SKKN: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh thực hiện 4 phép tính về số thập phân ở lớp 5

I. Phần mở đầu:<br /> 1. Lí do chọn đề tài.<br /> Môn toán  ở  Tiểu học là môn học với nhiều kiến thức đa dạng, trong  <br /> quá trình dạy thường nảy sinh ra nhiều tình huống có vấn đề  nhất. Các em <br /> muốn giải quyết được tình huống đó thì đòi hỏi phải có một năng lực tư duy <br /> nhất định. Nhưng thông thường trình độ  của học sinh phát triển không đồng <br /> đều, dù các em được học chung một lớp, một giáo viên giảng dạy, có những  <br /> em nắm bắt kiến thức rất nhanh nhưng cũng có những em nắm bắt kiến thức  <br /> còn chậm, thậm chí không hiểu vấn đề  của bài học khiến cho giáo viên gặp <br /> phải những tình huống khó xử, dẫn đến tình trạng kéo dài thời gian tiết học, <br /> chất lượng dạy học không cao. Trong chương trình môn Toán lớp 5 điều mà <br /> tôi trăn trở  nhất đó là việc dạy học sinh thực hiện 4 phép tính với số  thập  <br /> phân, cách ước lượng thương trong phép  chia cho số thập phân có nhiều chữ <br /> số và dạy giải toán là vấn đề  mà học sinh thường gặp khó khăn lớn nhất. Ở <br /> lớp 4, dạy chia một số tự nhiên cho một số tự nhiên cách ước lượng thương <br /> đã khó. Đa số  các em không biết cách ước lượng thương dẫn đến thực hiện  <br /> các phép chia còn chậm, có em còn chia sai. Có những em ước lượng thương  <br /> không ghi nhớ mà còn rập khuôn, máy móc theo các bước, phần thử lại diễn <br /> giải dài dòng, không khoa học. Mà phần lớn kiến thức số học  ở lớp 5 chiếm <br /> lượng kiến thức lớn với 33 tiết/năm và các dạng toán còn lại đều liên quan <br /> tới việc tính toán cộng, trừ, nhân, chia. Vơi môt sô em môn Toán là môn h<br /> ́ ̣ ́ ọc <br /> được cho là khô khan, đặc biệt là bốn phép tính: Cộng, trừ, nhân, chia về  số <br /> thập phân. Đối với phép cộng và trừ sau khi thực hiện phép tính xong các em <br /> hay quên dấu phẩy hoặc đặt phép tính dọc chưa đúng các hàng, vị trí của từng <br /> chữ số dẫn đến kết quả sai. Với phép nhân học sinh không làm đúng kết quả <br /> do không  nắm chắc cách tách phần thập phân  ở  tích. Con phép chia h<br /> ̀ ọc <br /> sinh chia kỹ năng  ước lượng thương của các em còn chậm. Một số  học sinh  <br /> <br /> <br /> 1<br />  chưa hoàn thành bài khi làm bốn phép tính về “số thập phân”.Làm sao để học  <br /> tốt được phần này ?<br /> Lớp 5 mà tôi đang giảng dạy, tuy có nhiều em hoàn thành môn Toán rất  <br /> tốt  nhưng  bên cạnh  đó  vẫn còn nhiều em hoàn  thành  chậm, thậm chí  có  <br /> những em chưa hoàn thành được kiến thức, kĩ năng yêu cầu của bài học môn <br /> Toán. Nhiều em tỏ ra không yêu thích khi học toán, thậm chí có em còn ngại  <br /> khi đến tiết học toán. Chính vì vậy, việc truyền đạt kiến thức, kĩ năng cho <br /> các em trong những tiết toán trở nên khó khăn. <br /> Đứng trước thực trạng nêu trên, một vấn đề đặt ra là phải làm thế nào  <br /> để học sinh yêu thích học toán? Làm thế nào để chất lượng học Toán ở lớp 5 <br /> được nâng lên, bản thân tôi đã quyết định tìm hiểu và viết đề  tài “Một số  <br /> biện pháp hướng dẫn học sinh thực hiện 4 phép tính về  số  thập phân ở  <br /> lớp 5”. <br />           2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.<br />           a. Mục tiêu: <br /> Mục tiêu tổng quát của đề  tài là tìm ra các biện pháp nhằm nâng cao  <br /> chất lượng học toán  ở  lớp 5. Đây cũng chính là góp phần thực hiện có hiệu <br /> quả nhiệm vụ đặt ra cho ngành giáo dục và cho mỗi giáo viên đứng lớp là làm <br /> thế  nào để  nâng cao chất lượng học sinh, tránh để  học sinh ngồi nhầm lớp.  <br /> Chính vì vậy, việc tìm hiểu về mức độ nắm và vận dụng kiến thức của từng <br /> học sinh là vô cùng quan trọng, từ đó rut ra các bi<br /> ́ ện pháp, phương pháp dạy  <br /> học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh thì hiệu quả giảng dạy sẽ  cao  <br /> hơn.<br />                Sau khi học hết chương v ề “S ố th ập phân” phải giúp các em thực hiện <br /> đúng kết quả phép cộng, trừ, nhân, chia một cách chính xác. Thực hiện đúng  <br /> các bước trong phép tính   theo thứ  tự, nắm qui tắc một cách vững chắc và <br /> viết số đẹp, đặt dấu phẩy đúng vị  trí. Nhưng làm thế  nào để  đạt được điều <br /> mong muốn  ấy, tôi luôn luôn nghiên cứu tìm tòi biện pháp để  giúp học sinh <br /> học tốt hơn, đạt kết quả cao hơn, để tiếp tục áp dụng vào các bài tập có liên  <br /> quan đến số thập phân ở các phần sau và học tốt ở các lớp trên.<br /> <br /> 2<br />   Mục tiêu cụ thể là nhằm giúp học sinh co ki năng tinh toan va th<br /> ́ ̃ ́ ́ ̀ ực hiên<br /> ̣  <br /> ́ ́ ơi sô thâp phân đê vân dung vao th<br /> 4 phep tinh v ́ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ực hanh cac bai tâp vân dung<br /> ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̣  <br /> đung; kich thich tinh hăng say trong gi<br /> ́ ́ ́ ́ ờ học toán và làm nền tảng vững chắc  <br /> cho các lớp trên. <br />           b. Nhiệm vụ: <br /> Nghiên cứu cơ sở lí luận của các biện pháp vận dụng phương pháp đổi <br /> mới để nâng cao hiệu quả dạy học toán ở lớp 5. Trọng tâm là bốn phép tính <br /> cộng, trừ, nhân, chia số  thập phân, giải toán về  tỉ  số  phần trăm, cách  ước  <br /> lượng thương khi chia cho số có nhiều chữ số.<br /> Khảo sát thực trạng về nội dung đề  tài đã đặt ra. Đề  xuất những giải <br /> pháp nghiên cứu áp dụng vào việc dạy học môn toán về  thực hiện bốn phép  <br /> tính số thập phân nhằm nâng cao hiệu quả học tập.<br />           3. Đối tượng nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu ý thức ham học toán của học sinh.<br /> Nghiên cứu kỹ năng tính toán, giải toán của học sinh thông qua các bài <br /> học cụ thể, thực tế trao đổi hằng ngày. <br />            4. Giới hạn của đề tài.<br />  Kỹ  năng thực hiện bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia số  thập phân, <br /> giải toán có nhiều phép tính của học sinh lớp 5 trường Tiểu học Lê Hồng <br /> Phong.<br />            5. Phương pháp nghiên cứu.<br />           Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:<br /> ­ Phương pháp điều tra<br /> ­ Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động<br /> ­ Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm<br /> ­ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục<br /> ­ Phương pháp phỏng vấn<br /> ­ Phương pháp thống kê toán học.<br /> <br /> 3<br />  II. Phần nội dung.<br /> 1. Cơ sở lí luận.<br /> Toán học có một vị  trí nổi bật trong các môn khoa học. Hệ  thống  <br /> ngôn ngữ toán học, các kiến thức và kĩ năng toán học rất cần thiết cho cuộc <br /> sống, là cơ  sở  cho việc tiếp tục học lên các lớp trên và các môn học khác. <br /> Môn toán có khả  năng lớn trong việc bồi dưỡng, rèn luyện tư  duy cho học <br /> sinh. Có nhiều khả  năng phát triển tư  duy lôgic, có tác dụng trong việc phát <br /> triển trí thông minh, tư duy độc lập linh hoạt, sáng tạo góp phần làm cho học <br /> sinh trở thành con người có nhân cách, rèn luyện tác phong làm việc khoa học, <br /> giáo dục ý chí và những đức tính tốt. <br />       Ở học sinh lớp 5 các em bước đầu làm quen và thực hiện tốt các phép<br /> tính cộng, trừ, nhân, chia số  thập phân. Năm hoc 2016­ 2017, la năm hoc tiêp<br /> ̣ ̀ ̣ ́ <br /> ̣<br /> tuc đôi m ̉ ơi vê Đanh gia hoc sinh tiêu hoc,<br /> ́ ̀ ́ ́ ̣ ̉ ̣  thông tư 22/2016/TT­BGDĐT ra đơì <br /> nhăm s ̀ ửa đổi bổ  sung một số điều của quy định đánh giá học sinh Tiểu học  <br /> ban hành kèm thông tư số 30/2014/TT­BGDĐT ngày 28 tháng 8 năm 2014 của <br /> bộ  trưởng Bộ giáo dục và đào tạo. Đôi m ̉ ơi cach đanh gia hoc sinh phai xong<br /> ́ ́ ́ ́ ̣ ̉  <br /> hanh manh me v<br /> ̀ ̣ ̃ ơi đô m<br /> ́ ̉ ới hinh th<br /> ̀ ưc va ph<br /> ́ ̀ ương phap day hoc cua môi ng<br /> ́ ̣ ̣ ̉ ̃ ười <br /> giao viên. <br /> ́<br /> Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Toán cho học sinh. Tôi luôn đặt <br /> chất lượng học của học sinh lên hàng đầu. Nhiệm vụ  của người giáo viên  <br /> dạy phân môn mình đảm nhận là sao cho học sinh phải nắm chuẩn kiến thức  <br /> kỹ năng. Nhất là môn Toán môn học gắn liền với thực tiễn rất nhiều, đòi hỏi  <br /> người giáo viên phải nắm bắt từng đối tượng học sinh để  có hướng giảng <br /> dạy cho phù hợp nhằm đưa đến hiệu quả tiết học, bài học, môn học một cách <br /> tốt nhất.<br /> 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu.<br /> Lớp 5B mà tôi đang chủ nhiệm và giảng dạy có 25 học sinh, trong đó có  <br /> 9 nữ. Phần lớn học sinh đã được học theo mô hình trường học mới VNEN  <br /> ngay từ lớp 2. Tính tự giác, tích cực của mỗi em đều rất cao. Sau khi học khái <br /> niệm số thập phân, các em biết đọc và viết được chữ  số  thập phân, có biểu <br /> tượng chính xác về khái niệm số thập phân, bước đầu nắm được cấu tạo của <br /> một số  thập phân: gồm hai phần phần nguyên và   phần thập phân. Nhìn  <br /> chung học sinh của lớp đã nắm được lý thuyết và cách vận dụng lý thuyết <br /> vào bài tập thực hành; biết được cách thực hiện phép tính cộng, trừ, nhân, <br /> 4<br /> chia số  thập phân. Bên cạnh đó vẫn còn tình trạng học sinh chưa nắm chắc  <br /> cánh thực hiên phép tính, thuộc lý thuyết nhưng không biết áp dụng vào thực <br /> hành, tính toán sai, thường là những em không tập trung, uể oải và ít khi làm <br /> bài tập đầy đủ. Còn một bộ phận học sinh tính toán chậm, tính sai và dễ nản <br /> khi gặp những bài toán liên quan đến phép chia số thập phân. Đối với bài toán <br /> có lời văn nhiều học sinh chưa nắm chắc dạng bài và cách giải dạng bài đó; <br /> kĩ năng viết lời giải bài toán còn có nhiều hạn chế.<br />   Một số  em chưa được sự  quan tâm giúp đỡ  của gia đình do các bậc <br /> phụ huynh chưa nắm được các kiến thức một cách chắc chắn và chưa có sự <br /> hiểu biết sâu về  chuyên môn cũng như    phương pháp giảng dạy nên việc <br /> hướng dẫn và giúp đỡ học sinh trong quá trình học tập ở nhà còn hạn chế. Ý <br /> thức tự học, tự rèn luyện của hoc sinh chưa cao, nhiều lúc còn thiếu tự tin và <br /> hứng thú trong việc học môn Toán, chưa biết cách tự học. Mà đặc điểm HS ở <br /> lứa tuổi này rất hiếu động, ham hiểu biết, thích tìm tòi cái mới, cái lạ  nhưng <br /> cũng rất chóng quên, thiếu cẩn thận trong tính toán, trong làm bài tập. Một số <br /> em có thói quen đọc không kỹ  đề  dẫn đến sự  nhầm lẫn giữa các dạng bài <br /> tương tự. <br /> Với điều kiện cuộc sống như hiện nay, rất nhiều em được bố mẹ mua <br /> máy tính cầm tay cho. Kèm theo đó là sự  hiểu biết nhanh nhẹn về  thời đại <br /> Công nghệ  thông tin, kỹ  năng sử  dụng máy tính cầm tay của các em rất tốt.  <br /> Có máy tính rồi lười tính toán, đã sử  dụng máy tính để  tính. Một số  phụ <br /> huynh không để ý đến con em trong việc học ở nhà, chỉ kiểm tra kết quả thấy  <br /> đúng là được. Chính vì vậy đã không rèn được kỹ năng tính toán cho các em.<br />            3. Nội dung và hình thức của giải pháp.<br />            a. Mục tiêu của giải pháp.<br /> Học hết lớp 5 việc học sinh nắm chắc kiến thức và kĩ năng để  thực <br /> hiện 4 phép tính nói chung và 4 phép tính cộng trừ nhân chia số thập phân nói <br /> riêng. Vận dụng trong giải toán là vô cùng quan trọng, nó giúp cho các em có <br /> <br /> <br /> 5<br /> nền tảng vững chắc để học tiếp lên các cấp học trên và ứng dụng vào thực tế <br /> cuộc sống. <br />            b. Nội dung và cách thức của giải pháp<br /> Ở  lớp 5 việc dạy học sinh thực hiện các phép tính cộng trừ  nhân chia  <br /> với số thập phân và giải toán tôi đã tiến hành cụ thể qua các tiết dạy như sau:<br />             1. Tạo niềm tin và hứng thú trong việc học môn Toán cho học  <br /> sinh:<br /> Đây là một biện pháp cần thiết bởi môn Toán là môn học chứa đựng rất <br /> nhiều kiến thức. Đặc biệt với học sinh lớp 5 là lớp học cuối cấp của bậc  <br /> tiểu học,  nội dung học tập được khái quát hóa bằng một số công thức có tính  <br /> trừu tượng cao hơn so với các lớp dưới. Vì vậy rất nhiều học sinh tư  duy  <br /> trừu tượng, logic, khái quát hóa và ý thức kiên trì thực hành tính toán còn hạn <br /> chế dẫn đến thiếu niềm tin và hứng thú khi học toán. Bởi vậy, giáo viên cần <br /> phải biết khuyến khích, động viên các em trong việc thực hành vận dụng sáng  <br /> tạo để làm bài tập bằng các lựa chọn những câu hỏi, những bài tập phù hợp  <br /> với từng đối tượng học sinh. Với những bài khó cần cho HS thảo luận trao  <br /> đổi với bạn để  các em hiểu và làm được bài tập. Đối với HS chưa hoàn <br /> thành, chưa chăm học, giáo viên cần sự giúp đỡ, kèm cặp của học sinh năng  <br /> khiếu. Giáo viên chủ  động điều chỉnh Tài liệu hướng dẫn học phù hợp với <br /> chuẩn kiến thức, kỹ năng của các em. Trong quá trình chữa bài cần có sự  tư <br /> vấn, đưa ra cách làm bài đúng cho học sinh một cách cụ  thể. Bên cạnh đó <br /> không quên quan tâm và động viên để  các em có được niềm tin và hứng thú <br /> khi học toán. Tránh trình trạng để HS đứng ngoài lề tiết học. Đồng thời giáo <br /> dục   HS   qua   các   gương   hiếu   học   (gương   bạn   cùng   lớp,   cùng   trường,bạn <br /> nghèo vượt khó…).Tạo cho các em niềm tin khi đến lớp, đến trường.<br /> Ví dụ: Trong lớp có bạn Lê Đức Duy, là học sinh  ở  mức hoàn thành. <br /> Em rất lười học toán. Đầu năm ít khi em hoàn thành phần thực hành. Tôi đã  <br /> theo dõi, động viên kịp thời. Phân cho bạn Nguyễn Thị Kim Hồng ngồi cạnh,  <br /> <br /> <br /> 6<br /> kèm cặp. Chỉ  sau vài tuần em đã tiến bộ  rõ rệt. Hầu hết hoàn thành các bài <br /> thực hành kịp các bạn và đặc biệt em đã thích học môn Toán.<br /> Tôi nhận thấy biện pháp tạo niềm tin, hứng thú cho HS học môn Toán, <br /> đem lại hiệu quả  rõ rệt. kết quả  học tập của học sinh lớp tôi tiến bộ  hẳn. <br /> Đặc biệt tinh thần ham học Toán của các em được nhân lên. Sau mỗi tiết học  <br /> em nào cũng nắm chuẩn kiến thức kỹ năng bài học. <br />                      2. Củng cố  và hệ  thống hóa các kiến thức có lên quan đã học  <br /> trước đó<br /> Nội dung chương trình môn Toán cũng như các môn học khác được xây <br /> dựng theo nguyên tắc đồng tâm, ở  các lớp trên việc cung cấp kiến thức mới  <br /> dựa trên cơ sở củng cố, hệ thống hóa và mở rộng các kiến thức đã học ở lớp <br /> dưới và các kiến thức đã học ở lớp đó. Bởi vậy để học sinh nắm chắc được  <br /> kiến thức mới thì đòi hỏi các em phải nắm được các kiến thức cơ bản có liên  <br /> quan đã được học trước đó.Với đặc điểm học sinh lớp tôi, thích tìm tòi khám <br /> phá, ham hiểu biết nhưng cũng rât chóng quên. Vì vậy việc củng cố  và hệ <br /> thống hóa các kiến thức có liên quan đã được học là một bước không thể <br /> thiếu được trong các tiết dạy học toán. Chẳng hạn việc xây dựng quy tắc <br /> nhân một số thập phân với một số thập phân được hình thành trên cơ sở củng <br /> cố và mở rộng cách nhân 2 số tự nhiên<br /> Ví dụ: Khi dạy bài: Nhân một số  thập phân với một số  thập phân trong nội  <br /> dung có nêu: “Khi nhân một số  thập phân với một số  thập phân ta làm như <br /> sau: Ta nhân như nhân hai số tự nhiên; Ta đếm xem trong phần thập phân của  <br /> cả 2 thừa số có bao nhiêu chữ số ở phần thập phân rồi dùng dấu phẩy tách ở <br /> tích ra bấy nhiêu chữ số kể từ phải sang trái”. Do vậy, HS cần nắm được một <br /> cách chắc chắn cách thực hiên phép nhân 2 số tự nhiên đã học ở các lớp 2,3,4.<br /> Việc nắm chắc kiến thức là rất quan trọng, bởi các kiến thức toán học <br /> là một chuỗi mắt xích, nếu đứt một mắt xích nào thì mạch kiến thức của các  <br /> <br /> <br /> <br /> 7<br /> em bị  đứt quãng. Việc củng cố  hóa kiến thức đã học trước đó là biện pháp <br /> góp phần không nhỏ trong dạy học môn Toán.<br />            3. Chú ý đến những vấn đề mà học sinh thường hay nhầm lẫn, để <br /> kịp thời khắc phục sữa chữa.<br /> Khi cộng, trừ  số  thập phân, một số  em chưa nắm chắc các hàng trong <br /> một số thập phân, hay đặt tính sai dẫn đến kết quả phép tính sẽ sai luôn.<br /> Ví dụ  : Khi hướng dẫn học sinh thực hiện phép cộng 2 số  thập phân, <br /> tôi đã chú trọng đến kĩ năng đặt tính theo cột dọc cho học sinh, thông thường  <br /> với các trường hợp mà số chữ số phần thập phân của các số hạng khác nhau  <br /> học sinh hay nhầm lẫn trong việc đặt tính, nhất là đối với học sinh chưa hoàn  <br /> thành. <br /> Chẳng hạn : 345,28 + 24, 345 hoặc 457 + 25, 56<br /> Với các trường hợp trên, tôi đã hướng dẫn HS thực hiện như sau : Vận  <br /> dụng bài học số  thập phân bằng nhau để  viết thêm chữ  số  0 vào bên phải <br /> phần thập phân của số thập phân để  các số  hạng có chữ  số  phần thập phân <br /> bằng nhau ( Chuyển 345, 28 + 24, 345 = 345, 280 + 24, 345 ho ặc 457 + 25, 56  <br /> = 457, 00 + 25, 56), hướng dẫn học sinh viết thẳng cột các hàng với nhau, <br /> viết dấu phẩy thẳng cột với nhau. Sau đó tiến hành thực hiện phép cộng theo  <br /> thứ tự từ phải sang trái, đặt dấu phẩy ở tổng thẳng cột với dấu phẩy của các  <br /> số hạng.<br /> Ví dụ  4 : Khi hướng dẫn học sinh thực hiện phép nhân một số  thập <br /> phân với một số thập phân, tôi đã hướng dẫn học sinh kĩ thuật tính viết như <br /> sau : Sau khi đặt tính, cho sinh thực hiện phép nhân theo thứ tự  từ phải sang  <br /> trái, thực hiện phép nhân như nhân với số tự nhiên ( chú ý đến dấu phẩy trong  <br /> bước này); tiếp theo đó, hướng dẫn học sinh đếm số chữ số phần thập phân <br /> của cả hai thừa số đem nhân được bao nhiêu chữ số phần thập phân, rồi dùng  <br /> dấu phẩy tách  ở  tích ra bấy nhiêu chữ  số  kể  từ  phải qua trái. Đối với dạng  <br /> này có những học sinh đã nhầm lẫn trong việc sử dụng dấu phẩy vào các tích <br /> <br /> <br /> 8<br /> riêng. Do vậy giáo viên cần nhấn mạnh thao tác đếm chữ số  phần thập phân <br /> ở cả 2 thừa số đã đem nhân và bước dùng dấu phẩy để tách ở tích chung chứ <br /> ở các tích riêng không chú ý gì đến việc sử dụng dấu phẩy.<br /> Ví dụ: Khi dạy bài Nhân một số thập phân cho một số thập phân.<br /> 9,8 x 5,3 = ?<br /> Giáo viên nhấn mạnh. Tính tích riêng thứ nhất; Tính tích riêng thứ  hai;  <br /> Cộng hai tích riêng lại thành tích chung rồi đếm  ở  thừa số  thứ  nhất có một <br /> chữ  số   ở  phần thập phân, thừa số  thứ  hai có một chữ  số   ở  phần thập phân.  <br /> Cả hai thừa số có hai chữ  số ở  phần thập phân ta dùng dấu phẩy tách ở  tích  <br /> ra hai chữ số kể từ phải sang trái.<br /> Trong mỗi tiết học, tôi luôn tìm hiểu để phát hiện ra những vấn đề học <br /> sinh hay nhầm lẫn, kịp thời chấn chỉnh ngay. Chính vì vậy mà kỹ  năng đặt  <br /> tính và tính của học sinh lớp tôi rất chắc chắn. Nhất là 4 phép tính cộng, trừ, <br /> nhân, chia số thập phân.<br />            4. Quy trình thực hiện khi dạy giải toán có lời văn: <br /> Giải toán đối với học sinh là một hoạt động trí tuệ khó khăn, phức tạp. <br /> Việc hình thành kỹ  năng giải toán hơn nhiều so với kĩ năng tính vì bài toán <br /> giải là sự kết hợp đa dạng hoá nhiều khái niệm quan hệ toán học, ....chính vì <br /> vậy đặc trưng đó mà giáo viên cần phải hướng dẫn cho học sinh có được  <br /> thao tác chung trong quá trình giải toán sau:<br /> Bước 1: Đọc kỹ  đề  bài: Có đọc kỹ  đề  bài học sinh mới tập trung suy  <br /> nghĩ về ý nghĩa nội dung của bài toán và đặc biệt chú ý đến câu hỏi bài toán. <br /> Chúng tôi có rèn cho học sinh thói quen chưa hiểu đề  toán thì chưa tìm cách  <br /> giải. Khi giải bài toán ít nhất đọc từ 2 đến 3 lần.<br /> Bước 2:  Phân tích tóm tắt đề toán.<br /> Để biết bài toán cho biết gì? Hỏi gì? (tức là yêu cầu gì?)<br /> Đây chính là trình bày lại một cách ngắn gọn, cô đọng phần đã cho và  <br /> phần phải tìm của bài toán để  làm rõ nổi bật trọng tâm, thể  hiện bản chất <br /> <br /> <br /> 9<br /> toán học của bài toán, được thể hiện dưới dạng câu văn ngắn gọn hoặc dưới  <br /> dạng các sơ đồ đoạn thẳng.<br /> Bước 3: Tìm cách giải bài toán: Thiết lập trình tự  giải, lựa chọn phép <br /> tính thích hợp. Vận dụng công thức dạng bài đã học.<br /> Bước 4: Trình bày bài giải: Trình bày lời giải (nói ­ viết) phép tính <br /> tương  ứng, đáp số, kiểm tra lời giải (giải xong bài toán cần thử  xem đáp số <br /> tìm được có trả  lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với các điều kiện <br /> của bài toán không? Trong một số trường hợp nên thử xem có cách giải khác  <br /> gọn hơn, hay hơn không?<br /> Theo quy trình bốn bước trên tôi đã vận dụng  dạy dạng bài giải <br /> Toán về tỉ số phần trăm:<br />        Cần tổ chức cho học sinh định hướng và tìm ra cách giải quyết, đồng thời  <br /> thành lập công thức tính các dạng Toán cơ bản về tỉ số phần trăm.<br />              Dạng thứ  nhất: Tìm tỉ  số  phần trăm của hai đại lượng a và b theo  <br /> công thức:<br /> a : b x 100%<br /> <br />           Ví dụ: Lớp 5B có 9 học sinh nữ và 16 học sinh nam. Tính tỉ  số  phần  <br /> trăm số học sinh nữ so với số học sinh nam lớp 5B?<br /> Yêu cầu học sinh đọc kỹ đề. Xác định dạng toán. Vận dụng công thức  <br /> để giải và trình bày bài giải.<br /> Bài giải:<br /> Tỉ số phần trăm số học sinh nữ so với số học sinh nam lớp 5B là:<br /> 9 : 16 x 100 = 56,25%<br /> Đáp số: 56,25%<br />          Dạng thứ hai: Tính giá trị của x phần trăm của đại lượng a theo công <br /> thức:<br /> <br /> a :  100 x x% hoặc a x x% : 100<br /> <br />            Ví dụ: Bác Vân gửi tiết kiệm 5 000 000 đồng với lãi suất 0,6% một  <br /> tháng. Hỏi sau một tháng bác Vân được bao nhiêu tiền lãi?<br /> Vận dụng bốn bước trên học sinh giải bài toán một cách dễ dàng.<br /> Bài giải:<br /> Sau một tháng bác Vân được số tiền lãi là:<br /> 5 000 000 : 100 x 0,6 = 30 000 (đồng)<br /> <br /> 10<br />  Đáp số: 30 000 (đồng)<br /> <br />          Dạng thứ 3 : Tính giá trị của a khi biết x phần trăm của a là đại lượng b  <br /> theo công thức:<br /> b : x% x 100<br /> <br />           Ví dụ: Tính độ dài quãng đường, biết 15% quãng đường đó dài 45m.<br /> Sau khi học sinh xác định đúng dạng toán. Học sinh lớp tôi 100% các em biết <br /> vận dụng công thức trên để giải bài toán.<br /> Bài giải :<br /> Độ dài quãng đường đó là :<br /> 45 : 15 x 100 = 300 (m)<br /> Đáp số : 300m<br />            Dạng toán vận dụng nâng cao dành cho học sinh năng khiếu:<br />            Từ ba dạng tính tỉ số phần trăm cơ bản trên, giáo viên hướng dẫn cho  <br /> học sinh tìm hiểu các dạng tỉ  số  phần trăm (liên quan đến tính diện tích các <br /> hình vuông, chữ  nhật, hình tròn)  ở  mức độ  cao hơn để  phát hiện học sinh <br /> năng khiếu bằng cách đưa thêm bài tập khám phá cho các em làm tại lớp hoặc  <br /> ở các tiết tự học. Giáo viên đưa ra từng dạng cụ thể sau : <br />          Dạng thứ tư: Nếu cạnh hình vuông tăng lên a% thì diện tích hình vuông  <br /> đó tăng lên bao nhiêu phần trăm?<br />          Giáo viên hướng dẫn cho học sinh hiểu vấn đề và cách giải giải quyết <br /> đối với dạng toán trên như sau:<br />          Từ công thức tính diện tích hình vuông là cạnh nhân với cạnh. Cho nên <br /> cạnh hình vuông là 100% thì cho diện tích hình vuông đó là 100% hay gọi <br /> cạnh hình vuông là một giá trị thì diện tích hình vuông cũng là một giá trị. Vậy  <br /> để tìm phần trăm tăng của diện tích hình vuông ta có công thức tính như sau:<br />  b% = [(100% + a%) x ( 100% + a%) – 100%] <br /> x 100%<br />         Trong đó: a% là đi ều kiện bài toán đã cho, b% là số phần trăm diện tích <br /> tăng.<br />         Ví dụ 1: Nếu cạnh hình vuông tăng 30% thì diện tích hình vuông đó tăng <br /> lên bao nhiêu phần trăm?<br />        Vận dụng cách phân tích trên, ta có thể giải như sau:<br /> Bài giải:<br />        Diện tích hình vuông đó tăng lên số phần trăm là:<br /> 100 30 100 30 100 130 130 100<br /> [(  +  ) x (  +  ) ­  ] x 100% = (  x   ­  ) x 100%<br /> 100 100 100 100 100 100 100 100<br />                                                                                                  = ( 1,3 x 1,3 – 1) x 100% = 69%<br /> Có thể giải tắt như sau: ( 1,3 x 1,3 – 1) x 100% = 69%<br />           Dạng thứ  năm: Nếu cạnh hình vuông giảm đi a% thì diện tích hình <br /> vuông đó giảm đi bao nhiêu phần trăm?<br /> <br /> 11<br />        Từ công thức tính diện tích hình vuông là cạnh nhân với cạnh. Cho nên  <br /> cạnh hình vuông là 100% thì diện tích hình vuông đó là 100% hay gọi cạnh  <br /> hình vuông là một giá trị thì diện tích hình vuông cũng là một giá trị. Vậy để <br /> tìm phần trăm giảm của diện tích hình vuông ta có công thức tính như sau:<br />  b% = [100% ­ (100% ­ a%) x ( 100% ­ a%)] x <br /> 100%<br />        Trong đó: a% là điều kiện bài Toán đã cho, b% là số phần trăm diện tích  <br /> giảm.<br />        Ví dụ: Nếu chiều dài giảm 30% và chiều rộng giảm đi 25% thì diện tích <br /> hình chữ nhật đó giảm đi bao nhiêu phần trăm?<br />        Ta giải như sau:<br /> Bài giải:<br /> Diện tích hình chữ nhật đó giảm đi số phần trăm là:<br /> ( 1 – 0,7 x 0,75 ) x 100% = 47,5%<br />                                  Đáp số: 47,5%<br />        <br /> * Đối với dạng toán "Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó" đã <br /> học ở lớp 4, lên lớp 5 thường gặp những bài toán tỉ số ở dưới dạng ẩn, nhất <br /> là sau khi học về số thập phân:<br /> Ví dụ. Một mảnh vườn hình chữ nhật có nửa chu vi là 168m, biết chiều  <br /> rộng bằng 0,75 chiều dài. Tính diện tích mảnh vườn đó?<br /> Học sinh đọc kỹ đề, xác định đề cho biết gì, đề yêu cầu tính gì?<br /> Đối với bài này, tỉ số là một số thập phân hướng dẫn học sinh chuyển <br /> <br /> 75 3<br /> về phân số như sau:  0,75 =   = <br /> 100 4<br /> <br /> Khi đã xác định được tỉ  số  của chiều rộng so với chiều dài rồi. Học <br /> sinh sẽ  dễ  dàng lập được sơ  đồ  đoạn thẳng và giải bài toán theo từng bước <br /> đã học.<br /> Như vậy, dù bài toán các dạng “giải toán về tỉ số phần trăm”, "Tìm hai <br /> số khi biết tổng (hiệu) và tỉ số  của hai số  đó" hay bất kì ở dạng toán nào thì <br /> điều quan trọng đối với học sinh là phải biết cách tóm tắt đề  toán. Nhìn vào  <br /> tóm tắt xác định đúng dạng toán để  tìm chọn phép tính cho phù hợp và trình <br /> bày giải ngắn gọn theo công thức, đúng và chính xác.<br /> <br /> <br /> <br /> 12<br />  Tất cả những việc làm trên của giáo viên đều nhằm thực hiện tiết dạy  <br /> giải toán theo  phương pháp đổi mới và rèn kĩ năng cho học sinh khi giải bất  <br /> kì loại nào các em cũng được vận dụng được.<br />   5. Với phép chia số thập phân (cách ước lượng thương):<br />              Như đã nói ở trên, việc rèn kĩ năng ước lượng thương là cả một quá  <br /> trình.Thực tế của vấn đề  này là tìm cách nhẩm nhanh thương của phép chia. <br /> Để làm việc này, ta thường cho học sinh làm tròn số bị chia và số chia để dự <br /> đoán chữ số ấy. Sau đó nhân lại để thử. Nếu tích vượt quá số bị chia thì phải  <br /> giảm bớt chữ số đã dự đoán ở thương, nếu tích còn kém số bị chia quá nhiều  <br /> thì phải tăng chữ số ấy. Như vậy, muốn  ước lượng thương cho tốt, học sinh  <br /> phải thuộc các bảng nhân chia và biết nhân nhẩm trừ nhẩm nhanh. Bên cạnh <br /> đó, các em cũng phải biết cách làm tròn số thông qua một số thủ thuật thường  <br /> dùng là che bớt chữ số. Cách làm như sau:<br />           5.1.Làm tròn giảm:<br />             Nếu số chia tận cùng là chữ số 1; 2 hoặc 3 thì ta làm tròn giảm (tức là <br /> bớt đi 1; 2 hoặc 3đơn vị ở số chia).Trong thực hành, ta chỉ việc che bớt chữ số <br /> tận cùng đó đi (và cũng phải che bớt chữ số tận cùng của số bị chia)<br />         Ví dụ:<br />           Muốn ước lượng 92 : 23 = ? Ta làm tròn 92 > 90 ; 23 > 20(A), rồi nhẩm <br /> 90 chia 20 được 4, sau đó thử lại: 23 x 4 = 92 để có kết quả 92 : 23 = 4<br />        Trên thực tế việc làm tròn: 92 > 90; 23 > 20(A) được tiến hành bằng thủ <br /> thuật cùng che bớt hai chữ số 2 và 3 ở hàng đơn vị để có 9 chia 2 được 4 chứ <br /> ít khi viết rõ như ở (A)<br />    5.2. Làm tròn tăng:<br />           Nếu số chia tận cùng là 7; 8 hoặc 9 thì ta làm tròn tăng (tức là thêm 3; 2  <br /> hoặc 1 đơn vị  vào số  chia).Trong thực hành, ta chỉ  việc che bớt chữ  số  tận  <br /> cùng đó đi và thêm vào chữ số liền trước (và che bớt chữ số tận cùng của số <br /> bị chia)<br />         Ví dụ: Có thể ước lượng thương 5307 : 581 như sau:<br />            Che bớt 2 chữ số tận cùng của số chia, vì 8 khá gần 10 nên ta tăng chữ <br /> số 5 lên thành 6<br />            Che bớt 2 chữ số tận cùng của số bị chia<br />            Ta có: 53 : 6 được 8 .Vậy ta ước lượng thương là 8. Thử lại: 581 x 8 =  <br /> 4648; 5307 – 4648 = 659 > 581. Vậy thương  ước lượng (8 ) h ơi thi ếu, ta tăng <br /> lên 9 rồi thử lại: 581 x 9 = 5229; 5307 – 5229 = 78