Khảo sát các đặc điểm của bong võng mạc có lỗ rách tại Bệnh viện Mắt Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA BONG VÕNG MẠC CÓ LỖ RÁCH<br /> TẠI BỆNH VIỆN MẮT TP.HCM<br /> Nguyễn Thị Thanh Hà*, Nguyễn Phạm Trung Hiếu**, Lê Minh Tuấn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm phân bố theo tuổi, giới, yếu tố nguy cơ và các hình thái lâm sàng của bong<br /> võng mạc (BVM) có lỗ rách đến khám tại Bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích. Dữ liệu được thu thập trong một<br /> năm - từ tháng 4/2004 đến tháng 3/2005. Bệnh nhân được chọn ngẫu nhiên từ những bệnh nhân BVM có lỗ<br /> rách đến khám tại khoa Đáy mắt, Bệnh viện Mắt TP.HCM.<br /> Kết quả: Có 321 bệnh nhân (328 mắt) được đưa vào nghiên cứu, trong đó có 197 nam và 124 nữ<br /> (1,5/1). Cận thị là yếu tố nguy cơ cao nhất gây BVM với tỷ lệ 35,3%, tiếp theo là các dạng thoái hóa võng<br /> mạc chu biên với 30,8%. Lỗ rách được tìm thấy trong 91,8% trường hợp. Vết rách chiếm 59,6%, thường<br /> phân bố ở phía trên, trong khi lỗ rách tròn là 26,9% và thường ở phía thái dương. Đứt chân võng mạc chỉ<br /> gặp trong 3,9% và phần lớn ở thái dương dưới. Tình trạng tăng sinh dịch kính – võng mạc khá cao: 43,9%,<br /> trong đó, khoảng 50% tăng sinh độ B.<br /> Kết luận: Do những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị mà cục diện BVM ít nhiều thay đổi. BVM sau<br /> chấn thương, phẫu thuật nhiều hơn và BVM sau viêm dịch kính - võng mạc ít hơn các nghiên cứu trước.<br /> Hình thái lâm sàng của BVM nói chung không có thay đổi đáng kể. Ở nhóm người trẻ, nguyên nhân thường<br /> gặp nhất là chấn thương và cận thị nên thường gặp dạng lỗ rách tròn hay đứt chân võng mạc. Ngược lại,<br /> người già thường gặp vết rách hình móng ngựa hay có nắp và lỗ hoàng điểm, gợi ý nguyên nhân gây rách là<br /> do yếu tố thoái hóa dịch kính, bong dịch kính sau co kéo.<br /> <br /> 1<br /> * Bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh **Bộ môn Mắt - Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CHARACTERISTICS OF RHEGMATOGENOUS RETINAL DETACHMENT<br /> AT HO CHI MINH CITY EYE HOSPITAL<br /> Nguyen Thi Thanh Ha, Nguyen Pham Trung Hieu, Le Minh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - No 1 - 2008: 14 - 19<br /> Objective: To investigate the epidermiological characteristics, risk factors and clinical features of<br /> rhegmatogenous retinal detachment (RRD) at Ho Chi Minh City Eye Hospital.<br /> Patients and methods: The cross-section study was performed from April, 2004 to March, 2005.<br /> Patients were chosen randomly from all RRD patients at HCMC Eye Hospital.<br /> Results: The study included 321 patients (328 eyes), in which, 197 patients were male and 124 were<br /> female (1.5/1). Myopia was the most common risk factor (35.3%), following by peripheral retinal<br /> degeneration (30.8%). The break was found in 91,8% of cases. 59.6% were tears and usually located in<br /> superior retina. 26.9% were holes and usually found in temporal side. Dialysis was seen in 3.9%, mostly<br /> located in inferior temporal quarter. Proliferative vitreo-retinopathy was found in 43.9% of eyes, of which,<br /> 50% were in grade B.<br /> Conclusions: Nowaday, the characteristics of RRD somewhat changed due to the improvement of<br /> diagnosis and therapeutic technology. RRD after trauma and surgery was increase while RRD related to<br /> uveitis was decrease compare with some studies in the past. The clinical features of RRD were unchanged. In<br /> young patients, the popular causes of RRD were trauma and myopia, so we usually found the holes and<br /> dialysis. In contrast, tears, opeculated holes and macular holes were common in elderly patients, so we can<br /> claim that RRD was the result of the traction from posterior vitreous detachment.<br /> phòng ngừa các trường hợp có nguy cơ cao,<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> đồng thời tạo tiền đề cho các nghiên cứu<br /> Bong võng mạc (BVM) là một trong những<br /> chuyên sâu về các phương pháp điều trị và<br /> cấp cứu của nhãn khoa mà việc chẩn đoán sớm<br /> phòng ngừa BVM sau này.<br /> và điều trị kịp thời sẽ mang lại những kết quả<br /> ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> tích cực. Ngược lại, bệnh có thể dẫn đến mù<br /> loà không hồi phục để lại hậu quả nặng nề cho<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích.<br /> bệnh nhân, gia đình và xã hội. Theo AAO, tỷ lệ<br /> Dữ liệu được thu thập trong một năm - từ<br /> mắc mới mỗi năm của BVM có lỗ rách là<br /> tháng 4/2004 đến tháng 3/2005. Bệnh nhân<br /> 1/10.000. Nếu cho rằng tuổi thọ trung bình là<br /> được chọn ngẫu nhiên từ những bệnh nhân<br /> 74 tuổi thì tỷ lệ hiện mắc của BVM là 0,7% BVM có lỗ rách đến khám tại khoa Đáy mắt,<br /> một tỷ lệ không nhỏ! Tại Khoa Đáy mắt Bệnh<br /> Bệnh viện Mắt TP.HCM.<br /> viện Mắt TPHCM, gần như mỗi ngày đều có 1<br /> Chẩn đoán BVM có lỗ rách được xác định<br /> - 2 ca BVM nhập viện. Hầu hết bệnh nhân đến<br /> khi diện tích võng mạc bong ít nhất là một<br /> khám muộn, khi BVM đã lan đến hoàng điểm<br /> đường kính gai thị và lỗ rách được tìm thấy<br /> nên kết quả điều trị còn hạn chế.<br /> trước hay trong phẫu thuật. Những trường<br /> Công trình nghiên cứu này thực hiện với<br /> mục đích đưa ra một cái nhìn tổng quát về đặc<br /> điểm mắc bệnh (tuổi, giới), ảnh hưởng của các<br /> yếu tố nguy cơ và các hình thái lâm sàng của<br /> BVM có lỗ rách nhằm giúp các bác sĩ chuyên<br /> khoa trong việc chẩn đoán sớm và điều trị<br /> <br /> hợp không tìm thấy lỗ rách cần phải được loại<br /> trừ tất cả các loại BVM khác hay u hắc mạc có<br /> BVM đi kèm.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> KẾT QUẢ<br /> Trong thời gian từ tháng 3/2004 đến tháng<br /> 2/2005, có 321 bệnh nhân BVM có lỗ rách được<br /> đưa vào nghiên cứu. Trong số bệnh nhân này,<br /> có 10 bệnh nhân BVM cả hai mắt, trong đó, 3<br /> mắt đã được phẫu thuật bị loại khỏi nghiên<br /> cứu nên tổng số mắt là 328 mắt.<br /> <br /> Phân bố theo tuổi và giới<br /> Tuổi trung bình của bệnh nhân là 43,92 ±<br /> 16,14 (nhỏ nhất là 9 và lớn nhất là 83 tuổi).<br /> BVM hiếm gặp nhất ở trẻ em (8,7%) và thường<br /> gặp nhất ở trung niên 40 - 59 tuổi (44,9%), trên<br /> 60 tuổi có 60 ca (18,7%).<br /> Trong tổng số 321 bệnh nhân có 197 bệnh<br /> nhân nam và 124 bệnh nhân nữ. Tỷ lệ nam:nữ<br /> xấp xỉ 1,5:1.<br /> <br /> Đặc điểm khởi phát<br /> Thời gian khởi phát trung bình là 63,5 ±<br /> 204,9 ngày. Bệnh nhân đến sớm nhất là sau 2<br /> ngày, muộn nhất là 7 năm.<br /> <br /> Triệu chứng khởi phát<br /> Có 169 mắt (51,5%) chỉ thấy giảm thị lực và<br /> mất thị trường, 142 mắt (43,3%) ghi nhận có<br /> triệu chứng ruồi bay hay chớp sáng, số còn lại<br /> không biết hoặc không có triệu chứng khởi<br /> phát.<br /> <br /> Tần suất các yếu tố nguy cơ: (Bảng 1)<br /> Bong dịch kính sau<br /> 142 mắt có triệu chứng của bong dịch kính<br /> sau nhưng qua thăm khám, chỉ xác định được<br /> 113 mắt có bong dịch kính sau, thêm vào đó,<br /> có 48 mắt có bong dịch kính sau trong khi<br /> không ghi nhận triệu chứng cơ năng gì. Khó<br /> xác định có hay không có bong dịch kính sau<br /> trong nhiều trường hợp cả trên lâm sàng và<br /> siêu âm B do tình trạng môi trường trong suốt<br /> kém, dịch kính vẩn đục nhiều, tăng sinh dịch<br /> kính – võng mạc, ...<br /> Cận thị<br /> Có 47 mắt cận thị nhẹ (14,3%), 69 mắt cận<br /> thị nặng (21,0%) và 212 mắt không cận thị<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> (64,7%). Tỷ lệ cận thị ở từng nhóm tuổi chênh<br /> lệch ít, hơi cao ở người trẻ 20 - 39 tuổi. Ở người<br /> già, cận thị chiếm tỷ lệ này thấp hơn. Khác biệt<br /> này không có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> Chấn thương<br /> Có 45 mắt có tiền sử chấn thương đụng<br /> giập (13,7%) và 3 mắt chấn thương xuyên<br /> (0,9%). Thời gian từ lúc chấn thương đến lúc<br /> có dấu hiệu BVM trung bình là 61 ± 134 tháng,<br /> sớm nhất là ngay sau chấn thương và lâu nhất<br /> là sau 40 năm. Chấn thương thường gặp nhất<br /> ở trẻ em và thanh thiếu niên (