Các nguyên lý quản lý dự án part 4

Chia sẻ: Dasjhd Akdjka | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

531
lượt xem 338
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'các nguyên lý quản lý dự án part 4', kỹ thuật - công nghệ, kiến trúc - xây dựng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các nguyên lý quản lý dự án part 4

1.1.1. Sơ ñ ngang (sơ ñ Gantt) Henrry Gantt là tên m t k sư ngư i Pháp, ngư i ñ u tiên dùng sơ ñ này trong công vi c l p k ho ch vào ñ u th k 19. Gi s c n ph i xây d ng m ngôi nhà gi ng nhau ta có th t ch c xây d ng theo 3 phương pháp: tu n t , song song và dây chuy n. T ch c xây d ng theo phương pháp tu n t và song song ñư c di n t b ng sơ ñ ngang theo hình 5.1. ð th hi n m t sơ ñ ngang, ch c n m t h to ñ vuông góc, trong ñó tr c tung th hi n các công vi c, tr c hoành th hi n th i gian. Sơ ñ ngang di n t ñư c m t phương pháp t ch c s n xu t, m t k ho ch tương ñ i ñơn gi n và rõ ràng. Chính vì v y, phương pháp này ñư c s d ng ñ u tiên ñ l p k ho ch ti n ñ xây d ng. Ưu ñi m cơ b n c a sơ ñ ngang là dùng ñư c cho nhi u ñ i tư ng, d l p, d ñi u ch nh, b sung... nên ñư c dùng ph bi n. Tuy nhiên, nó có như c ñi m là không th hi n ñư c các d án ph c t p, không th y rõ m i liên h lô-gic c a các công vi c trong d án. 1.1.2. Sơ ñ xiên Sơ ñ xiên là sơ ñ không nh ng di n t ti n trình công vi c theo th i gian mà còn th hi n ñư c m i liên quan gi a các công vi c trong không gian. Vì v y, nó r t thích h p ñ th hi n d án t ch c theo phương pháp dây chuy n, nh m ñ m b o tính liên t c và ñi u hoà, s ph i h p nh p nhàng trong s n xu t. 1 2 3 ... ... m Ph−¬ng ph¸p d©y chuyÒn I II III IV m ... ... 3 2 1 H×nh 5.2. C¸c d©y chuyÒn x©y dùng m ng«i nhµ Tr l i v i ví d xây d ng m ngôi nhà gi ng nhau, s n xu t xây d ng ñư c t ch c theo phương pháp dây chuy n. Nghĩa là chia nh công ngh xây d ng m t ngôi nhà thành nhi u 73
công vi c (trong hình 5.2 là 4 công vi c); m i công vi c ñư c thi t l p m t dây chuy n, các dây chuy n này ñi qua m ngôi nhà. T h to ñ vuông góc, tr c tung th hi n các ngôi nhà hay còn g i là phân ño n; tr c hoành th hi n th i gian, các ñư ng xiên th hi n các dây chuy n (4 dây chuy n). Tuy nhiên sơ ñ xiên cũng như sơ ñ ngang, ch là mô hình tĩnh, có tính toán trư c các tham s (v không gian: chia thành các phân ño n; v th i gian: v i chu kỳ là s ngày, th i gian làm vi c c a m i dây chuy n) r i th hi n lên sơ ñ . ð i v i các d án l n, ph c t p, sơ ñ xiên không th hi n h t nh ng v n ñ ñ t ra, nh t là khi gi i quy t nh ng bài toán t i ưu, như rút ng n th i gian xây d ng, ho c ñ i v i nh ng d án không tính ñư c th i h n xây d ng theo các phương pháp thông thư ng, mang nhi u y u t ng u nhiên. Sơ ñ m ng có th giúp ta gi i quy t các v n ñ này. 1.1.3. Sơ ñ m ng Sơ ñ m ng là m t mô hình toán h c ñ ng, th hi n toàn b d án thành m t th th ng nh t, ch t ch , trong ñó th y rõ v trí c a t ng công vi c ñ i v i m c tiêu chung và s nh hư ng l n nhau gi a các công vi c. ð i v i sơ ñ m ng ngư i ta có th áp d ng các phương pháp toán h c vào vi c phân tích, xây d ng và ñi u khi n k ho ch. Sơ ñ m ng là tên chung c a nhi u phương pháp có s d ng lý thuy t m ng như: phương pháp ñư ng găng (CPM - Critical Path Method); phương pháp "k thu t ư c lư ng và ki m tra chương trình" (PERT - Program Evaluation and Review Technique)... Có r t nhi u phương pháp sơ ñ m ng, nhưng ñư c dùng ph bi n hơn c là 2 phương pháp CPM và PERT. Hai phương pháp này xu t hi n g n như ñ ng th i vào nh ng nănm 1958 - 1960, khi phòng d án ñ c bi t c a H i quân M l p k ho ch ñ ch t o tên l a Polaris. D tính th c hi n trong 5 năm, nhưng nh phát minh ra sơ ñ m ng ñ l p k ho ch và ñi u khi n nên ñã hoàn thành trong 3 năm. T ñó, các phương pháp sơ ñ m ng ñư c ph bi n r ng rãi, không ch trong lĩnh v c quân s mà c trong các lĩnh v c khác như khoa h c - k thu t, kinh t - xã h i... Hai phương pháp CPM và PERT cơ b n là gi ng nhau v hình th c, v trình t l p m ng, ch khác v tính toán th i gian. Th i gian trong CPM là là m t ñ i lư ng xác ñ nh, có th tính toán ñư c t các ñ nh m c lao ñ ng, còn th i gian trong PERT không xác ñ nh, không có ñ nh m c ñ tính toán mà ph i ư c lư ng, vì v y mang nhi u y u t ng u nhiên. 1.2. Tác d ng c a sơ ñ m ng Sơ ñ m ng là k thu t trình bày k ho ch ti n ñ , mô t dư i d ng sơ ñ m i quan h liên t c gi a các công vi c ñã ñư c xác ñ nh c v th i gian và th t trư c sau. Sơ ñ m ng là s k t n i các công vi c và các s ki n. Sơ ñ m ng có các tác d ng ch y u sau: - Ph n ánh m i quan h tương tác gi a các nhi m v , các công vi c c a d án; - Xác ñ nh ngày b t ñ u, ngày k t thúc, th i h n hoàn thành, trên cơ s ñó xác ñ nh các công vi c găng và ñư ng găng c a d án; - Là cơ s ñ tính toán th i gian d tr c a các công vi c, các s ki n; 74
- Cho phép xác ñ nh nh ng công vi c nào c n ph i ñư c th c hi n k t h p nh m ti t ki m th i gian và ngu n l c, các công vi c nào có th th c hi n ñ ng th i nh m ñ t ñư c m c tiêu v ngày hoàn thành d án; - Là cơ s ñ l p k ho ch, ki m soát, theo dõi k ho ch ti n ñ và ñi u hành d án. 2. THI T L P SƠ ð M NG 2.1. Các m i quan h ph thu c gi a các công vi c trong sơ ñ m ng ð xây d ng sơ ñ m ng, c n xác ñ nh m i quan h ph thu c l n nhau gi a các công vi c c a d án. Có m t s lo i quan h ph thu c ch y u gi a các công vi c c a d án như sau: 1. Ph thu c b t bu c là m i quan h ph thu c b n ch t, t t y u (ch y u là v m t k thu t) gi a các công vi c c a d án. ñây, có bao hàm c ý gi i h n v ngu n l c v t ch t. Ví d , ph i làm xong c p-pha thì m i có th ñ bê-tông. Có 4 th thì công vi c có th hoàn thành trong 2 ngày, n u ch có 2 th thì ph i kéo dài thành 4 ngày... 2. Ph thu c tuỳ ý là m i quan h ph thu c ñư c xác ñ nh b i nhóm qu n lý d án. M i quan h này ñư c xác ñ nh d a trên cơ s hi u bi t th c ti n v các lĩnh v c kinh t - xã h i - k thu t liên quan ñ n d án và trên cơ s ñánh giá ñúng nh ng y u t r i ro và các gi i pháp ñi u ch nh m i quan h cho phù h p. 3. Ph thu c hư ng ngo i là m i quan h ph thu c gi a các công vi c d án v i các công vi c không thu c d án, các y u t bên ngoài. Có 2 phương pháp chính ñ bi u di n sơ ñ m ng công vi c. ðó là phương pháp "công vi c trên mũi tên" (AOA - Activities on Arrow) và phương pháp "công vi c trong các nút" (AON - Activities on Nod). C 2 phương pháp ñ u có chung nguyên t c là: trư c khi m t công vi c có th b t ñ u thì t t c các công vi c trư c nó ñ u ph i ñư c hoàn thành và các mũi tên ñư c v theo chi u t trái sang ph i, ph n ánh m i quan h lô-gic trư c sau gi a các công vi c nhưng ñ dài mũi tên l i không có ý nghĩa gì. Tªn c«ng viÖc b Thø tù c«ng viÖc Thêi gian thùc hiÖn c«ng viÖc 2 2d 1 0/15/99 10/16/99 Ngµy b¾t ®Çu Ngµy kÕt thóc H×nh 5.3. C¸c th«ng tin trong mét nót 2.2. Phương pháp công vi c trong các nút AON Trong phương pháp AON các mũi tên ñư c ñư c s d ng ñ th hi n các quan h trình t gi a các công vi c. L i th cơ b n c a phương pháp này là d l p và không c n s d ng các mũi tên công vi c gi . Xây d ng m ng công vi c theo phương pháp AON c n tuân theo các quy t c sau: - Các công vi c ñư c trình bày trong m t nút. Nh ng thông tin trong nút g m tên công vi c, ngày b t ñ u, ngày k t thúc và ñ dài th i gian th c hi n công vi c. Có nhi u phương pháp th hi n thông tin trong m t nút, hình 5.3 là m t ví d ñi n hình: 75
- Các mũi tên xác ñ nh quan h trư c sau c a các công vi c. Có 4 ki u quan h như b ng 5.1; - T t c các ñi m, tr ñi m k t thúc ñ u có ít nh t m t ñi m ñ ng sau, t t c các ñi m tr ñi m b t ñ u ñ u có ít nh t m t ñi m ñ ng trư c; - Trong m ng ch có m t ñi m ñ u tiên và m t ñi m cu i cùng. B ng 5.1. Các d ng quan h th hi n b ng mũi tên trong sơ ñ m ng AON M i quan h Vi t t t Minh h a Di n gi i K t thúc - B t ñ u FS Công tác B không th A b t ñ u trư c khi công Finish-to-Start tác A k t thúc B B tñ u-B tñ u SS Công tác B không th A b t ñ u trư c khi công Start-to-Start tác A b t ñ u B K t thúc - K t thúc FF Công tác B không th A k t thúc trư c khi công Finish-to-Finish tác A k t thúc B B t ñ u - K t thúc SF Công tác B không th A k t thúc trư c khi công Start-to-Finish tác A b t ñ u B Hình 5.4 th hi n m ng công vi c l p theo phương pháp AON. 76
a d 1 2d 4 5d 10/15/99 10/16/99 10/30/99 11/05/99 B¾t KÕt c ®Çu thóc 3 7d 10/21/99 10/29/99 b e 2 4d 5 3d 10/15/99 10/20/99 10/21/99 10/23/99 H×nh 5.4. S¬ ®å m¹ng c«ng viÖc theo ph−¬ng ph¸p AON 2.3. Xây d ng sơ ñ m ng theo phương pháp công vi c trên mũi tên AOA Trong th c t qu n lý d án Vi t nam phương pháp công vi c trên mũi tên AOA ñư c s d ng ph bi n hơn c . Sau ñây s ñơn gi n g i là sơ ñ m ng. 2.3.1. Khái ni m sơ ñ m ng Xét ví d : Gi s ñ l p ghép m t khung nhà công nghi p 1 t ng c n làm các công vi c chính theo b ng 5.2. B ng 5.2. Các công vi c chính ñ l p ghép nhà công nghi p 1 t ng t/t Công vi c N i dung Th i gian th c hi n Trình t ti n hành (ngày) 1 a Làm móng nhà 5 Làm ngay 2 b V n chuy n c n tr c v 1 Làm ngay 3 c L p d ng c n tr c 3 Sau b 4 d V n chuy n c u ki n 4 Làm ngay 5 e L p ghép khung nhà 7 Sau a, c và d Trư c tiên ta l p ti n ñ l p ghép khung nhà ñó theo m t sơ ñ ñơn gi n - sơ ñ ngang (hình 5.5). 77
t/t c/v Néi dung Thêi gian (ngµy) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 a Lµm mãng nhµ 2 b VËn chuyÓn cÇn trôc vÒ 3 c L¾p dùng cÇn trôc 4 d VËn chuyÓn cÊu kiÖn 5 e L¾p ghÐp khung nhµ H×nh 5.5. TiÕn ®é l¾p ghÐp nhµ c«ng nghiÖp theo s¬ ®å ngang Bây gi ta dùng các vòng tròn ñ ñánh d u các th i ñi m b t ñ u hay k t thúc m t công vi c, còn các công vi c thì ñư c ký hi u b ng m t mũi tên n i th i ñi m b t ñ u và k t thúc c a công vi c ñó. ð bi u th m i liên h gi a các công vi c ta dùng mũi tên nét ñ t n i các công vi c. Ta ñư c m t sơ ñ m i (hình 5.6). t/t c/v Néi dung Thêi gian (ngµy) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 a Lµm mãng nhµ 2 b VËn chuyÓn cÇn trôc vÒ 3 c L¾p dùng cÇn trôc 4 d VËn chuyÓn cÊu kiÖn 5 e L¾p ghÐp khung nhµ H×nh 5.6. TiÕn ®é l¾p ghÐp nhµ c«ng nghiÖp theo s¬ ®å ngang Ti p t c bi n ñ i sơ ñ : ghi tên và th i gian các công vi c, g p các vòng tròn cùng xu t phát ban ñ u. Ta ñư c m t sơ ñ m i (hình 5.7) - sơ ñ m ng. 78
2 a 5 b c e 5 6 1 3 1 3 7 d 4 4 H×nh 5.7. S¬ ®å m¹ng tiÕn ®é l¾p ghÐp nhµ c«ng nghiÖp V y, sơ ñ m ng là m t h th ng các công vi c ñư c s p x p theo m t trình t nh t ñ nh gi a 2 y u t là công vi c (cung) và s ki n (nút/ñ nh), k t khi b t ñ u cho ñ n khi k t thúc quá trình, ñ t o nên m t s n ph m nào ñó. 2.3.2. Các ph n t c a sơ ñ m ng 1. S ki n S ki n là m c ñánh d u s b t ñ u hay k t thúc c a m t hay m t s công vi c. Nó không tiêu hao th i gian và ngu n l c mà ch th hi n v trí c th c a các công vi c trên sơ ñ. Thông thư ng s ki n ñư c th hi n b ng m t vòng tròn (g i là vòng tròn s ki n), hay b ng m t hình tuỳ ý. S ki n ñư c ký hi u b ng s ho c ch cái. - S ki n v trí b t ñ u các công vi c g i là s ki n ti p ñ u, còn s ki n v trí k t thúc công vi c g i là s ki n ti p cu i. c«ng viÖc i j Sù kiÖn tiÕp ®Çu Sù kiÖn tiÕp cuèi Sù kiÖn vµ c«ng viÖc trong s¬ ®å m¹ng - S ki n ch có mũi tên ñi ra là s ki n kh i công, s ki n ch có mũi tên ñi vào là s ki n hoàn thành. 2. Công vi c - Công vi c th c là m t cách g i có tính quy ư c ñ ch m t quá trình hay m t t p h p các quá trình s n xu t nào ñó có tiêu hao th i gian và ngu n l c. Công vi c th c ñư c th hi n b ng mũi tên li n nét. - Quá trình ch ñ i (hay còn g i là công vi c ch ñ i) là m t quá trình th ñ ng ch tiêu hao th i gian mà không tiêu hao các ngu n l c. Công vi c ch ñ i cũng ñư c th hi n b ng mũi tên li n nét. 79
- Công vi c gi ch m i liên h lô-gic gi a 2 ho c nhi u công vi c, nói lên s b t ñ u c a công vi c này ph thu c vào s k t thúc c a công vi c kia. Công vi c o không ñòi h i chi phí v th i gian và ngu n l c, ñư c th hi n b ng mũi tên nét ñ t. Công vi c th c hi n trư c công vi c ñang xét g i là công vi c ti p trư c, công vi c th c hi n sau công vi c ñang xét g i là công vi c ti p sau. Th i gian th c hi n các công vi c ñư c ño b ng ñơn v th i gian ngày, tu n hay tháng tuỳ thu c m c ñ chi ti t c n l p m ng. 3. ðư ng và ñư ng găng - ðư ng trong sơ ñ m ng là s s p x p liên t c c a các mũi tên công vi c ñi t s ki n kh i công ñ n s ki n hoàn thành, chi u dài c a ñư ng là t ng th i gian th c hi n các công vi c n m trên ñư ng ñó. - ðư ng trong sơ ñ m ng bao gi cũng ñi t s ki n kh i công ñ n s ki n hoàn thành, do ñó trong m t sơ ñ m ng có th có r t nhi u ñư ng. ðư ng có ñ dài l n nh t ñư c g i là ñư ng găng. M t sơ ñ m ng có th có nhi u ñư ng găng. Công vi c n m trên ñư ng găng g i là công vi c găng. ð th hi n các công vi c găng và ñư ng găng, thông thư ng trên sơ ñ m ng ta dùng mũi tên nét ñ m hơn ho c nét ñôi. 4. Ngu n l c trong sơ ñ m ng ñư c hi u là th i gian và các v t ch t c n thi t khác ñ th c hi n d án. 5. Th i gian công vi c (thông thư ng ký hi u là tij) là kho ng th i gian ñ hoàn thành công vi c theo ư c lư ng, ñư c n ñ nh trư c hay tính toán. 2.3.3. Các quy t c cơ b n v sơ ñ m ng 1. Sơ ñ m ng ph i là m t mô hình th ng nh t ch b t ñ u b ng m t s ki n (s ki n kh i công) và ch k t thúc b ng m t s ki n (s ki n hoàn thành). Không có s ki n kh i công ho c hoàn thành trung gian. 2. Mũi tên ký hi u công vi c ñi t trái sang ph i S th t c a các s ki n cũng ph i ñư c ñánh tăng d n theo chi u tri n khai các công vi c t trái qua ph i. ð i v i m i công vi c, s ghi s ki n ti p ñ u ph i nh hơn s ghi s ki n ti p cu i c a nó. 3. Nh ng công vi c riêng bi t không ñư c có cùng s ki n ti p ñ u và s ki n ti p cu i, nghĩa là m i công vi c ph i ñư c ký hi u b ng 2 ch s riêng. Sai l m này thư ng m c ph i khi th hi n các công vi c ti n hành song song. G p trư ng h p này ta ph i dùng s ki n ph và công vi c gi (hình 5.8). A k k B B i i j j i j A A B VÏ sai VÏ ®óng H×nh 5.8. Nh÷ng c«ng viÖc riªng ph¶i ®−îc ký hiÖu b»ng 2 chØ sè riªng 80
4. S p x p các công vi c ph i theo trình t công ngh ho c t ch c. Không ñư c ñ nh ng ph thu c không ñúng làm c n tr các công vi c khác (hình 5.9.và 5.10). Theo hình 5.9a thì l p c a ph i làm sau các công vi c xây tư ng và xây vách ngăn. ði u này không ñúng trình t công ngh vì l p c a ch ph thu c công vi c xây tư ng. Như v y, ñ công vi c l p c a không ph thu c vào xây vách ngăn như hình 5.9a thì ph i thêm s ki n ph và công vi c o như hình 5.9b. Theo hình 5.9b công vi c l p c a có th b t ñ u ngay sau khi xây tư ng. X©y v¸ch ng¨n §iÖn, n−íc 4 2 5 X©y t−êng L¾p cöa 6 3 a. VÏ kh«ng ®óng X©y v¸ch ng¨n §iÖn, n−íc 5 2 6 X©y t−êng L¾p cöa 4 7 3 b. VÏ ®óng H×nh 5.9. Kh«ng ®Ó nh÷ng phô thuéc kh«ng ®óng lµm c¶n trë c«ng viÖc Ho c trong trư ng h p: Công vi c C có th b t ñ u sau công vi c A. Công vi c D có th b t ñ u sau công vi c B. Công vi c E có th b t ñ u sau công vi c A và B. V như hình 5.10a là không ñúng vì như th công vi c C b ph thu c c vào công vi c B và công vi c D ph thu c c vào công vi c A. ð gi i quy t v n ñ này ta ph i thêm s ki n ph và công vi c o như hình 5.10b. C A A C E B E D B D a. VÏ kh«ng ®óng b. VÏ ®óng H×nh 5.10. Kh«ng ®Ó nh÷ng phô thuéc kh«ng ®óng lµm c¶n trë c«ng viÖc 5. Có nh ng công vi c có th b t ñ u khi công vi c trư c chưa k t thúc. ð tránh ph i kéo dài th i gian ch ñ i, có th chia công vi c trư c thành nhi u ph n, m i ph n có ñ kh i 81
lư ng ñ các công vi c sau có th b t ñ u. Quy t c này cho phép ph i h p nhi u công vi c m t cách h p lý (hình 5.11). §µo mãng Cèt thÐp-Cèp pha §µo mãng ®o¹n I §µo mãng ®o¹n II §µo mãng ®o¹n III Cèt thÐp - cèp pha I Cèt thÐp - cèp pha II H×nh 5.11. Chia c«ng viÖc tr−íc ra nhiÒu phÇn cã ®ñ khèi l−îng ®Ó c«ng viÖc sau cã thÓ b¾t ®Çu tr¸nh ph¶i kÐo dµi thêi gian chê ®îi 6. Khi t ch c s n xu t theo phương pháp dây chuy n, s có nhi u công vi c v a làm tu n t , v a làm song song. Trư ng h p này c n thêm nhi u s ki n ph và các công vi c o ñ ch rõ m i liên h c a các công vi c trong dây chuy n. ðây chính là s liên t c và nh p nhàng trong s n xu t. N u th hi n không ñúng s làm cho nhi u công vi c ph i ch m l i vì nh ng ph thu c vô lý. ði u ñó s phá v nh p ñi u c a ñây chuy n. ® µo cèt thÐp mãng I cèp pha I ®æ bªt«ng I 1 2 3 5 cèt thÐp ®µo mãng II cèp pha II ®æ bªt«ng II 6 8 4 cèt thÐp ®µo mãng III cèp pha III ®æ bªt«ng III 10 7 9 a. VÏ kh«ng ®óng ®µo cèt thÐp mãng I cèp pha I ®æ bªt«ng I 3 6 1 2 ®µo cèt thÐp ®æ mãng II cèt pha II bªt«ng II 4 5 7 8 10 cèt thÐp ®µo mãng III cèp pha III ®æ bªt«ng III 11 12 9 b. VÏ ®óng H×nh 5.12. Tæ chøc s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p d©y chuyÒn 82
Xét m t ño n sơ ñ m ng như hình 5.12a. Trong ño n sơ ñ này, công vi c 4-7 "ñào móng III" ch sau "ñào móng II", nhưng trên m ng l i th hi n công vi c 4-7 ph i sau c công vi c 2-3 và công vi c 2-4. Nghĩa là vi c ñào móng ño n III c ph i ch công vi c l p c p pha và làm c t thép ño n I. ðó là s ph thu c không ñúng, làm kéo dài th i gian ch ñ i và có th , phá v nh p ñi u dây chuy n. Tương t , công vi c 7-9 "c t thép - c p pha III" ch sau công vi c 4-7 "ñào móng III" và công vi c 4-6 "c t thép - c p pha II" nhưng trên m ng l i th hi n nó ph i th c hi n sau c công vi c 3-5 là "ñ bêtông I". ð th hi n ñúng, tránh ñư c các ph thu c không c n thi t ta ph i thêm các s ki n ph và công vi c áo như hình 5.12b. 7. Trong sơ ñ m ng có th thay m t ño n m ng nh (có m t ñi m ti p ñ u và m t ñi m ti p cu i) b ng m t công vi c ñ ñơn gi n hoá và ngư c l i, thay m t công vi c ph c t p b ng m t m ng nh . 8. Sơ ñ m ng c n th hi n m t cách ñơn gi n nh t có th . Không nên có các công vi c giao c t nhau. Các mũi tên c t nhau không sai, nhưng s r i và d nh m (hình 5.13). 2 1 4 1 2 4 3 3 a. Kh«ng nªn vÏ b. Nªn vÏ H×nh 5.13. Trong s¬ ®å m¹ng kh«ng nªn cã mòi tªn c¾t nhau 9. Không cho phép t n t i m t chu trình kín trong m ng. Không v mũi tên ngư c. 3 1 2 5 6 4 H×nh 5.14. VÏ sai, trong s¬ ®å m¹ng kh«ng ®−îc phÐp cã chu tr×nh kÝn 2.4. Tính toán các tham s th i gian c a sơ ñ m ng Phương pháp ñư ng găng CPM ñư c ng d ng r ng rãi trong qu n lý d án vì ph n l n các công vi c ñ u có th xác ñ nh ñư c th i gian th c hi n, và khi t ng công vi c ñư c xác ñ nh th i gian thì có th xác ñ nh th i gian hoàn thành toàn b d án. ði u quan tr ng là ph i phân tích ñư c các tham s v th i gian ñ có cơ s l p k ho ch ti n ñ cũng như ñi u khi n ti n ñ sau này. M t trong nh ng nguyên t c quan tr ng trong qu n lý ti n ñ là n m ñư c "khâu ch y u". ðư ng găng trong sơ ñ m ng chính là khâu ch y u ñó. ðư ng găng là các công vi c then ch t, ch y u, quy t ñ nh th i gian hoàn thành d án. 83
V m t hình th c, các tham s th i gian trong CPM và PERT là như nhau. 2.4.1. Tham s th i gian c a s ki n i i j Ei Li Ej Lj Ei / Li Kj Ki Hình 5.15. Các tham s s ki n Có th th hi n s ki n b ng m t vòng tròn chia làm 4 ph n ñ ghi các tham s c a s ki n ho c ghi th i ñi m s m và mu n c a s ki n vào m t ô ch nh t g n bên vòng tròn s ki n (hình 5.15). 1. S hi u s ki n i; j là ký hi u s ki n, thông thư ng ñư c ghi b ng s th t s ki n và có v trí góc ph n tư phía trên c a vòng tròn. Nguyên t c ñánh s th t s ki n: S ki n ñ u ghi s 1, sau ñó xoá h t các mũi tên ñi ra kh i nó. Các s ki n ti p cu i ch có công vi c ñi ra, không có công vi c ñi vào thì ghi s t 2 tr lên, có th theo th t trên xu ng ho c dư i lên. Tương t , v i m t s ki n k m i ñánh s , ta xóa h t các mũi tên ñi kh i k. Các công vi c ti p cu i k ch có công vi c ñi ra không có công vi c ñi vào ta ñánh s t k+1 tr lên. 2. Th i ñi m s m s ki n Th i ñi m c a s ki n j ký hi u là Ej là th i ñi m s m nh t có th k t thúc các công vi c ñi vào s ki n j, hay là th i ñi m s m nh t có th b t ñ u các công vi c ñi ra kh i s ki n j ñang xét. Nghĩa là, m t s ki n j ñang xét có nhi u con ñư ng ñi ñ n và th i ñi m s m c a s ki n j s là con ñư ng l n nh t ñi t s ki n 1 ñ n s ki n j. Tuy nhiên ñ có l i cho tính toán thì: - N u ñ ng trư c j ch có m t s ki n i thì Ej = Ei + tij vì th i gian c a ñư ng ñã ñư c c ng d n ñ n i r i. - N u ñ ng trư c j có nhi u s ki n thì Ej b ng con ñư ng l n nh t ñi t các s ki n ñó ñ n j, hay nói khác ñi: Ej = max(Ei + tij) (5.1) - E1 = 0 . Ví d : Cho m t sơ ñ m ng như hình 5.16. Ta có: E2 = 0 + 3 = 3 84
E3 = max [(E1 + t1,3); ( E2 + t2,3)]. Trong ñó: E1 + t1,3 = 0 + 5 = 5 E2 + t2,3 = 3 + 3 = 6 V y E3 = 6 . K t qu tính ñư c ghi góc ph n tư phía trái c a s ki n. 4 2 2 12 12 3 3 3 1 4 3 3 6 16 16 1 6 4 0 0 3 5 5 3 4 12 13 6 6 4 2 Hình 5.16. Tính toán các tham s công vi c c a sơ ñ m ng 3. Th i ñi m mu n c a s ki n Th i ñi m mu n c a s ki n j ñư c ký hi u là Lj là th i ñi m mu n nh t có th k t thúc các công vi c ñi vào s ki n j, hay th i ñi m mu n nh t có th b t ñ u các công vi c ñi kh i s ki n j ñang xét. - N u ñ ng sau j ch có m t s ki n k thì th i ñi m mu n c a s ki n j b ng th i ñi m mu n c a s ki n k tr ñi th i gian c a công vi c j-k: Lj = Lk - tjk. - N u ñ ng sau j có nhi u s ki n có th lùi ñ n s ki n j thì Lj b ng nh nh t c a các hi u s gi a th i ñi m mu n c a các s ki n ñó tr ñi th i gian c a các công vi c ñó: Lj = min(Lk - tjk) (5.2) - Lj = Ej khi j = n, nghĩa là khi j là s ki n hoàn thành c a m ng. Như v y, khi tính các th i ñi m mu n ta ph i tính ngư c t th i ñi m hoàn thành c a m ng. Trong ví d hình 5.16 ta có: L6 = E6 = 16 L4 = min[(L6 - t4,6); (L5 - t5,6)] Mà: L6 - t4,6 = 16 - 4 = 12 L5 - t5,6 = 13 - 0 = 13 V y L4 = 12. 85
K t qu tính ñư c ghi góc ph n tư phía ph i c a s ki n. 4. Tr s Kj Là tr s c a s ki n trư c n m trên ñư ng ñi dài nh t t s ki n ñ u ñ n s ki n j ñang xét. Tr s này có tác d ng ñ tìm ñư ng găng b ng cách l n t s ki n hoàn thành v s ki n kh i công. Trong ví d hình 5.16, ñư ng găng là ñư ng ñi qua các s ki n 6 - 4 - 3 - 2 - 1. 5. Th i gian d tr (Reserve) Rj c a s ki n j Như ta ñã th y, m t s ki n có th có 2 th i ñi m xu t hi n là s m Ej và mu n Lj. Nhưng nó cũng có th xu t hi n b t c lúc nào gi a 2 th i ñi m ñó. Kho ng th i gian chênh l ch gi a 2 th i ñi m ñó là th i gian d tr c a s ki n. Th i gian d tr c a s ki n là kho ng th i gian có th trì hoãn s ki n mà không làm thay ñ i th i gian th c hi n c d án, ñư c tính theo công th c: Rj = Lj - Ej (5.3) Nh n th y r ng, v i các s ki n n m trên ñư ng găng thì th i ñi m s m c a s ki n luôn luôn b ng th i ñi m mu n c a s ki n nên th i gian d tr c a các s ki n n m trên ñư ng găng luôn luôn b ng 0. 2.4.2. Tham s th i gian c a công vi c 1. Th i gian th c hi n công vi c Th i gian th c hi n các công vi c có th ñư c xác ñ nh b ng nhi u cách. Phương pháp tr c ti p: Căn c vào kh i lư ng công tác, l c lư ng huy ñ ng th c hi n công vi c và các ñ nh m c lao ñ ng, xe máy hi n hành ñ tính ra th i gian c n thi t th c hi n công vi c. Phương pháp ng u nhiên: Qua s li u th ng kê quá kh ngư i ta tính ñư c các s li u sau: a - th i gian l c quan khi công vi c ñư c th c hi n trong các ñi u ki n thu n l i nh t. m - th i gian có kh năng nh t khi công vi c ñư c th c hi n trong các ñi u ki n bình thư ng. b- th i gian bi quan khi công vi c ñư c th c hi n trong các ñi u ki n b t l i nh t. Gi ñ nh th i gian hoàn thành công vi c tuân theo quy lu t phân ph i ng u nhiên (quy lu t õ) thì giá tr trung bình c a nó (th i gian th c hi n công vi c trung bình) ñư c tính như sau: a + 4m + b = t (5.4) i, j 6 ho c: 3a + 2b = t (5.5) i, j 5 N u không có ho c không ñ các ñ nh m c c n thi t ñ xác ñ nh th i gian th c hi n công vi c theo phương pháp tr c ti p, không có ñ các s li u th ng kê quá kh ñ có th xác 86
ñ nh th i gian th c hi n công vi c theo phương pháp ng u nhiên thì ngư i ta có th s d ng k thu t mô ñun. K thu t này d a trên vi c phân tích các công vi c thành các ho t ñ ng nh (các mô ñun), ư c tính th i gian th c hi n t ng mô ñun. T ng các k t qu thu ñư c là th i gian g n ñúng ñ th c hi n công vi c ñang xét. Ngoài ra, ngư i ta cũng có th dùng phương pháp h i quy (k thu t tham s ) ho c k thu t công vi c chu n ñ tính toán th i gian th c hi n công vi c. N i dung c a phương pháp h i quy là: - Xác ñ nh các bi n ñ c l p nh hư ng ñ n th i gian th c hi n công vi c; - Thu th p d li u v th i gian th c hi n công vi c trong quá kh ñ i v i các giá tr khác nhau c a các bi n ñ c l p ñó; - Ki m tra m i tương quan gi a các bi n, xây d ng phương trình h i quy. T phương trình h i quy ñã xây d ng, tính toán th i gian th c hi n công vi c ñang xét. K thu t công vi c chu n: Trong th c hi n m t ho c nhi u d án có th có m t s công vi c chu n ñư c l p l i. Trên cơ s th ng kê nh ng s li u này ngư i ta có th tính ñư c th i gian trung bình th c hi n công vi c chu n, và do ñó, tính ñư c th i gian hoàn thành các công vi c c a d án. 2. Th i ñi m kh i công s m c a công vi c Th i ñi m kh i công s m công vi c ij ký hi u là ESij (Early Start) ñư c xác ñ nh b ng th i gian th c hi n ñư ng dài nh t ñi t s ki n kh i công ñ n s ki n ti p ñ u c a công vi c ij ñang xét. M t công vi c là kh i công s m n u nó b t ñ u th i ñi m s m c a s ki n ti p ñ u: ESij = Ei (5.6) 3. Th i ñi m hoàn thành s m c a công vi c Th i ñi m hoàn thành s m c a công vi c ij ñư c ký hi u là EFij (Early Finish) là th i ñi m hoàn thành s m nh t c a công vi c ij. Th i ñi m này b ng th i ñi m kh i công s m c a công vi c ij c ng v i th i gian th c hi n công vi c ñó: EFij = ESij + tij (5.7) 4. Th i ñi m hoàn thành mu n c a công vi c Th i ñi m hoàn thành mu n công vi c ij ñư c ký hi u là LFij (Late Finish) là th i ñi m mu n nh t có th hoàn thành công vi c ij mà không nh hư ng gì ñ n công vi c ti p sau nó: LFij = Lj (5.8) 5. Th i ñi m kh i công mu n c a công vi c Th i ñi m kh i công mu n c a công vi c ij ñư c ký hi u là LSij (Late Start) là th i ñi m không cho phép kh i công mu n hơn n a công vi c ij vì n u mu n hơn n a s ñ y lùi th i ñi m kh i công các công vi c sau nó. LSij = LFij - tij (5.9) 87
2.4.3. Th i gian d tr c a công vi c Có 4 lo i th i gian d tr c a m t công vi c ij là: 1. D tr chung (d tr toàn ph n, l n nh t) c a công vi c ij ký hi u là GRij (General Reserve) là d tr chung c a t t c các công vi c không găng liên quan k nhau trên ñư ng ñi dài nh t t s ki n kh i công ñ n s ki n hoàn thành qua công vi c ij ñang xét, ñư c tính b ng công th c: GRij = Lj - Ei - tij (5.10) N u công vi c ij s d ng h t d tr chung thì m i công vi c n m trên ñư ng dài nh t t s ki n kh i công ñ n s ki n hoàn thành qua công vi c ij trư c ñó không găng bây gi s tr thành găng. 2. D tr g c (d tr kh i công) c a công vi c ij ký hi u là SRij (Reserve of Start) là th i gian t i ña có th trì hoãn kh i công ho c kéo dài công vi c ij mà không nh hư ng ñ n th i ñi m hoàn thành mu n nh t c a m i công vi c ti p trư c nó (không làm m t th i gian d tr c a các công vi c ti p trư c). Khi s d ng h t d tr này, các công vi c phía sau công vi c ij n m trên ñư ng dài nh t s tr nên găng. SRij = Lj - Li - tij (5.11) 3. D tr ng n (d tr hoàn thành) c a công vi c ij ñư c ký hi u là FRij (Reserve of Finish) là th i gian t i ña có th trì hoãn s hoàn thành c a công vi c ij mà không nh hư ng ñ n th i ñi m kh i công s m nh t c a m i công vi c ti p sau nó (không làm m t th i gian d tr c a các công vi c ti p sau). Khi s d ng h t d tr này, các công vi c n m trên ñư ng dài nh t phía trư c công vi c ij ñang xét s tr nên găng. FRij = Ej - Ei - tij (5.12) i j Ei Li tij Ej Lj Ri Rj tij GRij tij IRij tij FRij tij SRij H×nh 5.17. C¸c lo¹i thêi gian dù tr÷ cña c«ng viÖc 4. D tr riêng (d tr ñ c l p, d tr bé nh t) c a công vi c ij ñư c ký hi u là IRij (Individual Reserve) th i gian t i ña có th trì hoãn công vi c ij mà không nh hư ng t i th i 88
ñi m hoàn thành mu n c a các công vi c ti p trư c nó và cũng không nh hư ng ñ n th i ñi m kh i công s m các công vi c ti p sau nó, nghĩa là không nh hư ng ñ n th i gian d tr c a các công vi c c phía trư c và phía sau c a công vi c ij. IRij = Ej - Li - tij (5.13) Các lo i th i gian d tr này ñư c th hi n trên hình 5.17. 2.4.4. H s găng Trong quá trình th c hi n d án, n u th i h n ti n ñ b kéo dài thì ñi u này có th làm cho m t s công vi c không găng tr nên găng và cu i cùng d n ñ n th i h n hoàn thành d án b ch m l i. V y ph i làm th nào ñ d ñoán ñư c s phát tri n này? Làm th nào ñ bi t ñư c r ng các công vi c nào d tr nên găng ñ quan tâm ch ñ o, ưu tiên sau các công vi c trên ñư ng găng. Thông thư ng, ch c n tìm ñư ng không găng nào có th i h n dài nh t là ñư c. Tuy nhiên, có nh ng trư ng h p có nhi u ñư ng có chi u dài g n tương ñương và trong t ng ñư ng ñó, có nhi u công vi c v i kh năng "tr thành găng" là khác nhau. ð tìm ra ñư c công vi c nào d tr thành găng, ta dùng h s găng. B ng 5.3. Các tham s th i gian c a sơ ñ m ng Các tham s s ki n Các tham s công vi c s Ei Li Ri Ki công tij ESij EFij LSij LFij GRij SRij FRij IRij kij ki n vi c 1 0 0 0 0 1-2 3 0 3 0 3 0 0 0 0 1 2 3 3 0 1 1-3 5 0 5 1 6 1 1 1 1 0.83 3 6 6 0 2 2-3 3 3 6 3 6 0 0 0 0 1 4 12 12 0 3 2-4 2 3 5 10 12 7 7 7 7 0.22 5 12 13 1 4 3-4 6 6 12 6 12 0 0 0 0 1 6 16 16 0 4 3-5 4 6 10 9 13 3 3 2 2 0.70 4-6 4 12 16 12 16 0 0 0 0 1 5-6 3 12 15 13 16 1 0 1 0 0.75 H s găng c a công vi c ij ký hi u là kij là ch tiêu ñánh giá m c ñ kh n trương c a nh ng công vi c không găng. Công th c tính: ' t −t ( Ln ) g ( Ln ) = k (5.14) ' i, j t −t g g ( Ln ) trong ñó: 89
tLn - ñ dài ñư ng n nào ñó dài nh t ñi qua công vi c ij ñang xét; tg - ñ dài ñư ng găng; t'g(Ln) - ñ dài các công vi c găng n m trên ñư ng n ñang xét. Nh ng công vi c n m trên ñư ng găng có h s găng b ng 1 là nh ng công vi c kh n trương c n t p trung th c hi n. Nh ng công vi c có h s găng g n 1 là công vi c g n găng cũng ph i quan tâm ch ñ o. Các k t qu tính toán các tham s th i gian c a sơ ñ m ng ñư c ghi trong b ng 5.3. 2.4.5. S d ng các d tr th i gian trong qu n lý ti n ñ Nh có th i gian d tr s ki n mà m t s ki n i có th xu t hi n b t kỳ lúc nào trong kho ng t th i ñi m s m Ei ñ n th i ñi m mu n Li c a mình. M t công vi c ij nào ñó cũng v y, nó có th thay ñ i th i ñi m kh i công: s m ESij - mu n LSij, th i ñi m hoàn thành: s m EFij - mu n LFij, ho c kéo dài th i gian th c hi n công vi c tij nh có các lo i d tr công vi c. ð i v i d tr riêng IRij vì b h n ch b i ñi u ki n không làm nh hư ng ñ n các th i ñi m b t ñ u ho c k t thúc c a các công vi c trư c và sau nó nên d tr riêng ch dùng ñ kéo dài th i gian tij c a công vi c. D tr chung GRij ñư c s d ng trong các trư ng h p sau: 1. ði u ch nh bi u ñ nhân l c Sau khi tính toán xong m ng và chuy n nó lên tr c th i gian ta có th v ñư c bi u ñ nhân l c. Bi u ñ nh n ñư c lúc ñ u s không ñi u hoà (có ch quá cao do c n nhi u nhân công, có ch quá th p do c n ít nhân công). Ta có th dùng th i gian d tr ñ thay ñ i các th i ñi m kh i công và hoàn thành c a công vi c ñ ñi u ch nh nhân công t ch nhi u xu ng ch ít. Nh ñó s có ñư c m t bi u ñ nhân l c ñi u hoà hơn. 2. Kéo dài th i gian th c hi n công vi c N u m t công vi c vì lý do nào ñó không hoàn thành ñúng th i h n thì ta có th kéo dài th i gian th c hi n nó mà không làm nh hư ng t i th i h n hoàn thành d án. 3. ði u hoà ngu n l c Các ngu n l c ñ th c hi n d án (như nguyên v t li u, nhiên li u, nhân công, máy...) nhìn chung là b h n ch do ñó chúng có th không tho mãn t t c các yêu c u cùng m t lúc. Vì th , ta ph i phân ph i ngu n l c cho các công vi c. Có th ñưa ra m t quy t c ưu tiên phân ph i như sau: Công vi c nào có d tr nh hơn thì ñư c ưu tiên trư c. Như v y, các công vi c găng luôn luôn ñư c ưu tiên s m t vì nó có t t c các lo i d tr b ng 0. Sau ñó th t ưu tiên theo s tăng d n c a h s găng. 2.5. Chuy n sơ ñ m ng lên tr c th i gian Sơ ñ m ng là m t mô hình m ng lư i, nó di n t d án b ng m i liên h gi a các công vi c. Sơ ñ m ng ban ñ u ch chú ý ñ n lô-gic. Nó có như c ñi m là các công vi c không ñư c th hi n theo t l mà ñư c tính b ng ch s ghi mũi tên công vi c. Vì v y, b ng tr c giác r t khó nh n ra t i m t th i ñi m nào có bao nhiêu công vi c ñang làm, công vi c m i b t ñ u và công vi c nào ñã k t thúc và không v ñư c bi u ñ ngu n l c. 90
Vì lý do ñó, sau khi tính toán xong sơ ñ m ng, ngư i ta chuy n nó lên tr c th i gian. Trình t chuy n như sau: 1. K m t tr c th i gian tính b ng ñơn v th i gian khi l p sơ ñ m ng ban ñ u. 2. Căng ñư ng găng lên tr c th i gian, ñư ng găng ñư c v nét ñ m ho c màu. N u có nhi u ñư ng găng thì bi u di n thành nh ng ñư ng song song v i tr c th i gian. 3. S p x p các công vi c không găng thành nh ng ñư ng nét m nh hơn và song song v i tr c th i gian (hình 5.18 là sơ ñ m ng chuy n lên tr c th i gian cho ví d sơ ñ m ng ñã v hình 5.16). y 1 2 3 4 6 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 t H×nh 5.18. S¬ ®å m¹ng chuyÓn lªn trôc thêi gian Nh n th y r ng n u ta cho các công vi c không găng ñ u kh i công mu n thì trên sơ ñ có tr c th i gian s xu t hi n các d tr chung GR ho c d tr kh i công SR c a các công vi c. Các d tr này ñ u d n v phía trư c, không ti n cho vi c s d ng d tr trong qu n lý ti n ñ . Vì v y, thông thư ng khi chuy n lên tr c th i gian ngư i ta ñ u cho các công vi c không găng kh i công s m. Lúc này xu t hi n các d tr chung GR và d tr hoàn thành FR c a các công vi c, tuỳ thu c vào s ki n ñ u và cu i c a công vi c là găng hay không găng. Có th bi u di n các d tr b ng ñư ng v nét m nh hơn ho c ñư ng v nét r i. Các d tr này d n v phía sau, thu n ti n cho vi c s d ng và qu n lý ti n ñ . 2.6. Chuy n sơ ñ m ng sang sơ ñ ngang ð gi i quy t các như c ñi m c a sơ ñ m ng lư i ngư i ta còn chuy n nó sang d ng sơ ñ ngang có tên g i là sơ ñ m ng ngang "PERT - GANTT". Sơ ñ m ng ngang k t h p ñư c nh ng ưu ñi m c a 2 sơ ñ , làm cho phương pháp bi u di n nh ng ý ñ t ch c qu n lý tr nên sinh ñ ng và d hi u, ph c v r ng rãi cho nhi u ngư i s d ng mà không ñòi h i nh ng ki n th c cao v sơ ñ m ng. Chuy n sơ ñ m ng lư i sang sơ ñ ngang ñư c ti n hành như sau: 1. V góc ph n tư th nh t c a h to ñ vuông góc (t0y) v i: - Tr c hoành 0t bi u th th i gian ñư c chia theo ñơn v tính th i gian c a sơ ñ m ng lư i ban ñ u; - Tr c tung 0y là tr c ñ t các công vi c, m i ñơn v tr c tung ñ t m t công vi c. 91
V lư i ô vuông ho c ch nh t b ng nét m nh và m . 2. M i công vi c ñư c bi u di n b i m t ño n th ng song song v i tr c hoành. ð dài ño n th ng chính là th i gian th c hi n công vi c (tij). - Các công vi c o ñư c bi u di n b i m t ñi m (.). - Trên ño n th ng bi u di n công vi c, ñ u mút trái ghi s ki n ti p ñ u, ñ u mút ph i ghi s ki n ti p cu i. - Các công vi c găng ñư c v nét ñ m ho c m c màu. 3. Các công vi c ñư c v l n lư t theo quy t c sau: - Các công vi c ñư c v l n lư t t dư i lên trên theo chi u dương c a tr c tung 0y. - Th t các công vi c tăng d n v ñ l n c a ch s s ki n k t thúc công vi c. N u có nhi u công vi c cùng có 1 s ki n k t thúc thì công vi c nào có s ki n ñ u nh hơn s ñư c v trư c. y 5 6 6' 4 6 45 3 5 5' 3 4 2 4 4' 2 3 1 3 3' 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 t H×nh 5.19. S¬ ®å m¹ng chuyÓn thµnh s¬ ®å ngang 4. N u có nhi u công vi c cùng k t thúc s ki n i thì các công vi c ti p theo s ñư c v b t ñ u ch s i có hoành ñ l n nh t. 5. Xác ñ nh d tr c a các công vi c Sau khi v xong các công vi c trên h tr c to ñ , ta l n lư t ñi t dư i lên trên theo tr c công vi c 0y. Ta th y có th có nhi u công vi c cùng k t thúc m t s ki n cu i, gi s là j nào ñó, song ñi m k t thúc l i có hoành ñ khác nhau. ðó là s chênh l ch v th i gian c a các công vi c găng và không găng. ðó chính là d tr c a các công vi c. ð bi u di n d tr này ta ch vi c kéo dài ño n th ng bi u di n công vi c ñó ñ n s ki n cu i j b ng m t ñư ng nét m ho c nét ñ t và trên dòng c a công vi c ñó và ký hi u là j' (các công vi c 1-3, 2-4, 3-5 và 5-6 trên hình 5.18 và 5.19). Hình 5.19 trình bày sơ ñ m ng ngang cho ví d sơ ñ m ng lư i ban ñ u ñã v hình 5.16 và chuy n lên tr c th i gian hình 5.18. 92