Bài giảng dịch tễ học thú y part 9

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

164
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài giảng dịch tễ học thú y part 9', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng dịch tễ học thú y part 9

• H s mùa d ch V i đa s các b nh truy n nhi m, d ch có nh ng di n bi n khá đ u đ n theo các tháng trong năm. D ch theo mùa ch u nh hư ng nhi u c a các y u t thiên nhiên, nhưng cũng có nh ng can thi p c a các y u t xã h i. Ch s m c b nh trung bình ngày/tháng HSMD= x 100 Ch s m c b nh trung bình ngày/năm Trong đó: Ch s m c b nh trung bình ngày/tháng đư c tính b ng: S m i m c c a m t tháng/S ngày c a tháng đó (28, 29, 30, 31 ngày) Ch s m c b nh trung bình ngày/năm đư c tính b ng: S m i m c b nh c a m t năm/365 ngày N u tháng nào có h s tháng d ch l n hơn 100, đư c coi là tháng d ch. N u th y có nhi u tháng d ch li n nhau, đư c coi là mùa d ch. Các b nh truy n nhi m c p tính thư ng bi u hi n tính ch t mùa d ch rõ ràng, nh ng quy lu t đó thư ng g p hàng năm, năm nào cũng x y ra. 3. Ý nghĩa sinh thái h c c a các d ng hình thái d ch • D ng d ch có tính ch t l t có th cho th y tác nhân gây b nh đư c b o t n trong m t v t ch khác và không thư ng xuyên phơi nhi m v i v t ch . Tác nhân đư c b o t n trong v t ch , thư ng không th hi n rõ s nhi m b nh. Tri u ch ng lâm sàng c a b nh ch xu t hi n khi có y u t phá v s cân b ng gi a tác nhân gây b nh và v t ch , t o đi u ki n đ tác nhân gây b nh. 129
• D ng d ch đ a phương có th cho th y d ch x y ra khi s cân b ng gi a tác nhân, v t ch và môi trư ng trong m t không gian nh t đ nh b phá v . S khác nhau c a đi u ki n môi trư ng sinh thái, có th gi i thích vì sao b nh xu t hi n l t m t vùng l i là d ch đ a phương so v i m t vùng khác. • D ng d ch lưu hành cho th y có s m t cân b ng tr m tr ng có l i cho “tác nhân” gây b nh. S m t cân b ng này thư ng ph bi n khi có m t ch ng vi sinh v t m i đư c sinh ra (thư ng là đ t bi n t m t ch ng vi sinh v t nào đó) hay trong s phơi nhi m l n đ u gi a v t ch và vi sinh v t. 4. V đ th và phân tích d ch lưu hành • Ý nghĩa và cách v đ th bi u di n d ch Khi v đ th c a m t d ch lưu hành có th cho nh ng thông tin h u ích v tính ch t c a tác nhân gây b nh, s ca b nh, s ca b nh m i, th i gian x y ra b nh, th i gian nung b nh, chi u hư ng c a d ch… • Cách v S ca b nh m i x y ra đư c v trên tr c tung Y Th i gian c a b nh đư c v trên tr c hoành X. Cách chia đ th i gian th c t trên tr c hoành càng ng n thì đư ng bi u di n x y ra d ch càng rõ • Đi m xu t phát d ch và s lan truy n d ch Bư c đ u tiên phân tích m t d ch b nh là xác đ nh đi m xu t phát d ch, s lan truy n d ch. Gi s có m t s lư ng gia súc l n phơi nhi m v i m t tác nhân gây b nh (th c ăn, nư c u ng b nhi m khu n…) s sinh ra m t đi m ngu n d ch. N u đư ng bi u di n trên đ th t đi m xu t phát d ch đ n quá trình x y ra d ch có đ d c l n ch ng t quá trình b nh d ch x y ra nhanh chóng đ t t i đ nh đi m, nhưng sau đó cũng gi m nhanh chóng. Như v y, n u đã có m t phơi nhi m “đ ng lo t” v i m t tác nhân là nguyên nhân gây b nh, thì đ th s xu t hi n rõ r t m t đi m ngu n d ch. 130
• Khi m t tác nhân gây b nh đư c lan truy n tr c ti p ho c gián ti p t v t ch b nhi m (coi là ngu n b nh) t i v t ch m n c m (đ ng v t c m th ), đó là k t qu c a s lan truy n d ch. Trong trư ng h p này, đư ng bi u di n trên đ th t đi m xu t phát d ch đ n quá trình x y ra d ch có đ d c ít hơn. • Chú ý, trong các b nh truy n nhi m có m t s b nh có th i kỳ nung b nh r t ng n, nên có th coi nó gi ng như m t đi m ngu n d ch. Ngư c l i, n u s nhi m khu n d n d n không “đ ng lo t” thì có th có m t đ th gi ng như s lan truy n d ch b nh. • Nh ng nhân t tác đ ng đ n d ng đư ng cong c a đ th lan truy n d ch Th i kỳ nung b nh: do th i kỳ này làm ch m s m đ u c a d ch b nh. N u th i gian nung b nh kéo dài, trong m t s b nh truy n nhi m, đư ng bi u di n có th có d ng hình sóng tương ng v i th i kỳ nung b nh. Đánh giá đ dài c a th i kỳ nung b nh có th giúp cho vi c xác đ nh nguyên nhân c a d ch. Th i kỳ có kh năng lan truy n: do giai đo n này có liên quan t i s l n phơi nhi m gi a đ ng v t th c m v i đ ng v t nhi m b nh nên nó cũng nh hư ng t i quá trình d ch b nh. Kh năng gây nhi m c a tác nhân: nh ng tác nhân gây b nh (m m b nh) n u có đ c l c cao, s c đ kháng l n s làm cho d ch bùng phát nhanh chóng ho c ngư c l i. T l gia súc m n c m trong qu n th : T l đ ng v t d nhi m trong qu n th cũng nh hư ng đ n t c đ lây lan b nh rõ r t. N u t l này dư i 20- 30% thì thư ng ít ho c không th làm b nh lây lan. N u gia súc d nhi m tăng d n trong qu n th thì s lan truy n c a d ch là t t y u. 131
M t đ đ ng v t: có liên quan t i s l n phơi nhi m và tính hi u qu c a nh ng l n phơi nhi m, đ u có nh hư ng t i s lan truy n d ch b nh. Hi u qu theo dõi, giám sát: Công vi c này cũng nh hư ng t i quá trình đánh giá d ch b nh, n u giám sát sát sao, ghi chép đ y đ , hi u q a công vi c cao rõ r t s ca b nh. Tuy nhiên có 2 v n đ đ t ra n u ghi chép làm tăng s ca b nh t c là làm tăng t l phát b nh, n u ghi chép t m các ca b nh đ giúp cho vi c phân tích đánh giá tình hình d ch b nh thì đây l i là phương pháp theo dõi giám sát. CHƯƠNG 9 BI N PHÁP PHÒNG CH NG B NH TRUY N NHI M I. NGUYÊN LÝ C A CÁC BI N PHÁP PHÒNG CH NG B NH • Quá trình sinh d ch g m có 3 khâu: ngu n b nh, y u t truy n lây và đ ng v t th c m. Ngu n b nh: Là khâu đ u tiên là xu t phát đi m c a quá trình sinh d ch. Nhân t trung gian truy n b nh: n i li n ngu n b nh v i đ ng v t c m th làm cho quá trình sinh d ch đư c th c hi n thu n l i. Gia súc th c m: là nhân t làm cho cho d ch bi u hi n ra, đ ng th i nó l i bi n thành ngu n b nh, làm cho quá trình sinh d ch đư c nhân lên, thúc đ y m nh hơn. 132
• D ch b nh mu n x y ra đư c c n ph i có đ 3 khâu c a quá trình sinh d ch và s liên h gi a 3 khâu đó. N u thi u 1 trong 3 khâu, đ c bi t là thi u ngu n b nh thì d ch b nh không th x y ra đư c. N u có đ c 3 khâu nhưng không có s liên h gi a 2 trong 3 khâu thì d ch b nh cũng không x y ra. • Do v y nguyên lý c a các bi n pháp phòng ch ng b nh truy n nhi m là xoá b m t hay nhi u khâu c a quá trình truy n lây ho c xoá b m i liên h gi a các khâu. Trên cơ s phân tích nh ng y u t này cho th y n u xoá b đư c khâu đ u tiên là bi n pháp lý tư ng nh t, tuy nhiên r t khó th c hi n. N u tác đ ng đ n đ ng v t th c m t c là đã gián ti p tác đ ng đ n ngu n b nh, do v y n u gi m đư c s lư ng đ ng v t c m th s ngăn ch n ho c h n ch quá trình sinh d ch, làm d ch ít ho c không x y ra. N u tác đ ng đ n c 3 khâu cùng m t lúc thì hi u qu phòng ch ng b nh s tăng lên. • Tuy nhiên chúng ta th y c 3 khâu c a quá trình sinh d ch có liên quan nh hư ng t i nhau, tác đ ng đ n khâu này s nh hư ng đ n khâu kia. Cho nên các bi n pháp phòng ch ng d ch b nh ph i là các bi n pháp t ng h p đ mang l i hi u qu cao nh t. II. CÔNG TÁC ĐI U TRA D CH T H C 1. M c đích • Công tác này thư ng b t đ u b ng giai đo n mô t , nh m m c đích xác đ nh cách phân b b nh theo th i gian, theo đ a đi m và theo các đ c đi m c a đàn gia súc. Trên cơ s đó xây d ng k ho ch đ dptts phát tri n c a d ch và đ phòng không cho d ch x y ra. • Vi c mô t này cho phép xác đ nh đư c trong toàn b qu n th đàn gia súc hay trong các nhóm gia súc đ c bi t có nguy cơ m c b nh. 133
• Nói cách khác đi u tra d ch t h c đ n m ch c hơn v m i quan h gi a v t ch , tác nhân gây b nh và môi trư ng xung quanh. • Trên cơ s đó đưa ra nh ng gi thuy t có th gi i thích v b n ch t, ngu n g c và phương th c truy n lây c a các b nh đang nghiên c u. • Như v y, đi u tra d ch t h c là bư c kh i đ u quan tr ng c n ph i đư c ti n hành đ u tiên trư c khi b t tay vào th c hi n các bi n pháp khác. 2. Công tác đi u tra d ch t h c • Đi u tra d ch t h c có th ti n hành trong 2 trư ng h p sau: Khi ph i đ i phó v i m t d ch: Đây là m t cu c đi u tra ng n h n, t p trung trong m t ph m vi h p vào m t s ít ch đ và ph i hoàn thành trong m t th i gian ng n. Ngư i nghiên c u thư ng d a vào nh ng k t qu c a các cu c đi u tra trư c và nh ng d ki n thông tin m i thu đư c trong quá trình đi u tra hi n t i… T đó đưa ra nh ng gi thuy t, nh ng nh n đ nh ban đ u ho c nh ng khuy n cáo c n thi t, nh m h n ch trư c m t nh ng tác h i c a d ch b nh, ti n t i ngăn ch n và d p t t d ch. Khi mu n đ t k ho ch tiêu di t m t b nh nào đó: Cu c đi u tra này đư c ti n hành trên m t ph m vi r ng l n, trong m t th i gian dài, qua nhi u năm, có tính ch t toàn di n. Nhưng cũng ph i tham kh o k t qu c a nh ng cu c đi u tra ng n h n trư c đó đ xây d ng đư c m t k ho ch phòng ch ng b nh thích h p, ti n t i thanh toán và tiêu di t b nh. 134
• Đi u tra d ch t h c ph i ti n hành trên 3 m t chính v th i gian, không gian và đàn đ ng v t. Đi u tra v th i gian có th đi u tra trong m t th i gian ng n ho c kéo dài nhi u năm, th i gian đi u tra càng kéo dài càng cho k t qu chính xác. Nh ng v n đ c n đi u tra là th i gian có b nh trong năm, th i gian nung b nh, th i gian ti n tri n c a b nh, th i gian xu t hi n các y u t truy n lây sinh v t, th i gian xu t hi n mi n d ch và đ dài mi n d ch sau khi tiêm phòng. Đi u tra v không gian có b nh: cũng ph i kéo dài trong nhi u năm, nh ng v n đ c n đi u tra là các vùng có b nh, các vùng không có b nh, th i ti t, đ a lý, đ a hình, th như ng, th m th c v t, qu n th sinh v t, lo i vi sinh v t có m t trong vùng, phong t c t p quán liên quan đ n chăn nuôi. Đi u tra v đàn gia súc: nh m đúc k t nh ng bi u hi n chính c a b nh (tri u ch ng, b nh tích…), các loài, gi ng, tu i m c b nh, t l m c b nh, t l ch t, t l ch t/ m, hi n tư ng mang trùng, các sinh v t làm môi gi i truy n lây, đ c đi m sinh thái c a các sinh v t đó… 3. Nh ng yêu c u cơ b n trong công tác đi u tra m t d ch truy n nhi m 3.1. Phân tích ban đ u • Thư ng b t đ u v i nh ng công vi c sau: Ki m tra tra xác nh n ch n đoán: Có th xác nh n qua tri u ch ng lâm sàng, b nh tích đ c trưng. N u c n thì ph i dùng các xét nghi m phi lâm sàng đ ch n đoán. 135
Xác đ nh xem đã m c đ d ch hay chưa: b ng cách căn c vào s đ ng v t m c b nh th i đi m đó so v i m c đ m c th i gian trư c. M t b nh đư c coi là gây thành d ch khi ch trong m t th i gian ng n đã có t l m c vư t quá t l m c b nh trung bình c a đ a phương đó trong nhi u năm li n. Mô t d ch theo góc nhìn quen thu c c a d ch t : sau khi ch n đoán và m c đ d ch đã đư c xác đ nh. C n mô t dư i d ng các t l m c, t l ch t, tu i, gi ng, loài, th i gian, th i đi m phát b nh (v đư ng cong bi u di n d ch), đ a đi m phát x y ra d ch (b n đ n ghim). Hình thành các gi thuy t: gi thuy t v s xu t hi n và lan tràn c a d ch, v d ng d ch, b nh d ch gì, qu n th có nguy cơ, nguy cơ cao nh t, ngu n truy n nhi m, ngu n nhi m, nguyên nhân nghi ng c a d ch, phương th c b nhi m ho c phương th c lây lan, v i các m c đ khác nhau n u có th đư c. Ki m đ nh các gi thuy t v a đư c nêu: có th ki m đ nh b ng cách ch n m t nhóm đ i ch ng đ có th so sánh v i nhóm b nh r i tính nguy cơ tương đ i c a 2 nhóm b nh và đ i ch ng. 3.2. Khai thác và phân tích sâu • Ta ti n hành tìm ki m thêm các trư ng h p b nh chưa đư c phát hi n, chưa ghi chép ho c chưa có báo cáo c a các nơi n m trong vùng d ch. Chú ý khai thác các trư ng h p đ ng v t không có tri u ch ng ho c th nh , b ng các xét nghi m phi lâm sàng. • Sau đó ti n hành phân tích các d li u d a trên k t qu thu nh n đư c. • Xác nh n gi thuy t b ng cách t p h p các d li u đ đ ra các gi thuy t mang tính thuy t ph c. R i t đó ti n hành các nghiên c u can thi p và theo dõi tuỳ t ng trư ng h p c th . 136
3.3. Báo cáo k t qu • Báo cáo ph i vi t rõ ràng đ y đ đ ngư i đ c có th hi u. • Khi ti n hành vi t báo cáo c n chú ý đ c bi t đ n ph n bi n lu n v tác nhân gây b nh, các y u t xu t hi n làm lây lan d ch, đánh giá các bi n pháp đã áp d ng đ ki m soát và h n ch d ch, đ ng th i đ xu t nh ng bi n pháp phòng ch ng d ch sau này. III. CÁC BI N PHÁP TRONG VI C KI M SOÁT VÀ THANH TOÁN B NH TRUY N NHI M • Ki m soát b nh truy n nhi m là khái ni m m i đư c dùng m t cách t ng quát tương ng v i khái ni m “phòng ng a” trư c đây và “giám sát” hi n nay. Tuy nhiên c n phân bi t rõ: Ki m soát b nh truy n nhi m bao g m m t t p h p các bi n pháp đ i v i c cá th và qu n th nh m ngăn ch n các đư ng truy n nhi m, đ đ t t i m c tiêu là gi m t i thi u đư c t l hi n m c c a m t b nh xu ng đ n m c th p nh t không còn là v n đ đáng lo ng i cho s c kho c a qu n th . Giám sát b nh truy n nhi m là m t phương pháp nghiên c u liên t c trên các khía c nh d ch t v tác nhân gây nhi m khu n, v các cá th và v các y u t c a môi trư ng đ i v i m t b nh, mà công tác nghiên c u đó đư c ti n hành thư ng xuyên liên t c, không ph thu c gì tình tr ng c a d ch. M c tiêu c a giám sát là phòng ng a s xu t hi n nh ng v d ch m i. Còn thu t ng thanh toán b nh truy n nhi m bao g m các bi n pháp nh m lo i tr ch n v n b nh trong qu n th (thí d : thanh toán b nh Đ u mùa, b nh D i). 137
IV. CÁC BI N PHÁP PHÒNG NG A B NH TRUY N NHI M • Phòng ng a b nh truy n nhi m là nhi m v c a m i ngư i, bao g m: Trư c h t là các bi n pháp hành chính (bao g m các lu t, văn b n dư i lu t, bi n pháp kinh t xã h i…) nh m b o v và nâng cao s c kho qu n th đ ng v t Đ c bi t là các bi n pháp cu ngành thú y, y t . Các bi n pháp thú y có r t nhi u, trong đó có chương trình nh m gây mi n d ch đ c hi u b o v đ ng v t c m th , các chương trình v môi trư ng đ u tranh h th p và lo i b tác h i c a vai trò truy n nhi m c a các y u t lan truy n b nh, các chương trình ch ng nhi m khu n… Các chương trình đó ho t đ ng càng có hi u qu bao nhiêu, thì vi c phòng ng a các b nh truy n nhi m càng có hi u qu . • Nh ng công tác th c t , c n thi t và có th làm đư c m i tuy n thú y t C c thú y đ n các Ban thú y xã: Khai báo các trư ng h p m c b nh truy n nhi m, đ c bi t là các b nh truy n nhi m nguy hi m Ch n đoán lâm sàng và đi u tr đ c hi u ho c không đ c hi u, phát hi n cá th b b nh trong các nhóm qu n th có nguy cơ Cách ly có ch n l c các cá th b b nh trong th i kỳ có lây c a b nh V sinh t y u trong và sau quá trình d ch 138
Tiêu di t côn trùng, ti t túc, loài g m nh m có h i Ngăn cách ch n l c: các bi n pháp b t bu c v i ngư i, đ ng v t, phương ti n v n chuy n, d ng c chăn nuôi, bi n pháp b t bu c khi nuôi chung nhi u lo i đ ng v t Gây mi n d ch và đi u tra mi n d ch trong qu n th Giám sát các loài đ ng v t mang m m b nh và có bi n pháp phòng ch ng thích h p Th c hi n các bi n pháp lý, hoá, sinh h c làm trong s ch môi trư ng Ki m tra v sinh th c ăn, nư c u ng, đ ng c , khu v c chăn nuôi Bov qu n th đ ng v t b ng các bi n pháp v sinh phòng b nh, phòng b nh b ng vacxin, kháng huy t thanh, thu c, hoá ch t… Đi u tra d ch t các b nh truy n nhi m Ki m soát biên gi i v b nh truy n nhi m Các bi n pháp đư c li t kê trên đây là nh ng bi n pháp c n thi t, nhưng c n ch n l c nh ng bi n pháp thích h p, và công tác phòng ng a b nh truy n nhi m ph i th c hi n thư ng xuyên. Trong đó chú ý v n d ng trên nh ng quy lu t đ c thù c a b nh như: các quy lu t di n bi n theo chu kỳ, theo mùa, theo tu i, tình hình d ch c a đ a phương, tình hình d ch chung c a c m t khu v c r ng l n… cùng v i nh ng quy đ nh chung c a nhà nư c, c a ngành thú y đ i v i t ng chương trình, t ng b nh. 139
V. CÁC BI N PHÁP PHÒNG CH NG D CH Đ I V I T NG KHÂU C A QUÁ TRÌNH SINH D CH 1. Bi n pháp đ i v i ngu n b nh • Khi d ch chưa phát ra, ngu n b nh là đ ng v t mang trùng bao g m đ ng v t lành b nh mang trùng và đ ng v t kho mang trùng. • Khi d ch đã phát ra trong ph m vi d ch, ngu n b nh có thêm đ ng v t b nh và đ ng v t nghi lây. 1.1. Đ ng v t mang trùng • Ph i tìm m i cách phát hi n b ng cách xét nghi m VSV h c, huy t thanh h c, ph n ng d ng. Khi phát hi n nh ng con v t v t này c n đư c cách ly, không cho phơi nhi m v i đ ng v t kho . • N u s lư ng đ ng v t mang trùng ít thì x lý theo hư ng d n c a cơ quan thú y và pháp lu t v thú y. N u mang trùng nhi u thì đem nuôi nh t t p trung vào m t ch riêng bi t. 1.2. Đ ng v t b nh • Đ ng v t b nh là trung tâm c a d ch vì nó là ngu n b nh, nó báo hi u s có m t c a các ngu n b nh ti m tàng khác. • Mu n d p t t d ch c n ph i nh m đ i tư ng ch y u và trư c tiên là đ ng v t b nh, ph i phát hi n s m b ng m i cách, n u chưa xác đ nh đư c ho c nghi ng v n ph i có bi n pháp đ phòng lây lan. 140
• Nguyên t c n u m t đ ng v t b nh s t chưa rõ nguyên nhân ph i đư c nghi là m c b nh truy n nhi m. • Đ ng v t b nh đư c phát hi n ph i đư c cách ly t i ch , k p th i và tri t đ . • Trư ng h p th y đi u tr khó có k t qu ho c t n kém, ho c khi con v t lành b nh nhưng không có tác d ng kinh t ho c thành con mang trùng thì nên x lý ngay. 1.3. Đ ng v t nghi m c b nh • Đ ng v t m c b nh là đ ng v t có tri u ch ng, b nh tích chưa rõ và chưa xác đ nh đư c ngu n b nh ho c là đ ng v t trong vùng d ch mà có bi u hi n b ăn, s t. • Nh ng con v t này cũng ph i đư c x lý như đ ng v t m c b nh. 1.4. Đ ng v t nghi lây • Đ ng v t nghi lây là đ ng v t đã phơi nhi m v i đ ng v t b nh ho c v i ngo i c nh có m m b nh: nuôi chung, chăn chung, dùng chung đ v t, đã phơi nhi m v i các môi gi i, v i ngư i có nhi m m m b nh… • V nguyên t c, m i gia súc nuôi có th m c b nh trong d ch ph i coi là đ ng v t nghi lây. 141
1.5. Đi u tr đ ng v t b nh • Ch a b nh truy n nhi m là m t bi n pháp tích c c v a có tác d ng ch ng v a có tác d ng phòng vì v a tiêu di t m m b nh v a tiêu di t ngu n b nh, h n ch lây lan, h n ch hi n tư ng mang trùng và ngăn ng a đư c m t s b nh m n tính. • Trong khi đi u tr ph i v a tiêu di t m m b nh và đ c t v a nâng cao s c đ kháng. • Nguyên t c đi u tr là: Đi u tr s m đ d lành b nh và h n ch lây lan Đi u tr m i m t, b ng nhi u bi n pháp Đi u tr căn nguyên cơ ch là ch y u, k t h p đi u tr tri u ch ng Đi u tr lành b nh, còn nh ng gia súc tr thành mang trùng thì không nên đi u tr Đi u tr ph i có quan đi m kinh t , n u ch a lâu dài, t n kém mà cu i cùng v n m t giá tr thì không nên đi u tr . Nh ng b nh nguy hi m cho ngư i thì không ti n hành đi u tr Nh ng cơ s dùng đ ch a b nh truy n nhi m ph i đư c cách ly t t v i xung quanh. • Các phương pháp đi u tr b nh truy n nhi m Công tác h lý: T o thêm đi u ki n đ gia súc chóng kh i, h n ch bi n ch ng và lây lan cho gia súc khác b ng cách cho gia súc ngh ngơi, chăm sóc, nuôi dư ng t t, b sung vitamin và khoáng ch t, chu ng tr i v sinh s ch s … Đi u tr b ng kháng huy t thanh: Nguyên t c dùng kháng huy t thanh là ph i ch n đoán chính xác trư c khi dùng, ch dùng đ ch a b nh c p tính, ph i tiêm s m, tiêm li u cao và tiêm ch m. 142
Đi u tr b ng kháng sinh: Các lo i kháng sinh có tác d ng kìm hãm ho c tiêu di t vi khu n khác nhau. Trư c khi dùng kháng sinh ph i ti n hành ch n đoán, lúc đ u dùng li u cao sau h d n, c n tiêm l p l i li u đ gi hàm lư ng cao trong máu. Nên dùng ph i h p nhi u lo i kháng sinh đ tăng tác d ng và gi m đ c. Chú ý: khi dùng kháng sinh có th làm cho ph n ng mi n d ch c a cơ th y u đi. Đi u tr b ng hoá dư c: Các hoá dư c ph n l n đư c dùng đ đ ch a tri u ch ng, m t s có tác d ng đ c hi u đ n m m b nh mà không có h i cho cơ th gia súc. Đ c bi t m t s có tác d ng đ n ký sinh trùng đư ng máu, tiêu di t chúng và làm cho cơ th đ ng v t sinh kháng th . Các hoá dư c đó đư c tiêm cho nh ng con kho m nh có th gây ra m t lo i mi n d ch hoá h c trong m t th i gian nh t đ nh (Naganin, Trypanxin). Đi u tr b ng protein: Khi tiêm m t protein l vào cơ th theo m t li u lư ng thích h p nó s gây m t kích thích không đ c hi u làm tăng thân nhi t, tăng b ch c u, tăng ho t đ ng c a h th ng võng m c n i mô, bi n đ i tính ch t lý hoá c a máu, làm tăng ti t men và trao đ i ch t trong t bào. Nó còn gây ph n ng c c b giúp cơ th thanh toán nhanh chóng hi n tư ng viêm b nh lý, thúc đ y quá trình th c bào. Trong thú y, ngư i ta đã dùng máu bò đ ch a b nh l n con tiêu ch y, dùng lòng tr ng tr ng đ ch a b nh Đóng d u l n. 143
Đi u tr b ng Vacxin: M t s b nh truy n nhi m c a gia súc có th ch a b ng vacxin ch t m m b nh phân l p đư c trên gia súc b nh. Ph n l n nh ng vacxin này ch a nh ng b nh m n tính, cho con v t suy y u không còn ph n ng b o v . Vacxin kích thích cơ th s n sinh kháng th đ c hi u và có tác d ng như m t protein kích thích cơ th , làm cho tính ph n ng c a cơ th gia súc bi n đ i, các cơ năng t o kháng th đư c tăng cư ng. 2. Bi n pháp đ i v i y u t truy n lây • Các bi n pháp này có m c đích làm cho y u t có kh năng truy n lây không mang m m b nh. • Đ i v i y u t truy n lây là cơ gi i ta dùng bi n pháp tiêu đ c thư ng xuyên ho c đ nh kỳ. • Đ i v i y u t truy n lây là sinh v t ph i ti n hành tiêu di t, ngăn c n chúng phơi nhi m v i đ ng v t th c m. • Tuỳ theo phương th c truy n b nh mà có nh ng bi n pháp khác nhau. V i b nh truy n qua đư ng tiêu hoá: gi gìn v sinh th c ăn, nư c u ng, đ ng c , khu v c chăn nuôi, ngu n nư c, b o qu n th c ăn t t… V i b nh truy n qua đư ng hô h p: tránh làm nhi m b n không khí, chu ng tr i ph i thoáng, s ch s , có ánh sáng, tiêu đ c chu ng tr i thư ng xuyên… Đ i v i b nh truy n qua đư ng máu: ph i tiêu di t côn trùng, ti t túc hút máu và ngăn ch n chúng phơi nhi m v i đ ng v t nuôi. 144