intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tạp chí chính sách Y tế số 8 năm 2011

Chia sẻ: Hoàng Thiện | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST
Báo xấu
53
lượt xem 7
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Tạp chí chính sách Y tế số 8 năm 2011" trình bày nội dung thông qua các mục sau: nghiên cứu chính sách, diễn đàn chính sách Y tế, nhìn ra nước ngoài, tin tức. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm được nội dung đã trình bày.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tạp chí chính sách Y tế số 8 năm 2011

  1. l­ îc vµ chÝnh s iÕn ¸c ch hy Ön tÕ Vi ea te H lth tu s tr st i ategy a policy in nd ChÝnh s¸ch Y tÕ T¹p chÝ ISSN 1859-2643 Nghiªn cøu chÝnh s¸ch DiÔn ®µn chÝnh s¸ch y tÕ Nh×n ra n­íc ngoµi Tin Tøc Sè 8 (2011)
  2. Môc Lôc l­ îc vµ chÝnh s iÕn ¸c ch hy Vi Ön tÕ Trang ea e ut H lth s tr s t it ategy a policy in nd Nghiªn cøu chÝnh s¸ch Can thiÖp vµo qu¸ tr×nh thay ®æi chÝnh s¸ch: Kinh nghiÖm cña 3 c¸c tæ chøc nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch (“think tank”) y tÕ ë mét sè n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh Nhãm chuyªn gia cña WHO Tæng Biªn TËp TS. TrÇn V¨n TiÕn C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn søc kháe - PhÇn 2 12 Bé Y tÕ vµ nhãm ®èi t¸c Tßa so¹n ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ 138 Gi¶ng Vâ - Hµ Néi Ph©n tÇng x· héi trong ch¨m sãc søc kháe 16 Tel: (04) 3846 1590 TS. TrÇn ThÞ Minh Ngäc (04) 3823 4167 Fax: (04) 3823 2448 Email: tapchichinhsachyte@hspi.org.vn Ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt söa ®æi bæ sung mét sè chÕ ®é 21 phô cÊp ®èi víi c¸n bé, viªn chøc trong c¸c c¬ së y tÕ c«ng lËp ThS. Vò ThÞ Minh H¹nh, BS. NguyÔn ThÕ Hïng vµ céng sù §¸nh gi¸ s¬ bé viÖc triÓn khai LuËt HiÕn ghÐp m«, bé phËn c¬ thÓ 29 ng­êi 2007 - 2010 ThS. Phan Hång V©n VÊn ®Ò n¹o ph¸ thai cña phô n÷ nhiÔm HIV ë Qu¶ng Ninh vµ H¶i 37 Phßng - ViÖt Nam TS. Bïi Kim Chi, TS. NguyÔn ThÞ Thu Nam vµ céng sù DiÔn ®µn chÝnh s¸ch y tÕ Chu tr×nh chÝnh s¸ch 42 TS. TrÇn V¨n TiÕn GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: 03/GP-S§BS cÊp ngµy 25/1/2006 Lùa chän thuèc dùa trªn b»ng chøng ®¸nh gi¸ kinh tÕ - Tæng 45 In 2400 cuèn khæ 20,5x29,5 quan tõ tµi liÖu quèc tÕ ThS. NguyÔn Kh¸nh Ph­¬ng KÐo dµi thêi gian nu«i con s¸u th¸ng b»ng s÷a mÑ gãp phÇn 48 ChÕ b¶n in t¹i: n©ng cao chÊt l­îng d©n sè ViÖt Nam LAM-SABACU printing TS. NguyÔn §øc M¹nh
  3. Trang Nh×n ra n­íc ngoµi Suy tho¸i kinh tÕ vµ sè phËn cña Quü B¶o hiÓm y tÕ ng­êi nghÌo 55 ë Mü TS. TrÇn V¨n TiÕn T×nh h×nh dÞch chuyÓn c¸n bé y tÕ trªn thÕ giíi vµ øng phã cña 57 c¸c quèc gia ThS. Vò ThÞ Minh H¹nh, ThS. Vò V¨n Hoµn Tin Tøc B¸o c¸o toµn cÇu vÒ ®å uèng cã cån vµ søc kháe 2011 61 ThS. Hoµng ThÞ Mü H¹nh
  4. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 Lêi toµ so¹n Trong thêi gian võa qua, ®­îc sù quan t©m chØ ®¹o cña L·nh ®¹o Bé Y tÕ vµ sù phèi hîp cña c¸c Côc/Vô liªn quan, ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ trong cung cÊp c¸c b»ng chøng cho c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ViÖn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc ®Ó tiÕp tôc n©ng cao chÊt l­îng vµ tÝnh kh¸ch quan trong c«ng t¸c nghiªn cøu vµ tham vÊn chÝnh s¸ch. Sau ®©y, T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ xin giíi thiÖu b¶n l­îc dÞch kÕt qu¶ cña mét nghiªn cøu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña mét sè tæ chøc nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch y tÕ ë c¸c n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh (trong ®ã cã ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ ViÖt Nam) do nhãm chuyªn gia cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi thùc hiÖn. (B¸o c¸o toµn v¨n cña nghiªn cøu xin tham kh¶o trªn T¹p chÝ Health Policy and Planning sè 10 th¸ng 5, 2011 víi tiªu ®Ò "Influencing Policy Change: The Experience of Health Think Tanks in Low and Middle Income Countries") Can thiÖp vµo qu¸ tr×nh thay ®æi chÝnh s¸ch: Kinh nghiÖm cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch (“think tank”) y tÕ ë mét sè n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh Sara Bennett1, Adrijana Corluka1, Jane Doherty2, Viroj Tangcharoensathien3, Walaiporn Patcharanarumol3, Amar Jesani4, Joseph Kyabaggu5, Grace Namaganda5, AMZakir Hussain6 and Amade-Graft Aikins7 Tãm t¾t: nhËn ý kiÕn ph¶n håi trong qu¸ tr×nh viÕt b¸o Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Ó kh¾c phôc c¸o. Mét vµi tæ chøc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp lín nh÷ng h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc ph©n tÝch chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch ë ®Êt n­íc cña chÝnh phñ, sè l­îng c¸c tæ chøc ph©n tÝch hä. TÊt c¶ s¸u tæ chøc nµy ®Òu tÝch cùc lµm chÝnh s¸ch y tÕ ®éc lËp ë c¸c n­íc thu nhËp thÊp nhiÖm vô t­ vÊn chÝnh s¸ch vµ hÇu hÕt c¸c tæ vµ trung b×nh ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Nghiªn chøc ®Òu tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn cøu nµy nh»m: (i) nghiªn cøu sù ®ãng gãp cña chÝnh s¸ch. Mét sè Ýt tæ chøc thùc hiÖn c¸c cuéc c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ cho chu ®èi tho¹i chÝnh s¸ch, c¸c nghiªn cøu tæng quan tr×nh chÝnh s¸ch y tÕ ë c¸c n­íc thu nhËp thÊp vµ hÖ thèng hoÆc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nghiªn trung b×nh; (ii) ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè vÒ tæ chøc vµ cøu ®­îc giao. PhÇn lín c«ng viÖc cña c¸c tæ c¬ cÊu cã ®ãng gãp tÝch cùc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch y tÕ cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch y tÕ ë c¸c 1 John Hopkins School of Public Health, Baltimore, MD, United n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh. S¸u nghiªn States. cøu tr­êng hîp vÒ c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh 2 Independent researcher and part-time lecturer, School of s¸ch ë Bangladesh, Ghana, Ên §é, Nam Phi, Public Health, University of the Witwatersrand, Johannesburg, Uganda vµ ViÖt Nam ®­îc tiÕn hµnh, trong ®ã South Africa. 3 cã hai tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), hai tæ chøc International Health Policy Program, Bangkok, Thailand 4 thuéc tr­êng ®¹i häc vµ hai tæ chøc ph©n tÝch Anusandhan Trust, Mumbai, India 5 chÝnh s¸ch thuéc chÝnh phñ. Nghiªn cøu tr­êng African Centre for Global Health and Social Transformation, hîp ®­îc thùc hiÖn dùa trªn tæng quan tµi liÖu, Kampala, Uganda. 6 ph©n tÝch th«ng tin tµi chÝnh, pháng vÊn b¸n cÊu Independent consultant, Bangladesh 7 tróc c¸n bé vµ c¸c bªn liªn quan vµ trao ®æi, University of Ghana, Ghana 3
  5. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch chøc nµy ®­îc thùc hiÖn theo yªu cÇu cña chÝnh  Cã Ýt nhÊt 2 trong nh÷ng chøc n¨ng sau: phñ hoÆc nhµ tµi trî vµ s¶n phÈm cña nghiªn cøu - TiÕn hµnh nghiªn cøu vµ ph©n tÝch c¸c vÊn lµ mét b¶n b¸o c¸o (viÕt) vÒ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch; vµ mét bµi thuyÕt tr×nh tãm t¾t (tr×nh bµy trùc tiÕp). Nh÷ng yÕu tè cã vai trß quan träng t¸c - Cung cÊp t­ vÊn chÝnh s¸ch vµ hç trî kü ®éng tíi chÝnh s¸ch bao gåm: sù quan t©m tíi thuËt trong x©y dùng vµ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch; chÝnh s¸ch cña nhµ qu¶n lý, sù ®éc lËp ë møc ®é - Tæ chøc c¸c cuéc ®èi tho¹i chÝnh s¸ch ë t­¬ng ®èi vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý cña tæ chøc cÊp quèc gia vµ quèc tÕ víi môc ®Ých ®Ó c¸c nhµ nghiªn cøu vµ mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, céng ®ång vµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch - yÕu tè lµm t¨ng sù tÝn nghiªn cøu ngåi l¹i víi nhau th¶o luËn vÒ nh÷ng nhiÖm vµ t¨ng møc ®é ¶nh h­ëng cña tæ chøc c©u hái chÝnh s¸ch; nghiªn cøu ®èi víi chÝnh s¸ch. Trong khi mèi - §µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc cho c¸c nhµ quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc nghiªn cøu ®éc lËp vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. chÝnh phñ kh«ng cã vÊn ®Ò g× ®¸ng kÓ th× c¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu ngay trong c¬ cÊu bé m¸y cña  Cã møc ®é tù chñ nhÊt ®Þnh, ho¹t ®éng chÝnh phñ th­êng gÆp mét sè khã kh¨n. kh«ng v× lîi nhuËn; Môc tiªu nghiªn cøu  Coi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lµ ®èi t­îng phôc vô hµng ®Çu, tuy nhiªn, vÉn phôc vô Nghiªn cøu nµy nh»m: c¸c ®èi t­îng kh¸c nh­ c¸c tæ chøc x· héi (bao (1) Nghiªn cøu sù ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc gåm c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô vµ c¸c nhãm vËn ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ vµo kÕ ho¹ch x©y dùng ®éng chÝnh s¸ch) vµ c¸c nhµ qu¶n lý trong hÖ chÝnh s¸ch, vµo qu¸ tr×nh dù th¶o chÝnh s¸ch, thèng y tÕ. thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ theo dâi, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch ë c¸c n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh. Do ®ã, c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ cã thÓ lµ mét ®¬n vÞ gÇn nh­ trùc thuéc Bé Y tÕ, (2) X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè tæ chøc vµ c¬ cÊu hoÆc lµ mét c¬ së cña mét tr­êng ®¹i häc, hoÆc cã vai trß tÝch cùc ®èi víi c«ng t¸c tham vÊn mét tæ chøc t­ nh©n ®éc lËp hoµn toµn vµ ho¹t chÝnh s¸ch y tÕ cña c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh ®éng kh«ng v× lîi nhuËn. s¸ch y tÕ vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ ë c¸c n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tr­êng hîp ®­îc lùa chän ®Ó t×m hiÓu mét c¸ch hÖ thèng c¸c mèi C¸c kÕt qu¶ tr×nh bµy d­íi ®©y lµ mét phÇn quan hÖ nh©n qu¶ phøc t¹p th«ng qua nghiªn cña nghiªn cøu lín, trong ®ã cã nghiªn cøu vÒ cøu s©u (in depth study) mét sè Ýt tr­êng hîp. c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc vµ tÝnh bÒn Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu nµy phï hîp cho viÖc v÷ng cña c¸c c¬ quan ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ. nghiªn cøu nhiÒu yÕu tè cã mèi liªn quan víi KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c yÕu tè nµy ®­îc tr×nh nhau nh­ng mèi quan hÖ gi÷a chóng kh«ng râ bµy ë mét b¸o c¸o riªng. rµng vµ cã thÓ biÕn ®æi theo thêi gian. C¸c §Þnh nghÜa vµ ph­¬ng ph¸p tr­êng hîp ®­îc lùa chän theo kü thuËt tr­êng Trong nghiªn cøu nµy, tæ chøc ph©n tÝch hîp kh¸c biÖt (Gerrring, 2007): chóng t«i ®· chÝnh s¸ch y tÕ lµ tæ chøc: chän c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu kh¸c biÖt vÒ h×nh  Cã môc ®Ých chÝnh lµ hç trî x©y dùng vµ thøc tæ chøc, trong ®ã cã tæ chøc phi chÝnh phñ, tr­êng ®¹i häc vµ viÖn ph©n tÝch chÝnh s¸ch thùc thi chÝnh s¸ch y tÕ th«ng qua c¸c ph©n tÝch vµ nghiªn cøu; thuéc chÝnh phñ ë Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc ®­îc chän ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu 4
  6. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 chÝ: (i) ®­îc thµnh lËp Ýt nhÊt 5 n¨m; (ii) ho¹t x©y dùng lÊy tõ nhiÒu nguån, vÝ dô nh­ c¸c b¶n ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc y tÕ. C¬ së d÷ liÖu b¸o c¸o ®iÖn tö, gì b¨ng c¸c cuéc pháng vÊn vµ cho c¸c tæ chøc ®¸p øng c¸c tiªu chÝ trªn sÏ ®­îc c¸c th«ng tin s¬ l­îc vÒ nh©n viªn. ViÖc gì b¨ng thiÕt lËp. C¸c tæ chøc ®­îc chän kh«ng chØ dùa vµ ph©n tÝch c¸c cuéc pháng vÊn s©u ®­îc lµm trªn c¸c tiªu chÝ trªn mµ cßn dùa trªn møc ®é s½n mét c¸ch thñ c«ng vµ dùa trªn c¸c chñ ®Ò nghiªn sµng tham gia vµo nghiªn cøu. Tuy Trung t©m cøu. Trong mét sè cuéc pháng vÊn, c¸c b¶n ghi dÞch vô y tÕ vµ x· héi (Center for Health and chÐp chi tiÕt ®· ®­îc sö dông thay cho viÖc gì Social Services - CHESS ) cña Ghana ®­îc b¨ng. thµnh lËp ch­a ®Õn 5 n¨m nh­ng do kh«ng t×m KÕt qu¶ nghiªn cøu ®­îc c¬ quan nµo kh¸c ë Ghana ®¸p øng tèt h¬n, chóng t«i vÉn chän CHESS. Tæng quan vÒ c¸c tæ chøc ®­îc nghiªn cøu §Ó t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ë Ghana, Ên §é vµ Nam Phi, c¸c tæ chøc nµy c¸c nghiªn cøu viªn tõ chÝnh c¸c n­íc cã c¸c tæ ®· ®­îc thµnh lËp bëi c¸c c¸ nh©n cã danh tiÕng chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ nãi trªn ®­îc lùa trong lÜnh vùc, trong khi 3 tæ chøc cßn l¹i do chän ®Ó thùc hiÖn, nh­ng nh÷ng ng­êi nµy chÝnh phñ thµnh lËp. VÝ dô, ViÖn ChiÕn l­îc vµ kh«ng ®­îc lµ thµnh viªn cña tæ chøc ®ã. H­íng ChÝnh s¸ch Y tÕ (VCL&CSYT) ViÖt Nam b¾t dÉn chi tiÕt vµ bé c©u hái b¸n cÊu tróc ®· ®­îc nguån tõ c¸c viÖn tiÒn th©n. C¸c tæ chøc cña x©y dùng ®Ó h­íng dÉn thu thËp sè liÖu ë c¸c Bangladesh vµ Uganda ®Òu do chÝnh phñ thµnh n­íc. ViÖc thu thËp ®­îc tiÕn hµnh tõ th¸ng s¸u lËp vµ ®i kÌm víi ®ã lµ sù ñng hé tµi chÝnh m¹nh n¨m 2009 ®Õn th¸ng giªng n¨m 2010 víi c¸c mÏ. nguån th«ng tin tõ: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ khi thµnh lËp cña c¸c  Tæng quan tµi liÖu, bao gåm c¸c tµi liÖu ®· tæ chøc cã nhiÒu biÕn ®éng (thÓ hiÖn trong cét ¸p ®­îc xuÊt b¶n tõ chÝnh c¸c tæ chøc ®ã (trang chãt trong b¶ng 1). §¬n vÞ Kinh tÕ Y tÕ (HEU) Web, Ên phÈm nghiªn cøu, b¸o c¸o hµng n¨m, cña Tr­êng §¹i häc Cape Town vÉn gi÷ quy m« c¸c chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch ®· ®­îc c«ng bè…) ho¹t ®éng nhá nh­ng ®· cã nh÷ng b­íc biÕn ®æi vµ tõ c¸c nguån kh¸c còng nh­ lµ c¸c tµi liÖu m¹nh mÏ trong chÝnh s¸ch y tÕ vµ m«i tr­êng tµi ch­a ®­îc xuÊt b¶n (vÝ dô nh­ c¸c tháa thuËn trî, vµ ®· trë thµnh mét viÖn nghiªn cøu lín ë c¶ víi c¸c nhµ tµi trî). cÊp quèc gia vµ quèc tÕ. VCL&CSYT ë ViÖt Nam tr­íc ®©y Ýt ®­îc thÕ giíi biÕt ®Õn nh­ng  Th«ng tin tµi chÝnh do c¸c tæ chøc cung ®ang trë thµnh mét viÖn nghiªn cøu ho¹t ®éng cÊp. hiÖu qu¶ vµ cã uy tÝn trong n­íc. H¬n n÷a, viÖn  C¸c cuéc pháng vÊn s©u b¸n cÊu tróc víi ®· thiÕt lËp mét m¹ng l­íi c¸c tæ chøc tµi trî rÊt nhiÒu c¸c c¸ nh©n ®­îc chän cã chñ ®Ých. réng kh¾p cïng ®éi ngò nh©n lùc t­¬ng ®èi lín Nh÷ng ng­êi nµy cã vai trß kh¸c nhau trong c¸c vµ æn ®Þnh. H×nh ¶nh cña ViÖn HÖ thèng Y tÕ tæ chøc, vÝ dô nh­ ng­êi s¸ng lËp, c¸c nh©n viªn, (IHS) Ên §é thay ®æi qua c¸c thêi kú. C¸c tæ nhµ tµi trî, c¸c kh¸ch hµng cña tæ chøc ®ã, trong chøc cña Bangladesh vµ Uganda nhËn ®­îc ®ã cã c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c tæ nguån ®Çu t­ tµi chÝnh khæng lå khi míi thµnh chøc x· héi d©n sù. lËp, nh­ng khi nh÷ng nguån nµy c¹n dÇn, c¸c tæ  Th¶o luËn vÒ c¸c b¶n dù th¶o b¸o c¸o víi chøc nµy khã t×m ®­îc nguån tµi trî kh¸c thay nh©n viªn cña c¸c tæ chøc ®ã. thÕ. C¶ hai tæ chøc nµy ®· ký hîp ®ång dµi h¹n víi mét l­îng c«ng viÖc, nh©n lùc vµ tµi chÝnh §èi víi mçi tr­êng hîp, c¬ së d÷ liÖu ®­îc lín. 5
  7. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch B¶ng 1: Tæng quan vÒ c¸c tæ chøc ®­îc nghiªn cøu Tªn tæ chøc vµ N¨m Sè ng­êi cung T×nh tr¹ng ph¸p luËt Thùc tr¹ng n­íc thµnh lËp cÊp th«ng tin VCL&CSYT, 1998 (tiÒn Tæ chøc c«ng lËp, trùc Ho¹t ®éng hiÖu qu¶ trong 17 ViÖt Nam th©n n¨m thuéc Bé Y tÕ th¶o luËn x©y dùng chÝnh 1987) s¸ch dùa trªn b»ng chøng ë cÊp quèc gia Health Economics 1990 ChÝnh thøc thµnh lËp Tæ chøc tèt, cã uy tÝn 15 Unit (HEU), d­íi tªn Tr­êng Y tÕ trong vµ ngoµi n­íc Nam Phi C«ng céng vµ Søc kháe Gia ®×nh, Tr­êng §H Cape Town Institute for Health 1990 NGO Cã nhiÒu thay ®æi vÒ tæ 17 Systems (IHS), chøc, ®ang tù c¶i tæ l¹i sau Ên §é nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ ®ang chuÈn bÞ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o míi Health Economics 1998 ChÝnh thøc thµnh lËp ChØ cã nguån tµi trî tèi 13 Institute (HEI), d­íi tªn Khoa Kinh tÕ, thiÓu, vµ ho¹t ®éng ph©n Bangladesh §¹i häc Dkaha tÝch chÝnh s¸ch bÞ suy gi¶m. ViÖn ®ang xem xÐt x©y dùng l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô Health Policy 1999 Trùc thuéc Bé Y tÕ Cã nguån tµi trî tèi thiÓu, 13 Analysis Unit vÞ thÕ trong Bé Y tÕ bÞ suy (HPAU), Uganda gi¶m CHESS, Ghana 2008 NGO VÉn trong giai ®o¹n míi 7 thµnh lËp T¸c ®éng lªn chÝnh s¸ch y tÕ do sù thiÕu v¾ng mét tæ chøc ph©n tÝch chÝnh ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt s¸ch cã n¨ng lùc. Nam) vµ HEU (Nam Phi) ®Òu cã nh÷ng ®ãng ë ViÖt Nam, ng­êi cung cÊp th«ng tin cho gãp quan träng vµo qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh r»ng ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt s¸ch ë n­íc hä. IHS, Ên §é còng cã nh÷ng ®ãng Nam) ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho mét gãp ë møc ®é quèc gia. CHESS, Ghana cßn qu¸ sè chÝnh s¸ch, trong ®ã cã ChÝnh s¸ch quèc gia míi ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng ®ãng gãp t­¬ng tù mÆc vÒ phßng ngõa tai n¹n th­¬ng tÝch (2002), ChiÕn dï ng­êi cung cÊp th«ng tin cña tæ chøc nµy nãi l­îc quèc gia vÒ y tÕ dù phßng (®ang tiÕn hµnh) r»ng hä rÊt cã tiÒm lùc. ¶nh h­ëng cña ViÖn vµ Dù th¶o LuËt vÒ B¶o hiÓm Y tÕ (2007) còng Kinh tÕ Y tÕ (HEI), Bangladesh vµ §¬n vÞ Ph©n nh­ x©y dùng quy ho¹ch y tÕ mét sè tØnh/thµnh tÝch ChÝnh s¸ch (HPAU), Uganda ®· gÇn nh­ phè. Ng­êi cung cÊp th«ng tin cña ChÝnh phñ biÕn mÊt khi nguån tµi chÝnh c¹n kiÖt. Ng­êi Nam Phi nªu mét sè lÜnh vùc mµ §¬n vÞ Kinh tÕ cung cÊp th«ng tin ë Uganda ®· nªu mét sè c¬ Y tÕ (HEU) ®· cã ®ãng gãp trong x©y dùng héi nghiªn cøu cung cÊp b»ng chøng bÞ bá qua chÝnh s¸ch. Nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ®Ò cËp nhiÒu 6
  8. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 ®Õn lµ c«ng b»ng y tÕ, tµi chÝnh y tÕ, chÝnh s¸ch tÕ do Bé tr­ëng chñ tr×, cïng nh÷ng trao ®æi thuèc, ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu vµ hÖ thèng y kh«ng chÝnh thøc víi l·nh ®¹o Bé Y tÕ ®­îc xem tÕ huyÖn. lµ nh÷ng kªnh quan träng ®Ó t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch. Nh÷ng mèi quan hÖ trùc tiÕp nh­ vËy ®­îc ViÖn HÖ thèng Y tÕ (IHS), Ên §é ®· h­íng cho lµ ®Æc biÖt quan träng cho viÖc truyÒn t¶i ý ®­îc sù quan t©m cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh t­ëng chÝnh s¸ch, thu hót sù chó ý vµ duy tr× vÞ s¸ch kÕt qu¶ thèng kª vÒ nguyªn nh©n tö vong thÕ cña tæ chøc nghiªn cøu. vµ lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ë Ên §é ®­a ra kh¸i niÖm cho chÝnh s¸ch b¶o hiÓm y tÕ gia ®×nh. Trong 6 tæ chøc ®­îc kh¶o s¸t, chØ cã §¬n vÞ Kinh tÕ Y tÕ (Nam Phi) vµ ViÖn HÖ thèng Y tÕ Ngoµi ra, IHS, Ên §é cã nh÷ng ®ãng gãp vµo nç lùc c¶i thiÖn hÖ thèng y tÕ cña chÝnh phñ. (Ên §é) thùc hiÖn ®­îc viÖc xuÊt b¶n c¸c Ên phÈm trong c¸c t¹p chÝ “ph¶n biÖn ®éc lËp” NhiÒu tæ chøc trong mÉu ®iÒu tra ®· tiÕn (peer-review), xuÊt b¶n s¸ch hoÆc mét vµi hµnh c¸c nghiªn cøu ph©n tÝch vÒ c¸c chñ ®Ò liªn ch­¬ng s¸ch. Ng­êi cung cÊp th«ng tin ë c¶ quan ®Õn tµi chÝnh y tÕ (b¶o hiÓm y tÕ vµ phÝ dÞch HEU, Nam Phi vµ VCLCSYT, ViÖt Nam ®Òu vô), vai trß cña y tÕ t­ nh©n, hç trî ph¸t triÓn nhÊn m¹nh sù thiÕu hôt thêi gian vµ khèi l­îng (SWAP vµ sù hiÖu qu¶ cña tµi trî) vµ tù chñ bÖnh c«ng viÖc qu¸ nhiÒu ®· lµm c¶n trë viÖc c«ng bè viÖn. Sù trïng hîp ng¹c nhiªn vÒ ®Ò tµi nghiªn c¸c nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ trªn c¸c t¹p chÝ “ph¶n cøu ë c¸c quèc gia kh¸c nhau cho thÊy ®ã lµ biÖn ®éc lËp” quèc tÕ. Trong bèi c¶nh thiÕu hôt nh÷ng vÊn ®Ò mµ Bé Y tÕ quan t©m nh­ng ch­a nh©n lùc th× viÖc ­u tiªn cho c«ng t¸c cung cÊp ®ñ n¨ng lùc ®Ó tù ph©n tÝch. §iÒu nµy còng cho th«ng tin vµ t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch y tÕ lµ ®iÒu thÊy c¸c c¬ héi ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu ë mçi n­íc kh¸c nhau. dÔ hiÓu. S¶n phÈm nghiªn cøu C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn sù tham gia ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch PhÇn lín c«ng viÖc cña c¸c tæ chøc xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña nhµ n­íc vµ c¸c nhµ tµi trî. ViÖn Nghiªn cøu chØ ra mét lo¹t c¸c yÕu tè cã tÝnh ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch y tÕ (ViÖt Nam) còng quyÕt ®Þnh tíi kh¶ n¨ng nghiªn cøu tham gia cã ®­îc Bé Y tÕ giao nhiÖm vô tham m­u, t­ vÊn hiÖu qu¶ vµo c¸c th¶o luËn chÝnh s¸ch. Nh÷ng vÒ chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch y tÕ vµ ®¸nh gi¸ t¸c yÕu tè bao gåm: ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch trong t­¬ng lai.  M«i tr­êng chÝnh s¸ch chung; S¶n phÈm nghiªn cøu th­êng lµ c¸c b¶n b¸o  Chñ së h÷u vµ hiÖn tr¹ng cña tæ chøc c¸o nghiªn cøu, kÕt hîp víi thuyÕt tr×nh tãm t¾t nghiªn cøu; tr­íc c¸c viªn chøc chÝnh phñ. C¸c b¸o c¸o m«  C¬ chÕ qu¶n trÞ vµ c¬ chÕ tµi chÝnh cña tæ t¶ chi tiÕt c¸c b­íc nghiªn cøu ph©n tÝch ®· ®­îc chøc nghiªn cøu; tiÕn hµnh. H×nh thøc c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu th­êng lµm nhÊt cña §¬n vÞ Kinh tÕ Y tÕ (Nam  Sù ®iÒu hµnh cña tæ chøc nghiªn cøu. Phi) vµ ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ Sau ®©y, chóng ta sÏ lÇn l­ît xem xÐt c¸c yÕu (ViÖt Nam) lµ phæ biÕn trùc tiÕp tíi c¸c nhµ tè nµy. ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c nhµ qu¶n lý cao M«i tr­êng chÝnh s¸ch cÊp th«ng qua c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn dù ¸n (vÝ dô nh­ c¸c cuéc häp dù ¸n vµ c¸c héi th¶o kÕt Cã lÏ yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh h­ëng lªn qu¶ nghiªn cøu) hay th«ng qua c¸c buæi häp cña sù ph¸t triÓn thµnh c«ng cña mét tæ chøc lµ ®­îc Héi ®ång T­ vÊn ChÝnh s¸ch. VÝ dô, viÖc tham sù ñng hé, ®Æc biÖt lµ khi chÝnh phñ cã nhu cÇu dù cña ViÖn ChiÕn l­îc ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt ph©n tÝch chÝnh s¸ch mét c¸ch ®éc lËp. ë ViÖt Nam) t¹i c¸c buæi giao ban hµng tuÇn cña Bé Y Nam, ®©y lµ mét yÕu tè tÝch cùc ñng hé sù ph¸t 7
  9. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch triÓn cña ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ. ë chøc ®­îc nghiªn cøu, HPAU ë Uganda vµ ViÖn Ên §é, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë c¸c ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) ®Òu bang nhÊn m¹nh nhu cÇu b»ng chøng khoa häc cã nh÷ng mèi quan hÖ mËt thiÕt víi chÝnh phñ. cho quy tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. §èi víi HPAU, mèi quan hÖ mËt thiÕt nµy cã vÎ l¹i mang ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ ©m tÝnh. KÓ c¶ khi “Chóng ta ®ang sèng trong kû nguyªn cña tæ chøc nµy ®­îc tµi trî ®Çy ®ñ th× vÞ trÝ cña hä ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch dùa trªn b»ng chøng. trong hÖ thèng nhµ n­íc vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp: C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ngµy nay cÇn mÆc dï tæ chøc nµy cã thÕ m¹nh lµ cã thÓ t­ vÊn nhiÒu th«ng tin vµ b»ng chøng h¬n n÷a ®Ó hç trî trùc tiÕp cho thø tr­ëng th­êng trùc nh­ng v¨n qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, chø kh«ng chØ b»ng ho¸ thø bËc trong c¬ chÕ ra quyÕt ®Þnh cña Bé l¹i quan ®iÓm cña hä. §©y lµ mét m«i tr­êng míi kh«ng gióp ph¸t huy hiÖu qu¶ cña thÕ m¹nh nµy. kh«ng chØ ®èi víi ngµnh y tÕ mµ c¶ nh÷ng lÜnh Ng­îc l¹i, vÞ trÝ tæ chøc cña ViÖn ChiÕn l­îc vùc kh¸c, hay nãi c¸ch kh¸c, nã ¸p dông cho tÊt vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) l¹i tá ra t­¬ng ®èi c¶ lÜnh vùc ë ViÖt Nam” (Mét c¸n bé chÝnh phñ, hiÖu qu¶. Trong khi mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ViÖt Nam) ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) Ng­îc l¹i, ë Uganda vµ Bangladesh, c¸c vµ Bé Y tÕ cã thÓ g©y ra nh÷ng b¨n kho¨n tõ bªn khã kh¨n tµi chÝnh lµ yÕu tè bÒ ngoµi dÔ nhËn ngoµi vÒ tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng nghiªn thÊy nhÊt dÉn ®Õn suy gi¶m chøc n¨ng cña c¸c cøu vµ ho¹t ®éng t­ vÊn cña ViÖn th× ViÖn nµy tæ chøc nghiªn cøu, nh­ng theo nh÷ng ng­êi vÉn cã ®­îc nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng kÓ lªn chÝnh cung cÊp th«ng tin th× nguyªn nh©n gèc rÔ lµ do s¸ch. Trong mét m«i tr­êng ho¹ch ®Þnh chÝnh thiÕu hç trî cña chÝnh phñ. Tr­êng hîp cña s¸ch t­¬ng ®èi khÐp kÝn cña ViÖt Nam, rÊt khã Bangladesh còng nh­ vËy. ®Ó h×nh dung mét tæ chøc hoµn toµn ®éc lËp bªn ngoµi nhµ n­íc cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng nh­ ë Nam Phi, §¬n vÞ Kinh tÕ Y tÕ (HEU) ®­îc vËy ®Õn chÝnh s¸ch. Mét ng­êi tr¶ lêi pháng vÊn thµnh lËp 4 n¨m tr­íc cuéc bÇu cö d©n chñ ®Çu ®· nãi r»ng mét phÇn lý do v× sao ViÖn ChiÕn tiªn cña Nam Phi n¨m 1994, thêi ®iÓm b¾t ®Çu l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) ®­îc Bé Y c¸c chÝnh s¸ch cëi më, ®Æc biÖt lµ cëi më cho sù tÕ tin t­ëng nh­ vËy lµ do mèi liªn hÖ chÆt chÏ phª ph¸n hÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ ph©n biÖt gi÷a hai tæ chøc: chñng téc. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua chÝnh phñ ®· thay ®æi møc ®é chÊp nhËn ý kiÕn t­ vÊn “Chóng t«i tin t­ëng ViÖn ChiÕn l­îc vµ cña HEU; cã nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch HEU ChÝnh s¸ch Y tÕ nh­ hä lµ mét phÇn cña Bé Y tÕ. ®ãng vai trß vËn ®éng nhiÒu h¬n lµ t¸c ®éng Hä rÊt m¹nh trong nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch trùc tiÕp. Kh¶ n¨ng dÞch chuyÓn gi÷a nghiªn cøu vÒ hÖ thèng y tÕ vµ chÝnh s¸ch y tÕ. hai vai trß nµy chøng tá tÝnh ®éc lËp vµ n¨ng lùc Ngoµi ra, ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ cña HEU, ®ång thêi cho thÊy HEU cã mét c¬ lu«n cã tr¸ch nhiÖm víi t¸c ®éng cña nh÷ng chÕ tµi chÝnh ®a d¹ng h¬n nhiÒu tæ chøc kh¸c.. khuyÕn nghÞ mµ hä ®­a ra… Cßn ®èi víi … (tªn Kinh nghiÖm cña HEU còng cho thÊy tÇm quan 1 c¬ quan kh¸c), t«i kh«ng tin t­ëng hä: hä ®Õn träng cña mét m«i tr­êng chÝnh s¸ch chung, bao råi l¹i ®i th«i.” (Mét c¸n bé chÝnh phñ, ViÖt gåm c¸c tæ chøc x· héi d©n sù vµ c¸c m¹ng l­íi Nam) khu vùc vµ quèc tÕ. Ng­êi ta gi¶ thiÕt r»ng nÕu ®Æt trong mét m«i Chñ së h÷u cña tæ chøc nghiªn cøu tr­êng hµn l©m, th× mét viÖn nghiªn cøu sÏ khã cã thÓ tiÕn hµnh ®­îc c¸c c«ng viÖc liªn quan Tæng quan vÒ c¸c tæ chøc nghiªn cøu tham nhiÒu tíi chÝnh s¸ch (Nathan Associates, 2004). vÊn chÝnh s¸ch cho thÊy tÇm quan träng cña nh÷ng tæ chøc n»m ngoµi nhµ n­íc trong viÖc Nam Phi lµ mét tr­êng hîp kh¸c. C¸c c¸n bé duy tr× mét vÞ thÕ nhÊt ®Þnh. Hai trong sè c¸c tæ cña §¬n vÞ Kinh tÕ Y tÕ Nam Phi ®Òu nãi r»ng 8
  10. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 trong bèi c¶nh cña Nam Phi, b¹n nªn lµ mét ®¬n ngoµi chÝnh phñ ®Ó ph¸t triÓn thµnh mét tæ chøc vÞ n»m trong mét tr­êng ®¹i häc sÏ tèt h¬n lµ tù chñ hoµn toµn. mét tæ chøc ®­îc ®Æt trong nhµ n­íc hay lµ mét C¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ, cô thÓ lµ héi ®ång NGO ®éc lËp. Mét ng­êi tr¶ lêi pháng vÊn nãi vÒ qu¶n trÞ, cã thÓ cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc mét chÝnh s¸ch cña Bé Y tÕ vÒ HIV/AIDS r»ng b¶o vÖ tÝnh ®éc lËp, trong khi vÉn t¨ng c­êng nÕu tæ chøc ®ã ®­îc ®Æt trong nhµ n­íc, “chóng ®­îc mèi liªn quan víi chÝnh s¸ch trong c«ng t«i sÏ kh«ng thÓ tån t¹i”. Lîi thÕ lín nhÊt cña viÖc. Ba trong s¸u tr­êng hîp nghiªn cøu (CHESS mét tr­êng ®¹i häc lµ ®­îc b¶o vÖ bëi sù tù do - Ghana, IHS - Ên §é vµ IHS Bangladesh) ®Òu cã chuyªn m«n, ®Æc biÖt khi nhµ n­íc cÇn nh÷ng Héi ®ång Qu¶n trÞ cña riªng hä. Th«ng th­êng chuyªn m«n ®ã. ë tr­êng ®¹i häc, “kh«ng thùc c¸c Héi ®ång nµy th­êng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c sù cã mét ¸p lùc nµo ®èi víi mét ý t­ëng hay mèi quan hÖ víi chÝnh phñ: vÝ dô, Héi ®ång cña chÝnh s¸ch cô thÓ, miÔn lµ chóng t«i tu©n theo IHS - Ên §é ®ang cã 13 thµnh viªn, vµ trong khi c¸c nguyªn t¾c khoa häc”. §iÒu nµy ®Æc biÖt kh«ng ai ®­îc bæ nhiÖm chÝnh thøc bëi chÝnh phñ quan träng trong chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc, th× chÝnh phñ vÉn gi÷ mét sè vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong nh­ng lµ mét thùc tÕ. héi ®ång ®ã, do ®iÒu lÖ cña viÖn quy ®Þnh cã ®¹i Qu¶n trÞ vµ c¸c yÕu tè tµi chÝnh diÖn cña chÝnh phñ trong Héi ®ång qu¶n trÞ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy sù kh¸c biÖt T­¬ng tù ®èi víi HEI, Bangladesh, Héi ®ång cã ®¸ng kÓ gi÷a c¸c tæ chøc nghiªn cøu ph©n tÝch 15 thµnh viªn, trong ®ã 2 vÞ trÝ lµ cña Bé Y tÕ. chÝnh s¸ch trong quy tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) ho¹t ®éng vµ trong møc ®é t¸c ®éng cña c¬ chÕ kh«ng cã Héi ®ång qu¶n trÞ chÝnh thøc, nh­ng tæ qu¶n trÞ, c¬ chÕ tµi chÝnh; sù qu¶n lý ®èi víi kÕt chøc nµy vÉn cã mét Héi ®ång Khoa häc (chÞu qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô ®­îc giao. Nguån thu tr¸ch nhiÖm duy tr× c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng) vµ chñ yÕu cña mét sè tæ chøc trong mÉu nghiªn mét Héi ®ång T­ vÊn chÞu tr¸ch nhiÖm ®Þnh cøu, vÝ dô nh­ CHESS, Ghana phô thuéc phÇn h­íng chiÕn l­îc chung. Tuy nhiªn, c¸c nhµ phª lín vµo c¸c dù ¸n ng¾n h¹n tµi trî bëi c¸c ®èi t¸c b×nh cho r»ng ®a sè thµnh viªn cña hai héi ®ång ph¸t triÓn. Do ®ã, hä ph¶i cã tÝnh ®¸p øng cao, nµy ®Òu lµ c«ng chøc nhµ n­íc, vµ do vËy, mÆc dï nh­ng møc ®é ®¸p øng cña hä ®èi víi nhu cÇu VCL&CSYT ViÖt Nam lµ tæ chøc tù chñ mét ph©n tÝch chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc phô thuéc rÊt phÇn, tæ chøc nµy vÉn cã nh÷ng trë ng¹i trong nhiÒu vµo c¸c nhµ tµi trî. C¸c tæ chøc cña viÖc ph¶n biÖn c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. Bangladesh, ViÖt Nam vµ Uganda ®Òu cã (hay Kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cña tæ chøc ®· tõng cã) nh÷ng cam kÕt dµi h¹n vÒ tµi chÝnh, C¸c mèi quan hÖ c¸ nh©n gi÷a thµnh viªn cña do ®ã hä cã ®ñ kho¶ng trèng ®Ó x©y dùng mét c¸c tæ chøc vµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã ch­¬ng tr×nh tù chñ trong c«ng viÖc. Tuy nhiªn, thÓ ®ãng mét vai trß thiÕt yÕu trong qu¸ tr×nh vÞ trÝ tæ chøc cña c¸c tæ chøc ë Uganda vµ ViÖt t¨ng c­êng uy tÝn vµ ¶nh h­ëng cña tæ chøc ph©n Nam, cïng víi sù phô thuéc vµo nguån tµi chÝnh tÝch chÝnh s¸ch. Nh÷ng ng­êi cung cÊp th«ng cña chÝnh phñ cho thÊy thùc tÕ ch­¬ng tr×nh ho¹t tin cña ChÝnh phñ th­êng ®Ò cËp ®Õn ®ãng gãp ®éng cña hä ®Òu chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cña c¸c c¸ nh©n cô thÓ mµ hä tin t­ëng (thËm chÝ chÝnh phñ. IHS, Bangladesh lµ sù kÕt hîp may ngay c¶ khi c«ng viÖc ph©n tÝch lu«n do mét m¾n gi÷a nguån tµi trî dµi h¹n vµ kho¶ng c¸ch nhãm thùc hiÖn): nhÊt ®Þnh víi chÝnh phñ, vµ nguån tµi chÝnh cña “... T¸c ®éng chÝnh s¸ch mµ bµ X cã thÓ thùc hä ®­îc chuyÓn th«ng qua mét tæ chøc thø ba. hiÖn lµ rÊt ®¸ng kÓ, thùc sù v× mèi quan hÖ l©u Tuy nhiªn, hä ®· kh«ng tËn dông ®­îc hÕt n¨m víi ANC vµ n¨ng lùc cña bµ, vµ còng nhê nh÷ng lîi thÕ nµy. ChØ cã HEU, Nam Phi kÕt hîp ®Çy ®ñ ®­îc nguån tµi trî dµi h¹n vµ vÞ trÝ bªn c¸c mèi quan hÖ cña bµ Êy. T«i nghÜ ®iÒu nµy 9
  11. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch cho thÊy bµ Êy lu«n cã ng­êi s½n sµng l¾ng tank vµ “thÝnh gi¶”. Kh«ng gian chÝnh s¸ch, bèi nghe.” (mét bªn liªn quan bªn ngoµi, Nam Phi) c¶nh chÝnh trÞ, c¸c h×nh thøc tµi trî, c¸c ®Æc “VÞ viÖn tr­ëng nµy cã tÇm nh×n râ rµng vÒ ®iÓm vÒ tæ chøc vµ nh©n sù, tÝnh chÊt c¸c mèi nh÷ng chÝnh s¸ch cÇn t¸c ®éng. ¤ng còng liªn quan hÖ chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi uy tÝn cña tæ chøc hÖ rÊt chÆt chÏ víi Bé tr­ëng Bé Y tÕ. ¤ng tham nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch vµ ¶nh h­ëng gia c¸c cuéc häp giao ban cña BYT vµo thø s¸u cña tæ chøc nµy ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh hµng tuÇn. Bé tr­ëng còng th­êng chÝnh thøc vµ trùc tiÕp giao nhiÖm vô cña BYT cho c¬ quan chÝnh s¸ch. ë mét sè n­íc thu nhËp thÊp vµ trung b×nh, c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ cña «ng Êy. ¤ng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó gÆp gì vµ ®· ­u tiªn x©y dùng uy tÝn cña m×nh th«ng qua trao ®æi c«ng viÖc víi Bé tr­ëng.” (Mét c¸n bé mèi quan hÖ víi c¸c c¬ quan, tæ chøc quan t©m ChÝnh phñ, ViÖt Nam) ®Õn chÝnh s¸ch (bao gåm c¶ c¬ quan truyÒn Nh÷ng kÕt qu¶ vµ kÕt luËn chÝnh th«ng ®¹i chóng vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ). C¸c b¸o c¸o nghiªn cøu trong lÜnh vùc nµy ChiÕn l­îc nµy cã thÓ hiÖu qu¶ trong mét nhÊn m¹nh c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ c¬ quan kho¶ng thêi gian dµi, nh­ng nã vÉn khiÕn c¸c c¬ phi chÝnh phñ cÇn cã n¨ng lùc nghiªn cøu ph©n quan ph©n tÝch chÝnh s¸ch dÔ bÞ tæn th­¬ng khi tÝch chÝnh s¸ch tèt (Yaron vµ Shaxson 2008). cã c¸c biÕn ®æi chÝnh trÞ, vµ trong chiÕn l­îc l©u KÕt qu¶ nghiªn cøu tr­êng hîp nµy cho thÊy ë dµi, c¸c tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ cÇn ViÖt Nam vµ Nam Phi, c¸c tæ chøc nghiªn cøu x©y dùng c¸c mèi quan hÖ réng h¬n n÷a. cã thÓ ®ãng mét vai trß tÝch cùc trong c«ng t¸c T­¬ng tù, tÇm ¶nh h­ëng qu¸ lín cña mét sè ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch dùa trªn b»ng chøng. c¸ nh©n ®èi víi ho¹t ®éng cña tæ chøc nghiªn Ngoµi ra, nghiªn cøu cßn cho thÊy vai trß cña cøu ph©n tÝch chÝnh s¸ch cã thÓ lµ con dao hai c¸c yÕu tè vÒ bèi c¶nh vµ tæ chøc cña c¸c c¬ l­ìi: nÕu mét hoÆc hai ng­êi chÝnh rêi tæ chøc quan ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ ®èi víi hiÖu qu¶ ®ã th× vai trß cña tæ chøc ®ã cã thÓ sÏ kÐm ®i. cña ho¹t ®éng ph©n tÝch chÝnh s¸ch. Mét trong nh÷ng kÕt luËn quan träng rót ra tõ KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, ®éng lùc vµ tr­êng hîp cña ViÖt Nam lµ sù cÇn thiÕt chuyÓn n¨ng lùc cña chÝnh phñ trong xö lý vµ sö dông ý ®æi tõ m« h×nh dùa vµo mét c¸ nh©n xuÊt chóng kiÕn tham vÊn chÝnh s¸ch cña tæ chøc ph©n tÝch (“an individual policy champion”) sang mét m« chÝnh s¸ch y tÕ lµ yÕu tè hµng ®Çu dÉn tíi thµnh h×nh dùa trªn n¨ng lùc tham vÊn chÝnh s¸ch cña c«ng cña tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ. tËp thÓ toµn viÖn. §iÒu nµy ®ßi hái thÓ chÕ hãa Ngoµi ra, nhu cÇu tham vÊn chÝnh s¸ch cña vµ ®a d¹ng hãa c¸c mèi quan hÖ víi c¸c nhµ tµi chÝnh phñ cã thÓ dÉn tíi mét nguån tµi chÝnh an trî, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c nhµ toµn vµ æn ®Þnh cho tæ chøc nghiªn cøu ph©n ho¹t ®éng chÝnh s¸ch kh¸c. tÝch chÝnh s¸ch, mÆc dï trong sè c¸c tr­êng hîp Tr­êng hîp cña ViÖt Nam còng cho thÊy nghiªn cøu, h×nh thøc nµy míi chØ tån t¹i ë ViÖt ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ (ViÖt Nam) Nam. vµ c¸c tæ chøc t­¬ng tù kh¸c cÇn c¶i thiÖn c¸c c¬ C¸c tæ chøc nghiªn cøu ®­îc lùa chän ®Ó chÕ ho¹t ®éng (vÝ dô tæ chøc héi ®ång qu¶n lý, ph¶n ¸nh nh÷ng h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau, vµ héi ®ång t­ vÊn) ®Ó b¶o vÖ tÝnh trung lËp vµ tÝnh do ®ã còng kh¸c nhau vÒ c¸c mèi quan hÖ víi ®éc lËp. NÕu cã mét mèi quan hÖ tµi chÝnh vµ chÝnh phñ. MÆc dï cã mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ qu¶n lý chÆt chÏ gi÷a chÝnh phñ vµ tæ chøc ph©n mét mèi quan hÖ trong “tÇm víi” gi÷a tæ chøc tÝch chÝnh s¸ch y tÕ, cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng tæ nghiªn cøu tham vÊn chÝnh s¸ch (think tank) vµ chøc ®ã cã nh÷ng c¬ chÕ phï hîp ®Ó phßng ngõa chÝnh phñ lµ phï hîp nhÊt nh­ng kh«ng cã nh÷ng m©u thuÉn lîi Ých vµ ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp kho¶ng c¸ch nµo ®­îc coi lµ lý t­ëng gi÷a think trong ph©n tÝch. Mét c¬ chÕ kh¸c gióp duy tr× sù 10
  12. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 s¸ng t¹o khoa häc vµ thÓ hiÖn chÊt l­îng kü nµy. §©y cã thÓ lµ mét lÜnh vùc mµ b¶n th©n c¸c thuËt cao lµ xuÊt b¶n nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu tæ chøc ph©n tÝch chÝnh s¸ch y tÕ vµ c¸c nhµ tµi trong c¸c t¹p chÝ ph¶n biÖn ®éc lËp. Tuy nhiªn, trî cÇn thö nghiÖm. víi quü thêi gian lµm viÖc cã h¹n cña nh©n viªn, Tãm l¹i, c¶i thiÖn hÖ thèng y tÕ cÇn ®Çu t­ vµo sÏ rÊt khã ®Ó võa ®¸p øng nhu cÇu cña chÝnh phñ c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng nghÖ y tÕ, ®µo t¹o vµ vµ võa xuÊt b¶n ®­îc c¸c Ên phÈm. MÆc dï vËy, bæ sung c¸c nguån nh©n lùc, c¸c c¬ chÕ tµi chÝnh Ýt nhÊt c¸c viÖn ph¶i cã ch­¬ng tr×nh riªng ®Ó y tÕ phï hîp vµ c«ng b»ng. Tuy nhiªn, ch×a khãa n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé vµ h×nh thøc kiÓm tra cho thµnh c«ng l©u dµi cña nh÷ng ®Çu t­ nh­ vËy gi÷a c¸c ®ång nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lµ tÝnh s½n cã cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu chÝnh nghiªn cøu vµ c¸c s¶n phÈm cña nghiªn cøu. s¸ch ®­îc tæ chøc tèt, cã ®é tin cËy vÒ khoa häc, MÆc dï c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu kh¸c cho cã møc ®é tù chñ nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ liªn tôc hç thÊy c¸c tæ chøc nghiªn cøu tham vÊn chÝnh trî kü thuËt vµ tham vÊn cho chÝnh phñ vµ c¸c s¸ch cã thÓ ®ãng mét vai trß quan träng trong nhµ ho¹t ®éng chÝnh s¸ch kh¸c trong qu¸ tr×nh huy ®éng sù tham gia cña céng ®ång vµ mang ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ. C¸c tæ chøc nghiªn ®Õn nh÷ng c¸i nh×n míi cho chÝnh s¸ch, kÕt qu¶ cøu chÝnh s¸ch cã chøc n¨ng nµy cã thÓ bÞ c¹n nghiªn cøu tr­êng hîp nµy cho thÊy c¸c tæ chøc kiÖt vÒ tµi chÝnh vµ nh©n lùc còng nh­ ph¶i ®èi trong mÉu nghiªn cøu míi g¾n sù tham gia cña mÆt víi nh÷ng thö th¸ch vÒ chÝnh trÞ. C¸c chÝnh céng ®ång ë mét møc ®é rÊt h¹n chÕ, vµ chøc phñ vµ c¸c nhµ tµi trî nªn t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p n¨ng nµy kh«ng ®­îc thÓ hiÖn râ rµng trong tµi n©ng cao n¨ng lùc vµ tÝnh bÒn v÷ng cña nh÷ng tæ liÖu m« t¶ chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c tæ chøc chøc nh­ vËy. 11
  13. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch Lêi tßa so¹n: B¸o c¸o chung tæng quan ngµnh y tÕ (JAHR) cña Bé Y tÕ vµ nhãm ®èi t¸c y tÕ n¨m 2010 lµ b¸o c¸o thø t­ do Bé Y tÕ cïng víi c¸c ®èi t¸c ph¸t triÓn y tÕ phèi hîp thùc hiÖn h»ng n¨m. B¸o c¸o n¨m 2010 ph©n tÝch tæng thÓ thùc tr¹ng ngµnh y tÕ, x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn vµ c¸c gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi, gãp phÇn x©y dùng ChiÕn l­îc b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc kháe nh©n d©n giai ®o¹n 2011-2020, KÕ ho¹ch 5 n¨m ngµnh Y tÕ giai ®o¹n 2011-2015. Trong sè tr­íc, T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ ®· trÝch ®¨ng néi dung vÒ C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn søc kháe PhÇn 1 (tõ ch­¬ng I T×nh tr¹ng søc kháe vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng). Chóng t«i xin tr©n träng giíi thiÖu PhÇn II víi quý ®éc gi¶ trong Sè 8 nµy. C¸C YÕU Tæ ¶NH H¦ëNG §ÕN SøC KHáE (PhÇn II) (TrÝch tõ Ch­¬ng I - T×nh tr¹ng søc kháe vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng, B¸o c¸o chung tæng quan ngµnh y tÕ n¨m 2010). Lèi sèng t¨ng nguy c¬ bÖnh vÒ ®éng m¹ch vµnh lªn 25- Hót thuèc l¸ lµ yÕu tè sè mét trong c¸c yÕu 30% vµ nguy c¬ bÞ ung th­ phæi lªn 20-30%. ë tè g©y tö vong cã thÓ phßng ®­îc. Cã ®ñ b»ng trÎ em, hót thuèc l¸ thô ®éng cã thÓ g©y viªm chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh thuèc l¸ cã quan hÖ nh©n ®­êng h« hÊp, hen, viªm tai gi÷a vµ héi chøng qu¶ víi nhiÒu lo¹i ung th­ (phæi, ®­êng tiÕt ®ét tö s¬ sinh. niÖu, hÇu häng, miÖng, khÝ qu¶n, thanh qu¶n, Trung b×nh ng­êi hót thuèc tö vong sím h¬n thùc qu¶n, tôy, mòi xoang, mòi hÇu, d¹ dÇy, gan, ng­êi kh«ng hót thuèc kho¶ng 15 n¨m. Mét sè thËn, cæ tö cung, b¹ch cÇu d¹ng tñy bµo); 4 ng­êi hót thuèc cã thÓ tö vong ë ®é tuæi trung nhãm bÖnh tim m¹ch (chøng ph×nh ®éng m¹ch niªn vµ mÊt tíi 20 n¨m tuæi thä. Trªn toµn cÇu, chñ æ bông, chøng x¬ v÷a ®éng m¹ch, bÖnh mçi n¨m thuèc l¸ giÕt chÕt h¬n 5 triÖu ng­êi. m¹ch m¸u n·o, vµ bÖnh c¬ tim); c¸c bÖnh phæi Con sè nµy sÏ thµnh h¬n 8 triÖu ng­êi mét n¨m (bÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh, viªm phæi, gi¶m vµo n¨m 2020. NÕu c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t chøc n¨ng phæi s¬ sinh cña mÑ cã hót thuèc l¸, thuèc l¸ hiÖu qu¶ kh«ng ®­îc thùc thi th× trong c¸c bÖnh gi¶m chøc n¨ng phæi, triÖu chøng h« thÕ kû 21 nµy thuèc l¸ sÏ giÕt chÕt 1 tû ng­êi hÊp trÎ em gåm c¶ hen vµ triÖu chøng h« hÊp toµn cÇu. kh¸c ë ng­êi lín); c¸c vÊn ®Ò søc kháe sinh s¶n Tiªu thô thuèc l¸ ë ViÖt Nam ®ang cã chiÒu (gi¶m kh¶ n¨ng sinh, kÐm ph¸t triÓn thai vµ sinh h­íng gia t¨ng: n¨m 1998, tû lÖ hót thuèc l¸ ë thiÕu c©n, tai biÕn s¶n khoa); vµ c¸c vÊn ®Ò søc nam giíi lµ 50%, n¨m 2002 tû lÖ nµy lµ 56%. kháe kh¸c (®ôc thñy tinh thÓ, g·y x­¬ng h«ng, Tuy nhiªn, Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ n¨m lo·ng x­¬ng, loÐt d¹ dµy, suy gi¶m søc kháe dÉn 2006, vµ gÇn ®©y nhÊt lµ kÕt qu¶ ®iÒu tra sö dông ®Õn nghØ viÖc). ChØ riªng ®èi víi 3 bÖnh nguy thuèc l¸ ë ng­êi lín n¨m 2010 (GATS2010) ®Òu hiÓm, thuèc l¸ lµ nguyªn nh©n cña tû lÖ m¾c rÊt cho thÊy xu h­íng ®ang ®i ng­îc l¹i, tû lÖ ng­êi lín: 90% ca ung th­ phæi, 75% ca bÖnh phæi t¾c tr­ëng thµnh hót thuèc xuèng cßn 47%. ë n÷ nghÏn m¹n tÝnh (COPD) vµ 25% ca bÖnh tim giíi, tû lÖ hót thuèc chØ chiÕm 1,8%. Tû lÖ hót thiÕu m¸u côc bé. Ngoµi ra, cã b»ng chøng nghi thuèc theo nhãm tuæi: cao nhÊt ë c¸c nhãm tuæi ngê, nh­ng ch­a ®ñ ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng thuèc l¸ 25-55 tuæi ë nam giíi (tû lÖ hót tõ 68% ®Õn cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nhiÒu bÖnh kh¸c n÷a . 72%) vµ 55-64 tuæi ë n÷ giíi (5,8%). Trong sinh Hót thuèc l¸ thô ®éng còng cã g©y ra nhiÒu viªn y khoa n¨m thø 3, cã 20,7% sinh viªn nam bÖnh cho ng­êi kh«ng hót trùc tiÕp. Hót thuèc l¸ vµ 2,7% sinh viªn n÷ hót thuèc. Trong nhãm thô ®éng cã thÓ g©y nªn nhiÒu bÖnh hiÓm nghÌo gi¸o viªn, cã 21,5% gi¸o viªn nam vµ 1% gi¸o nh­ ung th­ phæi, c¸c bÖnh vÒ tim m¹ch, nhiÔm viªn n÷ hót thuèc. Theo kÕt qu¶ SAVY 1 vµ trïng ®­êng h« hÊp vµ ®Î non. Ng­êi kh«ng hót SAVY 2 cho thÊy thanh thiÕu niªn ë løa tuæi 14- thuèc bÞ ph¬i nhiÔm víi khãi thuèc thô ®éng bÞ 25 ®· tõng hót thuèc l¸ n¨m 2009 lµ 20%, gi¶m 12
  14. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 2% so víi n¨m 2004 (22%). Tuy nhiªn, mét ®iÒu T×nh h×nh tiªu dïng r­îu bia cã xu h­íng ®¸ng l­u t©m lµ trong nh÷ng thanh niªn ®· tõng tiÕp tôc gia t¨ng. Theo §iÒu tra Y tÕ Quèc gia hót, tû lÖ vÉn hót ®· t¨ng lªn tõ n¨m 2004 ®Õn 2001-2002, tû lÖ nam giíi 15 tuæi trë lªn uèng n¨m 2009. r­îu lµ 46%. Tû lÖ uèng r­îu cao ë nhãm cã T¹i ViÖt Nam, ­íc tÝnh mçi n¨m thuèc l¸ giÕt tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n: Nam giíi cã tr×nh ®é chÕt 40.000 ng­êi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ mçi häc vÊn tõ trung häc phæ th«ng trë xuèng uèng ngµy cã h¬n 100 ng­êi tö vong v× nh÷ng bÖnh r­îu kho¶ng 40%, trong khi ®ã ë nhãm nam do hót thuèc g©y nªn. ¦íc tÝnh con sè nµy sÏ giíi cã tr×nh ®é trªn trung häc phæ th«ng, kÓ c¶ t¨ng lªn kho¶ng 70.000 ng­êi/n¨m vµo n¨m n«ng th«n, thµnh thÞ lµ kho¶ng 60%. 2030. Uèng r­îu ë tuæi vÞ thµnh niªn lµ mét vÊn ®Ò Bªn c¹nh g¸nh nÆng vÒ bÖnh tËt vµ tö vong, ®­îc nhiÒu n­íc quan t©m. Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t hót thuèc cßn t¹o ra g¸nh nÆng vÒ tµi chÝnh. b¶n th©n cña thanh niªn kÐm h¬n ng­êi lín tuæi, Thuèc l¸ lµm ph¸t sinh chi phÝ khæng lå ®Ó ®iÒu nªn khi say r­îu cã thÓ cã hµnh vi nguy hiÓm trÞ nh÷ng ca bÖnh do hót thuèc g©y ra. nh­ l¸i xe víi tèc ®é cao, thËm chÝ ®ua xe, g©y tai n¹n, l¹ng l¸ch, ®¸nh vâng, ®¸nh nhau, giÕt Sö dông r­îu bia kh«ng hîp lý cã ¶nh nhau, l¹m dông t×nh dôc. Theo ®iÒu tra thanh h­ëng lín tíi søc kháe th«ng qua 3 kªnh: say thiÕu niªn ViÖt Nam (SAVY 1 vµ SAVY 2), tû lÖ r­îu, nghiÖn r­îu vµ ngé ®éc r­îu. Say r­îu ®· tõng uèng hÕt mét cèc r­îu/bia trong ®é tuæi liªn quan ®Õn hµnh vi rñi ro (vÝ dô t×nh dôc 14-17 tuæi n¨m 2004 lµ 35%, ®Õn n¨m 2009 ®· kh«ng an toµn), b¹o lùc (trong gia ®×nh hoÆc lªn 47,5%; ®èi víi tuæi 18-21 n¨m 2004 lµ ngoµi x· héi) vµ tai n¹n. NghiÖn r­îu liªn quan 57,9%, ®Õn n¨m 2009 ®· lªn 66,9%. ®Õn viÖc sö dông th­êng xuyªn, kÐo dµi dÉn ®Õn bÖnh tËt, rèi lo¹n t©m thÇn vµ vÊn ®Ò x· héi. Vµ ChÕ ®é dinh d­ìng vµ tËp thÓ dôc: ChÕ ®é ngé ®éc tõ r­îu, ®Æc biÖt r­îu nÊu thñ c«ng ¨n, kÓ c¶ khèi l­îng vµ c¬ cÊu kÕt hîp víi ho¹t (chiÕm 80% thÞ phÇn ë n­íc ta), liªn quan ®Õn ®éng thÓ chÊt th­êng xuyªn ®Òu cã vai trß quan 60 lo¹i bÖnh vµ rèi lo¹n nh­ dÞ tËt bÈm sinh cho träng trong viÖc duy tr×, b¶o vÖ vµ t¨ng c­êng trÎ cã mÑ sö dông r­îu khi mang thai, h¹i tÕ bµo søc kháe. ChÕ ®é ¨n kh«ng hîp lý vµ thiÕu ho¹t n·o ¶nh h­ëng kh¶ n¨ng häc, c¸c lo¹i bÖnh gan, ®éng thÓ chÊt lµ hai yÕu tè rñi ro chñ yÕu cña mét sè lo¹i ung th­, gi¶m søc ®Ò kh¸ng, ®au tim t¨ng huyÕt ¸p, t¨ng ®­êng huyÕt, mì m¸u cao, ®èi víi nh÷ng ng­êi uèng qu¸ møc. R­îu lµ thõa c©n/bÐo ph×, vµ lµ yÕu tè nguy c¬ cña c¸c nguyªn nh©n cña 3,7% tæng sè tö vong vµ 4,4% bÖnh m¹n tÝnh chÝnh nh­ bÖnh tim m¹ch, ung g¸nh nÆng bÖnh tËt trong thÕ giíi. R­îu g©y ra th­ vµ tiÓu ®­êng. B»ng chøng tõ c¸c nghiªn cøu g¸nh nÆng bÖnh tËt cho nam giíi cao h¬n 4 lÇn cho thÊy tËp thÓ dôc th­êng xuyªn cã thÓ lµm so víi n÷ giíi. Nguyªn nh©n tö vong liªn quan gi¶m cholesterol trong m¸u, gi¶m huyÕt ¸p cao, r­îu lín nhÊt lµ chÊn th­¬ng kh«ng chñ ®Þnh, c¶i tiÕn thµnh phÇn c¬ thÓ b»ng c¸ch "®èt" mì, bÖnh tim m¹ch vµ ung th­. §èi víi g¸nh nÆng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã møc ®­êng huyÕt tèt, hç trî bÖnh tËt (DALY) th× rèi lo¹n t©m thÇn liªn quan duy tr× mËt ®é x­¬ng, t¨ng søc ®Ò kh¸ng vµ gi¶i ®Õn r­îu lµ quan träng nhÊt. táa c¨ng th¼ng, gi¶m nguy c¬ bÞ trÇm uÊt. ChØ KÕt qu¶ s¬ bé cña mét nghiªn cøu vÒ g¸nh viÖc ®i bé ®Òu ®Æn cã thÓ t¨ng søc cña hÖ tim vµ nÆng bÖnh tËt cña ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch phæi, gi¶m nguy c¬ bÖnh tim, tai biÕn m¹ch m¸u Y tÕ kÕt hîp víi Tr­êng §¹i häc Queensland, n·o, gi¶m tai biÕn cña c¸c bÖnh tiÓu ®­êng, ®au c¬ vµ khíp, cao huyÕt ¸p, cholesterol cao, gióp óc, cho thÊy r»ng rèi lo¹n t©m thÇn do r­îu lµ t¨ng søc cña x­¬ng vµ c¶i thiÖn kh¶ n¨ng gi÷ mét trong 10 bÖnh g©y g¸nh nÆng bÖnh tËt lín c©n ®èi c¬ thÓ, t¨ng søc c¬ b¾p vµ gi¶m bÐo. nhÊt ®èi víi nam giíi ë ViÖt Nam. Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, mçi n¨m kho¶ng 13
  15. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch 2,7 triÖu ng­êi tö vong do ¨n Ýt rau vµ hoa qu¶, tiªm chÝch ma tuý. Tû lÖ ng­êi nghiÖn ma tuý cã vµ 1,9 triÖu ng­êi tö vong do thiÕu ho¹t ®éng thÓ quan hÖ t×nh dôc víi g¸i m¹i d©m trong 12 th¸ng chÊt. qua tõ 11% ®Õn 48% (tïy tØnh), v× vËy nguy c¬ ViÖt Nam vÉn ®ang ph¶i ®èi phã víi tû lÖ suy l©y truyÒn HIV trong nhãm nghiÖn chÝch ma dinh d­ìng trÎ em cao. Ho¹t ®éng thÓ lùc vÉn tuý, m¹i d©m vµ b¹n t×nh cña hä lµ kh¸ cao. Sö chñ yÕu do tÝnh chÊt c«ng viÖc lao ®éng ch©n tay dông ma tuý phæ biÕn ë nam giíi (chiÕm h¬n tiªu tèn calo. V× vËy, tû lÖ thõa c©n vµ bÐo ph× cßn 90% c¸c ca nghiÖn ma tuý) vµ ng­êi trÎ. HiÖn ë møc thÊp. N¨m 2001-2002, theo §TYTQG, tû nay 80% ng­êi sö dông ma tuý < 35 tuæi vµ 52% lÖ thõa c©n ë trÎ em d­íi 10 tuæi lµ d­íi 2% vµ ë < 25 tuæi. Theo B¸o c¸o gi¸m s¸t hµnh vi n¨m nh÷ng ng­êi tõ 16 tuæi trë lªn chØ ë møc 12%, 2009, h¬n mét nöa sè ng­êi chÝch ma tóy ë d­íi trong ®ã tû lÖ ë møc bÐo ph× rÊt thÊp. Nãi chung, 30 tuæi. Tû lÖ nhiÔm HIV trong nh÷ng ng­êi chÕ ®é ¨n hiÖn nay cña ng­êi ViÖt Nam chøa nghiÖn ma tóy cã xu h­íng gi¶m ®i ë hÇu hÕt nhiÒu rau, qu¶, víi l­îng mì thÊp lµ mét yÕu tè c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc quan s¸t, trõ Thµnh phè tèt ®Ó b¶o vÖ cho søc kháe. Tuy nhiªn, t×nh h×nh Hå ChÝ Minh. nµy cã thÓ thay ®æi nhanh, ®Æc biÖt ®èi víi tÇng Tai n¹n, th­¬ng tÝch, b¹o lùc giíi líp giµu cã, ë thµnh thÞ, n¬i dÔ dµng tiÕp cËn víi An toµn lao ®éng, an toµn giao th«ng vµ an nh÷ng lo¹i thùc phÈm ®em l¹i nhiÒu n¨ng l­îng. toµn céng ®ång ®Òu lµ yÕu tè quan träng b¶o vÖ ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, gÇn 80% søc kháe nh©n d©n. Tuy nhiªn, do thiÕu ý thøc, d©n sè lµm nghÒ n«ng, lao ®éng ch©n tay vÊt v¶. do thiÕu b¶o hé lao ®éng, do thiÕu sù quan t©m Ho¹t ®éng thÓ dôc, thÓ thao chñ yÕu lµ nhãm trÎ trong x· héi, tai n¹n tiÕp tôc x¶y ra th­êng tuæi, ng­êi giµ vµ mét sè ng­êi lµm nghÒ tÜnh xuyªn. t¹i. Theo §TYTQG, tû lÖ kh«ng ho¹t ®éng thÓ Tai n¹n th­¬ng tÝch ®ang lµ mét trong nh÷ng lùc cña nh÷ng ng­êi tõ 15 tuæi trë lªn lµ 65%, nguyªn nh©n g©y tö vong cao nhÊt ë ViÖt Nam. ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm nghÒ tÜnh lµ 57%. Theo Theo kÕt qu¶ §TYTQG 2001-2002, ®©y lµ tai §TYTQG 2001-2002 cho thÊy tû lÖ nh÷ng n¹n ®øng thø t­ trong c¸c nguyªn nh©n g©y tö ng­êi tõ 15 tuæi trë lªn cã tËp thÓ dôc thÓ thao lµ vong. N¨m 2008 cã 7.370 ng­êi bÞ th­¬ng vµ 34,9%, trong ®ã mét nöa lµ tËp th­êng xuyªn 10.506 ng­êi tö vong do tai n¹n giao th«ng h»ng tuÇn tõ 5 lÇn trë lªn. ®­êng bé. Thµnh phè Hå ChÝ Minh, B×nh Ma tóy, m¹i d©m D­¬ng vµ §ång Nai lµ ba tØnh/thµnh phè cã sè Ma tóy cã nhiÒu t¸c ®éng cã h¹i ®èi víi søc ng­êi bÞ tai n¹n giao th«ng vµ tö vong cao nhÊt kháe, tõ nhiÔm khuÈn, nhiÔm vi rót khi sö dông trong c¶ n­íc (sè ca lµ 411, 358 vµ 322, sè tö chung b¬m kim tiªm ®Ó chÝch ma tóy, ®Õn ung vong lµ 954, 437 vµ 441). th­ do hót cÇn sa, gi¶m søc ®Ò kh¸ng, bÖnh tim, NhiÔm ®éc ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt lµ mét dÞ tËt bÈm sinh, rèi lo¹n t©m thÇn vµ tö vong do vÊn ®Ò næi lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, theo sö dông qu¸ liÒu. Ng­êi b¸n d©m cã rñi ro cao b¸o c¸o thèng kª cña c¸c tØnh, thµnh phè, trong l©y bÖnh qua ®­êng t×nh dôc gåm c¶ HIV/AIDS, n¨m 2006 ®· cã 2.504 vô nhiÔm ®éc ho¸ chÊt vµ dÔ trë thµnh n¹n nh©n cña b¹o lùc, hoÆc ¸p lùc b¶o vÖ thùc vËt víi 4.943 tr­êng hîp nhiÔm ®éc. ®èi víi søc kháe t©m thÇn. Sè tö vong lµ 155 ng­êi chiÕm 3% sè tr­êng hîp Sè ng­êi sö dông ma tuý ë ViÖt Nam t¨ng nhiÔm ®éc. nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam vÉn cßn t­ t­ëng “träng nam nhãm trÎ tuæi. HIV/AIDS cã liªn quan rÊt cao khinh n÷” - mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan víi sö dông ma tuý, ­íc tÝnh cã kho¶ng 56,9% träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng giíi tÝnh ng­êi nhiÔm HIV/AIDS trong c¶ n­íc lµ do khi sinh. 14
  16. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 B¹o lùc ®èi víi phô n÷ lµm ¶nh h­ëng nghiªm gi÷a bè vµ mÑ khi cßn nhá lµ nh÷ng yÕu tè nguy träng ®Õn søc kháe vµ tinh thÇn phô n÷. Theo c¬ dÉn ®Õn b¹o lùc ®èi víi phô n÷ trong gia ®×nh nghiªn cøu cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn søc kháe ng­êi phô n÷. trong sè nh÷ng phô n÷ ®· tõng bÞ chång ®¸nh cã Nghiªn cøu vÒ n¹n b¹o hµnh víi phô n÷ ë kho¶ng 6% ®· tõng ph¶i vµo bÖnh viÖn ®iÒu trÞ, ViÖt Nam cho thÊy tÖ n¹n nµy x¶y ra c¶ ë thµnh 51,8% ng­êi vî ®· bÞ s­ng tÝm trong vµi ngµy. thÞ vµ n«ng th«n, vµ c¸c tÇng líp x· héi kh¸c ViÖc ®¸nh ®Ëp g©y th­¬ng tÝch cã thÓ lµm s¶y nhau. Cuéc kh¶o s¸t do Vò M¹nh Lîi vµ céng sù thai hoÆc ®Î non ®èi víi phô n÷. §©y còng lµ tiÕn hµnh cho biÕt, nÕu xÐt theo tÊt c¶ c¸c lo¹i nguyªn nh©n ®Èy mét sè phô n÷ ®Õn b­íc ®­êng ng­îc ®·i, tõ ng­îc ®·i vÒ th©n thÓ vµ lêi nãi, cïng ph¶i tù kÕt thóc cuéc ®êi m×nh ®ång thêi ®· ng­îc ®·i vÒ t×nh c¶m vµ c¸c ng­îc ®·i liªn c­íp ®i m«i tr­êng sèng vµ gi¸o dôc b×nh th­êng quan ®Õn t×nh dôc, th× cã ®Õn kho¶ng 80% phô cho rÊt nhiÒu trÎ em. Nghiªn cøu trªn 883 phô n÷ n÷ ®· tõng bÞ ng­îc ®·i bëi ng­êi chång, tõ 10% cã chång t¹i huyÖn Ba V×, tØnh Hµ T©y cho thÊy ®Õn 25% (tõ lo¹i gia ®×nh kh¸ gi¶ ®Õn nghÌo) ®· 60,6% phô n÷ cã chång bÞ Ýt nhÊt mét lo¹i b¹o tõng bÞ ®¸nh, vµ tõ 16% ®Õn 25% (theo ph©n lo¹i lùc (b¹o lùc thÓ x¸c, b¹o lùc t×nh dôc vµ b¹o lùc møc sèng cña gia ®×nh) ®· tõng bÞ c­ìng Ðp t×nh tinh thÇn) trong cuéc ®êi cña hä, 30,9% lµ n¹n dôc. nh©n cña b¹o lùc thÓ x¸c vµ 6,6% cña b¹o lùc Vai trß cña ngµnh y tÕ quan träng kh«ng chØ t×nh dôc, 32,7% lµ n¹n nh©n cña c¶ b¹o lùc thÓ trong viÖc ch÷a trÞ, theo dâi, hç trî chuyªn m«n x¸c vµ t×nh dôc. Trong ®ã, trªn 14% phô n÷ lµ y tÕ cho n¹n nh©n bÞ th­¬ng tÝch, mµ cßn trong n¹n nh©n cña b¹o lùc thÓ x¸c nÆng. Nghiªn cøu viÖc ph¸t hiÖn sím b¹o lùc, ghi chÐp hå s¬, phèi nµy còng cho thÊy, thu nhËp thÊp, tr×nh ®é häc hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, Héi Phô n÷ vµ vÊn thÊp cña c¶ ng­êi chång vµ ng­êi vî, ®µn c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ x· héi ®Ó phßng chèng «ng cã h¬n mét vî/b¹n t×nh, chøng kiÕn b¹o lùc 15
  17. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch Ph©n tÇng x· héi trong ch¨m sãc søc kháe TS. TrÇn ThÞ Minh Ngäc1 K Õt qu¶ cña §iÒu tra Y tÕ Quèc gia cho thÊy cã t­¬ng quan râ gi÷a møc sèng vµ t×nh tr¹ng søc khoÎ. Nãi chung, møc sèng cµng thÊp, nh©n nhãm giµu quan t©m ®Õn søc khoÎ cña hä lµ do cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi kh¸m ch÷a bÖnh nhiÒu h¬n. So s¸nh c¸c chØ b¸o gi÷a cét (a) t×nh tr¹ng søc khoÎ cµng yÕu. Theo sè liÖu cña vµ (b) cña B¶ng 1 cho thÊy, tû lÖ ng­êi nghÌo èm Tæng côc thèng kª (B¶ng 1), trong 12 th¸ng qua, nÆng th­êng chiÕm kho¶ng 1/4 so víi tû lÖ m¾c tû lÖ ng­êi giµu ph¶i n»m mét chç, ch¨m sãc t¹i bÖnh, trong khi ë nhãm giµu tû lÖ nµy th­êng lµ gi­êng lu«n thÊp h¬n ng­êi nghÌo. Nguyªn 1/7 ®Õn 1/8. B¶ng 1: Tû lÖ ng­êi m¾c bÖnh chÊn th­¬ng chia 5 nhãm thu nhËp §¬n vÞ tÝnh: (%) N¨m 2006 N¨m 2007 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m (a) sãc t¹i gi­êng (b) (a) sãc t¹i gi­êng (b) NghÌo nhÊt 45.8 12.8 48.1 12.0 GÇn nghÌo nhÊt 46.8 10.8 49.1 10.4 Trung b×nh 49.1 10.4 50.0 9.8 GÇn giµu nhÊt 51.0 9.7 54.3 9.4 Giµu nhÊt 52.9 8.6 56.6 8.7 (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009) Sù kh¸c biÖt vÒ møc sèng còng t¹o nªn sù vÊn lµ 34,2%, trong ®ã 31% cã kh¸m/ch÷a bÖnh ph©n tÇng trong ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c ngo¹i tró vµ 6,5% cã kh¸m ch÷a bÖnh néi tró. So nhãm d©n c­. Nghiªn cøu cho thÊy, cã sù kh¸c víi n¨m 2006, tû lÖ kh¸m/ch÷a bÖnh cña thµnh biÖt rÊt râ gi÷a c¸c nhãm thu nhËp vÒ tiÕp cËn viªn hé gia ®×nh gi¶m, trong ®ã tû lÖ kh¸m/ch÷a c¸c c¬ së y tÕ. Nh÷ng ng­êi thuéc nhãm nghÌo bÖnh ngo¹i tró gi¶m 1,6%, nh­ng tû lÖ kh¸m vµ cËn nghÌo th­êng Ýt cã c¬ héi kh¸m, ch÷a ch÷a bÖnh néi tró t¨ng nhÑ. Nhãm hé giµu nhÊt bÖnh ë bÖnh viÖn nhµ n­íc so víi c¸c nhãm kh¸ cã tû lÖ l­ît ng­êi kh¸m ch÷a bÖnh cao h¬n mét gi¶ vµ giµu cã. chót so víi nhãm hé nghÌo nhÊt (35,4% so víi Theo Kh¶o s¸t møc sèng 2008, cã 52% thµnh 34,2%). viªn hé tr¶ lêi cã bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng trong Khi ph¶i nhËp viÖn, ng­êi d©n chñ yÕu ®· 12 th¸ng qua, trong ®ã chØ cã 10,1% sè ng­êi bÞ ®Õn c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc. Tû lÖ l­ît ng­êi èm/bÖnh/chÊn th­¬ng ph¶i n»m mét chç vµ ph¶i kh¸m ch÷a bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ ch¨m sãc t¹i gi­êng. So víi n¨m 2006, tû lÖ n­íc n¨m 2008 cao h¬n. Tuy nhiªn, so víi ng­êi ng­êi tr¶ lêi bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng t¨ng nhÑ ë c¸c vïng, thµnh thÞ, n«ng th«n vµ c¸c nhãm thu nhËp. Sè ng­êi bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng cã kh¸m 1 Phã tr­ëng Khoa X· héi häc - Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh ch÷a bÖnh trong 12 th¸ng tr­íc thêi ®iÓm pháng Khu vùc 1 16
  18. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 d©n thµnh thÞ th× ng­êi d©n n«ng th«n cã Ýt h¬n lËp vµ t­ nh©n), 30% cßn l¹i sö dông ®Ó tù mua c¬ héi ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c bÖnh viÖn thuèc, vËt t­ y tÕ vÒ ch÷a bÖnh. Víi bÖnh nh©n nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ ë vïng s©u, vïng xa, vïng néi tró, phÇn nép viÖn phÝ trong bÖnh viÖn chØ kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, c¸c hé nghÌo. N¨m chiÕm 60%, cßn l¹i 40% lµ c¸c kho¶n chi gi¸n 2008 cã 82% l­ît ng­êi ë khu vùc n«ng th«n tiÕp (nh­ ¨n, ë, ®i l¹i, quµ biÕu cho nh©n viªn y kh¸m, ch÷a bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ tÕ) vµ chi phÝ mua thuèc, dÞch vô y tÕ thªm ë n­íc, trong khi tû lÖ nµy ë khu vùc thµnh thÞ lµ ngoµi c¬ së ®iÒu trÞ. Cµng lªn tuyÕn trªn th× tû lÖ 92%. Nhãm hé giµu nhÊt cã tû lÖ kh¸m ch÷a chi c¸c kho¶n gi¸n tiÕp cµng cao h¬n. Kh¸c víi bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc cao h¬n ®iÒu trÞ néi tró, gÇn 84% chi phÝ ®iÒu trÞ ngo¹i nhãm hé nghÌo nhÊt. Chªnh lÖch nµy cßn cao tró cña hé gia ®×nh lµ chi cho thuèc vµ dÞch vô y h¬n ®èi víi kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró. Tuy tÕ; chi phÝ gi¸n tiÕp chØ chiÕm 16%. nhiªn, so víi ng­êi d©n thµnh thÞ th× ng­êi d©n T¸c ®éng cña chi phÝ y tÕ tõ tiÒn tói ®èi víi n«ng th«n cã Ýt h¬n c¬ héi ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh ph¸t triÓn t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ ë vïng s©u, vïng xa, vïng kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, Chi cho y tÕ, nhÊt lµ chi tõ tiÒn tói, th­êng c¸c hé nghÌo. kh¸c víi chi cho dÞch vô vµ hµng hãa tiªu dïng kh¸c, v× ®ã lµ kho¶n chi kh«ng mong muèn vµ lµ T¹i ViÖt Nam, tû lÖ chi tiªu tõ tiÒn tói trong mét ph¶n øng ®èi víi mét sù kiÖn bÊt h¹nh do tæng chi tiªu y tÕ cña toµn x· héi ­íc tÝnh tõ 60 søc kháe, ®«i khi bÊt ngê, kh«ng dù ®o¸n tr­íc ®Õn 70%, mét tû lÖ rÊt cao. Chi tiªu th¶m häa ®­îc, cã t¸c ®éng hoµn toµn tiªu cùc tíi phóc lîi cho y tÕ lµ chi tiªu y tÕ trùc tiÕp cña hé gia ®×nh cña hé gia ®×nh, lµm gi¶m nguån lùc cã thÓ sö (th­êng tÝnh trong 1 n¨m) v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chi dông ®Ó mua hµng hãa vµ dÞch vô kh¸c. Chi phÝ tr¶ cña hé gia ®×nh ®ã ë mét møc quy ­íc nµo ®ã y tÕ tõ tiÒn tói ®èi víi hé gia ®×nh cã thÓ g©y ra sù (vÝ dô chi cho y tÕ chiÕm ³ 40% chi tiªu ngoµi mÊt c«ng b»ng trong CSSK trªn c¸c mÆt sau l­¬ng thùc - thùc phÈm cña hé gia ®×nh). Kh¶ ®©y: n¨ng chi tr¶ cña hé gia ®×nh lµ phÇn thu nhËp cßn l¹i cña hé gia ®×nh sau khi ®· chi cho l­¬ng thùc ViÖc chi tr¶ viÖn phÝ trùc tiÕp cã thÓ lµm h¹n thùc phÈm. chÕ viÖc tiÕp cËn vµ sö dông dÞch vô kh«ng chØ ®èi víi hé nghÌo mµ ngay c¶ hé kh«ng nghÌo. T×nh h×nh chi tiªu y tÕ tõ tiÒn tói cña hé Trong tr­êng hîp ng­êi nghÌo cã thÎ BHYT th× gia ®×nh c¸c kho¶n chi phÝ y tÕ gi¶m ®i ®¸ng kÓ, tuy nhiªn Chi tiªu y tÕ tõ tiÒn tói hé gia ®×nh chiÕm tû lÖ ph¶i tr¶ thªm c¸c kho¶n kh¸c do kh«ng ®­îc lín trong tæng chi y tÕ. Theo sè liÖu cña Tµi BHYT thanh to¸n nh­ tiÒn thuèc, vËt t­ tiªu hao, kho¶n y tÕ quèc gia 2004-2006, Bé Y tÕ th× tû lÖ dÞch truyÒn… th× chi phÝ cho y tÕ vÉn lµ nh÷ng nµy lµ 63,9%, 64,5% vµ 60,8% cho c¸c n¨m g¸nh nÆng kh«ng nhá ®èi víi ng­êi d©n. Trong 2004, 2005, 2006. Theo ®¸nh gi¸ cña Tæ chøc Y tr­êng hîp ph¶i sö dông dÞch vô th× nhiÒu gia tÕ ThÕ giíi, tû lÖ chi tiªu tõ tiÒn tói nµy lµ rÊt cao, ®×nh ph¶i b¸n nhµ cöa, ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, ®Ó g©y mÊt c«ng b»ng trong ch¨m sãc søc kháe. trang tr¶i chi phÝ bÖnh viÖn, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn C¬ cÊu chi phÝ y tÕ tõ tiÒn tói cña hé gia nghÌo ®ãi. §èi víi KCB ngo¹i tró, dï chi phÝ ®×nh mét lÇn kh«ng cao, nh­ng tÝch lòy nhiÒu lÇn N¨m 2006, ­íc tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi, chi trong n¨m g©y g¸nh nÆng kh«ng kÐm g× ®iÒu trÞ tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tói hé gia ®×nh lµ 452.000 néi tró. ®ång (27 USD). Theo §iÒu tra Y tÕ Quèc gia Chi phÝ trùc tiÕp tõ tiÒn tói cho y tÕ cao lµ mét 2002 th× cã ®Õn 70% c¸c kho¶n chi tõ tiÒn tói trong c¸c nguyªn nh©n g©y ®ãi nghÌo. §èi víi dïng ®Ó chi tr¶ KCB néi tró vµ ngo¹i tró (c«ng ng­êi nghÌo, ng­êi cã thu nhËp trung b×nh, 17
  19. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch thËm chÝ c¶ ng­êi cã thu nhËp kh¸ chØ cÇn mét thÓ dÉn ®Õn sù mÊt c«ng b»ng trong CSSK. lÇn ph¶i n»m viÖn còng cã thÓ chi cho y tÕ cao vµ Kh¸c biÖt vÒ chi tiªu cho y tÕ theo thu nhËp ®iÒu nµy dÔ dÉn ®Õn c¶nh nî nÇn tóng thiÕu vµ B¶ng 2 cho thÊy, víi tÊt c¶ c¸c nhãm thu ®ãi nghÌo. nhËp, møc chi tiªu cho y tÕ t¨ng dÇn qua c¸c n¨m C¸ch cã tiÒn ®Ò chi tr¶ cho dÞch vô y tÕ cña 2006 ®Õn 2008. Víi møc t¨ng cña nhãm nghÌo nhiÒu hé gia ®×nh lµ vay m­în hoÆc b¸n tµi s¶n. lµ 1,66 lÇn vµ nhãm cËn nghÌo lµ 1,78 lÇn. Con Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña chi phÝ y tÕ tõ tiÒn sè nµy ë nhãm kh¸ gi¶ lµ 1,8 lÇn vµ nhãm giµu lµ tói cña hé gia ®×nh dÉn ®Õn sù h¹n chÕ kh¶ n¨ng 1,67 lÇn. Chi tiªu y tÕ b×nh qu©n cña ng­êi giµu tiÕp cËn c¸c dÞch vô y tÕ cña mét bé phËn nh©n nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo 3,2 lÇn (n¨m 2006) vµ d©n vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh 3,0 lÇn (n¨m 2008). Trong ®ã chi cho néi tró lµm t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nhãm d©n c­ vÒ nhiÒu h¬n 2,72 lÇn (n¨m 2006) vµ 3,0 lÇn (n¨m t×nh tr¹ng søc kháe. Chi tiªu tõ tiÒn tói cña hé 2008). Tû lÖ nµy ë møc chi tiªu y tÕ ngo¹i tró cña gia ®×nh ë ViÖt Nam ®ang chiÕm tû träng kh¸ ng­êi giµu nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo lµ 4,3 lÇn cao trong tæng chi tiªu y tÕ cña toµn x· héi, cã (n¨m 2006) vµ 3,4 lÇn (n¨m 2008). B¶ng 2: Chi tiªu y tÕ b×nh qu©n ®Çu ng­êi 12 th¸ng qua chia theo h×nh thøc ®iÒu trÞ, nhãm thu nhËp §¬n vÞ tÝnh: 1000 VN§ N¨m 2006 N¨m 2008 Chung Néi tró Ngo¹i tró Chung Néi tró Ngo¹i tró NghÌo 313 985 164 562 1533 331 CËn nghÌo 413 1383 236 734 2133 453 Trung b×nh 527 1688 301 898 2219 598 Kh¸ 684 2209 425 1233 4329 642 Giµu 1007 2681 705 1687 4602 1137 (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009) So víi ng­êi giµu th× ng­êi nghÌo rÊt khã cã lÇn so víi khu vùc n«ng th«n. Chi tiªu cho y tÕ kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n chi cho dÞch vô y cho 1 ng­êi cã kh¸m ch÷a bÖnh ë nhãm hé giµu tÕ. Chi phÝ ®iÒu trÞ néi tró chiÕm tíi 23% tæng nhÊt lµ 1,688 triÖu ®ång, cao h¬n gÊp 3 lÇn so chi tiªu ngoµi l­¬ng thùc, thùc phÈm hµng n¨m víi nhãm hé nghÌo. theo ®Çu ng­êi cña nhãm nghÌo nhÊt, trong khi Kh¸c biÖt vÒ bÖnh tËt vµ ch¨m sãc søc khoÎ ®ã con sè t­¬ng øng cña ng­êi giµu chØ lµ 11%2. theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi Theo kÕt qu¶ Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh §iÒu tra Y tÕ ViÖt Nam còng cho thÊy t×nh 2008 ®· cã 61% sè ng­êi cã thÎ b¶o hiÓm y tÕ h×nh èm ®au cã sù chªnh lÖch râ rµng gi÷a hai hoÆc sæ/thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ khi ®i giíi. Phô n÷ ë hÇu hÕt c¸c løa tuæi ®Òu cã tû lÖ kh¸m, ch÷a bÖnh. §Æc biÖt ®· cã 72% sè ng­êi èm ®au cao h¬n, tû lÖ khai søc khoÎ yÕu cao h¬n, thuéc nhãm hé nghÌo nhÊt cã thÎ b¶o hiÓm y tÕ sè ®ît èm vµ sè ngµy èm kh«ng ho¹t ®éng b×nh hoÆc sæ/thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ, trong khi th­êng cao h¬n so víi nam giíi. §èi víi trÎ em nhãm hé giµu nhÊt chØ cã 66,5%. Nh÷ng vïng d­íi 15 tuæi th× tû lÖ trÎ trai bÞ èm ®au cao h¬n nghÌo nhÊt nh­ T©y B¾c vµ T©y Nguyªn, nh÷ng trÎ g¸i, sè ngµy èm vµ sè ®ît èm cña trÎ trai cao nhãm d©n téc thiÓu sè cã tû lÖ nµy cao nhÊt c¶ h¬n, tuy nhiªn tû lÖ bè mÑ khai søc khoÎ yÕu cña n­íc. Chi phÝ ®iÒu trÞ néi tró vµ ngo¹i tró b×nh qu©n 1 ng­êi kh¸m ch÷a bÖnh cña c¸c hé ë khu vùc thµnh thÞ lµ 1,423 triÖu ®ång, cao h¬n 1,6 2 Ng©n hµng ThÕ giíi, 2001 18
  20. T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011 trÎ g¸i vÉn cao h¬n trÎ trai. §èi víi bÖnh nÆng giíi cã thÓ mét phÇn do vai trß sinh ®Î cña phô ®Õn møc ®é ph¶i cã ng­êi gióp ®ì sinh ho¹t th× n÷ vµ g¸nh nÆng c«ng viÖc néi trî, nu«i con mµ tû lÖ khai bÞ èm cña nam vµ n÷ nh­ nhau. T×nh phô n÷ bÞ èm nhiÒu h¬n nam giíi. h×nh khai søc khoÎ yÕu ë phô n÷ cao h¬n nam B¶ng 3. Tû lÖ ng­êi m¾c bÖnh chÊn th­¬ng theo giíi tÝnh (%) N¨m 2006 N¨m 2008 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m (a) sãc t¹i gi­êng (b) (a) sãc t¹i gi­êng (b) Nam 45.5 9.4 48.1 9.1 N÷ 52.5 11.5 55.0 11.0 (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009) Kh¸c biÖt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c chi tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tiÒn tói. T¨ng chi tiªu d©n téc NSNN cho y tÕ cã thÓ gi¶m chi tiªu cña c¸c kªnh N¨m 2006 gÇn 80% sè hé gia ®×nh ng­êi d©n cung cÊp tµi chÝnh kh¸c, trong ®ã cã chi tõ tiÒn téc cã thÎ BHYT hoÆc thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn tói. C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p qu¶n lý ®Ó t¨ng phÝ. Tû lÖ cao nh­ vËy cho thÊy sù c¶i thiÖn hiÖu qu¶ chi phÝ, chèng l¹m dông dÞch vô y tÕ, sö nhanh chãng chØ trong vßng 2 n¨m gÇn ®©y, vµ dông dÞch vô phï hîp víi tuyÕn chuyªn m«n sù thay ®æi m¹nh mÏ trong vßng 8 n¨m trë l¹i còng lµm gi¶m chi tiªu trùc tiÕp tõ tiÒn tói. ®©y (B¸o c¸o Ph¸t triÓn ViÖt Nam, 2004). Tû lÖ YÕu tè cung øng dÞch vô y tÕ nµy cao gÊp 1,6 lÇn so víi ng­êi Kinh vµ ng­êi Cung øng dÞch vô y tÕ cã t¸c ®éng trùc tiÕp Hoa. ®Õn ng­êi bÖnh. NÕu tr×nh ®é c¸n bé y tÕ t¨ng Kh¸c biÖt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c lªn, trang thiÕt bÞ, c¬ së vËt chÊt ®­îc n©ng cÊp, vïng chÊt l­îng thuèc vµ c¸c kü thuËt chÈn ®o¸n ®­îc TiÕp cËn c¸c dÞch vô y tÕ theo vïng cã sù ®¶m b¶o, sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng ®iÒu kh¸c biÖt râ rÖt, chØ so s¸nh c¬ héi tiÕp cËn dÞch trÞ, gi¶m chi phÝ y tÕ do rót ng¾n thêi gian kh¸m, vô y tÕ nhµ n­íc cña d©n c­ thµnh thÞ chiÕm tû lÖ ch÷a bÖnh. C¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý vµ c¬ chÕ tµi cao h¬n n«ng th«n (91,6% so víi 81,7%), d©n chÝnh phï hîp nh»m khuyÕn khÝch viÖc sö dông c­ §«ng Nam Bé tû lÖ ng­êi ch÷a bÖnh néi tró dÞch vô y tÕ hîp lý còng sÏ lµm gi¶m c¸c chi tiªu cao h¬n ®ång b»ng S«ng Hång (90,9% so víi y tÕ. 80,5%). Khi møc sèng t¨ng lªn, ph©n tÇng x· Bªn c¹nh ®ã, mét sè yÕu tè trong nhãm nµy héi vÒ y tÕ kh«ng v× thÕ mµ mÊt ®i, nã chØ phÇn cã thÓ lµm t¨ng chi tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tiÒn tói hé nµo gi¶m bít khã kh¨n cho nh÷ng ng­êi thuéc gia ®×nh nh­ hiÖn t­îng l¹m dông xÐt nghiÖm nhãm yÕu thÕ. Vµ chóng ta cã c¬ së ®Ó quan cËn l©m sµng vµ chÈn ®o¸n h×nh ¶nh cña mét sè ng¹i vÒ sù ph©n tÇng x· héi trong ch¨m sãc søc thÇy thuèc, ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¬ khoÎ, do “Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu nghÌo chÕ tù chñ tµi chÝnh vµ x· héi hãa viÖc ®Æt m¸y cßn kh¸ lín vµ ngµy cµng do·ng ra” (BCH mãc xÐt nghiÖm. Trung ­¬ng, 2010) YÕu tè hé gia ®×nh YÕu tè t¸c ®éng ®Õn ph©n tÇng x· héi vÒ XÐt vÒ phÝa ng­êi d©n, nÕu c¸c yÕu tè thuéc h­ëng thô dÞch vô y tÕ nhãm qu¶n lý nhµ n­íc vµ cung øng dÞch vô y tÕ YÕu tè chÝnh s¸ch lµ bÞ ®éng, th× ng­êi d©n hoµn toµn cã thÓ chñ ®éng gi¶m chi tiªu y tÕ trùc tiÕp b»ng viÖc chñ Cã nhiÒu chÝnh s¸ch cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2062 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2