Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu luận văn là hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn triển khai các bước thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị dưới góc độ chuyên ngành chính sách công để đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị nói chung và quản lý trên các lĩnh vực trật tự xây dựng, trật tự vỉa hè, vệ sinh môi trường nói riêng ở Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TÔN VĂN THÊM THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Hà Nội, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TÔN VĂN THÊM THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Chính Sách Công Mã số: 8340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ VIỆT HẠNH Hà Nội, năm 2020
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ ...................................................................... 9 1.1. Các khái niệm liên quan ......................................................................... 9 1.1.1. Đô thị và quản lý trật tự đô thị ......................................................... 9 1.1.2. Chính sách quản lý trật tự đô thị ................................................... 12 1.1.3. Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị ................................... 13 1.2. Nội dung thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị ........................... 14 1.2.1. Lập kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị.............. 14 1.2.2. Phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị15 1.2.3. Phân công, phối hợp thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị.. 16 1.2.4. Duy trì chính sách quản lý trật tự đô thị ........................................ 17 1.2.5. Kiếm tra, giám sát thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị ..... 18 1.2.6. Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị .............................................................................................. 18 1.3. Các yếu tố tác động đến thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh..................................................... 20 1.3.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội, sự phát triển bền vững đô thị, vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế ................................................................ 20 1.3.2. Năng lực chủ thể thực hiện chính sách về quản lý trật tự đô thị ... 21 1.3.3. Sự phù hợp, đồng bộ của thực tiễn với thể chế quản lý trật tự đô thị .................................................................................................................. 22 1.4. Kinh nghiệm thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị của một số địa phương ......................................................................................................... 23 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý trật tự đô thị quận Ngũ Hành Sơn, thành Đà Nẵng ......................................................................................................... 23
1.4.2. Kinh nghiệm quản lý trật tự đô thị của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .............................................................................................. 25 Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................................. 28 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh..................................................... 28 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội ............................................................... 28 2.1.2. Nhận thức của các bên liên quan ................................................... 29 2.1.3. Bộ máy và năng lực thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị tại quận 5, thành phố Hồ Chí Minh............................................................... 31 2.1.4. Các vấn đề về trật tự đô thị tại quận 5, thành phố Hồ Chí Minh .. 33 2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh........................................................... 36 2.2.1. Lập kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh .............................................................. 36 2.2.2. Tổ chức phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ............................... 38 2.2.3. Phân công, phối hợp thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh................................................. 41 2.2.4. Duy trì chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................... 46 2.2.5. Kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh................................................. 50 2.2.6. Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.................... 53
2.3. Đánh giá chung về thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh........................................................... 55 2.3.1. Kết quả đạt được ............................................................................ 55 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................ 56 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................... 60 3.1. Mục tiêu, định hướng tăng cường thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ........................................ 60 3.1.1. Mục tiêu .......................................................................................... 60 3.1.2. Định hướng..................................................................................... 62 3.2. Các giải pháp tăng cường thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh..................................................... 65 3.2.1. Tiếp tục xây dựng, ban hành đồng bộ các văn bản quản lý trật tự đô thị .............................................................................................................. 65 3.2.2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về trật tự đô thị ........................................................................ 66 3.2.3. Phân công phối hợp thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị... 67 3.2.4. Duy trì, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị ......................................................................................................... 68 3.2.5. Củng cố nâng cao năng lực lập quy hoạch, thiết kế đô thị, quản lý, duy tu, bảo dưỡng các hệ thống hạ tầng đô thị ........................................ 74 KẾT LUẬN .................................................................................................... 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Bộ máy thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị quận 5 ........... 31 Bảng 2.1. Thực trạng đánh giá về công tác lập kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ............................ 37 Bảng 2.2. Thực trạng đánh giá về công tác phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ......... 39 Bảng 2.3. Thực trạng đánh giá về công tác phân công, phối hợp thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ......... 44 Bảng 2.4. Thực trạng đánh giá về công tác duy trì chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh...................................................... 47 Bảng 2.5. Thực trạng đánh giá về công tác theo dõi, đôn đốc và kiểm tra thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh 51 Bảng 2.6. Thực trạng đánh giá về tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh .......... 53
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nhiều năm qua, công tác quản lý trật tự đô thị là bài toán nan giải đối với chính quyền các địa phương. Bởi mặc dù các cấp từ quận, phường đều tổ chức những đợt ra quân kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, mỹ quan đô thị… song thực tế cho thấy, hiệu quả chưa bền vững. Thành phố Hồ Chí Minh được biết đến là đô thị hạng đặc biệt, có vị trí rất quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, là động lực thúc đẩy, đầu tàu, có sức thu hút và lan tỏa đối với vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo, chính trị, khoa học - công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế. Để tạo động lực cho Thành phố Hồ Chí Minh phát triển, trong những năm đổi mới, Trung ương đã có một số chủ trương phân cấp quản lý, tạo cơ chế tự chủ thoáng rộng hơn trong huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực phát triển. Thành phố cũng là địa phương luôn khẳng định được tính năng động, có nhiều đổi mới sáng tạo để tăng tính hiệu quả quản lý và thích ứng trước môi trường thay đổi. Tuy vậy, quản lý phát triển đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện mới cần phải được tiếp tục đổi mới mạnh mẽ mới có khả năng tranh thủ cơ hội, hóa giải các thách thức, phát huy đầy đủ tiềm năng, lợi thế để thúc đẩy phát triển bền vững. Dưới đây là một số mối quan hệ cơ bản trong quản lý phát triển đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh cần được chú trọng. Thực hiện sự chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân Thành phố về tăng cường chấn chỉnh trật tự lòng, lề đường, vừa qua Ủy ban Nhân dân quận 5 đã ban hành quyết định thành lập Đội Quản lý trật tự đô thị quận. Đội Quản lý trật tự đô thị quận 5 hoạt động có tính độc lập nhất định nhưng vẫn chịu sự quản lý trực tiếp của Phòng Quản lý đô thị quận 5, đồng thời, đơn vị này cũng chịu sự hướng dẫn kiểm tra về chuyên môn nghiệp vụ của các Sở, ngành liên quan và Ủy ban 1
Nhân dân quận. Đội Quản lý trật tự đô thị quận có 01 Đội trưởng, từ 01 đến 02 Đội phó, các thành viên và 15 Tổ Quản lý trật tự đô thị tại 15 phường. Tổ Quản lý trật tự đô thị phường chịu sự chỉ đạo, quản lý trực tiếp của Ủy ban nhân dân phường, đồng thời chịu sự hướng dẫn, kiểm tra về chuyên môn nghiệp vụ của Đội Quản lý trật tự đô thị quận. Đội quản lý trật tự đô thị quận 5 theo sự phân công của UBND quận 5, có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về trật tự đô thị và kiểm tra việc chấp hành pháp luật trên các lĩnh vực quản lý trật tự đô thị, vệ sinh môi trường trên địa bàn quận 5... Đây là lực lượng sẽ góp phần sắp xếp, ổn định trật tự trên địa bàn quận. Để siết chặt kỷ cương, hiệu quả trong công tác quản lý trật tự đô thị, UBND quận giao trách nhiệm cụ thể cho các phường; đồng thời tăng cường lực lượng chức năng của quận về các phường để hỗ trợ trong việc kiểm tra, giám sát công tác quản lý. Hằng ngày, lực lượng chức năng khi kiểm tra phải lập nhật ký theo dõi, quản lý. Cá nhân nào thiếu trách nhiệm kiểm tra, giám sát, để xảy ra sai phạm sẽ bị xử lý trách nhiệm nghiêm khắc. Cũng theo ông Nhường, nhờ sự vào cuộc quyết liệt, từ đầu năm đến nay, công tác quản lý trật tự đô thị, nhất là việc chống xây dựng trái phép đã đi vào nền nếp. Cũng như nhiều địa phương khác trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, quận 5 cũng đang gặp phải bài toán về quá trình đô thị hóa bên cạnh sự phát triển các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Cụ thể, từ thực tiễn triển khai các nhiệm vụ liên quan đến quản lý trật tự đô thị của Đội quản lý trật tự đô thị quận 5, Phòng quản lý đô thị quận 5 cho thấy một số vấn đề vướng mắc trong các lĩnh vực quản lý trật tự xây dựng, trật tự vỉa hè và vệ sinh môi trường những khó khăn thách thức đó là: Một số công trình xây dựng, dự án nhà cửa, đường xá… triển khai chưa bảo đảm các thủ tục đầu tư theo quy định của pháp luật, quá trình ùn ứ các vật liệu xây dựng trong quá trình giải phóng mặt bằng cũng như xây dựng vẫy xảy ra thường xuyên; tình trạng xây dựng sai phép, không phép có xu 2
hướng tăng trên địa bàn quận; một số tuyến đường chưa thường xuyên vệ sinh và có hiện tượng bùi và mùi từ các cống, rãnh… Sở dĩ có những kết quả chưa được tốt trên là quá trình triển khai thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5 còn hạn chế trong xây dựng kế hoạch triển khai, sự phối hợp trong thực hiện chính sách còn hạn chế hay công tác kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện chính sách cũng còn nhiều bất cập… Thực tế đó cho thấy, việc xây dựng một hệ thống lý luận, phân tích thực trạng thực hiện chính sách, qua đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quá trình thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị là cần thiết. Đề tài “Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh”, hy vọng đáp ứng được phần nào đòi hỏi bức thiết đang đặt ra. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Để thực hiện nghiên cứu các nội dung của đề tài, tác giả tìm đọc các bài viết về đề tài như: Giáo trình “Quản lý nhà nước về đô thị” của Học viện Hành chính quốc gia, Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, năm 2009, đã đề cập đến những vấn đề chủ yếu của QLNN về đô thị, trong đó có nêu nội dung QLNN về ANTT đô thị. Tuy nhiên, giáo trình trên không chỉ ra cụ thể được các chủ thể, nội dung QLNN về ANTT đô thị. Các văn bản pháp luật được đề cập trong giáo trình cũng đã lỗi thời. Giáo trình là cơ sở quan trọng cho việc tác giả xác định những lĩnh vực chủ yếu trong quản lý đô thị [20]. Tác giả Dương Thanh Liêm (2019), Quản lý nhà nước về an ninh, trật tự đô thị từ thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội, luận án tiến sĩ, Học viện Khoa học xã hội Việt Nam. Luận án làm sáng tỏ những vấn đề lý luận quản lý nhà nước về an ninh, trật tự đô thị; đánh giá thực trạng, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế của quản lý nhà nước về an ninh, trật tự đô thị Hà Nội hiện nay. Trên cơ sở 3
đó, đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về an ninh, trật tự đô thị nói chung, thành phố Hà Nội nói riêng [23]. Tác giả Nguyễn Thị Thu Phương (2019), Giải pháp quản lý trật tự xây dựng đô thị phường Hà Cầu, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, luận văn thạc sĩ. Thực trạng quản lý trật tự xây dựng đô thị phường Hà Cầu được tác giả phân tích và làm rõ qua đó rút ra những hạn chế, tồn tại. Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp trong công tác quản lý trật tự xây dựng đô thị, bổ sung và hoàn thiện các nội dung cần thiết trong văn bản quy phạm có liên quan đến quản lý trật tự xây dựng đô thị tạo ảnh hưởng tích cực tới cuộc sống của dân cư khu vực lân cận. Tác giả Nguyễn Quốc Thông (2019), Quản lý trật tự xây dựng đô thị thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế theo mô hình Chính phủ điện tử, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế. Đây là luận văn đầu tiên về đề tài quản lý trật tự xây dựng đô thị theo mô hình Chính phủ điện tử. Nghiên cứu thực trạng công tác quản lý trật tự xây dựng đô thị của các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn thị xã Hương Trà. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn thị xã Hương Trà theo mô hình Chính phủ điện tử. Tác giả Chử Thị Kim Anh (2014), Quản lý nhà nước về trật tự xây dựng đô thị trên địa bàn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã làm rõ cơ sở lý luận quản lý nhà nước về trật tự xây dựng. Đánh giá khái quát sự hình thành và phát triển của công tác quản lý trật tự xây dựng, thực trạng pháp luật về quản lý trật tự xây dựng, thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật về quản lý trật tự xây dựng, làm rõ những vướng mắc, bất cập trong pháp luật về quản lý trật tự xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn quận Hoàng Mai. Đề xuất một số nhóm giải pháp, kiến nghị cụ thể để nhằm hoàn thiện quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn quận Hoàng Mai. 4
Tác giả Nguyễn Thanh Giang (2018), Thực thi chính sách quản lý trật tự xây dựng đô thị trên địa bản quận 9, thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sĩ Chính sách công, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở làm rõ các lý luận về chính sách công, thực hiện chính sách công, tác giả luận văn đã phân tích và làm rõ thực trạng quản lý trật tự xây dựng đô thị trên địa bàn quận 9, thành phố Hồ Chí Minh với chủ thể thực thi chính sách là Phòng Quản lý đô thị quận 9. Trên cơ sở các hạn chế, tồn tại được rút ra, tác giả đã phân tích và làm rõ được các nguyên nhân, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện thực hiện chính sách quản lý trật tự xây dựng đô thị trên địa bàn quận 9. Tác giả Lương Tú Quyên (2016), Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng vỉa hè tuyến phố Trần Hưng Đạo - Quận Hoàn Kiếm - Thành Phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ quản lý đô thị. Thực trạng quản lý sử dụng vỉa hè tuyến phố Trần Hưng Đạo-Quận Hoàn Kiếm-Thành Phố Hà Nội được tác giả làm rõ và phân tích qua đó là Cơ sở khoa học đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng vỉa hè tuyến phố Trần Hưng Đạo. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng vỉa hè tuyến phố Trần Hưng Đạo-Quận Hoàn Kiếm-Thành Phố Hà Nội. Kết quả nghiên cứu của các công trình trên là những bài học, cơ sở thực tiễn và hệ thống lý luận quan trong liên quan đến quản lý trật tự đô thị, thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị. Tuy nhiên, việc nghiên cứu thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5 thành phố Hồ Chí Minh - đặc biệt chuyên sâu về 3 lĩnh vực thực hiện chính sách quản lý về trật tự xây dựng; quản lý về vệ sinh môi trường và quản lý về trật tự vỉa hè, đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu trực tiếp nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích 5
Mục đích nghiên cứu luận văn là hệ thống hóa và làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn triển khai các bước thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị dưới góc độ chuyên ngành chính sách công để đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị nói chung và quản lý trên các lĩnh vực trật tự xây dựng, trật tự vỉa hè, vệ sinh môi trường nói riêng ở Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ: Thứ nhất, hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị. Thứ hai, phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị của Quận 5, từ đó xác định những mặt được và những hạn chế cùng các nguyên nhân. Thứ ba, đề xuất định hướng, giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trong 03 lĩnh vực cụ thể là trật tự xây dựng, vệ sinh môi trường và trật tự vỉa hè. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Về nội dung: Dưới góc độ nghiên cứu của khoa học chính sách công, luận văn tập trung đề cập đến 03 vấn đề mà chính quyền Quận 5 đang còn nhiều khó khăn và bất cập đó là: Chính sách quản lý về trật tự xây dựng; chính sách quản lý về vệ sinh môi trường; chính sách quản lý về trật tự vỉa hè. Về không gian: Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Về thời gian: từ năm 2016 đến năm 2020. 6
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương và đường lối của Đảng, chính sách pháp luật về quản lý trật tự đô thị của Nhà nước Việt Nam, thành phố Hồ Chí Minh và Quận 5 hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện các mục đích nghiên cứu trên, tác giả luận văn đã vận dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể thuộc chuyên ngành chính sách công như nghiên cứu lý thuyết và thực tế; phương pháp hệ thống, phân tích, tổng hợp, so sánh. Thu thập và xử lý thông tin thứ cấp (tư liệu, số liệu có sẵn từ các cơ quan Nhà nước, các sở, các phòng ban trong quận, các thư viện; bản đồ, các văn bản pháp luật, bản đồ hiện trạng sử dụng đất của quận, phường; báo cáo quy hoạch sử dụng đất của quận; tình hình phân bố dân cư, lao động trên địa bàn quận; hệ thống các bảng biểu thống kê, và các văn bản pháp luật có liên quan đến thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thành phố Hồ Chí Minh). Số liệu được thu thập, tổng hợp được trình bày theo kiểu văn xuôi để thuận lợi cho việc phân tích và đánh giá. Các dữ liệu và thông tin xử lý trên phần mềm Excel… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận văn đã hệ thống hóa được các vấn đề lý luận liên quan đến thực hiện chính sách công trong một lĩnh vực cụ thể là trật tự đô thị với các vấn đề chính là trật tự xây dựng, trật tự vỉa hè, vệ sinh môi trường đô thị. Về thực tiễn: Sau khi là rõ được thực trạng thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn quận 5, thì tác giả đã đề xuất các giải pháp nâng cao 7
hiệu quả thực hiện chính sách trên địa bàn quận 5. Đây có thể là những kiến nghị giúp các cơ quan quản lý nhà nước quận 5 có thể vận dụng vào thực tiễn quản lý trật tự đô thị trên địa bàn. Đồng thời, những dữ liệu, nhận xét, đánh giá của luận văn là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu quan tâm đến khoa học về chính sách công trong một lĩnh vực cụ thể là quản lý trật tự đô thị. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị; Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh; Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị trên địa bàn Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. 8
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ TRẬT TỰ ĐÔ THỊ 1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1. Đô thị và quản lý trật tự đô thị 1.1.1.1. Quan niệm về đô thị Theo giáo trình “Quy hoạch xây dựng và phát triển đô thị”, đô thị Việt Nam được hiểu là: “một khu dân cư, trong đó lực lượng lao động chủ yếu là phi nông nghiệp, sống và làm việc theo lối sống thành thị” [42, tr.8]. Theo Khoản 1 Điều 3 Luật Quy hoạch đô thị, thì: “Đô thị là khu vực tập trung dân cư sinh sống có mật độ cao và chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế phi nông nghiệp, là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hoá hoặc chuyên ngành, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ, một địa phương, bao gồm nội thành, ngoại thành của thành phố; nội thị, ngoại thị của thị xã; thị trấn” [34]. Đô thị có những đặc điểm sau: Thứ nhất, đô thị như một cơ thể sống. Đặc điểm này xuất phát từ tính chất cấu trúc hoàn chỉnh và đồng bộ của từng bộ phận cũng như của toàn bộ cơ thể đô thị và tính chất luôn vận động của nó. Hệ thống chức năng vận động của đô thị là toàn bộ các hoạt động của nền kinh tế - xã hội đô thị trên cơ sở hạ tầng đô thị. Giống như một cơ thể sống, bất kỳ một sự “trục trặc” nào trong hệ thống cấu trúc cũng sẽ dẫn tới những rối loạn trong các hoạt động đô thị. Vì vậy, sự cân bằng, ổn định, bền vững là mục tiêu số 1 của đô thị. Thứ hai, đô thị luôn luôn phát triển. Đặc điểm này vừa biểu hiện tính “sống” của đô thị, đồng thời biểu hiện sự gắn kết chặt chẽ giữa đô thị với xã hội lời người. Sự hình thành và phát triển của đô thị gắn liền với lịch sử phát triển của loài người, đặc biệt là gắn liền với sự phát triển cuat nền kinh tế hàng 9
hóa. Xã hội loài người luôn phát triển, kinh tế hàng hóa luôn phát triển do đó đô thị luôn phát triển. Đặc điểm này cũng cho thấy sự hình thành , tồn tại, phát triển của đô thị chịu sự tác động mạnh mẽ của các quy luật kinh tế - xã hội. Đặc biệt là các quy luật của nền kinh tế thị trường. Tác động này vừa là thời cơ, vừa là thách thức cho sự phát triển ổn định, bền vững của đô thị. Thứ ba, sự vận động và phát triển của đô thị có thể điều khiển được Mặc dù các đô thị được hình thành và phát triển theo các quy luật khách quan của nền kinh tế - xã hội, nhưng con người có thể tham gia và điều khiển được sự phát triển đó. Nói cách khác, đô thị được coi là một hệ điều khiển, tuy nhiên là một hệ mở, một hệ điều khiển bán hoàn chỉnh. Con người chỉ có thể điều chỉnh được sự hình thành, hoạt động và phát triển của đô thị theo đúng các quy luật khách quan của nó. Con người có thể định hướng, có thể can thiệp vào sự vận động của đô thị, chứ không thể “bắt” đô thị vận động theo ý chủ quan trái với quy luật của mình. Một đô thị hay khu đô thị là một khu vực có mật độ gia tăng các công trình kiến trúc do con người xây dựng so với các khu vực xung quanh nó. Các đô thị có thể là thành phố, thị xã, trung tâm dân cư đông đúc nhưng thuật từ này thông thường không mở rộng đến các khu định cư nông thôn như làng, xã, ấp. Các đô thị được thành lập và phát triển thêm qua quá trình đô thị hóa. Đo đạt tầm rộng của một đô thị sẽ giúp ích cho việc phân tích mật độ dân số, sự mở rộng đô thị, và biết được các số liệu về dân số nông thôn và thành thị. Không như một đô thị, một vùng đô thị không chỉ bao gồm đô thị mà còn bao gồm các thành phố vệ tinh cộng vùng đất nông thôn nằm xung quanh có liên hệ về kinh tế xã hội với thành phố đô thị cốt lỏi, tiêu biểu là mối quan hệ từ công ăn việc làm đến việc di chuyển hàng ngày ra vào mà trong đó thành phố đô thị cốt lỏi là thị trường lao động chính. Thật vậy, các đô thị thường kết hợp và phát triển như trung tâm hoạt động kinh tế/dân số trong một vùng đô thị lớn hơn. Các vùng đô thị thường thường được định nghĩa bằng việc sử 10
dụng các quận (như ở Hoa Kỳ) hoặc các đơn vị chính trị cấp quận làm đơn vị nền tảng. Quận có chiều hướng hình thành các ranh giới chính trị bất di bất dịch. Các kinh tế gia thường thích làm việc với các thống kê xã hội và kinh tế dựa vào các vùng đô thị. Các đô thị được dùng để thống kê thích hợp hơn trong việc tính toán việc sử dụng tỉ lệ đất quân bình trên đầu người và mật độ dân cư (theo Dumlao & Felizmenio 1976). 1.1.1.2. Quan niệm về quản lý trật tự đô thị * Quan niệm về trật tự đô thị Trật tự đô thị là sự sắp xếp, điều chỉnh các mối quan hệ xã hội đô thị hoạt động theo một quy tắc, quy chuẩn phù hợp các quy định của pháp luật hiện hành của đô thị đó, để đảm bảo cho môi trường dân cư của đô thị đó được phát triển bền vững theo nguyên tắc nhất định của chủ thể quản lý. * Quan niệm về quản lý trật tự đô thị Từ những quan niệm chung về quản lý, về trật tự đô thị có thể đi đến quan niệm: Quản lý trật tự đô thị là hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước và các ncá nhân có thẩm quyền, trên cơ sở Hiến pháp, Luật, Chính sách để can thiệp vào các lĩnh vực đô thị như: kinh tế, giao thông, xây dựng, trật tự xã hội đô thị... cơ quan hành chính nhà nước bám theo những nguyên tắc, trật tự nhất định, đảm bảo đúng theo phương hướng được xác định trước đó để điều chỉnh các hoạt động của đô thị đi theo [20]. Quản lý trật tự đô thị có các đặc điểm sau đây: Thứ nhất, quản lý trật tự đô thị có thể do nhiều chủ thể tham gia. Tuy nhiên, trong hệ thống chủ thể quản lý trật tự đô thị, với tư cách đại diện công quyền, thực hiện quản lý mang quyền lực nhà nước cơ quan là chủ thể chủ yếu chính là các cơ quản lý hành chính nhà nước. Thứ hai, quản lý trật tự đô thị của các chủ thể dựa trên cơ sở pháp lý trực tiếp là pháp luật, chính sách về trật tự đô thị. Toàn bộ nội dung, chương trình, kế hoạch của quản lý trật tự đô thị là việc các chủ thể quản lý ban hành pháp 11
luật, tổ chức thực hiện pháp luật và xử lý vi phạm pháp luật liên quan đến trật tự đô thị ở các lĩnh vực trật tự xây dựng, vệ sinh môi trường và trật tự vỉa hè. Thứ ba, quản lý trật tự đô thị về bản chất là hoạt động của con người, là chru thể quản lý theo chức năng nhiệm vụ liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống như trật tự xây dựng, trật tự vỉa hè và vệ sinh môi trường, tác động trực tiếp đến nhu cầu sinh hoạt, môi trường sống của con người, các hoạt động này có những tính chất phức tạp theo sự phát triển chung của xã hội của đô thị. Do vậy, quản lý các lĩnh vực của trật tự đô thị cần phải được thực hiện có khoa học, logic, nhanh chóng phù hợp với sự vận động, phát triển của đô thị trong tiến trình hội nhập và phát triển. Thứ tư, phạm vi quản lý trật tự đô thị có nội dung rất rộng bao trùm nhiều vấn đề của đời sống xã hội như quản lý hành chính, nhân khẩu, nguyên vật liệu, công tác phòng cháy, chữa cháy... tuy nhiên những vấn đề nổi trội là quản lý vệ sinh môi trường, hoạt động tại vỉa hè, lòng lề đường và trật tự xây dựng đô thị. 1.1.2. Chính sách quản lý trật tự đô thị Cho đến hiện tại trong nghiên cứu khoa học có không ít định nghĩa, quan điểm khác nhau về chính sách công, trong đó có một số định nghĩa khá phức tạp và bao hàm tương đối rộng các chức năng và hoạt động liên quan đến chính sách công và thực hiện chính sách công: Thomas Dye (năm 1972) đưa ra một định nghĩa khá súc tích về chính sách công như sau: “Chính sách công là bất kỳ những gì nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm” [18]. Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hữu Hải: Chính sách công là kết quả ý chí chính trị của Nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, bao hàm trong đó định hướng mục tiêu và cách thức giải quyết những vấn đề công trong xã hội” [16, tr.51]. Cũng nghiên cứu về chính sách công, quan điểm của các nhà nghiên cứu tại Viện Chính trị học cho 12
rằng: “…chính sách công là chương trình hành động hướng đích của chủ thể nắm hoặc chi phối quyền lực công cộng” [53]. Theo tác giả Lê Như Thanh (2016): Chính sách công là một tập hợp những quyết định liên quan với nhau do nhà nước ban hành, bao gồm các mục tiêu và giải pháp để giải quyết một vấn đề công nhằm đạt được các mục tiêu phát triển” [38, tr.10]. Từ cách tiếp cận về quản lý trật tự đô thị, chính sách công, có thể hiểu về chính sách quản lý trật tự đô thị như sau: Chính sách quản lý trật tự đô thị là tập hợp các quyết định của Nhà nước, chính quyền địa phương nhằm đưa ra các giải pháp, công cụ thực hiện để giải quyết các vấn đề có liên quan đến việc quản lý trật tự đô thị trong các lĩnh vực xây dựng đô thị, vỉa hè đô thị, môi trường đô thị. 1.1.3. Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị là quá trình thực hiện các chương trình hoặc các chính sách quản lý trật tự đô thị; nó biểu thị việc chuyển các kế hoạch thành thực tế. Nói các khác, chúng ta có thể hiểu về thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị bao gồm các hoạt động có tổ chức, hệ thống được các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền, có chức năng, nhiệm vụ thực hiện hướng tới đạt các mục đích và mục tiêu tuyên bố trong chính sách quản lý trật tự đô thị. Như vậy, theo quan điểm của chính sách công nói chung ở trên và nhiệm vụ công tác cán bộ có thể hiểu: “Thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị là đưa chính sách quản lý trật tự đô thị vào cuộc sống và hiện thực hóa chính sách quản lý trật tự đô thị thông qua các hành động cụ thể thông qua các hình thức phù hợp để đạt được các mục tiêu trong chính sách quản lý trật tự đô thị nhằm xây dựng một đô thị phát triển xanh - sạch - đẹp thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế”. 13
1.2. Nội dung thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị 1.2.1. Lập kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị Quá trình thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị bao gồm nhiều nội dung và hoạt động lập kế hoạch thực hiện là bước đầu tiên sau khi có chủ trương, chỉ đạo về thực hiện công tác này. Có thể khẳng định rằng tổ chức thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị là quá trình phức tạp, liên quan đến nhiều tổ chức, cá nhân, diễn ra trong một thời gian dài, liên tục, nên khi triển khai cần được lập kế hoạch, chương trình để các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ liên quan đến chính sách quản lý trật tự đô thị một cách chủ động. Khi đưa chính sách quản lý trật tự đô thị vào cuộc sống thì các nhà quản lý, các đối tượng liên quan cần triển khai, thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị cần phải được xây dựng kế hoạch trước để làm căn cứ thực hiện. Các cơ quan, chủ thể được giao quyền tổ chức triển khai thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương, đơn vị mình để phải xây dựng kế hoạch, chương trình thực hiện cho phù hợp, linh hoạt [38]. Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị, bao gồm những nội dung cơ bản sau: Xây dựng dự kiến những nội dung trong thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị bao gồm: nội quy nhiệm vụ, quy chế về tổ chức hoạt động, chỉ đạo, điều hành; về trách nhiệm và nghĩa vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức và các cơ quan nhà nước liên quan tham gia vào quá trình tổ chức điều hành chính sách quản lý trật tự đô thị; về các biện pháp khen thưởng, kỷ luật trong tổ chức thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị... Lãnh đạo ở cấp nào thì xem xét thông qua kế hoạch thực hiện ở cấp đó. Sau khi quyết định thông qua, kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị phải mang giá trị thiết thực để được xã hội chấp hành thực hiện. Việc điều chỉnh kế hoạch thực hiện chính sách quản lý trật tự đô thị phải do cấp có thẩm quyền quyết định. 14