SKKN: Biện pháp phát huy tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch Sử lớp 4

Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> I.Phần mở đầu:<br />      1. Lý do chọn đề tài.<br />      Môn lịch sử ở tiểu học nói chung, môn lịch sử ở lớp 4 nói riêng đều nhằm  <br /> cung cấp cho học sinh thời gian của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước  <br /> cho tới nay. Dạy môn lịch sử  là bước đầu hình thành cho học sinh các kĩ năng <br /> quan sát sự  vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư  liệu lịch sử  từ  các nguồn <br /> thông tin khác nhau, biết đặt câu hỏi trong quá trình học tập, trình bày kết quả <br /> bằng lời nói, hình vẽ, sơ đồ,… Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời  <br /> sống. Góp phần bồi dưỡng ở học sinh những thái độ  và thói quen: ham học hỏi, <br /> tìm hiểu để biết các kiến thức về lịch sử dân tộc Việt Nam, tôn trọng các di tích  <br /> văn hóa và tìm hiểu về  lịch sử  thế  giới. Việc sử  dụng phương pháp dạy học <br /> (PPDH) giống như đồ nghề của người thợ mộc, chúng đều bình đẳng với nhau. <br /> Việc sử  dụng chúng tùy vào mục đích và khả  năng của người dạy học và học, <br /> tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể: Đối tượng học sinh, thiết bị dạy học và không <br /> khí học tập. Trong thực tiễn không một giáo viên có kinh nghiệm nào lại sử <br /> dụng đơn điệu một phương pháp trong hoạt  động dạy học của mình. Nghệ <br /> thuật dạy học là nghệ thuật phối hợp các PPDH trong một bài dạy của một giáo  <br /> viên.<br />      Qua thực tế giảng dạy, bản thân tôi băn khoăn suy nghĩ phải làm gì và thế <br /> nào để  các em có hứng thú học tập nhất là đối với phân môn lịch sử. Chính vì <br /> vậy tôi nhận thấy cần phải có những biện pháp thiết thực và hữu hiệu để  tăng <br /> cường tích cực hóa học tập của học sinh, giúp các em nắm vững kiến thức môn  <br /> này. Hình thành nhân cách cho mỗi học sinh hiểu và yêu thương, kính trọng, tôn <br /> vinh các anh hùng dân tộc, yếu quý tôn trọng các chiến công hiểm hách hào hùng  <br /> của ông của ông cha ta, các di tích lịch sử lừng danh thế giới, từ đó tăng lòng yêu <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 1<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> quê hương đất nước, tinh thần xây dựng và ý thức bảo vệ tổ quốc Việt Nam. Đó <br /> cũng chính là lí do thúc đẩy tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> “Biện pháp phát huy tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch Sử  <br /> lớp 4”.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.<br />      Mục tiêu:<br />      Tìm hiểu nguyên nhân tại sao học sinh không yêu thích môn lịch Sử. Học <br /> sinh thường học trước quên sau, hay nhầm giữa các sự kiện hay các mốc thời  <br /> gian.<br /> Tìm ra phương pháp dạy học nhằm khơi dậy lòng tự hào và yêu thích môn <br /> học. Qua đó nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử lớp 4.<br />      Nhiệm vụ của đề tài:<br />      Trên cơ  sở  kết hợp lí thuyết với thực hành, phát huy những mặt mạnh,  <br /> điều chỉnh, khắc phục những tồn tại. Tìm hiểu thực trạng của việc dạy và <br /> học môn Lịch sử lớp 4 qua đó tìm ra các giải pháp giúp học sinh học môn Lịch  <br /> sử tốt hơn.<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch <br /> Sử lớp 4.<br /> 4. Giới hạn của đề tài.<br /> ­ Học sinh lớp 4B Trường Tiểu học Lê Lợi năm học 2015­2016.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu.<br /> ­ Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 2<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> ­ Phương pháp điều tra giáo dục.<br /> ­ Phương pháp thực nghiệm giáo dục.<br /> ­ Phương pháp nghiên cứu tài liệu.<br /> II. Phần nội dung.<br /> 1.Cơ sở lý luận để thực hiện đề tài.<br />   ­ Mỗi chúng ta sinh ra và lớn lên trên đất nước Việt Nam. Mỗi người đều <br /> mang trong mình dòng máu Lạc Hồng, chúng ta đều là con một mẹ, sống chung  <br /> một mái nhà nước Việt. Vậy tại sao con em chúng ta không hiểu biết gì về  lịch  <br /> sử nước ta. Không biết không hiểu sao yêu mến được? Tất cả phải làm sao cho <br /> các em biết – hiểu – yêu mến – tự hào về lịch sử dân tộc. Trách nhiệm nặng nề <br /> vẻ vang này là của mỗi giáo viên. Người giáo viên là người lãnh sứ mệnh cao cả <br /> đó. Là cầu nối để  đưa các em đến gần hơn với trang lịch sử  hào hùng của ông  <br /> cha ta. Nhưng làm được điều đó trước hết người giáo viên phải có kiến thức, am <br /> hiểu lịch sử  dân tộc và bản thân người giáo viên đã  yêu mến­ tự  hào  thì mới <br /> thực sự làm tròn trách nhiệm vẻ vang đó.<br /> ­Trong sự  nghiệp giáo dục hiện nay, theo tinh thần đổi mới phương pháp <br /> dạy học, trong đó người giáo viên luôn giữ vai trò tổ chức chỉ đạo, học sinh tích  <br /> cực chủ  động nắm tri thức, tạo cho học sinh sự  tham gia hứng thú và trách  <br /> nhiệm. Người giáo viên đảm nhận vai trò xây dựng kế  hoạch, hướng dẫn hoạt  <br /> động và hợp tác. Người học được người dạy theo sát giúp đỡ trong quá trình học  <br /> nên tích cực tự giác và thể hiện sự năng động trong hoạt động học tập, kết quả <br /> cuối cùng là học sinh đã tiếp thu được nguồn tri thức mới. Bằng sự  khám phá <br /> của bản thân với sự định hướng, giúp đỡ của giáo viên. Tự mình khám phá ra tri <br /> thức học sinh sẽ cảm nhận được sự hứng thú say mê và yêu mến môn học.<br /> 2.Thực trạng.<br />     Thuận lợi:<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 3<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> ­ Lãnh đạo nhà trường luôn chú trọng, quan tâm đến việc giáo dục học <br /> sinh.<br /> ­ Hiện nay các nguồn thông tin từ  sách báo,truyền hình truyền thanh khá <br /> phong phú.<br /> ­ Nội dung sách giáo khoa phù hợp với học sinh.<br /> ­ Gia đình học sinh phần lớn đã có sự  quan tâm đế  việc học tập và rèn <br /> luyện ở trường, nên sự phối kết hợp giữa giáo viên chủ nhiệm với phụ huynh <br /> học sinh có nhiều thuận lợi. Bản thân các em đều có nhận thức, tương đối  <br /> ngoan, có ý thức trong học tập và rèn luyện, luôn cô gắng vượt lên học tập.<br />     Khó khăn:<br /> ­ Tập thể  lớp 4B với sĩ số  là 18 học sinh, trong đó 100% học sinh là con <br /> em đồng bào dân tộc, gia đình làm nông nghiệp, một số  em hoàn cảnh gia <br /> đình còn khó khăn, có em bố  mẹ  đi làm xa,  ở  với ông bà, thiếu sự  quan tâm <br /> thường xuyên của bố mẹ; còn một số phụ huynh chưa thật sự quan tâm đến <br /> việc học và giáo dục con em mình.<br /> ­ Bên cạnh đó, một số  học sinh còn có tính ham chơi, chưa xác định rõ  <br /> nhiệm vụ học tập nên chưa tích cực và tự giác học bài.<br /> ­ Chất lượng học sinh chưa thật sự đồng đều, có sự  phân rõ giữa ba đối <br /> tượng cụ thể.<br /> *Nguyên nhân, các yếu tố tác động.<br />     Giáo viên:<br />   ­ Trong quá trình dạy học chưa chú ý phân loại đối tượng học sinh, chưa  <br /> thực quan tâm đến tâm lí học sinh, chưa đầu tư  nhiều đến việc thay đổi <br /> phương pháp và hình thức dạy học phù hợp.<br />   Học sinh:<br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 4<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> ­ Một số  học sinh chưa xác định động cơ  học tập đúng đắn, chơi các trò  <br /> chơi vô bổ của điện tử ảnh hưởng đến việc học tập.<br /> Phụ huynh học sinh:<br /> ­ Một số phụ huynh học sinh khoán trắng cho trường, chưa tạo điều kiện  <br /> cho con em tham gia các phong trào sợ con em mệt vất vả.<br />  Phân tích đánh giá các vấn đề thực trạng mà đề tài đã đặt ra.<br /> ­ Trong những năm học qua, bên cạnh việc đổi mới cách thức đánh giá học <br /> sinh cũng như yêu cầu thay đổi hình thức, phương pháp dạy học phù hợp thì <br /> toàn xã hội cũng rất coi trọng việc dạy học môn lịch sử. Bởi qua việc học  <br /> phân môn này sẽ  góp phần thúc đẩy và khơi dậy trong các em lòng tự tôn và <br /> tự hào dân tộc.<br /> ­ Giúp các em biết yêu các truyền thống dựng nước và giữ  nước của ông <br /> cha ta.Từ đó xây dựng cho các em lòng yêu nước và ý thức giữ nước.<br /> ­ Trong những năm học qua, với mục tiêu là tìm hiểu nguyên nhân vì sao <br /> học sinh chưa đam mê môn Lịch sử  và tìm ra hướng giải quyết cho vấn đề <br /> này. Học hỏi được những cái hay cũng như thay đổi nhìn nhận khách quan sát <br /> thực hơn nên tôi đã mạnh dạn đưa ra những thay đổi về  cách thức và biện  <br /> pháp như trong đề tài.<br /> 3. Nội dung và hình thức của giải pháp:<br /> a. Mục tiêu của giải pháp.<br /> ­ Dạy học môn lịch sử lớp 4 cũng như việc tiếp thu một cách tích cực của <br /> học sinh khi học môn lịch sử là một nhiệm vụ có vai trò quan trọng trong việc  <br /> giúp các em hoàn thành tốt môn học, nắm được các nội dung bài học phân <br /> môn, yêu thích môn học. Từ đó nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử lớp <br /> 4.<br /> b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 5<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> *Phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong kĩ năng đọc và phân tích tư  <br /> liệu:<br /> Phân môn lịch sử lớp 4 được chia làm 8 giai đoạn, gồm 33 bài, trong đó có <br /> 27 bài kiến thức mới, 5 bài ôn tập và 1 bài tổng kết. Ngoài việc dạy học theo  <br /> chương trình môn lịch sử  tôi đã lồng ghép những kiến thức đã học vào các <br /> môn học để từ đó các em ghi nhớ kiến thức cũ và tích hợp nội dung mới giúp  <br /> các em ghi nhớ  một cách có hệ  thống. Học sinh muốn tiếp thu tri thức mới  <br /> cần có sự hướng dẫn của giáo viên bằng một hệ thống câu hỏi phù hợp. Giáo  <br /> viên tổ  chức các hoạt động dạy học nhằm chuyển giao ý đồ  sư  phạm của  <br /> thầy thành nhiệm vụ  học tập của trò. Hướng cho kiến thức lịch sử  đến với  <br /> các em bằng nhiều kênh thông tin khác nhau để học sinh am hiểu và nắm bắt <br /> kiến thức một cách vững chắc hơn chứ không phải là những bài giảng nhàm <br /> chán thiếu hấp dẫn.<br /> Phương pháp dạy và học bây giờ  là hạn chế  tối đa việc học thuộc lòng.  <br /> Để học sinh dễ hiểu, dễ nắm được những sự kiện, thời gian lịch sử, cần rèn <br /> cho học sinh kĩ năng đọc và phân tích tư liệu.<br /> Ví dụ: Các kênh chữ nhỏ trong bài, giáo viên yêu cầu học sinh đọc thầm,  <br /> phân tích, giúp các em hiểu những thông tin do kênh chữ nhỏ cung cấp sau khi <br /> đi vào tìm hiểu những sự  kiện qua kênh chữ  lớn. Giáo viên dựa vào các câu  <br /> hỏi trong sách giáo khoa  ở  giữa và cuối bài chuẩn bị  hệ  thống câu hỏi phù <br /> hợp, vừa sức giúp các em phát huy khả năng nói.<br /> Ví dụ  ở bài: “ Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo (năm <br /> 938)”.<br /> Các em muốn biết nguyên nhân nào có trận Bạch Đằng, thì các em phải <br /> đọc thầm kênh chữ nhỏ và nắm được thông tin ở đầu bài…<br /> Hoặc bài: “ Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân”.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 6<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Để biết được tình hình nước ta sau khi Ngô Quyền mất, các em đọc thầm <br /> kênh chữ  nhỏ nắm chắc nội dung kênh chữ sau đó trả lời câu hỏi:<br /> Sau khi Ngô Quyền mất tình hình nước ta như  thế  nào? (Sau khi Ngô <br /> Quyền mất triều đình lục đục, tranh nhau ngai vàng…).<br /> Hay bài: “ Khởi nghĩa Hai Bà Trưng( năm 40)”. Giúp học sinh ghi nhớ <br /> nguyên nhân Hai Bà Trưng phất cờ  khởi nghĩa. Giáo viên đọc cho học sinh  <br /> nghe một số câu thơ:<br /> “ Giận thay Tô Định bạo tàn.<br /> Nay ta dấy nghĩa diệt loài sói lang!<br /> Một xin rửa sạch nước thù.<br /> Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng.<br /> Ba kẻo oan ức lòng chồng.<br /> Bốn xin vẻn vẹn sở công lệnh này”.<br /> Và bài: “ Thành thị ở thế kỉ XVI – XVII”.<br /> Để các em mô tả đúng ba thành thị lớn của nước ta thế kỉ XVI – XVII. Tôi <br /> đưa ra bài tập như sau:<br /> <br /> <br />                              Đặc   Dân cư Quy mô thành thị Hoạt động<br /> điểm buôn bán<br /> Thành thị<br /> <br /> <br /> Đông   dân   hơn   Lớn   bằng   thành   Những   ngày   chợ  <br />       Thăng Long nhiều thành thị ở  thị   ở   một   số   phiên,   dân   các <br /> châu Á nước châu Á vùng   lân   cận  <br /> ghánh   hàng   hóa  <br /> đến   đông   không  <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 7<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> thể   tưởng   tượng  <br /> được<br /> Buôn   bán   nhiều  <br /> mặt hàng như  áo,  <br /> tơ lụa,…<br /> Có   nhiều   dân   Có hơn 2000 nóc   Là   nơi   buôn   bán  <br /> nước   ngoài   như   nhà   của   người   tấp nập.<br /> Phố Hiến Trung   Quốc,   Hà   nước khác đến ở.<br /> Lan, Anh, Pháp.<br /> Là   dân   địa   Phố  cảng đẹp và   Thương   nhân  <br /> phương   và   các   lớn   nhất   Đàng   ngoại   quốc  <br /> Hội An nhà   buôn   Nhật   Trong thường   lui   tới  <br /> Bản. buôn bán.<br /> <br /> <br /> Tôi tiến hành theo các bước sau: <br /> ­ Bước 1 : Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ  SGK hoàn thành bảng thống kê <br /> ( như trên).<br /> ­ Bước 2 : Yêu cầu mỗi nhóm mô tả về một thành thị.<br /> ­ Bước 3 : Nhận xét, tuyên dương nhóm mô tả đúng.<br /> Cách học này các em mô tả đúng về thành thị và ghi nhớ kiến thức đã học.<br /> *Phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong kĩ năng quan sát và kể lại,  <br /> trình bày lại diễn biến cuộc kháng chiến qua bản đồ, lược đồ,…<br /> Qua 3 bài đầu của môn Lịch sử  ­ Địa lí đã hướng dẫn cho cho các em kĩ  <br /> năng quan sát, chỉ, mô tả, kể những sự kiện lịch sử trên bản đồ, lươc đồ. Vì <br /> vậy, một số  bài có bản đồ, lược đồ, giáo viên cần sử  dụng đúng lúc, đúng <br /> chỗ, dễ cho học sinh quan sát. Phóng to để hấp dẫn, thu hút sự chú ý, giúp các  <br /> em có ấn tượng sâu sắc và không bị lãng quên khi học xong.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 8<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Giáo viên chuẩn bị  một hệ  thống câu hỏi phù hợp, vừa sức, giúp các em  <br /> phát huy kĩ năng nói, khả năng diễn đạt khi kể hoặc trình bày, diễn biến theo  <br /> bản đồ hoặc lược đồ.<br /> Ví dụ  bài:  “ Cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ <br /> nhất <br /> ( năm 981)”. Để học sinh trình bày được diễn biến cuộc kháng chiến, tôi xây <br /> dựng câu hỏi như sau:<br /> 1. Quân Tống xâm lược nước ta vào thời gian nào?<br /> 2. Chúng tiến quân vào nước ta theo mấy đường, là những đường nào?<br /> 3. Lê Hoàn chia quân thành mấy cánh và đóng quân  ở  những đâu để  đánh  <br /> giặc?<br /> 4. Kể lại trận đánh lớn giữa quân ta và quân Tống?<br /> 5. Kết quả của cuộc kháng chiến như thế nào?<br /> Các bước tiến hành:<br /> ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ  SGK, quan sát lược đồ, thảo  <br /> luận nhóm đôi trả lời các câu hỏi.<br /> ­ Bước 2: Yêu cầu trình bày các câu hỏi: 1 em nêu câu hỏi, 1 em trả  lời, <br /> vừa trình bày vừa chỉ lược đồ, nhóm khác nhận xét.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 9<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br />  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Lược đồ khu vực cuộc kháng chiến chống quân Tống ( năm 981).<br /> ­ Bước 3: Gọi một số em trình bày toàn bộ diễn biến cuộc kháng chiến.<br /> ­ Bước 4: Nhận xét, tuyên dương nhóm trình bày đúng.<br /> Biện pháp này giúp các em hứng thú trong học tập, ghi nhận các mốc thời <br /> gian, sự kiện lịch sử chính xác và nhớ lâu.<br />        Hoặc bài: “ Chiến thắng Chi Lăng”.<br /> Giúp học sinh trình bày tóm tắt được diễn biến trân Chi Lăng, tôi xây dựng  <br /> nội dung như sau: Hãy sắp xếp các câu sau theo thứ tự thích hợp về diễn biến <br /> trận Chi Lăng. <br /> a. Kị  binh ta nghênh chiến rồi giả  vờ  thua để  nhử  quân kị  binh của địch <br /> vào ải.<br /> b. Liễu Thăng bị chết, quân bộ theo sau cũng bị phục binh của ta tấn công.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 10<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> c. Đạo quân của địch do Liễu Thăng cầm đầu đến cửa ải Chi Lăng.<br /> d. Khi quân địch vào ải, từ hai bên sườn núi quân ta bắn tên và phóng lao <br /> vào kẻ thù.<br /> e. Hàng vạn quân Minh bị chết, số còn lại rút chạy.<br /> Tôi tiến hành theo các bước sau:<br /> ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ  SGK quan sát lược đồ, thảo <br /> luận nhóm đôi, sắp xếp các câu trên theo thứ tự thích hợp diễn biến trận Chi  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lăng. <br /> Hình 1: Lược đồ trận Chi Lăng.<br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 11<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> ­ Bước 2: Yêu cầu trình bày các ý theo thứ  tự  diễn biến trận Chi Lăng  <br /> ( dựa vào nội dung các câu): 1 em nêu câu hỏi, 1 em trả lời, nhóm khác nhận  <br /> xét.<br />       ­ Bước 3: Gọi 1 số em trình bày tóm tắt lại diễn biến cuộc khánh chiến. <br /> ­ Bước 4: Nhận xét, tuyên dương nhóm trình bày đúng.<br /> Vừa trình bày vừa chỉ lược đồ, giúp các em hứng thú trong học tập. <br /> * Phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong kĩ năng quan sát và phân  <br /> tích qua tranh  ảnh( làm bài tập trắc nghiệm). Để  hiểu và nhớ  thời gian lịch  <br /> sử, sự kiện và nhân vật lịch sử.<br />       Các bài lịch sử lớp 4 đa số bài nào cũng có kênh hình minh họa giúp học  <br /> sinh hình dung rõ hơn các sự  kiện lịch sử  của từng giai đoạn lịch sử. Giáo  <br /> viên nắm vững kiến   thức lịch sử  để  qua các hình  ảnh giới thiệu cho học  <br /> sinh. Các em bằng cặp mắt quan sát, óc phân tích của mình, các em sẽ mô tả,  <br /> trình bày, nêu nội dung tranh, làm bài tâp,… Từ  đó giúp các em ghi nhớ  sâu  <br /> sắc những hình ảnh của lịch sử để lại.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 12<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Ví dụ  bài: “Trịnh – Nguyễn phân tranh”.  Các em quan sát lược đồ  để <br /> biết được địa phận Bắc Triều – Nam Triều và Đàng Trong, Đàng ngoài, sông  <br /> Gianh là nơi chia cắt đất nước ( thế kỉ XVI ).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lược đồ địa phận Bắc triều – Nam triều và Đàng Trong, Đàng Ngoài.<br /> Bài : “ Quang Trung đại phá quân Thanh ( năm 1789 )”. Yêu cầu dựa <br /> vào lược hình 1 hãy kể lại trận Ngọc Hồi, Đống Đa.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 13<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hay bài: “ Khởi nghĩa Hai Bà Trưng ( năm 40 )”. Các em quan sát lược <br /> đồ hình 1 và nêu nội dung tranh ( Vẽ cảnh Hai Bà Trưng cưỡi voi ra trận ).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 14<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Trận Bạch Đằng năm 938 ( tranh trưng bày bảo tàng lịch sử ).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 15<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Ví dụ: Khi dạy bài: “ Ôn tập” : Để  ôn lại kiến thức đã học giúp các em <br /> nhớ lâu sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử, cho học sinh làm bài sau:<br /> Nối mỗi sự kiện ở cột A với tên 1 nhận vật lịch sử ở cột B sao cho đúng:<br /> A B<br /> a. Chiến thắng Bạch Đằng (năm 938). 1. Đinh Bộ Lĩnh.<br /> b.   Dẹp   loạn   12   sứ   quân   thống   nhất  <br /> ́ ường Kiệt.<br /> 2. Ly Th<br /> đất nước.<br /> c. Dời đô ra Thăng Long. 3. Ngô Quyền.<br /> d.   Xây   dựng   phòng   tuyến   trên   sông <br /> 4. Lý Thái Tổ.<br /> Như Nguyệt.<br /> Tôi tến hành theo các bước sau:<br /> ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh nhớ lại kiến thức đã học, thảo luận nhóm đôi, <br /> nối mỗi sự kiện ở cột A với tên một nhân vật lịch sử ở cột B. <br /> ­ Bước 2: Yêu cầu các nhóm trình bày từng ý, nhóm khác nhận xét.<br /> ­ Bước 3: Nhận xét, tuyên dương chung. <br /> Với cách làm này giúp học sinh nhớ lâu những sự kiện lịch sử nối liền với  <br /> những nhân vật lịch sử tiêu biểu.<br /> * Phát huy tính tích cực hóa của học sinh qua các hình thức tự học tập và  <br /> đánh giá.<br /> Muốn học sinh nhớ  lâu và không bị  sai lệch thời gian, nhân vật, sự  kiện <br /> lịch sử thì giáo viên phải tổ chức nhiều hình thức học tập, các hình thức vừa  <br /> mang tính khoa học, mềm dẻo, vừa mang tính thực tế  sâu sắc. Phối hợp các <br /> hình thức khác nhau để gây hứng thú cho học sinh trong giờ học. Phát huy tính <br /> độc lập suy nghĩ, sáng tạo, mạnh dạn trình bày ý kiến riêng hăng hái và biết  <br /> bảo vệ ý kiến của mình đồng thời biết lắng nghe ý kiến của người khác, chia <br /> sẻ, hợp tác công việc với bạn.<br /> Ví dụ bài: “ Nước ta cuối thời Trần”.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 16<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Câu hỏi giữa bài: Tình hình nước ta cuối thời Trần như  thế nào?<br /> Giáo viên cho học sinh làm bài tập: Viết tiếp vào chỗ chấm trong các câu <br /> sau đây cho đủ ý về tình hình nước ta cuối thời Trần: <br /> ­ Vua quan ………..( 1).<br /> ­ Những kẻ có quyền thế………….( 2) của dân để làm giàu.<br /> ­ Đời sống nhân dân ……………(3).<br /> ( Từ cần điền : Ngang nhiên vơ vét; vô cùng cực khổ; ăn chơi sa đọa).<br /> Tôi tiến hành các bước sau: <br />      ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ SGK, suy nghĩ tìm từ thích hợp <br /> để điền vào chỗ…<br />     ­ Bước 2: Yêu cầu trình bày các ý, các em khác nhận xét.<br />     ­ Bước 3: Nhận xét, tuyên dương học sinh làm đúng.<br /> Cách học này giúp các em nhớ lâu, nhớ  chính xác sự  kiện lịch sử  đã diễn <br /> ra. Tạo cho các em học tập tích cực.<br /> Hay bài: “ Nghĩa quân Tây Sơn tiến ra Thăng Long ( năm 1786)”<br /> Câu hỏi: Nghĩa quân Tây Sơn tiến quân ra Bắc khi nào? Ai là người chỉ <br /> huy? <br /> Mục đích của cuộc tiến quân là gì?<br /> Giáo viên chuẩn bị nội dung bài tập vào bảng phụ như sau:<br /> a. Nghĩa quân Tây Sơn tiến quân ra Bắc vào năm 1771. Do Nguyễn Huệ <br /> tổng chỉ huy để tiêu diệt chúa Trịnh, thống nhất giang sơn.<br /> b. Nghĩa quân Tây sơn tiến quân ra Bắc vào năm 1786 do Nguyễn Nhạc  <br /> tổng chỉ huy để lật đổ chính quyền họ Trịnh. <br /> c. Nghĩa quân Tây Sơn tiến quân ra Bắc vào năm 1786 do Nguyễn Huệ <br /> tổng       <br /> chỉ huy lật đổ chính quyền họ Trịnh, thống nhất giang sơn.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 17<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Tôi tiến hành các bước sau:<br /> ­ Bước 1: Yêu câu học sinh đọc kênh chữ  SGK, suy nghĩ chọn ý trả  lời <br /> đúng và viết chữ cái a ( b, c) vào bảng con.<br /> ­ Bước 2: Yêu cầu giơ bảng, nhận xét bài làm.<br /> ­ Bước 3: Nhận xét, tuyên dương học sinh làm đúng.<br /> Cách học này khuyến khích các em giải thích lí do tại sao chưa đúng, giúp <br /> học sinh tự tìm ra kiến thức, ghi nhớ kiến thức đã học.<br /> Khi dạy bài: “ Nhà Lý dời đô ra Thăng Long”.<br /> Câu hỏi  ở giữa bài: Vua Lý Thái Tổ suy nghĩ như thế nào mà quyết định dời  <br /> đô về thành Đại La.<br />      Giáo viên xây dựng hệ thống câu hỏi như sau:<br /> Điền từ  thích hợp ( dân cư  không khổ;  ở  trung tâm đất nước; cuộc sống  <br /> ấm no; từ miền núi chật hẹp) vào chỗ  trống để hoàn chỉnh đoạn văn nói về <br /> suy nghĩ của vua Lý Thái Tổ khi quyết định dời đô về thành Đại La.<br /> Vua thấy đây là vùng đất………(1) đất rộng lại bằng phẳng……………<br /> (2) vì ngập lụt, muôn vật phong phú tốt tươi. Càng nghĩ, vua càng tin rằng  <br /> muốn cho con cháu đời sau xây dựng được………………………(3) thì phải <br /> dời đô…………….(4) Hoa Lư về vùng đất đồng bằng rộng lớn màu mỡ này.<br />       Các bước tiến hành:<br /> ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ  SGK, thảo luận nhóm đôi suy <br /> nghĩ tìm từ thích hợp điền vào chỗ…sao cho phù hợp.<br /> ­ Bước 2: Yêu cầu trình bày các ý, các em khác nhận xét.<br /> ­ Bước 3: Nhận xét, tuyên dương nhóm làm đúng.<br /> Cách học này tạo ra cho các em ý thức học tập tích cực.<br /> Hoặc bài: “ Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân”.<br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 18<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br />      Để học sinh trả lời đúng cấu hỏi giữa bài và ghi nhớ những việc Đinh Bộ <br /> Lĩnh đã làm được. Tôi xây dựng câu hỏi như sau:<br /> ­ Những việc Đinh Bộ Lĩnh đã làm được là:<br /> a. Thống nhất giang sơn lên ngồi Hoàng Đế.<br /> b. Chấm dứt thời kì đô hộ  phong kiến phương Bắc, mở  đầu cho thời kì <br /> độc lập dân tộc lâu dài của đất nước ta.<br /> c. Đánh tan xâm lược Nam Hán.<br /> d. Đặt tên nước là Đại Cổ Việt.<br /> Tôi tiến hành các bước sau:<br /> ­ Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc kênh chữ  SGK, thảo luận nhóm đôi suy <br /> nghĩ tìm ý đúng.<br /> ­ Bước 2: Yêu cầu trình bày các ý, các em khác nhận xét.<br /> ­ Bước 3: Nhận xét, tuyên dương nhóm làm đúng.<br /> Cách làm này kích thích trí óc tìm kiếm suy luận, tư duy tưởng tượng của <br /> học sinh giúp các em nhớ  lại, nhớ  lâu, nhớ  chính xác các sự  kiện lịch sử  đã  <br /> diễn ra. Tạo cho các em ý thức học tập tích cực tinh thần hợp tác giúp đỡ lẫn <br /> nhau.<br />     Và còn vận dụng nhiều phương pháp khác nữa, nó đem lại cho các em  <br /> lòng say mê ham thích tìm hiểu môn lịch sử. Điều quan trọng đối với học sinh <br /> là gợi cho các em các sự kiện, nhân vật lịch sử có liên quan gần gũi với cuộc <br /> sống của các em. Vì vậy, cần thường xuyên gắn nội dung lịch sử  với tên <br /> đường phố, tên quê hương, tên liên đội thiếu niên, chi đội,… hiểu được vì <br /> sao lại kỉ niệm các ngày lễ lớn.<br />     Ví dụ: Trường hiện tại thầy trò tôi đang giảng dạy mang tên người anh  <br /> hùng Lê Lợi. Thị trấn Buôn Trấp cũng có con đường mang tên Lê Lợi…<br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 19<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br />      Cần phải cho học sinh tìm hiểu về  người anh hùng áo vải của dân tộc <br /> Việt Nam, một người con của quê hương Thanh Hóa với chiến thắng lẫy  <br /> lừng  đó là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, chiến tranh giải phóng chống quân  <br /> Minh(1418­1427).<br />      Từ đó càng hiểu rõ về lịch sử và càng có trách nhiệm, lòng yêu quê hương  <br /> đất nước.<br />      Khi dạy các tiết giáo dục ngoài giờ  lên lớp tôi kể cho các em nghe về nữ <br /> anh hùng Phan Thị  Ràng( Chị  Sứ); các bà mẹ  Việt Nam anh hùng của quê <br /> hương Hòn Đất, và nếu có điều kiện tổ  chức cho các em tham quan, được  <br /> chứng kiến tận mắt các di tích lịch sử  Hòn Đất, hang huyện ủy, mộ  chị  Sứ,  <br /> đền thờ Nguyễn Trung Trực,… Có thể tổ chức cho các em kể chuyện về Bác <br /> Hồ hoặc một nhân vật lịch sử mà em biết hoặc thuật lại một sự kiện lịch sử <br /> mà em thích nhất trong chương trình lịch sử lớp 4 đã học.<br />      Vào các ngày lễ lớn khi thông báo cho các em nghỉ học, giáo viên tổ chức  <br /> cho các em trao đổi về ý nghĩa ngày lễ đó giúp các em hiểu được: Đó là ngày <br /> gì? Có ý nghĩa như thế nào? Các em cần tỏ thái độ như thế nào? Phải làm gì  <br /> để xứng đáng với những công hiến của người đi trước?<br />      Ví dụ: Ngày 2 tháng 9 hàng năm là ngày Quốc khánh: Kỉ  niệm ngày mà <br /> Bác Hồ đọc bản tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng <br /> hòa (2/9/1945). Giáo viên đọc cho học sinh nghe một số câu thơ:<br />                    “ Hôm nay sáng mồng 2 tháng 9.<br />       Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình….”<br />   Hoặc ngày 10 tháng 3  Âm lịch hàng năm là ngày giỗ  tổ  Hùng Vương  <br /> ( nhân dân tổ chức hội đền Hùng ở Huy Chương, Lâm Thao, Phú Thọ). Giáo <br /> viên đọc cho học sinh nghe một số câu thơ:<br /> “ Dù ai đi ngược về xuôi.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 20<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng ba.<br /> Dù ai buôn bán gần xa.<br /> Nhớ ngày giỗ Tổ tháng ba mồng mười”.<br /> Hay: Ngày 30 tháng 4 hàng năm ( ngày này của… năm về  trước ngày 30 /<br /> 4/1975 ) đất nước ta đánh tan quân xâm lược đế  quốc Mỹ, giải phóng hoàn  <br /> toàn đất nước, đem lại cuộc sống hòa bình, ấm no hạnh phúc cho nhân dân…<br /> Từ  đó giúp các em phát huy cao ý thức vai trò trách nhiệm của mình, tăng  <br /> cường vốn kiến thức lịch sử, khả năng ghi nhớ lâu dài và chính xác khi nhắc <br /> đến các nhân vật hay sự kiện lịch sử bất kì tình huống nào. Phát huy tính tích  <br /> cực hóa, tự  học tập tăng cường kiến thức về  lịch sử  trong học tập, sao cho  <br /> xứng đáng với những gì Bác Hồ  đã nói: “ Dân ta phải biết sử ta”.<br />       c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.<br /> Trong đề  tài này, giữa biện pháp và giải pháp có mối quan hệ  mật thiết  <br /> lẫn nhau, hỗ trợ cho nhau để đem lại hiệu quả thiết thực.<br /> Hình thức phối hợp chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau như: Đội TNTP, Thư viện,  <br /> Văn thư; Giáo viên bộ môn và gia đình học sinh. <br /> d. Kết quả  khảo nghiệm, giá trị  khoa học của vấn đề  nghiên cứu, phạm  <br /> vi và <br /> hiệu quả ứng dụng.<br /> * Điểm kiểm tra môn lịch sử  năm học 2015 – 2016 theo diễn biến thời  <br /> gian như sau:<br /> (9 ­ 10) (7­ 8) (5 ­ 6) (dưới 5)<br /> TSHS<br /> TS % TS % TS % TS %<br /> Đầu năm 18 0 0 0 0 8 44,4 10 55,5<br /> Cuối học kì I 18 2 11,1 3 16,6 10 55,5 3 16,6<br /> Cuối năm học 18 4 22,2 5 27,7 9 50 0 0<br /> Sau khi nghiên cứu thực hiện đề  tài và áp dụng vào thực tế giảng dạy tại <br /> lớp 4B trường tiểu học Lê Lợi năm học 2016­2017 tôi nhận thấy có một sự <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 21<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> chuyển biến rõ rệt về  ý thức thái độ, tình cảm của các em đối với lịch sử <br /> nước nhà. Các em có tình yêu quê hương đất nước và đặc biệt là lòng say mê <br /> học tập, lòng tự hào dân tộc.<br />    III.Phần kết luận, kiến nghị.<br />    1.Kết luận:<br />     Bậc Tiểu học là bậc quan trọng trong việc đặt nền móng cho sự  hình <br /> thành và phát triển nhân cách của học sinh, trên cơ  sở  cung cấp tri thức ban  <br /> đầu về tự nhiên, xã hội trong cuộc sống thông qua các môn học. Thầy và trò <br /> chúng ta là những lớp hậu sinh trong lịch sử. Người thầy phải khơi dậy và <br /> truyền lửa cho học sinh đảm bảo sự  kế  thừa và phát huy truyền thống dân <br /> tộc và làm nổi bật được những đặc trưng riêng của phân môn lịch sử  mà <br /> những môn học khác không có được. Để   có   được   những   lớp   thanh   niên <br /> trưởng thành đầy đủ  nhân cách. Người giáo viên phải không ngừng trau dồi <br /> chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức. Vì “ Cây tốt sẽ sinh trái tốt”.  <br /> Nhu cầu phát triển của xã hội nói chung, nghành giáo dục nói riêng đòi hỏi  <br /> chúng ta không ngừng học tập, vươn lên nâng cao tri thức để  xứng đáng với  <br /> sứ mệnh cao cả “ trồng người” của đất nước mai sau.<br /> Bản thân tôi thấy lòng phấn khởi vì mình đã góp một phần nhỏ  khơi dậy <br /> lòng yêu nước, tính tự hào dân tộc đối với thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của <br /> đất nước. Các em hiểu biết sâu sắc về  truyền thống cách mạng, các em ghi  <br /> nhớ  về  sự  kiện lịch sử, nhân vật lịch sử  và đặt ra cho mình trách nhiệm với <br /> tổ quốc Việt Nam thân yêu.<br />    2.Kiến nghị:<br />    Đối với nhà trường:<br />     Cần trang bị đầy đủ hơn nữa các bộ tranh ảnh lịch sử, sách tham khảo lịch <br /> sử cho giáo viên, các loại băng hình, tư liệu về các chiến dịch.<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 22<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br />      Đối với Phòng giáo dục:<br /> Nên tổ chức giao lưu học sinh giỏi môn lịch sử vì đây là môn học giúp học <br /> sinh “ Tìm về cội nguồn dân tộc”.<br />      Trên đây là một vài kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong nhiều năm  <br /> giảng dạy môn lịch sử lớp 4, phần nào đã đáp ứng được yêu cầu của bộ môn <br /> Tự  nhiên xã hội nói chung và phân môn lịch sử  nói riêng. Đây là những cách <br /> làm mà tôi đã thực hiện và mang lại hiệu quả  thiết thực. Tuy nhiên khi viết <br /> thành đề  tài sẽ không tránh khỏi thiếu sót, kính mong hội đồng khoa học các  <br /> cấp góp ý để đề tài của tôi được hoàn chỉnh hơn.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn!<br />                                                               Ea na, ngày 06 tháng 03 năm 2017<br />                                                                                     Giáo viên thực hiện<br /> <br /> <br />                                                                                      Nguyễn Thế Nghiệp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 23<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br /> ......................................................................................................................................<br />                                                                CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN<br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                                                              Bùi Thị Thu Hoài<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> ­ Lịch sử và địa lí lớp 4 ( SGK + Sách giáo viên) – Nhà xuất bản giáo dục.<br /> ­ Thiết kế bài giảng Lịch sử và địa lí 4 – Nhà xuất bản Hà nội.<br /> ­ Tra cứu thông tin trên mạng.<br /> ­ Hướng dẫn viết SKKN của phòng giáo dục và đào tạo Krông Ana.<br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 24<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MỤC LỤC TRANG<br /> I. Phần mở đầu: 1<br /> 1. Lí do chọn đề tài. 1<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài. 2<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 25<br /> Biện pháp phát huy tính tích cực hóa của học sinh trong dạy học môn Lịch sử lớp <br /> 4<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu. 2<br /> 4. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu. 2<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu. 2<br /> II. Phần nội dung: 2<br /> 1.Cơ sở lí luận. 2<br /> 2. Thực trạng. 3<br /> 3. Nội dung và hình thức giải pháp. 5<br /> a) Mục tiêu giải pháp và biện pháp. 5<br /> b) Nội dung và cách thực hiện giải pháp. 5<br /> c) Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp. 18<br /> d) Kết quả  khảo nghiệm, giá trị  khoa học của vấn đề  nghiên  19<br /> cứu.<br /> III. Phần kết luận, kiến nghị: 19<br /> 1. Kết luận. 19<br /> 2. Kiến nghị. 20<br /> Tài liệu tham khảo.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thế Nghiệp 26<br />