| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br />
<br />
Tyû leä hieän maéc vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán<br />
beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi trung<br />
taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi<br />
Leâ Thanh Haûi (*), Leâ Kieán Ngaõi (**)<br />
<br />
Caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán beänh lyù vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em coù gì ñaëc bieät ôû caùc trung<br />
taâm baûo trôï xaõ hoäi, traïi treû moà coâi? Coù hay khoâng vieäc xuaát hieän caùc yeáu toá nguy cô môùi ñoái vôùi beänh<br />
vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp taïi caùc cô sôû naøy? Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc tieâu: xaùc ñònh tyû<br />
leä hieän maéc, moâ taû ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô cuûa beänh vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi Trung<br />
taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi; Tìm hieåu moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô vôùi tình<br />
traïng vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp ôû treû em taïi cô sôû noùi treân. Ñaây laø moät nghieân cöùu moâ taû caét ngang vôùi<br />
98 treû tham gia ñieàu tra. Keát quaû cho thaáy: Tyû leä hieän maéc VÑHH caáp 44,4%; tyû leä suy dinh döôõng<br />
15,6%; tyû leä treû döôùi 5 tuoåi bò thieáu maùu (huyeát saéc toá döôùi 12g/dL) 56,4%; 100% treû ôû chung phoøng;<br />
62,2% nguû cuøng giöôøng; 75,6% duøng chung chaên; 66,7% thöôøng xuyeân chuyeån phoøng. Lieân quan giöõa<br />
VÑHH vôùi tình traïng tieâm chuûng (RR=1,53; p=0,7), vôùi tieàn söû VÑHH 3 thaùng tröôùc ñoù (RR= 0,5;<br />
p=0,7), vôùi vieäc treû ôû chung phoøng (RR=5,3; p=0,1). Tyû leä hieän maéc VÑHH trong nghieân cöùu naøy laø<br />
44,4% töông töï nhö caùc nghieân cöùu khaùc. Caùc ñaëc ñieåm veà dinh döôõng vaø thieáu maùu phuø hôïp vôùi tyû<br />
leä chung trong coäng ñoàng. Vieäc treû ôû trung taâm ñöôïc boá trí ôû chung phoøng, duøng chung chaên hay di<br />
chuyeån phoøng thöôøng xuyeân laø yeáu toá thuaän lôïi cho vieäc lan truyeàn beänh VÑHH. Khoâng nhaän thaáy<br />
söï lieân quan coù yù nghóa giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø tieàn söû VÑHH cuûa treû vôùi beänh lyù VÑHH hieän<br />
taïi. Tuy nhieân coù moái lieân quan böôùc ñaàu giöõa vieäc treû soáng chung phoøng vôùi beänh lyù VÑHH.<br />
Töø khoaù: Vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp, tyû leä hieän maéc, yeáu toá nguy cô, Trung taâm baûo trôï treû em<br />
<br />
The prevalence and risk factors for<br />
respiratory tract infection on orphanage<br />
children in orphanage center no. 4,<br />
Bavi, Hanoi<br />
Le Thanh Hai (*), Le Kien Ngai (**)<br />
<br />
Introduction: Are there any specific characteristics for risk factors of Acute Respiratory tract<br />
Infection (ARI) on children in orphanages? Are there whether or not new risk factors for ARI in those<br />
facilities? Objectives: This study was conducted with the aim of identifying the prevalence, describing<br />
<br />
16<br />
<br />
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 7.2010, Soá 15 (15)<br />
<br />
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br />
<br />
features of risk factors for ARI, and assessing association between the risk factors and ARI on<br />
orphanage children in Orphanage Center (OC) No.4, Ba Vi, Ha Noi. Study methods: This is a crosssectional survey with a sample of 98 children. Results: the prevalence of ARI is 44.4%; malnutrition<br />
- 15.6%; anemia (hemoglobin 5 tuoåi<br />
<br />
Toång<br />
<br />
N = 53<br />
<br />
N = 98<br />
<br />
N = 45<br />
<br />
Tình traïng tieâm<br />
chuûng<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Coù<br />
<br />
30<br />
<br />
66.7<br />
<br />
1<br />
<br />
1.9<br />
<br />
31<br />
<br />
31.6<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
3<br />
<br />
6.7<br />
<br />
0<br />
<br />
0.0<br />
<br />
3<br />
<br />
3.1<br />
<br />
Khoâng bieát<br />
<br />
12<br />
<br />
26.7<br />
<br />
52<br />
<br />
98.1<br />
<br />
64<br />
<br />
65.3<br />
<br />
Toång soá<br />
<br />
45<br />
<br />
100.0<br />
<br />
53<br />
<br />
100.0<br />
<br />
98<br />
<br />
100.0<br />
<br />
Baûng 2. Ñaëc ñieåm veà tình traïng dinh döôõng vaø thieáu maùu<br />
Treû ≤ 5 tuoåi<br />
<br />
Treû > 5 tuoåi<br />
<br />
n<br />
<br />
Mean ± SD<br />
<br />
n<br />
<br />
Mean ± SD<br />
<br />
22/39<br />
<br />
9.6±0.8<br />
<br />
11/49<br />
<br />
10.5±0.7<br />
<br />
Huyeát saéc toá döôùi 12g/dL<br />
(56,4%)<br />
<br />
(22.4)<br />
<br />
31/36<br />
<br />
15060±4256<br />
<br />
(86,1%)<br />
7/39<br />
<br />
3.1. Ñaëc ñieåm caùc yeáu toá nguy cô lieân quan<br />
ñeán beänh VÑHH caáp<br />
18<br />
<br />
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 7.2010, Soá 15 (15)<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
Suy dinh döôõng<br />
(15,6%)<br />
11<br />
<br />
Giôùi haïn – SD<br />
(24,4%)<br />
<br />
Khoâng suy dinh döôõng<br />
(60,0%)<br />
<br />
Baûng 3. Moät soá ñaëc ñieåm veà ñieàu kieän soáng vaø<br />
chaêm soùc treû<br />
Treû ≤ 5 tuoåi<br />
<br />
Treû > 5 tuoåi<br />
<br />
Toång<br />
<br />
N = 53<br />
<br />
N = 98<br />
<br />
N = 45<br />
<br />
Ñaëc ñieåm ñieàu kieän soáng<br />
vaø chaêm soùc<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Nguû cuøng giöôøng<br />
<br />
45<br />
<br />
100.0<br />
<br />
35<br />
<br />
66.0<br />
<br />
80<br />
<br />
81.6<br />
<br />
Nguû cuøng giöôøng VÑHHC<br />
<br />
28<br />
<br />
62.2<br />
<br />
4<br />
<br />
7.5<br />
<br />
32<br />
<br />
32.7<br />
<br />
Coù ñöôïc buù baèng bình<br />
<br />
38<br />
<br />
84.4<br />
<br />
0<br />
<br />
0.0<br />
<br />
38<br />
<br />
38.8<br />
<br />
Treû thöôøng xuyeân ñöôïc<br />
chuyeån phoøng ôû<br />
<br />
3. Keát quaû nghieân cöùu<br />
- Coù 45 treû ñeán 5 tuoåi (14 trai -31,1%; 31 gaùi 68,9%) vaø 53 treû treân 5 tuoåi (35 trai - 66,0%; 18 gaùi<br />
- 34%) hieän dieän trong ngaøy ñieàu tra.<br />
- Trong soá caùc treû thuoäc nhoùm ñeán 5 tuoåi coù 20<br />
treû (44,4%) hieän ñang coù daáu hieäu cuûa VÑHHC<br />
(soát, ho, chaûy muõi, haét hôi, phoåi coù ran), ñaõ tìm thaáy<br />
vi khuaån cö truù trong dòch haàu hoïng cuûa 20 treû<br />
(44%) trong nhoùm naøy; trong khi chæ coù 8 treû<br />
(15,1%) ôû nhoùm treû lôùn hôn 5 tuoåi coù caùc daáu hieäu<br />
cuûa VÑHHC vaø chæ coù 5 treû (9,4%) tìm thaáy ñöôïc vi<br />
khuaån cö truù trong dòch haàu hoïng.<br />
<br />
14614±5196<br />
<br />
(14.9)<br />
<br />
27<br />
<br />
2.5. Phaân tích soá lieäu<br />
- Caùc bieán soá ñònh tính ñöôïc moâ taû döôùi daïng taàn<br />
suaát, caùc bieán ñònh löôïng ñöôïc theå hieän döôùi daïng<br />
giaù trò trung bình (mean) vaø ñoä leäch chuaån (SD) neáu<br />
phaân boá chuaån hoaëc döôùi daïng trung vò (median) vaø<br />
khoaûng bieán thieân (range) neáu phaân boá khoâng<br />
chuaån.<br />
- Ñaùnh giaù moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy<br />
cô vaø VÑHHC thoâng qua pheùp phaân tích töông quan<br />
giöõa hai bieán nhò phaân baèng test kieåm ñònh Fisher,<br />
tyû soá nguy cô töông ñoái (relative risk - RR)<br />
<br />
7/47<br />
<br />
Baïch caàu treân 10000/ml<br />
<br />
30<br />
<br />
66.7<br />
<br />
28<br />
<br />
52.8<br />
<br />
58<br />
<br />
59.2<br />
<br />
Duøng chung chaên<br />
<br />
34<br />
<br />
75.6<br />
<br />
20<br />
<br />
37.7<br />
<br />
54<br />
<br />
55.1<br />
<br />
Coù muùt tay<br />
<br />
6<br />
<br />
13.3<br />
<br />
0<br />
<br />
0.0<br />
<br />
6<br />
<br />
6.1<br />
<br />
Duøng chung khaên lau<br />
<br />
5<br />
<br />
11.1<br />
<br />
6<br />
<br />
11.3<br />
<br />
11<br />
<br />
11.2<br />
<br />
Baûng 4. Tyû leä treû coù tieàn söû vieâm ñöôøng hoâ haáp<br />
trong voøng 3 thaùng gaàn ñaây<br />
Treû coù tieàn<br />
<br />
Treû ≤ 5 tuoåi<br />
N = 45<br />
<br />
Treû > 5 tuoåi<br />
<br />
Toång<br />
<br />
N = 53<br />
<br />
N = 98<br />
<br />
söû VÑHH<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
Coù<br />
<br />
33<br />
<br />
76.7<br />
<br />
15<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
10<br />
<br />
23.3<br />
<br />
36<br />
<br />
Toång<br />
<br />
43<br />
<br />
100.0<br />
<br />
51<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
29.4<br />
<br />
48<br />
<br />
51.1<br />
<br />
70.6<br />
<br />
46<br />
<br />
48.9<br />
<br />
100.0<br />
<br />
94<br />
<br />
100.0<br />
<br />
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br />
<br />
3.2. Moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá nguy cô<br />
vaø tình traïng VÑHHC ôû nhoùm treû döôùi 5<br />
tuoåi<br />
Baûng 5. Lieân quan giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø<br />
VÑHH<br />
Tieâm chuûng<br />
VÑHHC<br />
<br />
Coù<br />
<br />
Toång soá<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Coù<br />
<br />
13<br />
<br />
92.9<br />
<br />
1<br />
<br />
7.1<br />
<br />
14<br />
<br />
100<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
17<br />
<br />
89.5<br />
<br />
2<br />
<br />
10.5<br />
<br />
19<br />
<br />
100<br />
<br />
RR= 1.53 ;<br />
<br />
p = 0.7<br />
<br />
Baûng 6. Lieân quan giöõa tieàn söû VÑHH trong voøng<br />
3 thaùng vaø tình traïng VÑHH hieän taïi<br />
Tieàn söû VÑHH<br />
VÑHHC<br />
<br />
Coù<br />
n<br />
<br />
Toång soá<br />
<br />
Khoâng<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Coù<br />
<br />
2<br />
<br />
11.1<br />
<br />
16<br />
<br />
88.9<br />
<br />
18<br />
<br />
100<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
5<br />
<br />
20.8<br />
<br />
19<br />
<br />
79.2<br />
<br />
24<br />
<br />
100<br />
<br />
RR= 0.5;<br />
<br />
p= 0.7<br />
<br />
Baûng 7. Lieân quan giöõa vieäc trong cuøng phoøng coù<br />
treû ñang bò VÑHH vaø tình traïng VÑHH<br />
ÔÛ chung phoøng<br />
VÑHHC<br />
<br />
Coù<br />
<br />
Toång soá<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
Coù<br />
<br />
18<br />
<br />
94.7<br />
<br />
Khoâng<br />
<br />
17<br />
<br />
77.3<br />
RR=5.3 ;<br />
<br />
%<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
1<br />
<br />
5.3<br />
<br />
19<br />
<br />
100<br />
<br />
5<br />
<br />
22.7<br />
<br />
22<br />
<br />
100<br />
<br />
p= 0.1<br />
<br />
4. Baøn luaän<br />
4.1. Tyû leä hieän maéc vaø ñaëc ñieåm caùc yeáu toá<br />
nguy cô lieân quan ñeán beänh VÑHH caáp<br />
-Tyû leä hieän maéc (prevalence) cuûa beänh VÑHH<br />
caáp ôû treû em taïi Trung taâm baûo trôï treû em soá 4, Ba<br />
Vì, Haø Noäi laø 20/45 (44,4%). Tyû leä naøy hoaøn toaøn<br />
khoâng cao hôn caùc soá lieäu ñaõ coâng boá. Rahman vaø<br />
coäng söï trong moät nghieân cöùu coâng boá naêm 1997 taïi<br />
Bangladesh ñaõ keát luaän "tyû leä hieän maéc VÑHH caáp<br />
ôû treû döôùi 5 tuoåi trong coäng ñoàng vuøng noâng thoân laø<br />
58,7%" [4].<br />
- Tyû leä treû döôùi 5 tuoåi ôû ñöôïc nuoâi döôõng taïi<br />
trung taâm naøy ñöôïc ghi nhaän coù suy dinh döôõng laø<br />
<br />
15,6% vaø giôùi haïn suy dinh döôõng laø 24,4% khoâng<br />
khaùc xa vôùi soá lieäu veà tyû leä suy dinh döôõng treû em<br />
ñaõ ñöôïc Boä Y teá coâng boá, (töø 20-25%). Trong khi ñoù<br />
tyû leä treû döôùi 5 tuoåi bò thieáu maùu (huyeát saéc toá döôùi<br />
12g/dL) ghi nhaän laø 56,4% cao hôn chuùt ít so vôùi<br />
cuõng tyû leä naøy ñöôïc Chöông trình Dinh döôõng coâng<br />
boá, ( 49%)[6].<br />
- Vôùi lí do treû ñöôïc thu nhaän veà trung taâm töø<br />
nhieàu nôi khaùc nhau (beänh vieän, gia ñình, boû rôi…)<br />
cho neân tyû leä treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc naém roõ veà tình<br />
traïng tieâm chuûng chæ coù 66,7%. Tyû leä naøy thaáp hôn<br />
nhieàu so vôùi tyû leä treû ñöôïc tieâm caùc loaïi vaéc xin nhö<br />
Chöông trình tieâm chuûng môû roäng ñaõ coâng boá, (treân<br />
90%)[8] .<br />
- Do treû ñöôïc nuoâi döôõng taïi trung taâm baûo trôï<br />
vì vaäy ñieàu kieän soáng cuûa treû coù nhieàu ñieåm khaùc<br />
vôùi nhöõng treû ñöôïc nuoâi soáng taïi gia ñình, taát caû treû<br />
ñeàu ñöôïc saép xeáp nguû cuøng giöôøng vôùi nhau<br />
(100%), coù ñeán gaàn 2/3 soá treû (62,2%) nguû cuøng<br />
giöôøng vôùi treû ñang bò VÑHHC, hôn 3/4 treû ñöôïc<br />
ñieàu tra (75,6%) duøng chung chaên ñaép vaø hôn 2/3 soá<br />
treû (66,7%) ôû trung taâm thöôøng xuyeân ñöôïc chuyeån<br />
phoøng ôû. Vieâm ñöôøng hoâ haáp laø beänh laây truyeàn qua<br />
ñöôøng khoâng khí vaø thoâng qua tieáp xuùc vôùi dòch tieát<br />
cuûa ñöôøng hoâ haáp, vieäc treû nguû chung giöôøng, ñaép<br />
chung chaên vaø thöôøng xuyeân chuyeån phoøng ôû laø<br />
ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå beänh laây lan trong quaàn theå.<br />
Ñieàu naøy theå hieän ôû chæ soá treû bò vieâm ñöôøng hoâ haáp<br />
trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy ñieàu tra khaù cao<br />
(76,7%).<br />
<br />
4.2. Lieân quan giöõa moät soá yeáu toá nguy cô<br />
vaø tình traïng VÑHHC ôû nhoùm treû döôùi 5<br />
tuoåi<br />
Caùc yeáu toá nguy cô ñöôïc thaûo luaän trong nghieân<br />
cöùu naøy bao goàm tình traïng tieâm chuûng, tieàn söû<br />
vieâm ñöôøng hoâ haáp trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy<br />
ñieàu tra vaø tình traïng ôû chung phoøng vôùi treû ñang bò<br />
VÑHH. Lieân quan giöõa tình traïng tieâm chuûng vaø<br />
VÑHHC chöa thaáy ñeà caäp trong caùc nghieân cöùu<br />
tröôùc ñaây. Lieân quan giöõa tình traïng ôû chung phoøng<br />
vôùi VÑHH, theo Anders Koch vaø coäng söï laø 2,5<br />
laàn so vôùi nhoùm treû khoâng ôû chung phoøng [6].<br />
Trong ñieàu tra naøy tình hình VÑHH ôû nhoùm treû<br />
khoâng ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû cao gaáp 1,53 laàn<br />
nhoùm treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû nhöng söï khaùc<br />
bieät khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (RR = 1,53; p=0,7);<br />
khoâng ghi nhaän ñöôïc söï khaùc bieät giöõa tình traïng<br />
vieâm ñöôøng hoâ haáp hieän taïi vôùi tieàn söû vieâm ñöôøng<br />
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 7.2010, Soá 15 (15)<br />
<br />
19<br />
<br />
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br />
<br />
hoâ haáp trong voøng 3 thaùng tröôùc ngaøy ñieàu tra vôùi<br />
RR=0,5, p=0,7; Tìm thaáy coù söï lieân quan lôùn giöõa<br />
vieäc treû ôû chung phoøng vôùi tình traïng VÑHH<br />
(RR=5,3), tuy nhieân coù theå do haïn cheá veà qui moâ<br />
cuoäc ñieàu tra pheùp kieåm ñònh chæ cho giaù trò p ôû möùc<br />
0,1 (p=0,1).<br />
Tyû leä hieän maéc VÑHH ôû treû em ñöôïc nuoâi<br />
döôõng taïi Trung taâm Baûo trôï treû em soá 4, Ba Vì, Haø<br />
Noäi laø 44,4% töông töï nhö keát quaû cuûa caùc nghieân<br />
cöùu taïi ñòa ñieåm khaùc. Caùc ñaëc ñieåm veà dinh döôõng<br />
vaø thieáu maùu phuø hôïp vôùi tyû leä chung trong coäng<br />
ñoàng. Phaàn lôùn treû ôû trung taâm ñöôïc boá trí ôû chung<br />
phoøng, duøng chung chaên hay di chuyeån phoøng<br />
thöôøng xuyeân laø yeáu toá thuaän lôïi cho vieäc lan truyeàn<br />
beänh VÑHH.<br />
<br />
Khoâng nhaän thaáy söï lieân quan coù yù nghóa giöõa<br />
tình traïng tieâm chuûng vaø tieàn söû VÑHH cuûa treû vôùi<br />
beänh lyù VÑHH hieän taïi. Tuy nhieân coù moái lieân quan<br />
böôùc ñaàu giöõa vieäc treû soáng chung phoøng vôùi beänh<br />
lyù VÑHH.<br />
Do nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc<br />
moät cuoäc ñieàu tra caét ngang vì vaäy soá löôïng maãu thu<br />
thaäp ñöôïc coù theå chöa phaûn aùnh heát ñaëc ñieåm cuûa<br />
quaàn theå.<br />
Lôøi caûm ôn:<br />
Nhoùm nghieân cöùu xin chaân thaønh caûm ôn Ban<br />
Giaùm ñoác vaø caùn boä nhaân vieân Trung taâm Baûo trôï<br />
treû em soá 4, Ba Vì, Haø Noäi ñaõ taïo ñieàu kieän cho cuoäc<br />
ñieàu tra naøy.<br />
<br />
Taøi lieäu tham khaûo<br />
Tieáng Vieät<br />
1. Baùo caùo Hoäi nghò dinh döôõng toaøn quoác. Boä Y teá, Vieän<br />
Dinh döôõng, 2008. Haø Noäi, thaùng 6/2008<br />
<br />
4. Prevalence of acute respiratory tract infection and its risk<br />
factors in under five children. Rahman MM, Rahman AM.<br />
Bangladesh Med Res Counc Bull. 1997 Aug;23(2):47-50.<br />
<br />
2. Baùo caùo toång keát tieâm chuûng môû roäng naêm 2009. Boâ Y teá,<br />
Vieän Veä sinh dòch teá Trung öông, Döï aùn Tieâm chuûng môû<br />
roäng. Haø Noäi, thaùng 3/2010<br />
<br />
5. Risk factors for severe respiratory syncytial virus<br />
infection leading to hospital admission in children in the<br />
Western region of the Gambia. Martin W Weber, et<br />
al.International Journal of Epidemioly 1999; 28: 157-162<br />
<br />
Tieáng Anh<br />
<br />
6. Risk Factors for Acute Respiratory Tract Infections in<br />
Young Greenlandic Children. Anders Koch, Kåre Mølbak,<br />
Preben Homøe, Per Sørensen1, Thomas Hjuler, Mette Ehmer<br />
Olesen, June Pejl, Freddy Karup Pedersen, Ove Rosing<br />
Olsen, and Mads Melbye. American Journal of<br />
Epidemiology Vol. 158, No. 4<br />
<br />
3. Long-term morbidity and mortality following hypoxaemic<br />
lower respiratory tract infection in Gambian children. T. E.<br />
West, T. Goetghebuer, P. Milligan, E. K. Mulholland,& M.<br />
W. Weber. Bulletin of the World Health Organization, 1999,<br />
77 (2)<br />
<br />
20<br />
<br />
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 7.2010, Soá 15 (15)<br />
<br />