Bài giảng dịch tễ học thú y part 1

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

322
lượt xem 70
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài giảng dịch tễ học thú y part 1', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng dịch tễ học thú y part 1

BÀI GI NG D CH T H C THÚ Y Ngư i so n: Trương Hà Thái CHƯƠNG 1 M C TIÊU VÀ NHI M V CA D CH T H C I. M T VÀI KHÁI NI M CƠ B N V D CH T H C • Trong vài th p k g n đây v i nh ng thành t u c a y h c, thú y h c và các ngành khoa h c cơ b n khác nhi u quan ni m v m c tiêu, nhi m v và phương pháp d ch t h c đã có nh ng thay đ i khá sâu s c và phát tri n m nh m . • D ch t h c đã tr thành m t ngành khoa h c c a tư duy khách quan c v phương pháp nghiên c u và th c hành. 1
• D ch t h c phát tri n v i m t quan ni m bao trùm cơ b n là m i b nh tr ng c a con ngư i và đ ng v t không ph i x y ra m t cách ng u nhiên vô c mà t t c các b nh tr ng đ u có nh ng y u t quy đ nh nh t đ nh. • Nh ng y u t này đ u có th xác đ nh đư c nh s tìm tòi nghiên c u m t cách có h th ng v i các phương pháp d ch t h c. • D ch t h c nghiên c u m i hi n tư ng v s c kh e và nh ng tác đ ng qua l i gi a cơ th vi nh ng y u t n i, ngo i sinh có th liên quan đ n s c kh e. • V th c ch t là s n ph m c a m i tương tác gi a đ ng v t và nh ng y u t n i ngo i sinh đó, trong đó các thăng b ng sinh h c c a cơ th là nh ng bi u hi n ch th r t quan tr ng. • S tác đ ng qua l i đó s đưa đ n k t qu là trong nh ng đi u ki n nh t đ nh cơ th s th ng (kh e m nh, kh i b nh) ho c b b i (b b nh, ch t) trong nh ng đi u ki n c th nh t đ nh. • S phát tri n c a d ch t h c ngày càng đư c hoàn thi n nên m i m t th i kỳ có nh ng đ nh nghĩa v d ch t h c khác nhau, đi u đó nói lên s phát tri n c a môn h c qua t ng th i gian. 2
1. Sơ lư c l ch s phát tri n c a d ch t h c 1.1. D ch t h c y h c • Là môn khoa h c h c có t lâu đ i, Hipocrat là ngư i đ u tiên đ t n n móng cho môn khoa h c này. Ông quan ni m “S phát tri n b nh t t c a con ngư i và đ ng v t có th liên quan đ n nh ng y u t c a môi trư ng bên ngoài” • L ch s c a d ch t h c phát tri n qua nhi u th i kỳ, nhưng n i b t nh t là 3 c t m c đánh d u nh ng giai đo n phát tri n đ c bi t: John Graunt (1662): ngư i đ u tiên đ nh lư ng các hi n tư ng s c kho , b t đ u chú ý t i t n s m c, ch t các l a tu i, gi i tính khác nhau, ông cũng nh n th y d ch x y ra khác nhau nh ng năm khác nhau, nêu lên đư c đ c đi m c a các năm có d ch x y ra. William Farr 1983: đã có đóng góp r t nhi u cho vi c hình thành v phương pháp nghiên c u d ch t h c hi n đ i như: Đ nh nghĩa qu n th có nguy cơ, phương pháp so sánh gi a các đ i tư ng khác nhau, ch n nhóm so sánh, r t coi tr ng đ n các y u t có th nh hư ng đ n b nh ho c ch t theo nhóm tu i, th i gian phơi nhi m v i các y u t nguy cơ, theo tình tr ng s c kho chung. 3
John Snow kho ng nh ng năm 40 –50 c a th k 19: là ngư i đ u tiên đưa ra gi thuy t v m t y u t bên ngoài có liên quan ch t ch đivimt b nh (tuy gi thuy t này kho ng 30 năm sau m i đư c ki m ch ng). • Như v y John Snow là ngư i đ u tiên, là cha đ c a ngành d ch t h c, ông đã nêu đ y đ các thành ph n c a đ nh nghĩa d ch t h c và quan ni m đúng đ n v m t đ c p d ch t h c. 1.2. D ch t h c thú y • Có nhi u tài li u c c a Ai-c p, Hy L p, Trung Qu c, n Đ … đ c p đ n các b nh truy n nhi m c a đ ng v t: D i, U n ván, T thư… • Cũng t lâu con ngư i đã bi t phòng ch ng b nh t t cho mình và cho gia súc: h n ch phơi nhi m v i chu t đ gi m b nh d ch h ch, cách ly ngư i h i, l y v y đ u mùa s y khô đ phòng b nh… •M t s nhà h c gi n i ti ng như: Hipocrat, Xidenham, Rracatoro… đã có h c thuy t “m m truy n nhi m do phơi nhi m” ho c “h t nh gây b nh” và đ ra bi n pháp ch ng d ch. • Sau này có thêm m t s nhà khoa h c khác: Jenner, Xamoilovic, Kock, Pasteur và nhi u nhà bác h c khác đã góp công l n trong vi c nghiên c u các b nh truy n nhi m và môn d ch t h c. • Như v y có th th y d ch t h c đã có t r t lâu, nhưng đ gi i thích đ y đ thì d ch t h c là môn khoa h c còn tương đ i non tr . 4
1.3. nư c ta • Tài li u c ch b t đ u t th i Đinh, Ti n Lê, Lý, Tr n… đã có nh ng tài li u ghi chép v b nh d ch gia súc. • T th i H u Lê đã có nh ng quy đ nh v bi n pháp c n thi hành đ phòng ch ng d ch khi có gia súc ch t. • Đ n th k 18: Tu Tĩnh, Nguy n Gia Phan đã có nh ng tài li u ch a b nh cho gia súc. • Sau này tr i qua g n 100 năm dư i ách th ng tr c a th c dân Pháp tuy ngành thú y đã bư c đ u đư c hình thành và giai đo n này m c dù đã có áp d ng mts bi n pháp phòng tr d ch b nh nhưng d ch b nh c a gia súc v n thư ng xuyên x y ra. • Ch sau Cách m ng tháng Tám ngành thú y nư c ta m i th c s đư c xây d ng, c ng c và phát tri n, các ho t đ ng phòng ch ng d ch b nh cho gia súc đư c đ y m nh, nghiên c u khoa h c phòng ch ng d ch đư c tăng cư ng, các nghiên c u đi u tra d ch t h c đã là cơ s cho công tác phòng tr d ch b nh. 2. M t vài đ nh nghĩa cơ b n • T trư c đ n nay, cùng v i s phát tri n c a d ch t h c, đã có nhi u đ nh nghĩa v môn h c này, m i m t đ nh nghĩa đánh d u m t bư c phát tri n th i kỳ đó. Nguy n Lương (1978): “D ch t h c là khoa h c nghiên c u v t n s xu t hi n c a các b nh trong các qu n th đ ng v t, theo dõi di n bi n c a các b nh đó, đ xu t ra các gi thuy t v nguyên nhân b nh h c và phòng ch ng b nh đó”. 5
Martin (1987): “D ch t h c là khoa h c nghiên c u v tính thư ng xuyên, s phân b cùng các y u t quy t đ nh đ n s c kh e và b nh t t trong m t qu n th đ ng v t”. Đ nh nghĩa d ch t h c g n đây đư c chú ý nh t là c a Dương Đình Thi n (1997): “D ch t h c là khoa h c nghiên c u s phân b t n s m c ho c t n s ch t đ i v i các b nh tr ng cùng v i nh ng y u t quy đ nh s phân b c a các y u t đó”. 3. Thành ph n cơ b n c a đ nh nghĩa • Trong các đ nh nghĩa trên đ u có 2 thành ph n liên quan ch t ch v i nhau: S phân b t n s m c b nh ho c ch t đ i v i m t b nh tr ng nh t đ nh đư c nhìn dư i 3 góc đ c a d ch t h c (Cơ th đ ng v t - Không gian - Th i gian), đ có th gi i đáp m t b nh tr ng nào đó: Phân b như th nào? Có m c hay không? M c nhi u hay ít? X y ra trên lo i đ ng v t như th nào: loài, gi ng, l a tu i, tính bi t…? M c vùng nào? Th i gian c th ra sao? Các y u t quy đ nh s phân b các b nh tr ng: M i y u t n i, ngo i sinh thu c nhi u lĩnh v c, b n ch t khác nhau có nh hư ng t i s m t cân b ng sinh h c đ i v i m t cơ th , khi n cơ th đó không duy trì đư c tình tr ng s c kh e bình thư ng. Chúng ta ph i ti n hành nghiên c u các y u t quy đ nh s phân b đ t đó gi i thích các nguyên nhân, các y u t nghi ng và đưa ra bi n pháp phòng ng a đ i v i t ng b nh. 6
• Qua đây ta th y c hai thành ph n c a đ nh nghĩa v d ch t h c đ u có liên quan ch t ch t i t n s m c và t n s ch t. • Do đó ph i đ nh lư ng các hi n tư ng s c kho c a qu n th đó dư i các d ng s tuy t đ i b ng đo đ m chính xác và dư i các d ng t s đ có th đem so sánh đư c. • Nhìn chung đ nh nghĩa v d ch t h c có 2 n i dung chính đó là đi u tra v nguyên nhân gây b nh và có bi n pháp, có hành đ ng hi u qu đ ch n đ ng s lây lan c a b nh. • Nên khi nghiên c u d ch t h c thì c n n m v ng 2 thành ph n liên quan ch t ch trong d ch t h c đ ti n hành bư c ti p theo là l p lu n d ch t h c. 4. Quá trình l p lu n d ch t h c • Thư ng b t đ u b ng s nghi ng v nh ng nh hư ng có th có c a m t nguyên nhân đ c thù nào đó d n đ n s xu t hi n b nh, di n bi n b nh hay suy tàn b nh. • S nghi ng này n y sinh t nh ng phát hi n lâm sàng ho c qua xét nghi m, qua báo cáo v tình hình các ca b nh t nh ng nghiên c u mô t d ch t h c… T đó có th phác th o nên nh ng gi thuy t v nguyên nhân nghi ng c a b nh ho c gi thuy t v quan h nhân qu . 7
II. Đ I TƯ NG VÀ M C TIÊU C A D CH T H C 1. Đ i tư ng • D ch t h c nghiên c u các quy lu t phát sinh, phát tri n, k t thúc quá trình d ch c a đ ng v t trong qu n th trên nh ng quy mô nh t đ nh và nh ng y u t nh hư ng đ n quá trình đó. • S phát sinh (xu t hi n, tái di n) và s di n bi n (gia tăng, thu h p, l i tàn, k t thúc) c a m t b nh tr ng, dù v i quy mô nào cũng tuân theo nh ng quy lu t riêng c a nó trong m t qu n th b t kỳ, trong nh ng đi u ki n nh t đ nh c a t nhiên, c a xã h i, c a sinh thái và c a chính ch th đ ng v t. • Nói khác đi, đ i tư ng nghiên c u c a D ch t h c là các quy lu t phân b c a các b nh tr ng x y ra trong nh ng qu n th đ ng v t nh t đ nh, v i các y u t nguyên nhân chi ph i tình tr ng phân b đó trong nh ng đi u ki n nh t đ nh theo th i gian - không gian - đ ng v t. • Chúng ta hi u s phân b đó cùng v i căn nguyên c a chúng không tĩnh t i mà thay đ i không đ ng đ u theo th i gian, không gian và theo các y u t bên trong là các ph n ng c a cơ th đ ng v t trư c nh ng y u t c a môi trư ng xung quanh trong m i tương tác th i gian – không gian - qu n th mà các cá th đó đang s ng. 2. M c tiêu • V i nh ng quan ni m và đ nh nghĩa c a D ch t h c đã nêu, d ch t h c có m c tiêu khái quát là đ xu t đư c nh ng bi n pháp can thi p h u hi u nh t đ phòng ng a, ki m soát, h n ch và thanh toán nh ng tình tr ng không có l i cho s c kho c a đ ng v t. Có ba m c tiêu chính sau: Xác đ nh s phân b các hi n tư ng s c kho - b nh tr ng, s phân b các y u t n i ngo i sinh trong qu n th theo 3 góc đ đ ng v t – không gian - th i gian, nh m đ nh hư ng cho s phát tri n các chương trình và d ch v s c kho . 8
Làm b c l các nguy cơ và các y u t căn nguyên c a tình hình s c kho - b nh tr ng đó, nh m ph c v cho các k ho ch chăm sóc s c kho , phòng ng a, ki m soát ho c thanh toán các b nh tr ng v i chi phí kinh t ít nh t nhưng l i có hi u qu cao nh t. Cung c p nh ng phương pháp đánh giá hi u l c c a các bi n pháp áp d ng trong thú y giúp cho vi c ch n l a, hoàn thi n các bi n pháp phòng ch ng các b nh tr ng, nâng cao hi u qu kinh t trong chăn nuôi, c i thi n s c kho con ngư i. III. PH M VI C A D CH T H C 1. S d ng d ch t h c • D ch t h c đư c s d ng v i nh ng m c đích: Xác đ nh nguyên nhân, ngu n g c khi có d ch x y ra Gi i thích s phân b t n s m c, t n s ch t c a b nh Đ ra nh ng bi n pháp kh ng ch có hi u qu nh t khi có d ch x y ra trư c khi hoàn t t vi c ch n đoán L p k ho ch mang tính chi n lư c đ kh ng ch , thanh toán b nh, tính toán đư c h u qu kinh t khi d ch b nh x y ra 2. Ho t đ ng d ch t h c • Đ c tính c a d ch t h c là quan tâm đ n t ng đàn gia súc hơn là đ i v i m t cá th đ ng v t m, ch t. M c đích chính là phòng b nh hơn ch a b nh. • Ho t đ ng c a d ch t h c bao g m các lĩnh v c sau: Nghiên c u v d ch t h c: D ch t h c mô t , d ch t h c phân tích, d ch t h c th c nghi m Giám sát v d ch t h c: quan sát, phát hi n s m Đánh giá v d ch t h c: s c kh e và b nh t t 9
IV. VAI TRÒ C A D CH T H C • D ch t h c có vai trò quan tr ng trong các công tác: • Duy trì, b o v s c kh e, phát tri n chăn nuôi, nâng cao s n lư ng, ch t lư ng đàn gia súc - gia c m c a m t cơ s , m t xí nghi p chăn nuôi ho c c a m t huy n, m t t nh, m t qu c gia. • Là căn c khoa h c đ xây d ng các ch trương, chính sách c a nhà nư c đ i v i ngành thú y. • Phương pháp d ch t h c đư c coi là cơ s pháp lý c a công tác qu n lý hành chính c a ngành thú y c a m t huy n, t nh, qu c gia. • Là cơ s c a phương pháp nghiên c u đo lư ng m c đ tác đ ng c a d ch b nh, đ ng th i cũng là phương pháp đ đánh giá các bi n pháp can thi p v m t thú y. V. NHI M V C A D CH T H C • Nhi m v c a d ch t h c thú y là: Nghiên c u các quy lu t phân b c a các b nh, xác đ nh căn nguyên c a các hi n tư ng b nh lý x y ra trên m i cơ th và qu n th đ ng v t. Tìm ra nh ng y u t nguy cơ đ c thù cùng v i nh ng y u t nguy cơ nghi ng chi ph i s phát sinh và di n bi n c a b nh trong nh ng đi u ki n nh t đ nh theo không gian, th i gian. Đ xu t ra các bi n pháp đúng đ n, h u hi u nh m h n ch , thu h p d n s phân b t n s c a các b nh, ti n t i thanh toán các b nh đó trong qu n th đ ng v t . • Chú ý: Khi nghiên c u s phân b các t n s cùng v i các căn nguyên c a b nh là không tĩnh t i mà luôn thay đ i theo th i gian, không gian, theo các y u t bên trong là các ph n ng c a cơ th và y u t bên ngoài là môi trư ng xung quanh mà các cá th đó đang s ng trong m i tương tác: Th i gian - Không gian - Qu n th đ ng v t đó. 10
• Tuy nhiên đ th c hi n các nhi m v c a d ch t h c ta c n ti n hành các công vi c sau: • Giám sát d ch t h c: B ng cách thu th p các thông tin m t cách liên t c, thư ng xuyên, nhanh chóng và có h th ng. S d ng các thông tin đó đ d báo s xu t hi n c a m t v n đ nào đó liên quan đ n d ch b nh ho c xác đ nh các y u t có liên quan đ n s ti n tri n c a v n đ đó. Đi u tra d ch t h c: Nhi m v này b sung cho nhi m v th nh t b ng cách th c hi n các cu c đi u tra d ch t h c nh m nghiên c u th c t các hoàn c nh xu t hi n c a m t v n đ có liên quan t i s c kh e và d ch b nh đ ng th i phân tích các y u t quy t đ nh v n đ đó t đó rút ra các k t lu n và đưa ra các khuy n ngh nh m ki m soát và d phòng v n đ đ t ra. Đánh giá d ch t h c: S d ng các phương ti n k thu t tham gia vào vi c đánh giá các chương trình d phòng d ch b nh cũng như các chi n lư c phòng ch ng d ch b nh và m i s can thi p nh m gi m b t b nh và t l m, t l ch t. VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U D CH T H C 1. D ch t h c mô t • Là phương pháp nghiên c u mô t b nh và s phân b t n s c a chúng dư i 3 góc đ Cơ th đ ng v t - Không gian - Th i gian trong m i quan h tương đó cùng các y u t tác thư ng xuyên c a cơ th n i, ngo i sinh đ làm b c l ra nh ng y u t mang tính căn nguyên c a các b nh trong qu n th t đó phác th o, hình thành nên nh ng gi thuy t gi a y u t nguy cơ và b nh. 11
2. D ch t h c phân tích • Là phương pháp nghiên c u phân tích các d li u thu th p đư c t d ch t h c mô t , đ ng th i tìm cách gi i thích nh ng y u t căn nguyên c a b nh và ti n hành các phân tích, th ng kê nh ng thông tin thu đư c đ xác đ nh căn nguyên đ c thù. • Nói m t cách khác là ki m đ nh nh ng gi thuy t đư c hình thành t d ch t h c mô t , t đó đ ra nh ng bi n pháp thích h p đ h n ch ngăn ng a b nh. 3. D ch t h c can thi p • Là các phương pháp nghiên c u can thi p đư c đ t ra v i các bi n pháp tác đ ng vào y u t nguy cơ nh m làm gi m kh năng m c ho c ch t v i b nh đó. 4. D ch t h c th c nghi m • Là các phương pháp nghiên c u th nghi m đư c ti n hành đ l p l i mô hình tương tác gi a b nh và căn nguyên c a chúng đ đ i chi u, so sánh, ki m đ nh l i m t cách ch c ch n và xác nh n tính đúng đ n c a gi thuy t đã hình thành. 5. Kinh t d ch t h c • Là phương pháp nghiên c u nh ng thi t h i do b nh gây nên, nghiên c u nh ng phương pháp tác đ ng sao cho v i nh ng chi phí t n kém ít nh t, nhưng l i có hi u qu nh t cho vi c phòng ch ng d ch b nh gia súc, gia c m đ khôi ph c và phát tri n chăn nuôi. 12
6. D ch t h c lý thuy t khái quát • Là phương pháp nghiên c u xây d ng các mô hình lý thuy t c a b nh đã đư c nghiên c u, trên cơ s đó khái quát s phân b c a b nh cùng v i nh ng m i tương tác có căn nguyên c a chúng, giúp cho vi c h n ch , ngăn ng a kh năng phát tri n, xu hư ng gia tăng và s phân b r ng rãi c a b nh trong nh ng qu n th tương t khác. VII. N I DUNG C A MÔN D CH T H C • Là môn khoa h c nghiên c u v t n s xu t hi n c a các b nh trong các qu n th đ ng v t, theo dõi di n bi n c a các b nh đó, đ xu t ra các gi thuy t v nguyên nhân b nh h c và phòng ch ng các b nh đó. • Tuy nhiên, trong ngành Thú y cho đ n nay môn h c này t p trung nghiên c u v các b nh truy n nhi m, đ c bi t là các b nh truy n nhi m nguy hi m có nh hư ng l n t i n n kinh t . • M i b nh truy n nhi m có nh ng quá trình phát sinh, phát tri n và ng ng t t c a nó, các quá trình đó tuân theo nh ng quy lu t nh t đ nh, có nh ng quy lu t riêng cho t ng b nh, nhưng có nh ng quy lu t chung cho m i b nh. • Nghiên c u nh ng quy lu t chung và đ ra nh ng bi n pháp chung đ phòng ch ng d ch là nhi m v và n i dung c a môn d ch t h c đ i cương, còn nghiên c u nh ng quy lu t riêng, bi n pháp riêng s đư c nghiên c u trong ph n d ch t cami b nh. 13
1. Nghiên c u m i quan h gi a cơ th - m m b nh - ngo i c nh • M i quan h gi a cơ th - m m b nh - ngo i c nh là nguyên nhân c a s n đ nh, không n đ nh c a s c kh e d n đ n phát sinh b nh, nó bao g m: Kh năng nhi m và gây b nh c a m m b nh, tính th c m, s c ch ng đ và kh năng đáp ng mi n d ch c a cơ th , các y u t ngo i c nh • Như v y, d ch t h c nghiên c u m i quan h gi a m m b nh và ngo i c nh, s t n t i c a m m b nh, các đi u ki n làm cho vi sinh v t tr thành m m b nh, nh hư ng c a đi u ki n ngo i c nh t i m m b nh. 2. Nghiên c u các cơ ch phát sinh b nh truy n nhi m • D ch t h c cũng nghiên c u m i quan h gi a m m b nh và đ ng v t b b nh trong nh ng đi u ki n nh t đ nh, nh ng v n đ v lý thuy t nhi m trùng như đư ng xâm nh p, đư ng bài xu t c a m m b nh... • Nên cũng có th g i d ch t h c là khoa h c v các cơ ch phát sinh b nh truy n nhi m. 3. Nghiên c u nguyên nhân làm n ra và lây lan d ch • D ch t h c còn nghiên c u các nguyên nhân làm n ra và t n t i c a các d ch l n, như v y d ch t h c là khoa h c v s lây lan. • D ch t h c cũng nghiên c u v s phát tri n b nh gi a các loài đ ng v t v i nhau, gi a đ ng v t v i con ngư i, nên d ch t h c là khoa h c v các quy lu t phát sinh, lây lan trong xã h i và các bi n pháp phòng b nh. 14
4. K t lu n • D ch t h c là khoa h c nghiên c u s phân b t n c a b nh, c a hi n tư ng d ch và các y u t quy t đ nh s phân b đó trong kho ng th i gian và không gian nh t đ nh. Hi n tư ng d ch: là m t hi n tư ng có t n s xu t hi n b nh cao hơn bình thư ng. VIII. CHU TRÌNH NGHIÊN C U D CH T • Có th kh ng đ nh r ng d ch t h c mô t là cơ s khoa h c cho các nghiên c u d ch t khác, do v y khi nghiên c u v nó c n chú tr ng 3 y u t cơ b n: Đ c đi m c a cơ th b b nh: loài, gi ng, tu i, tính bi t... Đ c đi m v th i gian: tháng, năm, mùa v , th i gian nung b nh, b nh trình, di n bi n b nh... Đ c đi m v không gian: vùng, tính ch t vùng, tính ch t c a b nh trong vùng... • Đây là 3 chìa khóa c a d ch t h c, các y u t này cung c p tài li u cho d ch t h c phân tích đ đi sâu tìm ra các y u t gây b nh, phân bi t nguyên nhân và các đi u ki n làm b nh phát sinh, lây lan ho c t n t i. • Chính vì v y nghiên c u d ch t h c đư c b t đ u b ng nghiên c u mô t s phân b c a b nh trong nh ng nhóm, đàn, qu n th đ ng v t cùng v i các y u t nguy cơ quy đ nh s phân b đó dư i 3 góc nhìn c a d ch t h c: Cơ th đ ng v t – Không gian – Th i gian. 15
• Như v y, d ch t h c mô t là bư c kh i đ u cung c p nh ng thông tin, d ki n v s c kho , b nh t t c a qu n th đ ng v t mà ta đang nghiên c u. • D ch t h c mô t còn là bư c kh i đ u trong vi c làm sáng t ph n nào các nguyên nhân c a b nh, vì đã nêu ra đư c các nhóm đ ng v t có t l m c cao hay th p đ i v i m t b nh nh t đ nh nên ngư i nghiên c u s đ t câu h i là t i sao l i có nh ng t l m c khác nhau đó? Do v y l p nên nh ng gi thuy t v nguyên nhân mà nh ng nghiên c u d ch t h c ti p theo có th xác nh n ho c bác b . • Các nghiên c u d ch t h c nh m ki m đ nh l i nh ng gi thuy t t d ch t h c mô t đư c g i là d ch t h c phân tích. D ch t h c phân tích có nhi m v xác nh n ho c lo i b nh ng gi thuy t đã nêu c a d ch t mô t , là ti n đ cho nh ng nghiên c u mô t khác đ d n t i nh ng gi thuy t m i sát hơn, cao hơn, chi ti t hơn. Nh ng gi thuy t m i này l i đư c ki m đ nh b ng nh ng nghiên c u phân tích m i và c ti p t c chu trình nghiên c u như v y cho đ n khi k t h p nhân - qu đư c xác l p đúng đ n nh t. • Sau khi gi thuy t hình thành t nghiên c u mô t đư c ki m đ nh là đúng b i các nghiên c u phân tích thì các nghiên c u can thi p đư c đ t ra v i các bi n pháp tác đ ng vào y u t nguy cơ nh m làm gi m kh năng m c ho c ch t đ i v i b nh. • N u các bi n pháp can thi p là không hoàn toàn vô h i, thì trư c khi áp d ng cho qu n th c n ph i qua nghiên c u th c nghi m (vacxin, thu c đi u tr m i ) đ xem các bi n pháp can thi p có hi u qu hay không, ph i ti n hành các cu c đi u tra đánh giá. • B ng các bư c như trên, n u chân lý đư c ti p c n, cu i cùng có th xây d ng đư c mô hình d ch t c a các b nh tr ng đã nghiên c u. 16