bài học. - Dạy học tích hợp PBGDPL trong môn GDCD lớp 12 sẽ củng cố và bồi đắp thêm những kiến thức bổ ích về pháp luật, liên hệ lí thuyết với thực tiễn, học đi đôi với hành, tránh được sự nhàm chán, nặng nề của môn học, bài học trở nên sinh động hơn. Giúp các em có thể vững vàng bước vào kì thi tốt nghiệp với một tâm thế tự tin nhất. 2. Cơ sở thực tiễn. 2.1. Khái quát về trường THPT Anh Sơn 2. Trường THPT Anh Sơn 2 Trường THPT Anh Sơn 2 đóng trên địa bàn thôn 1, xã Lĩnh Sơn, huyện Anh Sơn. Trải qua hơn 30 năm bền bỉ vượt khó trường đã không ngừng phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu học tập của các thế hệ con em, cung cấp nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần phát triển KT-VH-XH của địa phương và đất nước. Đội ngũ cán bộ, GV đủ về số lượng, nâng cao về chất lượng. Có nhiều GV đạt thành tích xuất sắc trong các phong trào thi đua như: Chiến sĩ thi đua cấp tỉnh, chiến sĩ thi đua cơ sở, GV dạy giỏi cấp tỉnh, GV chủ nhiệm giỏi,... Có những GV 8
là nhà giáo mẫu mực cho đồng nghiệp trẻ và HS noi theo. Nhiều GV có thành tích xuất sắc trong công tác nghiên cứu khoa học và đúc rút sáng kiến kinh nghiệm... Chất lượng học tập của HS không ngừng nâng cao và gặt hái được nhiều thành công. Tỷ lệ HS đậu tốt nghiệp hàng năm đạt trên 95%. Số HS đậu vào các trường ĐH-CĐ ngày càng nhiều. Trải qua hơn 30 năm xây dựng và trưởng thành, Trường THPT Anh Sơn 2 nhiều năm liền đạt các danh hiệu Tập thể lao động tiên tiến, Tập thể lao động xuất sắc, Chi bộ trong sạch vững mạnh, vững mạnh tiêu biểu, Công đoàn vững mạnh xuất sắc, Đoàn trường vững mạnh xuất sắc, Đơn vị trường học có thành tích xuất sắc trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học... 2.2. Thuận lợi. + Về phía nhà nước Trong thời gian qua, công tác PBGDPL cho HS đã được Đảng và Nhà nước rất quan tâm, coi đây là nhiệm vụ quan trọng góp phần nâng cao hiểu biết, ý thức chấp hành PL của các em. Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản PL thể chế hoá các Nghị quyết của Đảng, khẳng định vai trò chiến lược của công tác GDPL trong nhà trường, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện phổ biến, GDPL trong nhà trường. Với quan niệm phổ biến, GDPL, đặc biệt là GDPL cho HS trong các nhà trường là giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục ý thức công dân, ý thức làm người, Nhà nước ta nhận thấy cần phải đưa phổ biến, GDPL vào nhà trường, vào chương trình học tập, sinh hoạt, vui chơi, giáo dục ý thức PL cho HS ngay từ đầu sẽ có tác động lớn trong việc định hướng, phát triển hình thành tư cách công dân, góp phần điều chỉnh hành vi, nâng cao nhận thức, xây dựng nhân cách, xây dựng tính hướng thiện, đảm bảo tính liên tục trong nhận thức, hình thành trong các em hành vi, thói quen tự giác xử sự đúng PL, và có ý thức tuân thủ PL. + Về phía nhà trường Anh Sơn là miền quê có nhiều nét đẹp văn hóa được lưu giữ. Nhân dân Anh Sơn luôn thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, PL của nhà nước. Sự nghiệp GD&ĐT luôn được xác định là quốc sách hàng đầu, phát triển theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và xã hội hóa, bồi dưỡng nhân tài, phát triển nguồn nhân lực, chất lượng giáo dục ngày càng có nhiều tiến bộ. Cùng với sự phát triển của chất lượng dạy học, công tác giáo dục toàn diện, giáo dục đạo đức lối sống, giáo dục pháp luật luôn được nhà trường quan tâm đúng mức. Các hoạt động nhân đạo, từ thiện... các hoạt động PBGDPL được diễn ra thường xuyên và được coi trọng. Cấp ủy, Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm đến công tác PBGDPL cho cả GV và HS, chỉ đạo sâu sát việc lồng ghép, tích hợp trong dạy học ở các 9
môn: GDCD, NGLL, hoạt động ngoại khóa... góp phần giúp các em có ý thức hơn trong việc thực hiện pháp luật. Đội ngũ GV làm công tác PBGDPL có trình độ học vấn, chuyên môn cao, nhiều người có khả năng sư phạm tốt. Đây có thể coi là thế mạnh cơ bản của trường chúng tôi. So với yêu cầu của người làm công tác phổ biến, GDPL nói chung thì đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã đạt được những yêu cầu rất cơ bản. Có thể coi các nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục vừa là người giảng dạy văn hoá, vừa là người giáo dục nhân cách, đồng thời là những báo cáo viên pháp luật tiềm năng. Nếu được bồi dưỡng về trình độ pháp lý nhất định thì đội ngũ này có thể đóng góp rất hữu ích vào sự nghiệp phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung. Đặc biệt là đối với một trường miền núi như chúng tôi thì vai trò của người thầy trong việc tuyên truyền, GDPL trong HS là rất quan trọng. Trong thực tế, chúng tôi đã làm và đạt kết quả tốt. Ngoài việc tích hợp vào môn GDCD trường chúng tôi đã lựa chọn nội dung và hình thức thích hợp nhằm chuyển tải kiến thức PL cho HS như: tổ chức các cuộc thi tìm hiểu kiến thức PL, các buổi học ngoại khóa, lồng ghép, tích hợp vào giờ sinh hoạt lớp, tạo môi trường cởi mở, thân thiện giúp HS dễ dàng tiếp thu các kiến thức PL, xây dựng, bổ sung đầu sách, khai thác tủ sách PL, thông qua các bản tin, hệ thống loa truyền thanh phát vào buổi sáng trước giờ vào học... Hàng năm, trường THPT Anh Sơn 2 đều phối hợp với đội Cảnh sát QLHC và ANTT-Công an huyện Anh Sơn và Công an xã Lĩnh Sơn tổ chức hoạt động ngoại khóa TTPBGDPL cho cán bộ, GV, nhân viên và HS toàn trường. Công an tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật. 10
2.3. Khó khăn. Trường chúng tôi là trường miền núi, điều kiện KT-XH còn thấp, cho nên việc tiếp cận với những vấn đề của xã hội còn hạn chế dẫn đến trình độ nhận thức của các em về mặt xã hội cũng hạn chế, đặc biệt là kĩ năng sống còn rất kém, biểu hiện là các em đa số còn rụt rè, nhút nhát, chưa dám khẳng định mình… Phải khẳng định việc PBGDPL thông qua lồng ghép, tích hợp vào các môn học, các hoạt động giáo dục là một trong những giải pháp hữu hiệu để GDPL cho HS. Tuy nhiên, trong thực tế việc đưa các nội dung GDPL vào chương trình giáo dục chính khóa còn gặp nhiều khó khăn do việc phải bảo đảm chương trình, thời lượng học tập của HS, nếu làm không khéo sẽ dẫn đến việc nhồi nhét quá nhiều kiến thức, gây quá tải cho HS. Hoạt động GDPL cho HS tuy đa dạng, phong phú hơn trước nhưng thiếu trọng tâm, trọng điểm, chưa thường xuyên, chưa có tính hệ thống. Phương pháp phổ biến chậm đổi mới, còn đơn điệu, thiếu hấp dẫn, chất lượng và hiệu quả chưa cao. Nội dung GDPL còn dàn trải, nặng về phổ biến các quy định chưa chú trọng đến việc hướng HS rèn luyện kĩ năng ứng xử, vận dụng PL vào việc giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống. Việc TTPBGDPL ở trong nhà trường và địa phương nơi các em sinh sống chưa được diễn ra một cách bài bản, khoa học. Chính vì vậy, việc nhận thức và hiểu biết về PL của các em chưa cao. Ngoài ra, do việc tiếp thu các môn học của các em hơi yếu, điều này cũng gây khó khăn cho việc tích hợp PBGDPL. Về phía nhà trường, việc tích hợp các nội dung PBGDPL vào các môn học đã được quan tâm nhưng chưa đúng mức, GV chưa thực sự cố gắng, chưa phân bố được quỹ thời gian dành cho nội dung này trong bài giảng, thiếu sự tìm tòi, khảo nghiệm, chưa tìm được phương thức phù hợp để tích hợp nội dung PBGDPL vào bài giảng. Hiện nay, việc tích hợp PBGDPL vào chương trình môn học còn có nhiều hạn chế như: kỹ năng dạy tích hợp của GV còn yếu, chưa tuân thủ đúng nguyên tắc, phương pháp và cách thức của dạy tích hợp, phương pháp tích hợp chưa sáng tạo, GV chưa thực sự cố gắng để tìm tòi, sưu tầm những tư liệu phục vu ̣cho việc dạy tích hợp, GV có tâm lí dạy tích hợp sẽ ảnh hưởng đến nội dung, chương trình môn học. Kinh phí để tổ chức cho công tác phổ biến, GDPL trong nhà trường còn nhiều hạn chế. Sự phối hợp giữa các ngành chức năng chưa thường xuyên, sâu sát, kịp thời; vai trò của các đoàn thể đối với việc tham gia tuyên truyền pháp luật cho HS chưa cao. Nội dung ngoại khóa hoặc tích hợp GDPL ở nhà trường khô khan, 11
biên soạn cứng nhắc trên cơ sở bám sát văn bản pháp quy, không truyền cảm đối với cả hai đối tượng: người dạy và người học. Lãnh đạo một số nhà trường coi trọng các môn văn hóa, chưa đánh giá đúng tầm quan trọng của môn GDCD nên công tác PBGDPL chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Từ những thuận lợi và khó khăn như đã nêu ở trên, theo tôi, để làm tốt công tác PBGDPL thông qua các môn học cho HS THPT đòi hỏi sự nỗ lực của nhiều phía: gia đình, nhà trường, địa phương và cả xã hội. Kết quả khảo sát năm học 2021-2022 về nhận thức và hiểu biết về PBGDPL HS khối 12 với 276 em tại trường THPT Anh Sơn 2 đã phần nào phản ánh thực trạng và khó khăn của nhà trường trong việc PBGDPL. STT Câu hỏi Không trả Có Không lời PL có phải là phương tiện để nhà nước quản 1 lí xã hội có hiệu quả nhất không ? Tham gia giao thông phóng nhanh vượt ẩu có 2 gây tác hại cho người khác và xã hội không ? Kinh doanh không áp dụng các biện pháp bảo 3 vệ môi trường có gây hậu quả gì không ? Có nên tích hợp GDPL vào các môn học 4 không? 5 PBGDPL có cần thiết không ? Tuyên truyền, phổ biến PL có phải là trách 6 nhiệm của học sinh không ? 7 Học sinh có thể VPPL không ? Nhà trường có nên tổ chức PBGDPL cho học 8 sinh thường xuyên không ? Để thực hiện đúng PL học sinh có cần 9 phải đọc sách báo, xem thời sự, xem các chương trình truyền hình về PL không ? GDPL có cần thiết trở thành môn học riêng 10 và có sách giáo khoa riêng không ? 12
Kết quả tổng hợp như sau: TT Kết quả khảo sát Lớp SL Số HS trả Tỉ lệ Số HS Tỉ lệ Số HS (Tỉ Ghi chú lời đúng. (%) trả lời (%) không lệ sai. trả lời. %) 12A1 44 44 100% 0 0% 0 0% Lớp chọn 12A2 40 39 97.5% 1 2.5% 0 0% Lớp chọn 12A3 41 23 56.1% 11 26.8% 7 17 Lớp CB % 12A4 33 19 57.6% 9 27.2% 5 15.1 Lớp CB % 12B 38 21 55.2% 10 26.3% 7 18.4 Lớp CB % 12C 39 36 92.2% 2 5.2% 1 2.6 Lớp % chọn 12D 41 39 95.1% 2 4.9% 0 0% Lớp chọn Tổng 276 221 79.1% 35 13.3% 20 7.6 số HS em em em em % Từ kết quả khảo sát trên cho thấy việc nhận thức và hiểu biết về GDPL tại trường THPT Anh Sơn 2 của HS nhà trường chưa thực sự cao. Đặc biệt ở các lớp cơ bản. Nhìn vào bảng kết quả ta thấy số HS trả lời sai và số HS không trả lời chủ yếu ở các lớp cơ bản thường. 2.4. Tìm hiểu thực trạng công tác dạy học tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn GDCD cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. 2.4.1. Đối tượng tìm hiểu - GV: Tôi đã tiến hành tìm hiểu một số giáo viên đã giảng dạy môn GDCD 12, Ban chấp hành Đoàn trường, một số GVCN tại trường THPT Anh Sơn 2. - HS: Khảo sát 77 học sinh ở hai lớp 12A1 và 12A4 tại trường THPT Anh Sơn 2. 2.4.2. Mục đích tìm hiểu Trả lời cho câu hỏi phỏng vấn sau: 13
- Thực trạng dạy: Ở trường, các em đã được thầy cô PBGDPL bằng những hình thức nào? Phương pháp ra sao? Ai dạy học môn GDCD, Ai là Bí thư Đoàn trường? Ai là GVCN, GV thực hiện chương trình dạy học như thế nào? GV đã tích hợp PBGDPL vào chương trình dạy học hay chưa? Tích hợp ở mức độ nào? Nội dung tích hợp như thế nào? Hình thức tích hợp ra sao? Đã sử dụng các phương pháp, phương tiện dạy học như thế nào? Đã phát huy được hiệu quả, đạt được mục tiêu dạy học chưa? - Thực trạng học: Hứng thú học tập của HS đối với môn GDCD, hoạt động ngoại khóa, giờ sinh hoạt lớp như thế nào? Hứng thú của HS đối với tích hợp PBGDPL trong các môn học trên như thế nào? Phương pháp học tập của HS ở lớp, ở nhà và kết quả học như thế nào? 2.4.3. Phương pháp tìm hiểu Sử dụng phiếu điều tra (Được tiến hành trước khi thực hiện dạy học tích hợp PBGDPL). - Phiếu dành cho học sinh (Thể hiện tại Phụ lục 1) 2.4.4. Kết quả điều tra * Số liệu điều tra học sinh (Thể hiện tại Bảng 1, Phụ lục 2). Nhận xét: Qua kết quả điều tra bằng phiếu và bằng nhiều nguồn thông tin khác về tích hợp PBGDPL trong dạy học, tôi nhận thấy: + Về học sinh: - Qua điều tra và khảo sát, tôi thấy rằng khoảng trên 80% HS THPT có những hiểu biết về vấn đề PBGDPL qua học tập môn học GDCD, sinh hoạt Đoàn, ngoài giờ chính khóa, tiếp nhận từ các phương tiện thông tin đại chúng. - Ở mức độ nhất định, các em đã có nhận thức và hiểu biết về công tác PBGDPL trong nhà trường và tại địa phương nơi các em sinh sống. - Một số lượng khoảng dưới 20% HS hiểu biết rất hạn chế hoặc chưa hiểu biết gì về công tác PBGDPL. - Một phần nhỏ không nhiệt tình trong việc tìm hiểu về nhận thức và hiểu biết về công tác PBGDPL. - Sự hiểu biết về công tác PBGDPL của HS còn đơn giản, nặng về cảm tính, nên tác động của việc PBGDPL đến suy nghĩ, hành động của các em chưa mạnh mẽ, chưa có hiệu quả cao. - Về mặt nhận thức và hành động, các em khẳng định và trong thực tế đã và đang biết vai trò, ý nghĩa của công tác PBGDPL, mặc dù vậy các em vẫn chưa hiểu hết và đặc biệt chưa có những việc làm thường xuyên, liên tục, mọi lúc, mọi nơi để PBGDPL. - HS chưa coi trọng môn GDCD và ít đầu thời gian vào việc học môn này ở trường cũng như ở nhà. Đồng thời các em chưa thực sự quan tâm đến việc 14
PBGDPL, chưa vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, chưa thấy hết được việc hiểu biết về PBGDPL là cần thiết và quan trọng đối với các em. + Về giáo viên: - GV đã có sự đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của HS nhưng chưa đáng kể. Ngoài ra nhận thấy HS không mấy thích thú với bộ môn của mình nên GV chỉ dạy hết nội dung bộ môn mà thôi. - GV đã tích hợp PBGDPL vào môn học nhưng chưa được chú trọng, chủ yếu là ngẫu hứng. Chưa phù hợp với từng đối tượng HS, chưa tạo được sự hứng thú cho HS. - Đa số GV chưa chịu khó, chưa chuyên tâm trong việc tìm tòi, nghiên cứu, về PBGDPL phù hợp với nội dung của từng bài, từng mục, từng ý… để có thể tích hợp lồng ghép vào giảng dạy nên chưa phát huy được hết vai trò của môn GDCD và các hoạt động... trong việc PBGDPL cho HS. II. Tổ chức thực hiện các giải pháp. Thực hiện chủ trương của Bộ GD&ĐT về việc giao quyền tự chủ cho các trường xây dựng phân phối chương trình phù hợp với vùng miền; đối tượng HS, điều kiện thực tế của nhà trường... bản thân tôi đã mạnh dạn xác định mục tiêu tích hợp; xây dựng, thiết kế địa chỉ, nội dung tích hợp PBGDPL cho HS vào giảng dạy bài 2: Thực hiện pháp luật môn GDCD 12 tại trường THPT Anh Sơn 2 như sau: 1. Mục tiêu tích hợp Giáo dục pháp luật trong nhà trường thực hiện thông qua việc dạy và học nội dung, kiến thức pháp luật trong trong chương trình giáo dục chính khóa qua các môn học như GDCD hoặc được lồng ghép, tích hợp PBGDPL vào môn GDCD và các hoạt động ngoại khóa, NGLL, giờ sinh hoạt lớp... Phổ biến pháp luật góp phần củng cố những tri thức được học trong chương trình, bồi dưỡng tình cảm, niềm tin PL, đồng thời rèn luyện, uốn nắn hình thành hành vi ứng xử theo chuẩn mực PL quy định. Phổ biến PL trong nhà trường giúp người học tiếp cận PL toàn diện hơn, đầy đủ hơn, thấm sâu hơn, vượt qua rào cản khô khan của ngôn ngữ văn bản. Mục tiêu tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật: * Hình thành, làm sâu sắc và từng bước mở rộng hệ thống tri thức pháp luật. * Hình thành, bồi dưỡng, phát triển niềm tin pháp luật. * Giáo dục ý thức nhân cách, rèn luyện thói quen, hành vi tuân thủ pháp luật. Mục đích cuối cùng của phổ biến, GDPL là nhằm hình thành ở mỗi HS ý thức PL bền vững. 2. Nguyên tắc tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong môn GDCD cho học sinh lớp 12. Cũng như nguyên tắc của việc tích hợp các nội dung khác, khi tích hợp nội 15
dung PBGDPL cần đảm bảo các yêu cầu sau: Thứ nhất: Đảm bảo mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông và mục tiêu tích hợp PBGDPL. Thứ hai: Xác định địa chỉ và nội dung cần tích hợp. Thứ ba: Chỉ tích hợp với những bài có nội dung thật sự liên quan đến vấn đề PBGDPL, không gượng ép, không tích hợp tràn lan, không tích hợp với những bài học ít liên quan hoặc không liên quan trực tiếp đến nội dung PBGDPL. Thứ tư: Đảm bảo đặc trưng của môn học, không biến giờ học thành giờ trình bày về PBGDPL, nội dung được tích hợp một cách tự nhiên hòa đồng trong các đơn vị kiến thức chuyên môn khác không làm tăng nội dung học tập dẫn đến quá tải, đảm bảo không tăng về số tiết và định mức giảng dạy của GV. Thứ năm: Những ví dụ minh họa, câu chuyện, tình huống pháp luật phải phù hợp với HS ở THPT. 3. Xây dựng địa chỉ tích hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong bài 2: Thực hiện pháp luật GDCD 12 cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Anh Sơn 2. TT Tên bài Địa chỉ tích hợp Nội dung tích hợp + Tích hợp vào họat động Luật hình sự; Luật An toàn giao khởi động thông; BVMT... + Tích hợp vào điểm a mục 1: Luật An toàn giao thông. Khái niệm thực hiện pháp luật Bài 2: 1 Thực hiện + Tích hợp vào điểm b mục Hiến pháp; Luật giáo dục; Luật pháp luật 1: Các hình thức thực hiện nghĩa vụ quân sự; Luật An toàn pháp luật. giao thông; Luật BVMT. + Tích hợp vào điểm a mục 2: Luật phòng chống tham nhũng. Khái niệm vi phạm pháp luật. + Tích hợp vào điểm b mục Luật hình sự. 2: Khái niệm trách nhiệm pháp lí + Tích hợp vào điểm c mục 2: Luật hình sự; Luật hành chính; Các loại vi phạm pháp luật và luật dân sự; Luật lao động. trách nhiệm pháp lí. 16